Ũndũ Syũmbe Sya Veva Itwĩkaa

1. Nĩkĩ twaĩle kwenda kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa alaĩka?

WENDA kũmanya mũndũ nesa nĩwaĩle kũmanya maũndũ amwe ĩũlũ wa mũsyĩ wake. O ta ũu, nĩ kana ũmũmanye Yeova Ngai nĩwaĩle kwĩmanyĩsya nesa ĩũlũ wa alaĩka. Mbivilia yĩtaa alaĩka ‘ana ma Ngai.’ (Yovu 38:⁠7) Mo mena kĩanda kyaũ nthĩnĩ wa kĩeleelo kya Ngai? Ve maũndũ maaĩkĩa andũ? Alaĩka me ũndũ mekaa thayũnĩ waku? Ethĩwa nĩwʼo, mekaa ata?

2. Alaĩka maumie va, na nĩ meana?

² Mbivilia nĩwetete alaĩka mavinda maingĩ mũno. Tũsisye maandĩko amwe ala mawetete alaĩka nĩ kana tũmanye mũnango ĩũlũ wamo. Alaĩka maumie va? Akolosai 1:​ 16 yaasya: “Nthĩnĩ wake [Yesũ Klĩsto] syĩndũ syonthe nĩsyoombiwe, sya ĩtunĩ na sya kũũ nthĩ.” Kwoou kĩla mũlaĩka oombiwe nĩ Yeova kwĩsĩla kwa mũsyawa wake ũla wĩ mbee. Kwĩ alaĩka meana? Mbivilia yonanasya kana alaĩka milioni mbingĩ nĩmoombiwe, na onthe me vinya.​—⁠Savuli 103:20.a

3. Yovu 38:​4-7 yĩtũtavasya ata ĩũlũ wa alaĩka?

³ Mbivilia Ndeto ya Ngai, ĩtũtavasya kana yĩla nthĩ yoombiwe, ‘ana onthe ma Ngai nĩmookĩlilye mawasya ũndũ wa kũtana.’ (Yovu 38:​4-7) Kwoou alaĩka maĩ vo ĩvinda ĩasa mbee wa andũ kũmbwa, o na mbee wa kũmbwa kwa nthĩ. Mũsoa ũũ wĩonanayʼa kana alaĩka nĩmatonya kwĩwʼa woo kana kũtana, nũndũ wĩasya kana ‘onthe nĩmookĩlilye mawasya ũndũ wa kũtana.’ Elewa kana ‘ana onthe ma Ngai’ nĩmookĩlilye mawasya ũndũ wa kũtana. Ĩvinda yĩu, alaĩka onthe mailye ta andũ ma mũsyĩ ũmwe me na wĩwʼano maimũthaitha Yeova Ngai.

KŨTETHWʼA NA KŨSŨVĨWA NĨ ALAĨKA

4. Mbivilia yonanasya ata kana alaĩka nĩmendeeawʼa nĩ maũndũ ma andũ?

⁴ Kuma yĩla Alaĩka aĩkĩĩku moonie andũ ma mbee moombwa, mo methĩĩtwe mayendeewʼa mũno nĩ kwingĩva kwa andũ na kwĩanĩwʼa kwa kĩeleelo kya Ngai. (Nthimo 8:​30, 31; 1 Vetelo 1:​11, 12) Ĩndĩ nĩmonete andũ aingĩ mayĩeka kũthaitha Mũmbi woo wĩ wendo. Ũu no nginya wĩthĩwe ũmewʼĩthasya alaĩka asu aĩkĩĩku woo. Ĩndĩ yĩla mũndũ o na ethĩwa no ũmwe wamũsyokea Yeova, ‘vethĩawa ũtanu kwa alaĩka.’ (Luka 15:10) Nũndũ alaĩka nĩmendeeawʼa nĩ ala mathaithaa Ngai, nĩkyo kĩtumi Yeova ũmatũmĩaa kũlũlũmĩlya na kũsũvĩa athaithi make aĩkĩĩku kũũ nthĩ. (Aevelania 1:​7, 14) Tũsisye ngelekanyʼo imwe.

