KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA 30
Endeea Kũendaa Nthĩnĩ wa Ũla Wʼo
“Ndi na ũtanu ũngĩ mwingĩ ũvĩtũkĩte ũũ: kwĩwʼaa kana syana syakwa iendaa nthĩnĩ wa ũla wʼo.”—3 YOA. 4.
WATHI 54 ‘Ĩno Nĩyo Nzĩa’
KWA ŨKUVĨa
1. Kwosana na ĩandĩko ya 3 Yoana 3, 4, nĩ kyaũ kĩtumaa tũtana?
WE WĨONA mũtũmwa Yoana ta watanie ata yĩla weewie kana ala watetheesye kũmanya ũwʼo nĩmaendeee kũmũthũkũma Yeova me aĩkĩĩku? Aklĩsto asu aĩkĩĩku nĩmakomanĩte na mathĩna maingĩ, na Yoana nĩwendaa kũmatetheesya malũlũmĩĩlye mũĩkĩĩo woo nũndũ we amatalaa ta syana syake sya kĩ-veva. O ta ũu, nĩtũtanaa yĩla syana sitũ, syĩthĩwe nĩ sya kĩ-veva kana nĩ ila sitũ ene, syeeyumya imũthũkũme Yeova na syaendeea kũlũmanyʼa nake.—Soma 3 Yoana 3, 4.
2. Nĩkĩ Yoana waandĩkie ila valũa itatũ?
2 Yoana nũtonya kwĩthĩwa aĩ Eveso kana vakuvĩ na vau mwaka wa 98 ĩtina wa Klĩsto. Nũtonya kwĩthĩwa athamĩĩie vau ĩtina wa kũthawʼa kĩthamanĩ kya Vatimo. Ĩvindanĩ yĩu, nĩwʼo watongoewʼe nĩ veva mũtheu wa Yeova aandĩka valũa itatũ. Aiandĩkie nĩ kana itetheesye Aklĩsto ala aĩkĩĩku maendeee kũmũĩkĩĩa Yesũ na maiendeea kũendaa nthĩnĩ wa ũla wʼo.
3. Twĩenda kũkwata ũsũngĩo wa makũlyo meva?
3 Ĩvindanĩ yĩu, Yoana nĩwe mũtũmwa ũla watialĩte e weka. Na nĩwathĩnĩkaa mũno asũanĩa ũndũ amanyĩsya ma ũvũngũ maendeee kwasya ikundi.b (1 Yoa. 2:18, 19, 26) Akaĩi asu ma mũĩkĩĩo mavangaa nĩmamwĩsĩ Yeova, ĩndĩ mayaatĩĩaa mĩao yake. Kwoou ekai tũneenee ũtao ũla Yoana waveveeiwe kũandĩka. Twĩenda kũkwata ũsũngĩo wa makũlyo aa atatũ: Tũendaa nthĩnĩ wa ũla wʼo ata? Nĩ maũndũ meva matonya kũtũsiĩĩa kũendaa nthĩnĩ wa ũla wʼo? Na tũtonya kũtethanyʼa ata nĩ kana ithyonthe twĩkale nthĩnĩ wa ũla wʼo?
TŨENDAA NTHĨNĨ WA ŨLA WʼO ATA?
4. Kwosana na 1 Yoana 2:3-6 na 2 Yoana 4, 6, tũendaa nthĩnĩ wa ũla wʼo ata?
4 Nĩ kana tũthi nthĩnĩ wa ũla wʼo, nĩtwaĩle kũmanya ũwʼo ũla wĩ nthĩnĩ wa Ndeto ya Ngai, Mbivilia. O na ĩngĩ, no nginya ‘tũatĩĩe mĩao’ ya Yeova. (Soma 1 Yoana 2:3-6; 2 Yoana 4, 6.) Yesũ nĩwe ngelekanyʼo ĩla nzeo vyũ ya mũndũ wamwĩwie Yeova. Kwoou nzĩa ĩmwe ya vata ya kũmwĩwʼa Yeova nĩ kũatĩĩa nyaaĩ sya Yesũ nesa ũndũ vatonyeka.—Yoa. 8:29; 1 Vet. 2:21.
