Nĩkĩ Kwĩ na Mathĩna Maingĩvĩte Ũu?
Nĩ kana tũmanye nĩkĩ kwĩ mathĩna maingĩvĩte ũu na kĩla kĩtumĩte andũ maemwa nĩ kũmamina, no nginya tũmanthe nĩ kyaũ kĩmaetae. O na kau maũndũ ala matumaa kwĩthĩwa kwĩ mathĩna nĩ maingĩ, Mbivilia nĩtũtetheeasya kũmamanya. Nthĩnĩ wa kĩlungu kĩĩ, nĩtũkwĩmanyĩsya maũndũ atano manene ala matumaa kwĩthĩwa na mathĩna maingĩ. Nĩtũũkũthokya tũsũanĩe vamwe ĩũlũ wa woni wa Mbivilia nĩ kana tũmanye ũndũ yaĩtye ĩũlũ wa kĩla kwa wʼo kĩetae mathĩna.—2 Timotheo 3:16.
SILIKALĨ NTHŨKU
Mbivilia yaĩtye: ‘Andũ athũku masumbĩka, andũ nĩmakayaa.’—Nthimo 29:2, The Holy Bible in Current Kikamba Language.
Andũ nĩmathĩnĩte mũno nũndũ wa kũsumbĩkwa nĩ andũ athe na meũsumbĩka na kĩthũi. Ũu ti kwasya asumbĩki onthe nĩ athũku. Amwe no methĩwe na ngoo nzeo ya kũtethya andũ. Ĩndĩ ĩla mekalĩla kĩvĩla, methĩanaa na andũ angĩ mekũkitĩa kĩvĩla kyu na mate na ngwatanĩo na ũu ũituma asumbĩki asu maemwa nĩ kwĩanĩsya mĩvango yoo. Ethĩwa ti ũu, asumbĩ amwe nĩmatonya kũtũmĩa ũkũmũ woo naĩ nĩ kana meyĩune mo ene na ũu ũituma andũ manyamaa. Mũnene ũmwe wa tene silikalĩnĩ ya Amelika ũla wĩtawa Henry Kissinger aisye: “Kwa myaka mingĩ andũ nĩmatatĩte kwĩanĩsya mĩvango yoo, ĩndĩ nĩmaemetwe.”
Mbivilia yaĩtye: “Kũtongoesya matambya make kũti nthĩnĩ wa mũndũ ũla ũendaa.” (Yelemia 10:23) Nũndũ andũ me na naĩ, mayĩthĩawa na ũmanyi na ũĩ wa kwĩtongoesya nesa. Ethĩwa mũndũ ndamba kwĩtongoesya we mwene, atonya ata kũtongoesya nthĩ nima? Yu nĩwamanya nĩkĩ andũ maemetwe nĩ kũmina mathĩna? Mavinda maingĩ mathĩna ala matũkwataa maumanaa na ũsumbĩki mũthũku.
NDĨNI SYA ŨVŨNGŨ
Yesũ aisye atĩĩ: “Kwondũ wa ũu andũ onthe makamanya kana mwĩ amanyĩwʼa makwa, ethĩwa mwĩthĩwa na wendo [inywʼĩ] kwa inywʼĩ.”—Yoana 13:35.
Atongoi ma ndĩni syĩ kĩvathũkanyʼo matavanasya ĩũlũ wa wendo na ngwatanĩo. Ĩndĩ nĩmaemetwe nĩ kũtetheesya aatĩĩi moo methĩwe na wendo mwingĩ ũla ũtonya kũmina kĩmena. Vandũ va ũu, ndĩni itumaa andũ methĩwa na mũaanĩko, kĩmena, na ĩteta katĩ wa andũ na mbaĩ. Mũndũ ũmwe wa ndĩni wĩtawa Hans Küng aandĩkie ũũ: “Andũ ala me ĩkinda yingĩ ki na yĩtatethya na me ũngʼendu mwingĩ maũndũnĩ ma siasa nĩ ala ndĩni yĩthĩawa ĩmakũnĩĩe mavava na ĩketĩkĩlya meko moo.”—Christianity and the World Religions.
O na ĩngĩ, atongoi ma ndĩni nĩmetĩkĩlĩtye ũlaalai na ũthaaa na aũme kũmanyana kĩ-mwĩĩ na aũme na aka kũmanyana kĩ-mwĩĩ na aka. Ũu nũtumĩte mowau mongeleka, andũ maumya mavu, angĩ maitava matavangĩĩe, na mĩtwaano na mĩsyĩ yanangĩka, na nũndũ wa ũu andũ aingĩ nĩmathĩnaa mũno.
NAĨ NA ĨTOMO
“Kĩla mundũ atatawa akĩkuswʼa na kũkengwa nĩ ĩtomo yake mwene. Na ĩndĩ ĩtomo yaya ĩvu, yĩsyaaa naĩ: na ĩla naĩ yeana, ĩsyaaa kĩkwʼũ.”—Yakovo 1:14, 15.
