Mutindu ya luzingu yina kele na lukanu
DISOLO YA MELVA WIELAND
Na Marsi 1940, mwa bangonda na nima ya mbotika na mono, leke na mono ya nkento Phyllis kwisaka kutala mono mpi yandi kuyulaka mono nde: “Sambu na inki nge lenda ve kukuma mupasudi nzila?” Mono yufulaka nde: “Kukuma mupasudi nzila?” “Disongidila kusamuna ntangu yonso, penepene na bilumbu yonso?”
MONO vandaka kuyindula ‘inki mutindu mono lenda kukuma mupasudi nzila na nzayilu ya Biblia na mono ya fyoti mpi na mwa konti na banki ya fyoti?’ Kansi ngyufula ya Phyllis kupusaka mono na kuyindula. Mono sambaka mpi mingi sambu na yau.
Nsuka nsuka, mono kuyindulaka nde: ‘Sambu na inki mono lenda ve kutula ntima na Nzambi sambu yandi mesilaka na kusungimina beto kana beto kesosa ntete Kimfumu na yandi?’ (Matayo 6:33) Yau yina na Yuni 1940, mono sonikaka sambu na kukatuka na kisalu na mono ya ntungi bilele. Na nima, mono sonikaka na filiale ya la Société Watch Tower ya Australie, na kulombaka lusolo ya mupasudi nzila.
Lusolo na Mono ya Luzingu
Bamposo zole na nima, mono kuzwaka mvutu, yina vandaka kumonisa mono nde mono tabaka lusolo na nima ya kuvanda na lukutakanu ya nene yina kubongisamaka na kusalama na kibansala ya filiale ya Bambangi ya Yehowa ya Strathfield, na lweka ya mbanza Sydney, yina kele mbanza ya kuluta nene ya Australie. Na suka ya kulandaka lukutakanu ya nene, mono kwendaka na filiale sambu na kubaka lusolo na mono.
Muntu ya kuvandaka na biro kutendulaka na mono nde: “Ntangu yai beto kele na bisalu mingi na nzo ya kuyobisa bilele. Keti nge takuka kusala mwa bamposo sambu na kupesa beto lusadisu?” Yau vandaka na Augusti 1940, mpi tii ntangu yai mono kesalaka kaka na nzo ya kuyobisa bilele! Na ntangu yina beto vandaka kaka bantu 35 na dibuta ya filiale; bubu yai beto mekuma 276.
Kansi, mbala ya nkaka, beno takudiyula sambu na inki mono ketadila kusala na nzo ya kuyobisa bilele bonso “mutindu ya luzingu yina kele na lukanu” mingimingi yantika ya mono melungisaka bamvula kuluta 50 na kisalu yina. Na ntwala ya kutendula, bika mono kutubila balukanu na mono ya ntete.
Nsaka Kukumaka Lukanu ya Luzingu
Mono butukaka na Melbourne, na Yanuari 1, 1914, mwana ya ntete na dibuta ya bana tanu. Beto vandaka ti bibuti ya zolwa yina vandaka kuzinga na kuwakana ti minsiku ya kuzanguka mpi, yina vandaka kulonga beto na ntangu yau kulombamaka. Beto bakaka mpi yina talenda kubingama malongi ya Nzambi ya kinsunsa, sambu bibuti na beto kuvandaka bansambidi ve. Kansi, bau vandaka kukangama kaka nde beto bana kuvanda pana na nzo-nkanda ya Lumingu ya Nzo-nzambi ya Angleterre.
Ntangu mono katukaka na nzo-nkanda na 1928 mpi yantikaka kusala bonso ntungi bilele, mono bakaka lukanu ya kutambika ntangu ya luyangidilu na mono ya mingi na nsaka, na kuyindulaka nde yau talenda kusadisa mono na kununga nsoni na mono. Mono kotaka na kimvuka mosi ya tenisi mpi mono kusakanaka na yau mvula ya mvimba kukonda kuyambula. Na kisiwu, mono vandaka kusakana na basketi ti na bazibali, mpi na nsungi ya kimwanga mono vandaka kusakana na kimvuka ya kriketi ya bankento. Kriketi kukumaka mpenza zola na mono, mpi mono vandaka kudipesa ngolo mpenza sambu na kutomisa vitesi ya ndosa ya nkweso mpi na kukuka kubula bamatchi.
