Li naʼlebʼ li xeʼxkanabʼ li winq li tiikebʼ xchʼool naq jayeʼq ma nekeʼkamk

1. Kʼaʼut naabʼal naru tqatzol rikʼinebʼ li cheekebʼ chik?

AAJEL RU naq teʼxkʼe qanaʼlebʼ naq tqasikʼ kʼaru tqabʼaanu saʼ li qayuʼam. Ebʼ li cheekel winq ut jalanebʼ chik laj paabʼanel li kawebʼ saʼ xpaabʼal naru tooʼeʼxtenqʼa rikʼin aʼin. Inkʼaʼ tqakʼoxla naq maakʼaʼ xwankil li naʼlebʼ li teʼxkʼe qe saʼ xkʼabʼaʼ naq cheekebʼ chik chiqu. Li Jehobʼa naraj naq tqatzol qanaʼlebʼ rikʼinebʼ li cheekebʼ chik. Aʼanebʼ xeʼwank naabʼal xhoonal re xtzolbʼal jalan jalanq li naʼlebʼ chirix li yuʼam ut joʼkan naq xeʼxtaw xseebʼal xkʼaʼuxl (Job 12:12).

2. Kʼaru tqatzʼil rix saʼ li tzolom aʼin?

² Saʼ najter qʼe kutan li Jehobʼa kiroksi ebʼ li winq li ak cheekebʼ chik ut kawebʼ saʼ xpaabʼal re xwaklesinkil xchʼool ut xbʼeresinkil li xtenamit joʼ laj Moisés, laj David ut li apóstol Juan. Jalan jalanq li qʼehil li xeʼwank wiʼ ut moko juntaqʼeet ta xwanjikebʼ. Naq ak cheekebʼ chik, ebʼ li winq aʼin xeʼxkʼe li naʼlebʼ li jwal chaabʼil choʼq rehebʼ li saaj. Ebʼ li winq aʼin xeʼxkʼutbʼesi naq jwal wank xwankil abʼink chiru li Jehobʼa. Joʼkan naq li Jehobʼa kixbʼaanu naq tkanaaq resil li xeʼxye saʼ li Santil Hu re naq tooruuq xtzolbʼal qanaʼlebʼ. Chiqajunilo naru tqataw qanaʼlebʼ rikʼin li xeʼxye (Rom. 15:4; 2 Tim. 3:16). Saʼ li tzolom aʼin tqatzʼil rix wiibʼ oxibʼ li aatin li xeʼxye li winq aʼin naq ak cheekebʼ chik ut li naʼlebʼ li naqatzol rikʼin li xeʼxye.

«TAANAJTOʼQ ROQ LAAYUʼAM»

3. Chanru kiroksi li Jehobʼa laj Moisés?

³ Saʼ chixjunil li xyuʼam laj Moisés kikʼanjelak chi tiik ru xchʼool chiru li Jehobʼa. Kiwank joʼ aj raqol aatin, joʼ propeet, joʼ aj tzʼiibʼ ut joʼ aj jolominel. Chʼolchʼo naq laj Moisés wank naabʼal xnawom saʼ xkʼabʼaʼ chixjunil li kixbʼaanu saʼ li xyuʼam. Kixbʼeresi li tenamit Israel naq xeʼelk joʼ moos aran Egipto ut kiril naabʼal li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jehobʼa. Li Yos kiroksi laj Moisés re naq tixtzʼiibʼa oobʼ li hu li wank saʼ li xtiklajik li Santil Hu, li Salmo 90 ut maare ajwiʼ li Salmo 91. Chanchan naq laj Moisés kixtzʼiibʼa ajwiʼ li hu Job.

