Ntangu Ikwa Mebikala Sambu na Ntoto?

Inki mvutu nge tapesa na ngyufula yai ya melanda?

Ntama mingi ve, mambu ya ntoto

(a) tatoma?

(b) tabikala kaka kiteso mosi?

(c) tabeba mingi kuluta?

KETI nge kemeka na kuvanda ntangu yonso ti mabanza ya mbote sambu na bilumbu kekwisa? Kusala mutindu yina kele ti mambote mingi. Bansosa mingi memonisaka nde bantu yina ketadilaka luzingu ti mabanza ya mbote kevandaka mbote na mawi mpi na nitu. Nsosa mosi ya kubakaka bamvula mingi kumonisaka nde bantu yina kele ti mabanza ya mbote kevandaka ti kigonsa fyoti ya kubela maladi ya ntima kuluta bantu yina ketadilaka luzingu ti mabanza ya mbi. Mambu yai kewakana ti mambu yina Biblia kutubaka bamvu-nkama mingi meluta: “Ntima ya kiese kele bonso nkisi na kubelula bantu, kansi ntima ya mawa kele bonso ndikila.”​—Bingana 17:22.

Kansi, na kutadila mambu yina bantu ya siansi ketuba nde yo tabwila Ntoto na bilumbu kekwisa, bantu mingi kekuka ve kulanda na kuvanda ti kyese mpi mabanza ya mbote. Beto tadila mwa mambu ya kebangisa yina bo ketubilaka na bansangu.

Planete ya Kele na Kigonsa

Na mvu 2002, Institut pour l’environnement de Stockholm, yina bantu kezitisaka mingi kumonisaka nde kana beto kuka ve na kufyotuna bupusi ya mbi ya bantu na mupepe (environnement) sambu na kutanina kuyela ya mambu ya mbongo, yo tayantikisa “mambu yina fwete soba mpenza climat mpi kuwakana yina kevandaka na kati ya bigangwa mpi bisika yina yo kezingaka.” Rapore yango kutubaka mpi nde kinsukami na nsi-ntoto, kukonda lunungu ya kemonana ntangu yonso, mpi mutindu bantu kelanda na kubebisa bimvwama ya ntoto lenda sala nde ngidika yai “kulanda na kubeba mpenza na mambu ya mupepe, ya luzingu ya bantu, mpi ya lutaninu mpi beto konda mutindu ya kuyidika yo.”

Na mvu 2005, Nations unies kubasisaka rapore ya bunkufi ya Évaluation des écosystèmes pour le millénaire. Yo vandaka kutubila mambu ya metala kulonguka ya mambu ya mupepe ya Ntoto, yina kusalamaka na bantu ya mayele kuluta 1 360 ya bansi 95 na nsungi ya bamvula iya. Rapore yango kekebisa nde: “Mambu ya bantu kesala ketula kizitu ya nene na mambu yina ntoto kesalaka na mpila nde beto kezaba ve kana ntoto takuka kutanina bantu ya tazinga na zulu na yo na bilumbu kekwisa.” Rapore yango keyika nde sambu bampasi yina kubwila ve ntoto, yo talomba “kusala bansoba ya nene na mutindu ya kusala mambu, na bangidika, mpi na bikalulu, kansi bansoba yango meyantika ntete ve bubu yai.”

Anna Tibaijuka, direktere ya programme des Nations unies pour les établissements humains, ketubila mambu yina bantu mingi ya siansi kendima. Yandi ketuba nde: “Kana beto landa kusala mambu mutindu beto kesala ntangu yai mpi beto sala ve ata kima mosi sambu na kutomisa yo, makwisa ya mpasi kevingila beto.”

Kikuma ya Kuvanda ti Kivuvu

Bambangi ya Yehowa, yina kele bambasisi ya zulunalu yai, kendimaka mpi nde ntama mingi ve mambu yina tanata bansoba ya nene kibeni na ntoto tasalama. Kansi, bo kendimaka nde na kisika ya kunata na makwisa ya mbi, mambu yina takangula nzila na mambu ya kuluta kitoko yina bantu memonaka ntete ve na ntoto. Sambu na nki bo kele ti kivuvu ya mutindu yai? Sambu bo ketulaka ntima na balusilu yina kele na Ndinga ya Nzambi, Biblia. Mosi na kati ya balusilu yango ketuba nde: “Kubika fioti kaka bantu ya mbi ta vila, nge lenda sosa bo kansi nge ta mona bo ve; kansi bantu yina ke kudikulumusaka, bo ta zinga mbote na ngemba mpenza na ntoto.”​—Nkunga 37:10, 11.

Keti kivuvu ya mutindu yai kele ndosi ya mpamba? Na ntwala ya kupesa mvutu na ngyufula yai, beno tadila mbote dyambu yai: Bamvula mingi kibeni na ntwala, Biblia kutubilaka na sikisiki yonso mambu mingi ya nene yina kemonisa ntoto ti bantu mpasi bubu yai. Beto kelomba nge na kutanga baverse ya bo metula na disolo ya kelanda, mpi na kufwanisa mambu ya yo ketuba ti mambu ya nge kemona yina kesalama na ntoto. Kana nge sala yo, ntima ya nge ketulaka nde Biblia ketubilaka mambu yina tasalama na makwisa na sikisiki yonso takuma mingi.