5. Nĩ maũndũ meva twaĩle kwĩkala tũte na nzika namo?
5 Nĩ kana tũendeee kũendaa nthĩnĩ wa ũla wʼo, no nginya twĩkale tũte na nzika kana ĩvinda yonthe Yeova aneenaa wʼo, na kwoou kĩla ũtũtavĩtye Ndetonĩ yake, Mbivilia, nĩ kya wʼo. Na no nginya twĩthĩwe na mũĩkĩĩo kana Yesũ nĩwe Masia ũla wathanĩtwe. Aingĩ ũmũnthĩ mayĩtĩkĩlaa kana Yesũ nĩwe Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai. Yoana aisye kana ĩvindanĩ yĩu kwaĩ na “akengani aingĩ” maĩ matonya kũtava ala mataĩkĩĩe vyũ ũwʼo ĩũlũ wa Yeova na Yesũ. (2 Yoa. 7-11) Aandĩkie ũũ: “Ũla mũkengani nũũ ate o ũla ũkaĩaa kana Yesũ nĩwe Klĩsto?” (1 Yoa. 2:22) Kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai kwĩ kwʼoka nokwʼo kũtonya kũtũtetheesya tũikawʼe. Tweeka ũu, nowʼo tũtonya kũmũmanya Yeova na Yesũ. (Yoa. 17:3) Na twamamanya, nowʼo tũtonya kwĩkala tũte na nzika kana twĩ na ũla wʼo.
NĨ MAŨNDŨ MEVA MATONYA KŨTŨSIĨĨA KŨENDAA NTHĨNĨ WA ŨLA WʼO?
6. Aklĩsto ma mũika makomanaa na kĩsiĩĩi kĩva?
6 No nginya Aklĩsto onthe mesũvĩe maikawʼe nĩ momanyĩsyo ma andũ. (1 Yoa. 2:26) Aklĩsto ma mũika nĩmo mũno mũno maĩle kwĩsũvĩana na mũisyo ũsu. Mwĩĩtu-a-asa wa France wĩ na myaka 25 wĩtawa Alexiac easya: “Yĩla naĩ mũninangi, ve momanyĩsyo ma nthĩ matumie nĩkwatwa nĩ nzika, ta ũla ũmanyĩsyo wa kana syũmbe syeekie kwĩyumĩlya. Mavinda amwe neewʼaa momanyĩsyo asu me maseo. Ĩndĩ noonaa nũthũku kwĩtĩkĩlana na kĩla kĩũmanyĩwʼa sukulu ndeũmũnenga Yeova mwanya wa kwĩtetea.” Alexia nĩwoosie mwanya eemanyĩsya ĩvuku yĩtawa Life—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? Ĩtina wa syumwa nini, nzika syake nĩsyathelile. Alexia easya: “Nĩneeyĩĩkĩĩthisye kana kĩla kĩ Mbivilianĩ nĩ kya wʼo. Na nĩnamanyie kana naatĩĩa myolooto yayo, ngekalaa nĩ mũtanu na nĩ na mũuo.”
7. Nĩ ũndũ wĩva twaĩlĩte kwĩsũvĩa tũikeke, na nĩkĩ?
7 Momanyĩsyo ma andũ no matume mũndũ ambĩĩa kwĩka maũndũ mathũku evithĩte. Ĩndĩ no nginya Aklĩsto onthe, methĩwe nĩ anini kana nĩ akũũ, mesũvĩe maikeke maũndũ mathũku mevithĩte. Yoana awetie kana tũyĩsa kũtwʼĩka tũendaa nthĩnĩ wa ũla wʼo, na ũyĩthĩa ĩvindanĩ o yĩu twĩ na mwĩkalĩle mũthũku. (1 Yoa. 1:6) Ethĩwa nĩtũkwenda Ngai atwĩtĩkĩle kuma yu na kũendeea, no nginya maũndũ onthe ala tũkwĩka tũkamekaa ta tũmulĩkĩtwe. No twasye vai naĩ ya kĩmbithĩnĩ nũndũ Yeova ethĩawa ene kyonthe kĩla tũkwĩka.—Aevl. 4:13.