4. Anihebʼ kixwaklesi xchʼool laj Moisés ut kʼaʼut?

⁴ Naq laj Moisés wank 120 chihabʼ re ut kachʼin chik ma nakamk, kixchʼutubʼ chixjunilebʼ laj Israel re xjultikankil rehebʼ li ak xeʼril ut chixjunil li kixbʼaanu li Jehobʼa chirixebʼ. Wiibʼ oxibʼ rehebʼ laj Israel xeʼril saʼ li xsaajilal naabʼal li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jehobʼa ut li kikʼulmank rikʼinebʼ laj Egipto (Éx. 7:​3, 4). Xeʼbʼeek saʼ xyi li Kaqi palaw ut xeʼril chanru li Jehobʼa kixsachebʼ laj puubʼ re laj faraón (Éx. 14:​29-31). Naq xeʼwank saʼ li chaqichʼochʼ, xeʼxkʼe reetal chanru li Jehobʼa kirilebʼ ut kixchʼolanihebʼ (Deut. 8:​3, 4). Ut naq kachʼin chik ma xeʼok saʼ li chʼochʼ yeechiʼinbʼil chaq rehebʼ, laj Moisés kiroksi li hoonal aʼin re xwaklesinkil xchʼoolebʼ.a

5. Naq jayeʼq ma nakamk laj Moisés, kʼaru kixye rehebʼ laj Israel naq naru teʼroybʼeni? (Deuteronomio 30:​19, 20).

⁵ Kʼaru kixye laj Moisés? (Yaabʼasi Deuteronomio 30:​19, 20). Kixjultika rehebʼ laj Israel naq jwal chʼinaʼus li nekeʼroybʼeni. Rikʼin li rosobʼtesihom li Jehobʼa teʼruuq wank chiru naabʼal chihabʼ saʼ li chʼochʼ li kixyeechiʼi rehebʼ. Li chʼochʼ aʼin jwal chʼinaʼus ut naabʼal li awimq naʼelk aran. Laj Moisés kixye li aatin aʼin choʼq rehebʼ laj Israel: «Aʼan tixkʼe aawe xninqal ut xsahilal ru tenamit inkʼaʼ kʼojobʼanbʼilebʼ aabʼaan; tixkʼe xkʼihalebʼ li ochoch nujenaqebʼ chi bʼihomal li moko aasikʼom ta laaʼat, xiikilebʼ uubʼ ut oliiw li inkʼaʼ aawawom» (Deut. 6:​10, 11).

6. Kʼaʼut kixkanabʼ li Yos naq t-echaniiq li tenamit Israel xbʼaan jalan chik li tenamit?

⁶ Abʼan laj Moisés kixye rehebʼ naq weent teʼxbʼaanu rikʼin jun li naʼlebʼ. Wi aʼanebʼ nekeʼraj wank saʼ li chʼinaʼusil chʼochʼ tento naq junelik teʼabʼinq chiru li Jehobʼa. Laj Moisés kixye rehebʼ naq teʼxsikʼ li yuʼam ut aʼin teʼxbʼaanu wi teʼxpaabʼ li naxye li Jehobʼa ut junelik chapchokebʼ rikʼin. Abʼanan, ebʼ laj Israel moko xeʼabʼink ta chiru li Jehobʼa. Joʼkan naq li Yos kixkanabʼ naq ebʼ laj Asiria ut moqon ebʼ laj Babilonia teʼechaninq rehebʼ ut najt xeʼkʼameʼk bʼarwiʼ wankebʼ (2 Rey. 17:​6-8, 13, 14; 2 Crón. 36:​15-17, 20).

7. Kʼaru naru naqatzol rikʼin li kixye laj Moisés? (Chaawil ebʼ li jalam u).

⁷ Kʼaru naqatzol? Wi nokooʼabʼink chiru li Jehobʼa naru toowanq chi junelik. Joʼebʼ laj Israel jayeʼq chik ma xeʼok saʼ li chʼochʼ li yeechiʼinbʼil chaq rehebʼ, laaʼo ajwiʼ chi seebʼ naru toowanq saʼ li akʼ ruuchichʼochʼ li xyeechiʼi qe li Yos. Chi seebʼ li Ruuchichʼochʼ twanq joʼ jun li chʼinaʼusil naʼajej (Is. 35:1; Luc. 23:43). Laj Tza ut ebʼ li maaʼus aj musiqʼej maakʼaʼaqebʼ chik (Apoc. 20:​2, 3). Ut inkʼaʼ chik twanq li bʼalaqʼil paabʼal bʼarwiʼ nekeʼxkʼut li tikʼtiʼ chirix li Jehobʼa (Apoc. 17:16). Joʼkan ajwiʼ inkʼaʼ chik teʼwanq ebʼ li awabʼej li kaw nekeʼtaqlank saʼ xbʼeenebʼ li kristiʼaan (Apoc. 19:​19, 20). Saʼ li Chʼinaʼusil Naʼajej inkʼaʼ chik teʼwanq ebʼ li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ (Sal. 37:​10, 11). Chixjunilebʼ teʼabʼinq chiru li Xchaqʼrabʼ li Jehobʼa li tixbʼaanu naq teʼwanq saʼ junajil, saʼ tuqtuukilal, teʼxra ribʼebʼ ut teʼxkʼojobʼ xchʼool chiribʼilebʼ ribʼ (Is. 11:9). Jwal chʼinaʼus li kutan li chalk re! Wi nokooʼabʼink chiru li Jehobʼa naru toowanq saʼ li Chʼinaʼusil Naʼajej chi junelik (Sal. 37:29; Juan 3:16).