Nũndũ ithyonthe twĩ na naĩ, nĩtwĩkaa mavĩtyo na no nginya twĩkĩe kĩthito nĩ kana tũkĩlye vinya “mawendi ma mĩĩ.” (Aeveso 2:3) Ĩndĩ ĩla mũndũ wĩ na wendi mũthũku na aikwata kamwanya ka kũwĩanĩsya, ti laisi aũkĩlye vinya. Tweetĩkĩla wendi mũthũku ũtũsinde, nĩtũtonya kũkwatwa nĩ mathĩna maingĩ.
Mũandĩki ũmwe wĩtawa P. D. Mehta aandĩkie ũũ: “Mathĩna maingĩ maumanaa na ĩtomo yitũ ene, kũemwa nĩ kwĩsiĩĩa, kwenda mũno kwĩtanĩthya, na kwenda monene.” Mĩmeo na kũmanyĩa kĩndũ o na kĩva kwa nzĩa ĩtaĩle, ta ũkĩ, ndawa sya kũmila, kũtha kalata, kũmanyana kĩ-mwĩĩ, na maũndũ angĩ ta asu, nĩsyanangĩte “andũ ma kwĩkwatwʼa” na ikatuma mĩsyĩ ĩthĩna na andũ angĩ makathĩna. Nũndũ wa kũmanya kana andũ me na naĩ, twaĩlĩte kwĩtĩkĩlana na ndeto ii iwetetwe Mbivilianĩ: “Nĩtwĩsĩ kana syũmbe syonthe ilumaa na kwaũnywʼa nĩ woo vamwe kũvika o na yu.”—Alomi 8:22.
MAVEVA MAVUKU
Mbivilia yaĩtye kana Satani nĩwe “ngai ya nthĩ ĩno” na kana ethĩawa mũamba na maveva mavuku ala metawa ndaimoni. —2 Akolintho 4:4; Ũvuanʼyo 12:9.
O ta Satani, ndaimoni itataa ũndũ itonya syelelũkye andũ. Mũtũmwa Vaulo nĩweetĩkĩlanile na ndeto isu ĩla waisye atĩĩ: “Nũndũ kũkĩlanʼya vinya kwitũ ti kũkĩlanʼya na mwĩĩ na nthakame, ĩndĩ nĩ kũkĩlanʼya na monene, na mokũmũ, na ala masumbĩkĩte kĩvindunĩ kĩĩ, na nguthu sya maveva ma ũthũku ĩtunĩ.”—Aeveso 6:12.
O na kau ndaimoni nĩsyendete kũthĩnyʼa andũ, kyu ti kyo kĩeleelo kyasyo kĩla kĩnene. Kĩeleelo kyasyo kĩla kĩnene nĩ kwelelũkya andũ kuma kũla kwĩ Ngai ũla Wĩ Ĩũlũ wa Onthe, Yeova. (Savuli 83:18) Ndaimoni itũmĩaa maũndũ amwe ta ũoi, kũinga ithitũ, kwaũsya, kũingya nyũnyi, na kũsoma ndata nĩ kana ikenge na iyasya andũ. Nĩkyo kĩtumi Yeova ũtũvatanaa na maũndũ asu na wĩthĩawa eyũmbanĩtye kũsũvĩa ala maleana na Satani na ndaimoni syake.—Yakovo 4:7.
TWĨKALĨTE “MĨTHENYANĨ YA MŨMINŨKĨLYO”
Myaka vakuvĩ ngili ilĩ mĩvĩtu, Mbivilia yathanie atĩĩ: “Manya ũũ, kana mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo kũkeethĩwa mavinda ma mũisyo.”
Mbivilia nĩyĩeleetye kĩla kĩtumĩte mĩthenya ĩĩ ya mũminũkĩlyo yĩthĩwa yĩ ya mũisyo. Yaĩtye ũũ: “Nũndũ andũ makeethĩwa makĩyenda ene, makyenda mbesa, makĩkathĩĩa, na kwĩtaĩa, . . . mate na wendo waĩle, mate na wĩwʼano, ailĩanĩli, mate na wĩtingʼo, ai, matendete ũseo, akaĩi, me na ngũlũ, me na mĩyimbyo, endi ma motanu ma nthĩ mbee wa kũmwenda Ngai.” Kwoou kĩtumi kĩmwe kĩtumĩte kwĩthĩwa kwĩ na mathĩna nĩ kana tũtwĩe “mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo.”—2 Timotheo 3:1-4.
Wasũanĩa maũndũ asu twemanyĩsya, tyo ũkwona nĩkĩ andũ maemetwe nĩ kũmina mathĩna, o na kũtwʼĩka nĩmekĩĩte kĩthito kya kũmamina? Kwoou nũũ ũla tũtonya kũmwĩkwatya? Twaĩle kũmwĩkwatya Mũmbi waitũ ũla wathanĩte ‘kwananga mawĩa ma ndevili’ na ma aatĩĩi make. (1 Yoana 3:8) Kĩlungu kĩla kĩatĩĩe nĩkĩũneenea ũndũ Ngai ũkeka nĩ kana amine mathĩna onthe.