5. Nĩ ngelekanyʼo syĩva nthĩnĩ wa Mbivilia syĩkwonanyʼa kana alaĩka nĩmatetheeasya athaithi ma Yeova?

⁵ Alaĩka elĩ matetheeisye Loti na eĩtu make kũvonoka wanangĩko yĩla mamatongoesye kuma Sotomo na Ngomola. (Mwambĩlĩlyo 19:​15, 16) Myaka mingĩ ĩtina wa ĩvinda ya Loti, Ndanieli nĩwekiwʼe ĩimanĩ ya mĩnyambũ, ĩndĩ nĩwavonokie na asya: “Ngai wakwa nũtũmie mũlaĩka wake, na atumya makanywʼa ma mĩnyambũ.” (Ndanieli 6:​22) Ĩvinda ya atũme, mũtũmwa Vetelo nĩwavonokiwʼe nĩ mũlaĩka kuma kolokolonĩ. (Meko ma Atũmwa 12:​6-​11) Ĩngĩ, alaĩka nĩmamũtetheeisye Yesũ yĩla wambĩĩie wĩa wake wa kũtavanyʼa. (Maliko 1:​13) Na ĩvinda ĩnini mbee wa atanakwʼa, Yesũ nĩwaumĩlĩĩilwe nĩ mũlaĩka “amwĩkĩa vinya.” (Luka 22:43) Ũsu waĩ ũlũlũmĩlyo mũnene mũno kwa Yesũ ĩvinda yĩu.

6. (a) Alaĩka masũvĩaa andũ ma Ngai ata ũmũnthĩ? (b) Twĩsisya mokũlyo meva?

⁶ Ũmũnthĩ, alaĩka mayumĩlĩlaa andũ ma Ngai kũũ nthĩ. Ĩndĩ o na kau tũitonya kũmona, alaĩka asu ma Ngai me vinya nĩmasũvĩaa andũ make kumana na maũndũ ala matonya kũvukya ũthaithi woo. Mbivilia yaĩtye: “Mũlaĩka wa Yeova nũmathyũlũlũkaa ngalĩ syonthe ala mamũkĩaa, na kũmavonokya.” (Savuli 34:⁠7) Nĩkĩ ndeto isu nĩ ũkiakisyo mũnene kwitũ? Nũndũ kwĩ syũmbe ingĩ nthũku sya veva syendaa ũtwananga. Syũmbe isu nĩ syĩva? Syaumie va? Syendaa ũtwananga ata? Nĩ kana tũmanye eka twone ũndũ kweekĩkie mwambĩlĩĩlyonĩ.

SYŨMBE SYA VEVA ILA AMAITHA MAITŨ

7. Satani alyũlile andũ meana ata mamũtia Ngai?

⁷ O ta ũndũ tweemanyĩisye Kĩlungunĩ kya 3 ĩvukunĩ yĩĩ, mũlaĩka ũmwe nĩwendie ũnene wa kũsumbĩka na amũvinganĩsya Ngai. Mũlaĩka ũsu esie ũtwʼĩka Satani ũla Ndevili. (Ũvuanʼyo 12:⁠9) Kwa ĩvinda ya myaka 1,600 kuma amũkenga Eva, Satani nĩwalyũlile andũ vakuvĩ onthe mamũtia Ngai ate o andũ anini aĩkĩĩku, ta Aveli, Enoko, na Noa.​—⁠Aevelania 11:​4, 5, 7.

8. (a) Alaĩka amwe matwʼĩkie ndaimoni ata? (b) Ndaimoni syeekie ata nĩ kana ivonoke kĩla kĩwʼũ kingĩ kya ĩvinda ya Noa?

⁸ Mĩthenyanĩ ya Noa alaĩka amwe nĩmamũleile Yeova. Nĩmatiie ũtũo woo wa ĩtunĩ, mooka kũũ nthĩ, na meekĩa mĩĩ ya andũ. Nĩkĩ? Nthĩnĩ wa Mwambĩlĩlyo 6:2 tũsomaa ta ũũ: “Ana ma Ngai moona kana eĩtu ma andũ maĩ aseo; na meetwaĩa aka, onthe ala manyuvie.” Ĩndĩ Yeova ndaaeka meko ma alaĩka asu na ũthũku ũla maetee andũ ũendee. Nĩwaetie kĩwʼu nthĩ yonthe aananga andũ athũku na atangĩĩa o ala mamũthaithaa. (Mwambĩlĩlyo 7:​17, 23) Kwoou ndaimoni, kana alaĩka ala mamũleile Ngai, nĩmaumisye mĩĩ ĩla ya andũ meekĩĩte na masyoka ĩtunĩ ta syũmbe sya veva. Nĩmeetwie aatĩĩi ma Ndevili, ũla watwʼĩkie “mũnene wa ndaimoni.”​—⁠Mathayo 9:​34.