8. Chanru kixtenqʼa jun li hermaan xkʼoxlankil li yeechiʼom re wank chi junelik? (Judas 20, 21).

⁸ Xkʼoxlankil rix li xyeechiʼom chirix li junelik yuʼam naru tooxtenqʼa re naq junelik tooʼabʼinq chiru li Yos, aʼ yaal kʼaru li chʼaʼajkilal tqanumsi (yaabʼasi Judas 20, 21). Li yeechiʼom aʼin naru tixkʼe qametzʼew re xqʼaxbʼal ru junaq li naʼlebʼ li naqarahi ru xbʼaanunkil ut moko us ta. Jun li hermaan li kiwank África chiru naabʼal chihabʼ joʼ li taqlanbʼilebʼ chi kʼanjelak saʼ jalan chik tenamit rajlal naxrahi ru xbʼaanunkil jun li naʼlebʼ li xikʼ naril li Jehobʼa. Aʼan kixye: «Naq xinkʼe reetal naq naru naq inkʼaʼ tinwanq chi junelik, xinkʼe inqʼe re xqʼaxbʼal ru li chʼaʼajkilal ut xtzʼaamankil re li Jehobʼa naq tinxtenqʼa. Rikʼin xtenqʼ li Jehobʼa inkʼaʼ xinkanabʼ kʼanjelak chiru».

«US TAT-ELQ»

9. Kʼaru li chʼaʼajkilal kixnumsi chaq laj David?

⁹ Laj David chaabʼil kiʼawabʼejink. Kiwank joʼ aj bʼichanel, joʼ aj puubʼ, joʼ propeet ut kixtzʼiibʼa ajwiʼ li chʼinaʼusil aatin. Chiru naabʼal chihabʼ kiʼelelik chiru li awabʼej Saúl, li xikʼ naʼilok re. Ut naq yook chi awabʼejink kiʼelelik ajwiʼ, xbʼaan naq laj Absalón kiraj xkamsinkil re xmaqʼbʼal chiru li xʼawabʼejilal. Usta wank naabʼal xchʼaʼajkilal ut kipaltoʼk, junelik kixkʼe xchʼool re kʼanjelak chiru li Jehobʼa toj saʼ xkamik. Li Jehobʼa kixye naq David naxsahobʼresi xchʼool. Joʼkan naq wank xyaalal naq tqapaabʼ li naʼlebʼ li kixkʼe laj David (Hech. 13:22; 1 Rey. 15:5).

10. Naq laj Salomón maajiʼ naʼok joʼ awabʼej, kʼaʼut kikʼeheʼk xnaʼlebʼ xbʼaan laj David?

¹⁰ Qakʼoxlaq li kixye laj David re laj Salomón, li moqon twanq joʼ awabʼej re Israel. Laj Salomón sikʼbʼil ru xbʼaan li Jehobʼa re naq tixkabʼla li rochoch li Yos bʼarwiʼ ebʼ li kristiʼaan teʼruuq xloqʼoninkil ru (1 Crón. 22:5). Wank naabʼal li kʼanjel li tento tixbʼaanu laj Salomón ut naʼajmank chiru li xtenqʼ li Jehobʼa re xbʼeresinkil chiʼus li tenamit. Qilaq li naʼlebʼ li kixkʼe laj David re.

