Ngewa ya Ndaviti na Ngoliathu Nĩ ya Wʼo?

1 | Nĩvatonyeka mũndũ akethĩwa e na ũasa ta wa vuti kenda na nusu (mita 2.9)?

Mbivilia yaĩtye kana Ngoliathu aĩ na ũasa kana ‘kĩũngamo kya mĩkono thanthatũ na ĩkwata ya kĩtaa.’ (1 Samueli 17:4) Mũkono ũmwe wĩ na ũasa wa inzi 17.5 (sendimita 44.5), na kĩtaa kĩmwe kĩ na ũasa wa inzi 8.75 (sendimita 22.2). Wongelanyʼa inzi isu syonthe, waĩle kũkwata ũasa wa vakuvĩ vuti kenda na inzi thanthatũ (mita 2.9). Andũ amwe maasyaa kana Ngoliathu ndesa kwĩthĩwa aĩ mũasa ũu, ĩndĩ kwasũanĩa ũndũ ũũ: Ũmũnthĩ, mũndũ ũla mũasa vyũ waaoneka aĩ na ũasa wa vuti mbee wa 8 na inzi 11 (mita 2.7) Kwoou nĩ ũndũ ũtatonyeka Ngoliathu akethĩwa aĩ mũasanga kwĩ mũndũ ũsu na inzi 6 (sendimita 15) kana aĩ o mũasa kwĩ ũu? Ngoliathu aĩ wa mbaĩ ya Alevai, ala meesĩkĩe kwĩthĩwa me andũ anene mũno vyũ. Ĩvuku yĩmwe ya Egypt yĩla yaandĩkiwe myakanĩ ya 1200-1300 Klĩsto ate mũsyae, yĩeleasya kana asikalĩ amwe ma kuma nthĩ ya Kanaani maĩ na ũasa wa vuti mbee wa nyanya (mita 2.4). Kwoou ti ũndũ ũtatonyeka Ngoliathu akethĩwa aasavĩte mũno ũu.

2 | We Ndaviti aĩ mũndũ waĩ thayũ kana no ngewa?

Ve ĩvinda asomi matataa kwonanyʼa kana maũndũ ala mawetetwe ĩũlũ wa Mũsumbĩ Ndaviti no mbano sya andũ, ĩndĩ nĩmaemiwe nĩ kwĩka ũu. Andũ ala menzaa syĩndũ sya tene mayĩnza nĩmeethĩie maandĩko mawetete “nyũmba ya Ndaviti.” O na Yesũ Klĩsto nĩwaeleisye kana Ndaviti aĩ kwʼo. (Mathayo 12:3; 22:43-45) Nthĩnĩ wa Mbivilia, ve nzyawa kũndũ kwĩlĩ ila iĩkĩĩthasya kana Yesũ nĩwe Masia na nzyawa isu syelĩ syumanĩte na Mũsumbĩ Ndaviti. (Mathayo 1:6-16; Luka 3:23-31) Kwa wʼo, Ndaviti aĩ mũndũ waĩ thayũ, ĩndĩ ngewa yake ti wano.

3 | Maũndũ ala maeleetwʼe ngewanĩ ya Ndaviti na Ngoliathu meekĩkie vandũ vesĩkĩe nĩ andũ?

Mbivilia ĩwetete kana kaũ ũsu wokitĩiwe Mwandanĩ wa Ela. O na nĩyĩeleetye mũnango kwa kwonanyʼa kana Avilisiti moombanĩte mũingo ũmwe wa kĩĩma ũla waĩ katĩ katĩ wa taoni ilĩ, taoni ya Soko na Aseka. Namo Aisilaeli moombanĩte mũingo ũla ũngĩ wa kĩĩma. Kũndũ kũu kwawetwa nĩkwĩsĩkĩe nĩ andũ?

Kwaeka twone ũndũ mũndũ ũmwe wĩla kũthi isionĩ isu waĩtye. Aĩtye atĩĩ: “Ũla watũtwaie Mwandanĩ wa Ela ndaĩ mũndũ wa ndĩni. Twangʼaĩie na nzĩa yatũtwaie nginya kĩĩmanĩ ĩũlũ. Ĩla twasyaisye mwandanĩ twĩ vau kĩĩmanĩ ĩũlũ, atwĩie tũsome 1 Samueli 17:1-3. Na ĩndĩ ooloota mũingo ũla ũngĩ wa kĩĩma, na asya: ‘Myako ĩĩya mĩombokangu mwene ngalĩko ya kwʼoko kwa aka nĩyo yaĩ taoni ya Soko.’ Ĩtina wa kũtwonyʼa vala taoni ya Soko yaĩ, nĩwavĩndũkie na asya, ‘Nayo myako ĩĩya mĩombokangu mwene ngalĩko ya kwʼoko kwa aũme nĩyo yaĩ taoni ya Aseka. Avilisiti moombanĩte katĩ katĩ wa taoni isu syelĩ, mũingo ũũya ũngĩ matũsyaĩtye. Kwoou nĩvatonyeka tũkethĩwa tũũngamĩte vala Aisilaeli moombanĩte.’ Nĩnasũanĩie Saulo na Ndaviti maũngamĩte vala naũngamĩte. Ĩtina wa ũu, nĩtwatheeie, na twavika mwandanĩ twakĩlanĩlya ũsĩnĩ waĩ mũngʼalu ũla wausĩe mavia. Nĩnakũnie visa akilinĩ noona Ndaviti aikumana ose mavia atano matendeu, na yĩmwe katĩ wa mavia asu atano nĩyo yooaie Ngoliathu.” O tondũ andũ aingĩ mendeeawʼa nĩ maũndũ ma wʼo ala maeleetwʼe Mbivilianĩ, nowʼo mũndũ ũsu waendete kũtembea kũu wendeeiwʼe mũno nĩ maũndũ ma wʼo ala Mbivilia yĩthĩawa ĩwetete.

Vai na kĩtumi kya kwĩthĩwa na nzika ĩũlũ wa maũndũ asu mawetetwe Mbivilianĩ. Andũ ala mawetetwe vau maĩ kwʼo na kũndũ kũla kũwetetwe vau nĩ kwa wʼo. Na ũndũ ũla mũnene vyũ nĩ kana maũndũ asu nĩ amwe katĩ wa maũndũ ala me Ndetonĩ ya Ngai mbeveee, na kwoou maumanĩte na Ngai wa wʼo, ũla ũtatonya “kũneena ũvũngũ.”—Tito 1:2; 2 Timotheo 3:16.