8. Nĩ ũndũ wĩva twaĩle kũleana nawʼo vyũ?
8 No nginya tũleane vyũ na woni wa nthĩ ĩũlũ wa naĩ. Mũtũmwa Yoana aandĩkie: “Ethĩwa twĩasya, ‘Tũi na naĩ,’ nĩtũkwĩkenga, na ũla wʼo ndwĩ nthĩnĩ witũ.” (1 Yoa. 1:8) Ĩvindanĩ ya Yoana, akaĩi ma mũĩkĩĩo mavangaa kana mũndũ no aendeee kwĩthĩwa e mũnyanyae wa Ngai o na eeka naĩ na ngũlũ. Ũmũnthĩ tũthyũlũlũkĩtwe nĩ andũ me na woni ta ũsu. Aingĩ maasya nĩmamũĩkĩĩe Ngai, ĩndĩ mayĩtĩkĩlanaa na woni wake ĩũlũ wa naĩ, na mũno mũno maiatĩĩaa kĩla ũwetete ĩũlũ wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ. Maasya ti ũthũku mũndũ kwĩthĩwa na mwĩkalĩle ũla Yeova ũleanĩte nawʼo wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ, ethĩwa we mwene nũkwenda kwĩthĩwa nawʼo.
Amũika, ĩyĩĩkĩĩthyei nĩkĩ Mbivilia yaĩtye ũndũ mũna nĩwaĩlĩte kana ndwaĩlĩte. Mweeka ũu, mũkeethĩwa mũtonya kũtetea mũĩkĩĩo wenyu (Sisya kalungu ka 9)f
9. Amũika matethekaa ata malũmanyʼa na kĩla Mbivilia ĩmanyĩĩtye?
9 Ethĩwa Aklĩsto amũika nĩmeũthingʼĩĩwʼa nĩ ala masomaa ĩmwe kana mathũkũmaa ĩmwe methĩwe na mwĩkalĩle mũthũku, no maemwe nĩ kwĩthĩwa na woni ũla waĩle ĩũlũ wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ. Ũsu nĩ thĩna mwana-a-asa wĩtawa Aleksandar wakomanie nawʼo. Easya: “Ve eĩtu amwe sukulu matataa kũnthingʼĩĩsya nĩkome namo. Na maasya nũndũ ndi na mwĩĩtu twĩ ndũũ, nĩkomaa na aũme.” Ethĩwa nũkomanĩte na ĩtatwa ta yĩu, lilikana kana walũmanyʼa na kĩla Mbivilia ĩmanyĩĩtye, kĩu kĩkaũtetheesya wĩkale wĩnengete ndaĩa, kĩkaũsũvĩa ndũkeyĩetee mathĩna ma mwĩĩ, ndũkatũlĩke ngoo, na ndũkanange ngwatanĩo yaku na Yeova. Na kĩla ĩvinda weekĩa kĩthito wasinda ĩtatwa, ũkakwataa vinya wa kũendeea kwĩka kĩla kyaĩle. O na ĩngĩ, lilikana kana Satani nĩwe waumanie na woni mũthũku ũla wĩthĩawa na andũ ma nthĩ ĩũlũ wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ. Kwoou yĩla walea kwawʼa nĩ woni wa nthĩ, wĩthĩawa ‘wamũsinda ũla mũthũku.’—1 Yoa. 2:14.
10. Ĩandĩko ya 1 Yoana 1:9 yĩtũtetheeasya ata kũmũthũkũma Yeova na wasya mũtheu wa ngoo?