11. Kʼaru kixye laj David re laj Salomón ut kʼaru kikʼulmank naq laj Salomón kiʼabʼink chiru? (1 Reyes 2:​2, 3; chaawil ebʼ li jalam u).

¹¹ Kʼaru kixye laj David? (Yaabʼasi 1 Reyes 2:​2, 3). Laj David kixye re laj Salomón naq us t-elq saʼ li xyuʼam wi junelik naʼabʼink chiru li Jehobʼa ut joʼkan kikʼulmank chiru naabʼal chihabʼ (1 Crón. 29:​23-25). Li rochoch li Yos li kixkabʼla laj Salomón, jwal chʼinaʼus joʼkan ajwiʼ kixtzʼiibʼa naabʼal li hu re li Santil Hu ut wiibʼ oxibʼ li raatin natawmank saʼ jalan chik ebʼ li raqal. Laj Salomón nawbʼil ru xbʼaan li xchoxahil naʼlebʼ ut li xbʼihomal (1 Rey. 4:34). Abʼan joʼ kixye laj David, laj Salomón us t-elq kaʼajwiʼ wi naʼabʼink chiru li Yos. Ra xyeebʼal, abʼan naq laj Salomón cheek chik kiʼok xloqʼoninkil ru ebʼ li pechʼbʼil yos. Aʼin moko xwulak ta chiru li Jehobʼa, joʼkan naq inkʼaʼ chik kixkʼe xchoxahil naʼlebʼ re naq us t-awabʼejinq (1 Rey. 11:​9, 10; 12:4).

12. Kʼaru naru tqatzol rikʼin li kixye laj David?

¹² Kʼaru naqatzol? Wi nokooʼabʼink us tooʼelq (Sal. 1:​1-3). Yaal naq li Jehobʼa inkʼaʼ naxye naq twanq qabʼihomal ut qawankil joʼ laj Salomón. Abʼan, wi nokooʼabʼink chiru, tixkʼe qachoxahil naʼlebʼ re naq us li tqasikʼ xbʼaanunkil (Prov. 2:​6, 7; Sant. 1:5). Li xnaʼlebʼ li Yos nokooxtenqʼa naq naqasikʼ kʼaru xbʼaanunkil rikʼin li tumin, li kʼanjel, li tzolok ut li ajsibʼaal u. Xkanabʼankil naq li Yos tooxbʼeresi tooxtenqʼa re naq inkʼaʼ tqachʼik qibʼ saʼ chʼaʼajkilal (Prov. 2:​10, 11). Twanq ebʼ li qamiiw ut sahaq qachʼool saʼ li qajunkabʼal.

13. Kʼaru kitenqʼank re li xCarmen re naq us t-elq saʼ li xyuʼam?

¹³ Li xCarmen, li wank Mozambique, kixkʼoxla naq us t-elq saʼ li xyuʼam wi naxik saʼ li nimla tzolebʼaal. Joʼkan naq kiʼok xtzolbʼal chanru xkʼubʼankil ebʼ li ninqal ru ochoch. Li xCarmen naxye: «Nawulak chiwu li yookin xtzolbʼal abʼan naxmaqʼ naabʼal linhoonal ut jwal lubʼlukin. Ninʼok chi tzolok jayeʼq waqxaqibʼ hoor re li eqʼla ut ninraqeʼk waqibʼ hoor re li ewu. Nachʼaʼajkoʼk chiwu xik saʼebʼ li chʼutam ut xinkehoʼk saʼ linpaabʼal. Xinkʼe reetal naq nawaj kʼanjelak chiru li ruuchichʼochʼ ut chiru li Jehobʼa» (Mat. 6:24). Li xCarmen kitijok chirix aʼin ut kixsikʼ xtenqʼ saʼebʼ li qatasal hu. Kʼaru kikʼulmank? Li xCarmen naxye: «Linnaʼ ut naabʼalebʼ li hermaan li kawebʼ saʼ li xpaabʼal xeʼxkʼe innaʼlebʼ, joʼkan naq xinkanabʼ li nimla tzolebʼaal ut xinʼok xkʼebʼal chixjunil linhoonal re kʼanjelak chiru li Jehobʼa. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, chaabʼil li xinsikʼ xbʼaanunkil saʼ linyuʼam ut sa inchʼool xbʼaan li xinbʼaanu».