Lukanu Mosi ya Kuswaswana ti Nsaka
Tuka bumwana na mono, mono vandaka kutungisama na dilongi yina vandaka kutuba nde Nzambi ya zola vandaka kulosa bayina kesalaka mambu ya mbi na kisika mosi ya kubingamaka bilungi, kisika ya bau tanyokwamaka mvula na mvula. Yau kuvandaka ve mpenza na sansa sambu na mono. Yindula kyese ya mono vandaka na yau ntangu mono longukaka na kintulumukina na Biblia ntendula ya kyeleka ya “bilungi.” Yau kusalamaka mutindu yai:
Mpangi na mono ya nkento Phyllis, yina kele leke na mono ya bamvula tanu, vandaka kuyangalala mpi na nsaka, mpi beto vandaka na kimvuka mosi ya kriketi ya bankento. Na 1936 mwana nkento mosi ya kimvuka na beto kumonisa Phyllis na toko mosi na zina ya Jim yina kuzabanaka bonso nkwikidi ya ngolo. Jim kukingaka ve na kusolula ti Phyllis na yina metala malongi ya Biblia. Yandi kuwaka boma. Yandi kutubilaka mono nde: “Yau yonso kele ya kyeleka mpi kele na sansa.”
Na ntangu yina, Phyllis ti mono kuvandaka na suku mosi mpi yandi mekaka na kuvumbula mpwisa na mono na yina metala Kimfumu ya Nzambi ya Jim kutubilaka yandi. Yandi kutubaka na mono na kyese yonso nde: “Yau tasala yina baluyalu ya bantu mekuka ve kusala.” Kansi, mono vandaka kutula ntembe ti yandi, na kutubaka nde yina kele kaka dibundu ya nkaka yina tatula beto mavwanga mpi nde, ya kyeleka, ata muntu mosi ve kuzaba mambu metala makwisa. Kansi Phyllis kuvandaka na nkwaminu mpi yandi vandaka kubikisa mikanda bisika yonso na suku ti kivuvu nde mono talenda kutanga yau.
Mono vandaka na mpwisa mingi ya kuzaba sambu na inki Phyllis vandaka na kyese mingi na yina metala lukwikilu yai ya mpa, yau yina, kilumbu mosi mono bakaka kamukanda mosi. Yau vandaka na ntu-dyambu ya kubangisa Mazyamu. Dikebi na mono kuvumbulamaka na ntangu ya mono vandaka kukangula balutiti na yau mpi ya mono monaka ngogo “bilungi.” Mono yitukaka na kuzaba nde na Biblia ngogo “bilungi” ketendula mpenza mazyamu ya bantu yonso mpi kisika bantu ya mbote ti ya mbi kekwendaka. Mono longukaka mpi nde bilungi kele ve kisika ya minyoku; sambu bafwa kezabaka kima mosi mpi lenda kuwa kima mosi ve.—Longi 9:5, 10, Bankunga 146:3, 4.
Yau kukumaka na sansa sambu na mono, mingimingi ntangu kamukanda yango kutendulaka nde Nzambi ya zola mpi ya ngolo yonso mesilaka nde yandi tavutula bafwa na luzingu na nzila ya kimangu mosi ya kebingama lufutumuku. (Yoane 5:28, 29) Sesepi yai mono vandaka zola kuzaba mambu kuluta mingi na yina ya Jim kutubilaka Phyllis. Mono sengumunaka kamwa Biblia (King James Version) ya tata na mono kupesaka mono ntangu mono kuvandaka mwana ya fyoti mpi mono kusosaka bamvese ya kutulamaka na kamukanda. Yau kundimisaka yina ya kutubilamaka na yina metala bilungi mpi mvwandilu ya bafwa.
Ngyituka ya nkaka ya kuluta mbote sambu na mono kuvandaka ya kuzaba nde Nzambi kele na zina na yandi mosi, Yehowa. (Bankunga 83:18) Mono bakisaka mpi nde Nzambi kuvandaka na lukanu ya yandi kugangilaka bima mpi yandi kuvandaka na bikuma ya yandi kupesilaka mambu ya nkaka nzila na kusalama. Yau kupusaka mono na kudiyula nde: ‘Inki kele lukanu ya luzingu na mono?’ Kubanda pana, mono yantikaka na kudiyula kana yau kuvandaka mpenza mfunu sambu na mono na kutadila nsaka na dikebi yonso, na kuyambulaka penepene na bisalu yonso ya nkaka.