9. (a) Kweekĩkie ata kwa ndaimoni syasyoka ĩtunĩ? (b) Nĩ kyaũ tũũsisya ĩũlũ wa ndaimoni?

⁹ Yĩla alaĩka asu athũku na mũnene woo Satani masyokie ĩtunĩ, mayaaĩtĩkĩlwʼa kũvũlana na alaĩka ala angĩ. (2 Vetelo 2:⁠4) O na kau ũmũnthĩ maitonya kwĩkĩa mĩĩ ya andũ, nĩmatataa kũthũkya andũ. Satani, atũmĩaa ndaimoni isu ‘kũkenga nthĩ yonthe.’ (Ũvuanʼyo 12:9; 1 Yoana 5:​19) Syĩkaa ũu ata? Mũno mũno ndaimoni itũmĩaa nzĩa sya kũkenga andũ. (2 Akolintho 2:​11) Eka tũsisye nzĩa imwe ndaimoni itũmĩaa.

ŨNDŨ NDAIMONI IKENGAA ANDŨ

10. Ũwe nĩ mwaũ?

¹⁰ Ndaimoni itũmĩaa ũwe kũkenga andũ. Ũwe nĩ kwĩlikanyʼa na maũndũ ma ndaimoni kana kwĩthĩwa na mũamba nasyo. Mũndũ nũtonya kwĩka ũu we mwene kana kwĩsĩla kwa awe. Mbivilia nĩleete ũwe na nĩtũkanĩtye kwĩvathana na maũndũ na syĩndũ syonthe ikonanĩtye nawʼo. (Akalatia 5:​19-​21) Ũwe no ta ũndũ ũmwe na kĩtei kya makũyũ. Mũtei wa makũyũ atũmĩaa itei syĩ kĩvathũkanyʼo kũtea makũyũ me kĩvathũkanyʼo. O ta ũu ndaimoni itũmĩaa itei syĩ kĩvathũkanyʼo sya ũwe nĩ kana ikenge andũ.

11. Kũaũsya nĩ kyaũ, na nĩkĩ twaĩle kwĩvathana nakwʼo?

¹¹ Kĩtei kĩmwe ndaimoni itũmĩaa nĩ kũaũsya. Kũaũsya nĩ kwĩka ata? Nĩ kũtata kũmanya maũndũ ala matesĩkĩe kana maũndũ ala mokĩte. Nzĩa imwe sya kũaũsya nĩ kũlilya ndata, kũsoma moko, kwĩkya mbũũ, na kũkũna ũta. O na kau andũ aingĩ masũanĩaa kana kũaũsya no ũndũ ũtaete mũisyo, Mbivilia yonanasya kana awe na maveva mathũku me ngwatanĩo. Kwa ngelekanyʼo, Meko ma Atũmwa 16:​16-​18 ĩwetaa kana “veva wa kũaũsya” nĩwatonyethasya mwĩĩtu mũna “kwĩka maũndũ ma ũwe.” Ĩndĩ yĩla ndaimoni isu syaumiwʼe, vinya ũsu nĩwathelile.

12. Nĩkĩ nĩ mũisyo kũneenanyʼa na akwʼũ?

¹² Nzĩa ĩngĩ ndaimoni ikengaa andũ nĩkũmekĩa vinya maneenanyʼe na akwʼũ. Mavinda maingĩ, andũ ala akwʼĩĩe nĩmakengawa makaĩkĩĩa maũndũ ma ũvũngũ ĩũlũ wa akwʼũ. Mũndũ mũe nũtonya kũneena kana kumya wasya ũvwʼanene na wa mũndũ ũla mũkwʼũ. Ũu nũtonya kũtuma andũ mambĩĩa kũĩkĩĩa kana akwʼũ me o thayũ na nĩmatonya kũmatethya kũmĩĩsya kyeva. Ĩndĩ “ũkiakisyo” ũsu nĩ wa ũvũngũ na nĩ mũisyo. Nĩkĩ? Nũndũ ndaimoni nitonya kumya wasya ũvwʼanene na wa mũndũ ũla mũkwʼũ na kũnenga mũndũ mũe ũvoo ĩũlũ wa mũkwʼũ. (1 Samueli 28:​3-​19) Na o tondũ tweemanyĩisye Kĩlungunĩ kya 6, akwʼũ mai thayũ. (Savuli 115:17) Kwoou “ũla ũkũlasya akwʼũ,” nũkengawa nĩ maveva mavuku na ndeĩka kwenda kwa Ngai. (Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 18:​10, 11; Isaia 8:​19) Kwoou, ndũketĩkĩle kũlika kĩteinĩ kĩu kĩ mũisyo kya ndaimoni.