14. Kʼaru li naʼlebʼ li jwal wank xwankil xeʼxkʼe laj Moisés ut laj David?

¹⁴ Laj Moisés ut laj David kʼajoʼ nekeʼxra li Jehobʼa ut nekeʼxnaw naq jwal wank xwankil abʼink chiru. Joʼkan naq xeʼxwaklesi xchʼool ebʼ li junchʼol re naq maajunwa teʼxtzʼeqtaana li Jehobʼa joʼ xeʼxbʼaanu chaq aʼanebʼ. Xeʼxye ajwiʼ naq li nekeʼxtzʼeqtaana li Jehobʼa inkʼaʼ chik teʼruuq wank joʼ ramiiw ut inkʼaʼ teʼqʼajkamuuq. Li naʼlebʼ li xeʼxkʼe jwal wank xwankil choʼq qe. Naabʼal chihabʼ chirix aʼin, jun chik aj kʼanjel chiru li Jehobʼa kixye naq jwal wank xwankil wank saʼ tiikilal chiru li Yos.

«KʼAJOʼ NASAHOʼK SAʼ LINCHʼOOL»

15. Kʼaru kixnumsi laj Juan saʼ li xyuʼam?

¹⁵ Li apóstol Juan jwal raaro xbʼaan li Jesukriist (Mat. 10:2; Juan 19:26). Kirochbʼeeni li Jesús saʼ li xkʼanjel re puktesink, kiril ebʼ li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu ut maajunwa kixtzʼeqtaana. Laj Juan kikanaak rikʼin li Jesús naq xeʼxkamsi ut kiril naq ak xwakliik chi yoʼyo. Ut kiril ajwiʼ chanru kikʼiik li chʼuut ut kiwank xhoonal re rilbʼal chanru li chaabʼil esil kikʼemank «chi naweʼk saʼ chixjunil li ruuchichʼochʼ» (Col. 1:23).

16. Anihebʼ xeʼxtaw rusilal saʼ xkʼabʼaʼ li kixtzʼiibʼa laj Juan?

¹⁶ Naq ak cheek chik laj Juan, kixkʼul jun li kʼanjel li jwal oxloqʼ: xtzʼiibʼankil li hu Apocalipsis (Apoc. 1:1). Joʼkan ajwiʼ kixtzʼiibʼa li hu li naxkʼabʼaʼi: li chaabʼil esil li kixtzʼiibʼa laj Juan ut oxibʼ chik li esilhu. Li rox esilhu li kixtzʼiibʼa laj Juan, kixtaqla re laj Gayo, jun laj paabʼanel li naxra joʼ jun li ralal (3 Juan 1). Saʼ li hoonal aʼan, maare laj Juan ak naxra naabʼalebʼ laj paabʼanel joʼ ralal xkʼajol. Li kixtzʼiibʼa laj Juan kʼajoʼ kixwaklesi xchʼool ebʼ li xtzolom li Jesús saʼ najter qʼe kutan ut nokooxtenqʼa ajwiʼ saʼ li qakutan.

17. Joʼ naxye 3 Juan 4, kʼaru naxkʼe xsahil qachʼool?

¹⁷ Kʼaru kixtzʼiibʼa laj Juan? (Yaabʼasi 3 Juan 4). Laj Juan kixye naq abʼink chiru li Yos naxkʼe xsahil qachʼool. Abʼan naq laj Juan kixtzʼiibʼa li rox esilhu, naabʼalebʼ yookebʼ xjekʼinkil li bʼalaqʼ aj kʼutum ut yookebʼ xbʼaanunkil naq twanq li jachok ibʼ saʼ li chʼuut. Abʼanan, naabʼalebʼ inkʼaʼ xeʼxkanabʼ «wank saʼ xbʼehil li yaal», xeʼabʼink chiru li Jehobʼa ut inkʼaʼ xeʼxkanabʼ «wank joʼ naxye li xchaqʼrabʼ» (2 Juan 4, 6). Ebʼ laj paabʼanel aʼin, li tiikebʼ xchʼool moko kaʼaj tawiʼ xeʼxkʼe xsahil xchʼool laj Juan, xeʼxsahobʼresi ajwiʼ xchʼool li Jehobʼa (Prov. 27:11).