Kusalaka na Kuwakana ti Balukanu
Jim ti Phyllis vandaka kuzaba ve nde mboninu na mono ya luzingu kusobaka; kansi bau kuzabaka yau ntangu dibuta na beto kubingamaka na nkinsi ya banduku na beto. Na ntangu yina, na mabaku ya mutindu yina bantu yonso ya kele pana fwete kutelema, mpi lukumu tapesama na Ntinu ya Angleterre, bau yonso tanangula makopa na bau sambu na kunwa na lukumu ya Ntinu. Kansi, mono bakaka lukanu ya kubikala ya kuvanda kumosi ti Jim mpi Phyllis. Bau vandaka kundima ve ntangu bau kumonaka mono ya kuvanda kaka. Na kutuba ya mbote, beto vandaka ve ti dibanza ya kukonda luzitu, kansi bonso Bakristu beto zolaka kuswaswana mpi kukonda kuvukana na nkinsi ya nsi ya mutindu yina.—Yoane 17:16.
Ata mpila yina, bibuti na mono ti bamambere ya nkaka ya dibuta na beto kubakaka nsoni. Bau kutubaka nde beto vandaka na kwikama ve to kilawu, to yau zole! Na nima, ntangu Phyllis ti mono kwendaka na kupesama ya bansendo ya mvula ya kimvuka ya kriketi ya bankento, dyambu ya mutindu mosi kumonanaka na ntangu ya nkinsi ya nsi. Nsuka kuvandaka nde beto zole kukatuka na kimvuka yango. Yau kuvandaka ve ya kuluta mpasi mutindu ya mono vandaka kuyindula yau, sambu mono bakisaka nde yau lombamaka nde mono vanda na bulemfu mpi na kwikama na Yezu Kristu, Mfumu ya Kimfumu ya zulu ya Nzambi.
Ebuna Phyllis kutendudilaka mono nde yau lombamaka nde mono yantika kukwenda ntangu yonso na balukutakanu ya Bambangi ya Yehowa sambu na kuyedisa lukwikilu na mono ti nzayilu ya kuluta mbote ya Biblia. Na ntangu yina, dibundu kuvandaka kaka mosi na Melbourne, ebuna mono yantikaka na kukwenda na balukutakanu kuna konso Lumingu na nima midi. Mono kundimaka nswalu nde yau kuvandaka kimvuka ya kyeleka ya Nzambi awa na ntoto.
Nswalu nswalu, mono kubingamaka na kuvukana na kisalu ya kusamuna nzo na nzo na dibundu. Na luyantiku, mono vandaka kuketikisa ntima, kansi Lumingu mosi na suka mono bakaka lukanu ya kulanda bau kaka sambu na kuzaba inki mutindu yau vandaka kusalama. Mono vandaka na kyese ntangu mono kusolamaka na kwenda kumosi ti Mbangi mosi ya nkento ya ngikana yina kutubaka na nsyamisa yonso na kyelo ya ntete mpi yandi kuyambamaka mbote na munkwa nzo. Mono kuditubilaka nde: ‘Ya kyeleka, yau vandaka mpasi mingi ve, kansi yau talombama nde mono kumeka mbala mingi na ntwala ya kukuka kusala mpila yai.’ Ebuna, yindula ngyituka na mono ntangu, na nima ya disolo yina ya ntete, Mbangi yango kutubilaka mono nde: “Ntangu yai, nge takuka kusamuna nge mosi.”
“Mono mosi?” mono yulaka yandi na ngyituka yonso! “Nge kesakana! Inki mono tatuba kana muntu kuyula mono ngyufula mosi mpi mono zaba mvutu ya kupesa ve?” Kansi, nkundi na mono kulatamaka mpenza. Ebuna, mono vandaka kutekita mpenza, mono kwendaka na lweka na mono mosi ntangu yandi vandaka kulanda kuta kimbangi na bantu na lweka ya nkaka ya balabala. Na mpasi yonso, mono kugulukaka na suka yina ya ntete.