10 Nĩtwĩsĩ kana Yeova nĩwe waĩlĩte kũtũtavya kĩla kĩseo na kĩla kĩthũku. Na tũtataa ũndũ tũtonya tũikeke naĩ. Ĩndĩ yĩla twesa kwĩka naĩ, nĩtũmũvoyaa Yeova nĩ kana tũmumbũlĩle naĩ ĩsu. (Soma 1 Yoana 1:9.) Na twesa kwĩka naĩ ngito, nĩtũmanthaa atumĩa matũtetheesye nũndũ nĩmo Yeova ũnyuvĩte matũsũvĩe. (Yak. 5:14-16) Ĩndĩ tũyaĩlĩte kũandũĩka mũno nũndũ wa mavĩtyo tweekie tene. Nĩkĩ? Nũndũ Ĩthe witũ wĩ wendo nĩwatũnengie nthembo ya wovosyo ya Mwana wake nĩ kana tũkwatae ũekeo wa naĩ sitũ. Nũndũ wa ũu, yĩla Yeova wasya kana nũkũekea ũla weelila, ndethĩawa aikengana. Kwoou vai kĩndũ kyaĩlĩte kũtuma tũmũthũkũma Yeova tũte na wasya mũtheu wa ngoo.—1 Yoa. 2:1, 2, 12; 3:19, 20.
11. Twaĩle kwĩka ata nĩ kana ilĩko sitũ iikawʼe nĩ momanyĩsyo ala matonya kwananga mũĩkĩĩo witũ?
11 No nginya tũleane vyũ na momanyĩsyo ma akaĩi ma mũĩkĩĩo. Kuma yĩla kĩkundi kya Kĩklĩsto kyambĩĩiwʼe, Ndevili ethĩĩtwe aitũmĩa akengani aingĩ kũvanda nzika ilĩkonĩ sya athũkũmi aĩkĩĩku ma Ngai. Nũndũ wa ũu, nĩtwaĩle kwĩmanyĩsya kũvathũkanyʼa ũvoo wa wʼo na ũvoo wa ũvũngũ.d Amaitha maitũ no matũmĩe Indaneti kana isese sya kũea ngewa nĩ kana matume tũeka kũmũĩkĩĩa Yeova na tũeka kwenda ana-a-asa maitũ. Mavinda onthe lilikanaa nũũ ũtumaa andũ manyaĩĩkya maũvoo ma ũvũngũ, na ndũkaatate kũmethukĩĩsya!—1 Yoa. 4:1, 6; Ũvu. 12:9.
12. Nĩkĩ twaĩle kwĩkĩa kĩthito tũĩkĩĩe mũno ũwʼo ũla twĩmanyĩĩtye?
12 Nĩ kana Satani ndakatũkĩlye vinya, nĩtwaĩle kwĩkĩa kĩthito tũmũĩkĩĩe Yesũ mũnango, na tũiĩkĩĩa mũvango ũla Ngai wĩkĩte atũmĩĩte Yesũ nĩ kana eanĩsye kĩeleelo kyake. O na nĩtwaĩlĩte kũĩkĩĩa ũla Yeova ũtũmĩaa ũmũnthĩ kũtongoesya ũseũvyo wake. (Mt. 24:45-47) Tũlũlũmĩĩlasya mũĩkĩĩo witũ kwa kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai kĩla mũthenya. Tweeka ũu, nowʼo mũĩkĩĩo witũ ũtonya kwĩkala ta mũtĩ wĩ na mĩi ĩlikĩte nthĩ vyũ. Vaulo aneeneie ũndũ ũilye ũsu yĩla waandĩkĩie kĩkundi kya Kolosai. Aandĩkie: “O ũndũ mwamwĩtĩkĩlile Mwĩaĩi, Klĩsto Yesũ, endeeai kwĩkala mwĩ ngwatanĩo vamwe nake, mwĩ na mĩi mĩlũmu na mũkakwa nthĩnĩ wake, na kũlũlũmĩĩlwʼa mũĩkĩĩonĩ.” (Ako. 2:6, 7) Twalũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo witũ, vai kĩndũ o na kĩmwe Satani kana aatĩĩi make matonya kwĩka kĩkatuma tũeka kũendaa nthĩnĩ wa ũla wʼo.—2 Yoa. 8, 9.