13. Andũ aingĩ ala ĩvinda yĩmwe makĩaa ndaimoni meekie ata maeka kũikĩa?

¹³ O vamwe na kũkenga andũ, maveva mavuku nĩmatelemasya andũ. Satani na ndaimoni syake nĩmesĩ kana mena “kavinda o kanini” katiele matanavetwa, na yu mena ũthilĩku mwingĩ kũthonoka ĩvinda yĩngĩ o na yĩva. (Ũvuanʼyo 12:​12, 17) Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, andũ aingĩ ala ĩvinda yĩmwe makĩaa maveva mavuku, yu maimakĩaa. Meekie ata maeka kũmakĩa? Mũndũ atonya kwĩka ata ethĩwa nũkwatanĩte na ũwe?

ŨNDŨ TŨTONYA KWĨSIĨĨANA NA MAVEVA MAVUKU

14. Ta Aklĩsto ma mbee ma Eveso, tũtonya kwĩvathana na maveva mavuku ata?

¹⁴ Mbivilia nĩtũtavĩtye ũndũ tũtonya kwĩsiĩĩana na kwĩvathana na maveva mavuku. Sũanĩa ngelekanyʼo ya Aklĩsto ma mbee ma Eveso. Amwe matanamba kũtwʼĩka Aklĩsto nĩmeekaa maũndũ ma ũwe. Yĩla mendie kwĩvathana na maũndũ ma ũwe, meekie ata? Mbivilia ĩtwĩĩte atĩĩ: “Andũ aingĩ ala meekaa maũndũ ma ũwe maete mavuku moo na moombanyʼa vamwe, na mamavĩvĩsya mbee wa andũ onthe.” (Meko ma Atũmwa 19:19) Aklĩsto asu moonanisye ũndũ ala mekwenda kwĩvathana na maveva mavuku maĩle kwĩka. Andũ ala mekwenda kũmũthaitha Yeova maĩle kwananga syĩndũ syonthe ila ikonanĩtye na ũwe. Syĩndũ isu nĩ vamwe na mavuku, makaseti, sinema, mavisa na kaseti sya mbathi sya maũndũ ma ũwe. Syĩndũ isu itumaa ũwe woneka wĩ wa kwendeesya. Syĩndũ ingĩ syaĩle kwanangwa nĩ mbingo kana syĩndũ ingĩ andũ matonya kwĩyova kana kwĩkĩa nĩ kana maikakwatwe nĩ maũndũ mathũku.​ ​—⁠1 Akolintho 10:⁠21.

15. Nĩ kana twĩsiĩĩane na nguthu sya maveva mavuku twaĩle kwĩka ata?

¹⁵ Myaka mĩvũthũ ĩtina wa Aklĩsto ma Eveso kũvĩvya mavuku moo ma ũwe, mũtũmwa Vaulo amaandĩkĩie amea: ‘Twĩna kũkĩlanʼya vinya na nguthu sya maveva ma ũthũku.’ (Aeveso 6:​12) Ndaimoni iyaĩ syaaekana na Aklĩsto asu. No syaendee na kũmatata. Kwoou, maaĩle kwĩka ũndũ ũngĩ mwaũ? Vaulo ameie: “Na vamwe na mĩio ĩsu yonthe mũkyosa ngao ya mũĩkĩĩo, ĩla kwondũ wayo mũkatonya kũvosya mĩsyĩ yonthe yĩ na mwaki ya ũla mũthũku [Satani].” (Aeveso 6:​16) O ũndũ ngao ya mũĩkĩĩo witũ ĩlũmĩte, nowʼo twĩĩthĩwa tũtonya kwĩsiĩĩana na nguthu sya maveva mavuku.​—⁠Mathayo 17:⁠20.