Kubanda pana, mono yantikaka na kuvukana na kisalu ya kusamuna konso Lumingu na suka. Kana bantu kuyula mono ngyufula mosi ya mono takuka kupesa mvutu ve, mono vandaka kutuba nde: “Mono takwenda kusala bansosa mpi takwisa vutuka kutala nge.” Kyese mingi, Yehowa vandaka kupesa mono ngolo ti kikesa ya kulanda mutindu ya luzingu na mono ya mpa ya kele na lukanu. Mono kupesaka luzingu na mono na yandi, mpi na Oktobri 1939, mono kubakaka mbotika na pisini ya Melbourne. Mwa ntangu fyoti na nima, Phyllis, yina kukwelanaka ti Jim, kuyulaka mono sambu na inki mono takuma ve mupasudi nzila.
Kisalu na Mono na Filiale
Na Yanuari 1941, mwa ntangu fyoti na nima ya kuyantika kisalu na mono na Betele, mutindu beto vandaka kubinga biro ya filiale, nkandikila kutulamaka na kisalu ya Bambangi ya Yehowa na Australie. Mwa bilumbu na nima, minkangu kubotulaka nzo na beto ya kulala na Betele ya Strathfield mpi mono tindamaka na ferme ya la Société ya bwala Ingleburn, yina kuvandaka na 48 km ya Sydney. Na Yuni 1943, nzo-kinzonzi kunungisaka la Société Watch Tower na balufundu yonso mpi kukatulaka nkandikila. Na nsuka ya mvula yina, bamambere 25 kubingamaka na kuvutuka na Betele ya Strathfield. Pana, mono landaka na kusala na nzo ya kuyobisa bilele, na kuvukanaka mpi na bisalu ya nkaka ya nzo.
Bamvula kumi ya kulandaka kulutaka nswalu nswalu. Mpi na 1956, mono kwelaka ti Ted Wieland, yina vandaka kusala mpi na Betele. Ted kuvandaka bakala mosi ya mpima mpi na nzizidi, mpi beto fulukaka na kyese na ntangu beto ndimamaka na kulanda kuzinga na Betele bonso bankwelani. Beto zole kukangamaka ngolo na mutindu ya luzingu na beto ya kele na lukanu mpi na kyese sambu na dibaku ya kusala na filiale ya Australie. Ya kyeleka, na zulu ya kisalu na beto na Betele, beto vandaka na kyese ya kusala kumosi na kusadisa bankaka sambu na kukuma balongoki ya Kristu. Beno lenda, mu mbandu, kutanga disolo ya dibuta Weekes na Réveillez-vous! ya Oktobri 22, 1993.
Na ntangu ya bamvula 30 ya ntete ya mono salaka na Betele, bantu 10 to 12 kaka kuyikamaka na kimvuka na beto sambu na kuyela ya kisalu ya Kimfumu. Kansi, na bamvula 1970 mvwandilu kusobaka nswalunswalu ntangu beto yantikaka na kunyema baperiodike yai: Nzozulu ya Nkengi ti Réveillez-vous! Lutungu ya nzo ya kunyemina ya mpa kuyantikaka na Yanuari 1972. Ntama ve, kinyeminu ya batone 40, yina kukatukaka na Japon, kukuminaka beto, mpi na 1973 beto vandaka kunyema penepene na baperiodike 700000 na ngonda. Dibuta na beto ya Betele yantikaka na kuyela mpenza ntangu yina.
Bamvula 1970 kuvandaka mpi bantangu ya mpasi sambu na mono. Ntetentete, bakala na mono ya zolwa Ted kufwaka na 1975 ti bamvula 80. Na nima, mvula mosi kulungaka ve na nima, tata na mono ya mununu kufwaka mpi. Mono zwaka nsyamisa ya ngolo na Yehowa ti na Ndinga na yandi Biblia, mpi na bampangi na mono ya kimpeve ya babakala ti ya bankento. Mutindu mono kwaminaka na kusala bisalu ya kele na lukanu na Betele kusadisaka mono mpi mingi na ntangu yina ya mpasi mingi ya luzingu na mono.