13. Twaĩle kwĩkala twĩsĩ ata, na nĩkĩ?
13 Twaĩle kwĩkala twĩsĩ kana nthĩ ndĩlea kũtũmena. (1 Yoa. 3:13) Yoana atũlilikanĩtye kana “nthĩ yonthe yĩ ungu wa vinya wa ũla mũthũku.” (1 Yoa. 5:19) O ũndũ mũthya ũthengeee, nowʼo ũthatu wa Satani ũendeee kwongeleka. (Ũvu. 12:12) Na kwoou nũtũkitaa atũmĩĩte nzĩa syĩvithanĩtye, ta ũlaalai kana ũvũngũ wa akaĩi ma mũĩkĩĩo. O na nũtũmĩaa nzĩa itevithanĩtye, ta kũtũnyamasya. Satani nĩwĩsĩ kana e na kavinda kakuvĩ ka kũtata kũũngamya wĩa witũ wa kũtavanyʼa kana kwonzya mũĩkĩĩo witũ. Kwoou ti ũsengyʼo kwona wĩa witũ ũyĩkĩwa isiĩĩi nthĩ imwe kana ũikũnwa maluvuku. Ĩndĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ ala me nthĩ isu nĩmaendeee kũmĩĩsya. Nĩmonanĩtye nesa kana o na ũla mũthũku atũkita ata, no twĩkale twĩ aĩkĩĩku!
TŨTETHEANĨSYEI KWĨKALA NTHĨNĨ WA ŨLA WʼO
14. Nĩ ũndũ ũmwe wĩva tũtonya kwĩka tũkatetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa kwĩkala ũwʼonĩ?
14 Nĩ kana tũtetheesye ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ maendeee kwĩkala ũwʼonĩ, no nginya tũmewʼĩae ĩnee. (1 Yoa. 3:10, 11, 16-18) Twaĩlĩte kwendana ĩvinda yonthe, kwĩ kũseo na kwĩ kũthũku. Kwa ngelekanyʼo, nĩwĩsĩ Mũklĩsto wĩla kũkwʼĩĩwa na nũkwenda kũkiakiwʼa kana nũkwenda ũtethyo mũna? Kana nũnakwatie livoti ya ana-a-asa na eĩtu-a-asa manakwatie wasyo nũndũ wa mĩisyo ta ithingitho sya nthĩ, na nĩmekwenda kũtetheewʼa kũtũngĩĩa Nyũmba sya Ũsumbĩ kana nyũmba syoo ene? Kĩla kĩtetheeasya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ kũmanya kana nĩtũmendete mũno na nĩtũmewʼĩaa ĩnee, ti ndeto sitũ syĩ syoka, ĩndĩ mũno mũno nĩ meko maitũ.
15. O tondũ ĩandĩko ya 1 Yoana 4:7, 8 yĩwetete, twaĩle kwĩka ata?
15 Yĩla twendana, twĩthĩawa tũyĩatĩĩa ngelekanyʼo ya Ĩthe witũ wa ĩtunĩ nũndũ we nũtwendete. (Soma 1 Yoana 4:7, 8.) Ũndũ ũmwe mũnene wonanasya nĩtwendene nĩ kũekeanĩa. Kwa ngelekanyʼo, mũndũ nũtonya kũtũũmĩsya ĩndĩ aitwĩtya ũekeo. Twonanasya nĩtũmwendete yĩla twamũekea na twoolwa nũu. (Ako. 3:13) Kwasũanĩa mwana-a-asa wĩtawa Aldo. Ĩvinda yĩmwe eewie mwana-a-asa mũna wamũnengete ndaĩa aineenea mbaĩ yake naĩ. Aldo easya, “Namũvoyie Yeova ĩngĩ na ĩngĩ andetheesye ndikakue mwana-a-asa ũsu naĩ.” Ĩndĩ ve ũndũ ũngĩ Aldo weekie. Nĩwakũlilye mwana-a-asa ũsu matavanyʼe ĩmwe. Me ũtavanyʼa, Aldo nĩwamũtavisye ũndũ waũmĩiwʼe nĩ ndeto syake. Easya: “Yĩla mwana-a-asa ũsu wamanyie ũndũ ndeto syake syambũmĩisye, ambĩtisye ũekeo. Neethukĩĩsya ũndũ weetisye ũekeo, namanyie nũkwĩlila mũno nũndũ wa ndeto syake. Twatianie nesa, na twoolwa nĩ thĩna ũsu.”