18. Kʼaru naru tqatzol rikʼin li kixye laj Juan?

¹⁸ Kʼaru naqatzol? Wi tiik qachʼool chiru li Jehobʼa sahaq qachʼool ut tqabʼaanu naq sahaqebʼ xchʼool li junchʼol (1 Juan 5:3). Xnawbʼal naq naqasahobʼresi xchʼool li Jehobʼa, naxkʼe xsahil qachʼool. Li Yos jwal nasahoʼk saʼ xchʼool naq naqatzʼeqtaana li inkʼaʼ us ut naqakʼulubʼa li yaal (Prov. 23:15). Ebʼ li ánjel nekeʼsahoʼk ajwiʼ xchʼool naq nekeʼril naq tiik qachʼool (Luc. 15:10). Ut laaʼo nasahoʼk qachʼool naq jalanebʼ chik li hermaan nekeʼwank saʼ tiikilal usta nekeʼxkʼul li chʼaʼajkilal (2 Tes. 1:4). Joʼkan bʼiʼ, naq tsacheʼq li ruuchichʼochʼ li naxjolomi laj Tza, sa tqekʼa qibʼ xbʼaan naq xoowank chi tiik ru qachʼool.

19. Kʼaru kixye li xRachel chirix xkʼutbʼal li yaal chiruhebʼ li junchʼol? (Chaawil ebʼ li jalam u).

¹⁹ Jun li naʼlebʼ li jwal naxkʼe xsahil qachʼool aʼan xkʼutbʼal li yaal rehebʼ li kristiʼaan. Li xRachel, li wank República Dominicana, narekʼa naq jwal oxloqʼ chiru aatinak rikʼinebʼ li kristiʼaan chirix li Jehobʼa. Naq naxkʼoxlahebʼ li hermaan li xeʼwank joʼ xtzolom, naxye: «Jwal nasahoʼk inchʼool rilbʼal naq ebʼ lintzolom nekeʼok xraabʼal li Jehobʼa, nekeʼxkʼojobʼ xchʼool rikʼin ut nekeʼxjal xnaʼlebʼ re xsahobʼresinkil xchʼool. Li sahil chʼoolej li nawekʼa naxqʼax ru yalaq kʼaru li chʼaʼajkilal li xinnumsi re xkʼutbʼal chiruhebʼ li yaal».

QATAQAW RUSILAL LI XEʼXYE LI WINQ AʼIN NAQ JAYEʼQ MA NEKEʼKAMK

20. Kʼaru qajuntaqʼeetalil rikʼin laj Moisés, laj David ut laj Juan?

²⁰ Jalan jalanq li qʼehil bʼarwiʼ xeʼwank laj Moisés, laj David ut laj Juan ut moko juntaqʼeet ta li qawanjik rikʼinebʼ. Abʼanan juntaqʼeeto rikʼinebʼ saʼ naabʼal li naʼlebʼ. Laaʼo ajwiʼ nokookʼanjelak chiru li tzʼaqal Yos, nokootijok chiru, naqakʼojobʼ qachʼool rikʼin ut naqasikʼ li xtenqʼ re xnawbʼal kʼaru tqabʼaanu saʼ li qayuʼam joʼ xeʼxbʼaanu chaq aʼanebʼ. Joʼebʼ li winq aʼin li najter xeʼwank chʼolchʼo chiqu naq li Jehobʼa narosobʼtesihebʼ li nekeʼabʼink chiru.

21. Kʼaru li osobʼtesihom teʼxkʼul li teʼxpaabʼ li naʼlebʼ li xeʼxkʼe laj Moisés, laj David ut laj Juan?

²¹ Joʼkan naq, qakʼehaq qachʼool chi xpaabʼankil li xeʼxye ebʼ li winq aʼin ut junelik chooʼabʼinq chiru li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa. Wi joʼkan naqabʼaanu, us tooʼelq saʼ li qayuʼam ut twanq qayuʼam chi junelik (Deut. 30:20). Joʼkan ajwiʼ sahaq qachʼool xbʼaan naq yooqo xsahobʼresinkil xchʼool li Jehobʼa, li tooxqʼajkamu (Efes. 3:20).