Ata mpila yina, luzingu kelanda, mono yantikaka dyaka na kubaka luyangalalu ti balusakumunu, ntangu yai bonso fwola. Na 1978, mono kwendaka na lukutakanu ya nene na Londres, na Angleterre; na nima mono kwendaka kutala nto ya nza ya la Société Watch Tower na Brooklyn, na New York. Suvenire ya bankama ya bampangi na mono ya babakala ti ya bankento ya kufuluka na kyese yina vandaka kusala kuna na Betele ya Brooklyn kubikalaka nto ya nsyamisa sambu na mono tii bubu yai.
Ntangu bamvu 1970 kukumaka na nsuka, beto waka nde balukanu kuvandaka kulongukama sambu na lubongisu ya Betele ya Australie. Kansi lubongisu yango kusalamaka ve na Strathfield, kisika kuvandaka beto mesadila kitini ya ntoto na beto yonso. Yau yina, nzo ya kuluta nene ya mpa vandaka kutungama na lupangu na beto na Ingleburn, kisika mono kusalaka na ntangu ya nkandikila na luyantiku ya bamvula 40.
Mutindu ya Luzingu Yina Kele na Lukanu Kelanda
Inki kyese beto vandaka na yau na Yanuari 1982 ntangu beto kotaka na banzo na beto ya mpa! Ya kyeleka, na luyantiku yau kuvandaka mwa mpasi na kukatuka na munzyunga ya dibuta, kansi beto kumaka nswalu na kyese ya nzo na beto ya mpa yina kuvandaka na basuku 73 ya kuluta kitoko. Ntangu yai, na kisika ya kutala bibaka ya babriki ti babalabala ya kartie, beto kumaka kutala nseke ti banti, bambisi ya kedya ti nkembo ya kubasika mpi kudinda ya ntangu—kadre mosi ya kyese mingi.
Na Marsi 19, 1983, beto vandaka na mbyekolo ya nzo ya mpa na nsi ya ntangu mosi ya kitoko ya nsungi ya mvula ya ntete. Lloyd Barry, mambere ya Nto kimvuka ya Bambangi ya Yehowa, kusalaka disolo ya mbyekolo ya kuluta kuvumbula. Mono vandaka mpenza na kyese mingi na kumona yandi dyaka ti nkento na yandi pana sambu na manaka ya mbyekolo, kubanda ya mono kusalaka ti bau na Betele ya Strathfield ntangu beto yonso kuvanda baleke.
Kuyela ya ntangu yonso ya kisalu ya kusamuna ya Kimfumu kulombaka lubongisu ya mpa ya banzo awa na Ingleburn. Na 1987, biro kubongisama. Na nima, na Novembri 25, 1989, beto salaka mbyekolo ya nzo ya kulala ya mpa ya baetazi iya ti ngika ya nzo ya kunyemina ya baetazi tatu yina kutungamaka. Mutindu ntalu ya bansamuni kukumaka nene na mutindu ya kuyituka, kukatukaka na 4000 ntangu mono yantikaka kisalu ya kusamuna na Australie tii na 59000 bubu yai!
Ntama mingi ve, la Société kukangulaka babiro ya ki-inzieniere ya nzunga tatu: na Australie, na Allemagne ti na Japon mpi. Kisalu yai ya mpa kulombaka lugongisu ya mpa ya Betele. Biro ya nkaka ya baetazi zole memana na kutungama sesepi yai, mpi kisalu ya lutungu ya nzo ya kulala ya baetazi iya kele na kwenda mbote, yau tapesa basuku ya ngika 80 yina tapesa nzila nde dibuta na beto ya keyela ntangu yonso kulala.
Na nzo ya kuyobisa bilele, beto kele kibuka ya nene sambu na kusala kisalu yango, kansi mono keyindulaka ntangu yonso kilumbu yina ya Augusti 1940 ntangu mono bingamaka sambu na kupesa lusadisu ya mposo zole na kisalu yina. Mono kele na ntonda mingi nde mposo yina zole mesala kuluta bamvula 50 mpi nde Yehowa Nzambi metwadisa mono tii na mutindu ya luzingu ya kele na lukanu.
[Caption on page 1]
[Picture captions]
Ntangu mono vandaka na bamvula 25
Kilumbu ya makwela na beto na 1956
Na 1938 mpangi na mono ya nkento ti mono beto vandaka ngolo na nsaka, kansi bubu yai luzingu na mono kele yakubuta mbuma kuluta mingi