16-17. Nĩ ũtwi wĩva twaĩle kwĩka?
16 Mũtũmwa Yoana nĩwendete ana-a-asa make mũno, na nĩwendaa maendeee nesa kĩ-veva. Kĩu tũkyonaa nesa twasoma ũtao ũla wamanengie valũanĩ syake itatũ. Nũseo ta kĩ kũmanya kana aũme na aka mailye take nĩmetĩkĩwʼe mauta mesumbĩka na Klĩsto!—1 Yoa. 2:27.
17 Ekai tũatĩĩe na ngoo yonthe ũtao ũla twaneenea. Na nĩtũtwʼei kũendeea kũendaa nthĩnĩ wa ũla wʼo, na ũu nĩ kwasya, tũmwĩwʼae Yeova maũndũnĩ onthe. Ĩmanyĩsye Ndeto yake na ũimĩĩkĩĩa. Ĩkĩa kĩthito ũmũĩkĩĩe Yesũ vyũ. Ndũkethukĩĩsye momanyĩsyo ma andũ na ma akaĩi ma mũĩkĩĩo. Ndũkeke maũndũ mathũku wĩvithĩte, na ndũketĩkĩle kũsesengwa wĩke naĩ. Ĩvinda yonthe atĩĩaa mĩao mĩlũngalu ya Yeova. Na nĩtũtetheesyei ana-a-asa mekale melũmĩtye kwa kũekea ala matũvĩtĩsya na kwa kũtetheesya ala me na thĩna. Tweeka ũu, o na twakwatwa nĩ kyaũ, tũkaendeea kũendaa nthĩnĩ wa ũla wʼo.
WATHI 49 Kũtanĩthya Ngoo ya Yeova
a Tũtwĩe nthĩ ĩsumbĩkĩtwe nĩ ĩthe wa ũvũngũ, ũla nĩ Satani. Kwoou wĩthĩawa wĩ ũndũ wĩ vinya mũno kũendaa nthĩnĩ wa ũla wʼo. Aklĩsto ala matwĩe ĩvinda ya atũmwa yangĩe kũthela maĩ na thĩna o ũsu. Nĩ kana Yeova amatethye na aitũtethya, nĩwaveveeie mũtũmwa Yoana aandĩka valũa itatũ. Kĩla kĩandĩkĩtwe valũanĩ isu nĩkĩũtũtetheesya tũmanye maũndũ ala matonya kũtũsiĩĩa kũthi nthĩnĩ wa ũla wʼo, na ũndũ tũtonya kũmakĩlya vinya.
b Sisya ĩsandũkũ “Ũndũ Kwailye Yoana Aiandĩka Valũa Syake.”
c Masyĩtwa amwe nĩ mavĩndũe.
d Sisya kĩlungu kya kwĩmanyĩsya kĩ na kyongo, “Ambaa Kũmanya Ũwʼo wa Maũndũ,” ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya ya Mwei wa 8, 2018.
f MAELESYO MA VISA: Mwĩĩtu-a-asa wa mũika e sukulu akomanaa na maũndũ maingĩ meũkathĩĩa mwĩkalĩle wa aũme kũkoma na aũme kana aka kũkoma na aka. (Syĩthĩonĩ imwe, andũ ala metĩkĩlanĩte na mwĩkalĩle wa aũme kũkoma na aũme kana aka kũkoma na aka matũmĩaa malangi ma ũtathi kwĩmanyĩthanyʼa.) Enũka oosa ĩvinda eke ũkunĩkĩli nĩ kana aĩkĩĩe vyũ kĩla Yeova ũwetete. Kĩu nĩkĩmũtetheeasya eke ũtwi mũseo yĩla wakomana na matatwa.