16. Tũtonya kũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo witũ ata?

¹⁶ Kwoou tũtonya kũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo witũ ata? Kwa kwĩmanyĩsya Mbivilia. Ũkũta wa nyũmba wĩthĩawa wĩ mũlũmu ethĩwa mũsingi nĩ mũlũmu. O ta ũu, mũĩkĩĩo witũ ũkeethĩwa wĩ mũlũmu ethĩwa mũsingi wawʼo nĩ mũlũmu. Mũsingi wa mũĩkĩĩo witũ nĩ ũmanyi wa wʼo wa Ndeto ya Ngai, Mbivilia. Twasoma na kwĩmanyĩsya Mbivilia kĩla mũthenya, mũĩkĩĩo witũ ũkeethĩwa wĩ mũlũmu. O ũndũ ũmwe na ũkũta mũlũmu, mũĩkĩĩo witũ ũkatũsũvĩa kumana na mavinya ma maveva mathũku.​—⁠1 Yoana 5:⁠5.

17. Nĩ ĩtambya yĩva yaĩle nĩ kana twĩsiĩĩane na maveva mavuku?

¹⁷ Nĩ ĩtambya yĩngĩ yĩva Aklĩsto ma Eveso maaĩle kwosa? Kwĩsiĩĩa kwaĩ vata nũndũ mekalaa mũsyĩ wausũĩte maũndũ ma ndaimoni. Kwoou Vaulo amea: “Mũkĩvoya nthĩnĩ wa Veva mavinda onthe na mboya syonthe na kwĩsũva.” (Aeveso 6:​18) Nũndũ twĩkalĩte nthĩ yusũĩte maũndũ ma ndaimoni, nĩ ũndũ wa vata kũmũvoya Yeova kwa kĩthingʼĩĩsyo atũsũvĩe nĩ kana twĩvathane na maveva mavuku. Nĩtwaĩle kũtũmĩa syĩtwa Yeova yĩla tũũvoya. (Nthimo 18:10) Nĩtwaĩle kũvoya Ngai vate kũeka ‘atũtangĩĩe kwa ũla mũthũku,’ Satani ũla Ndevili. (Mathayo 6:​13) Yeova akeewʼa mboya ta isu sya kĩthingʼĩĩsyo.​—⁠Savuli 145:⁠19.

18, 19. (a) Nĩkĩ tũtonya kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo kana tũkasinda kaũ witũ na maveva mavuku? (b) Nĩ ĩkũlyo yĩva yĩũsũngĩwa Kĩlungunĩ kya 11?

¹⁸ Maveva mavuku nĩmatonya kũtũetee mũisyo, ĩndĩ tũyaĩle kũmakĩa ethĩwa nĩtũũmũlea Ndevili na kũmũthengeea Ngai kwa kwĩka kwenda kwake. (Yakovo 4:​7, 8) Vinya wa maveva mavuku nĩ mũnini. Nĩmaĩvanĩiwʼe ĩvinda ya Noa, na meteele ũsilĩlo woo wa mũthya ĩvinda yũkĩte. (Yuta 6) Yeova noũtũsũvĩaa kwĩsĩla alaĩka make me vinya. (2 Asumbĩ 6:​15-17) Alaĩka asu nĩmendeeawʼa mũno kwona tũyĩsiĩĩana na maveva mavuku. Alaĩka asu alũngalu nĩmatũlũlũmĩĩlasya. Kwoou nĩtwĩkalei vakuvĩ na Yeova o vamwe na alaĩka make aĩkĩĩku. Twĩvathane na mĩthemba yonthe ya ũwe na mavinda onthe kũatĩĩa ũtao wa Ndeto ya Ngai. (1 Vetelo 5:​6, 7; 2 Vetelo 2:⁠9) Kwa nzĩa ĩsu nĩtũtonya kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo kana tũkasinda kaũ witũ na maveva mavuku.

¹⁹ Ĩndĩ nĩkĩ Ngai ũekete maveva mavuku na ũthũku ũũ ũetete mathĩna maingĩ andũnĩ? Ĩkũlyo yĩu nĩyĩkũsũngĩwa Kĩlungunĩ kya 11.