Kukatuka na Kimpika Na Ntangu ya Ntama mpi Bubu

Ntangu Blessinga kwendaka na Eropa, bo silaka yandi nde yandi ta salaka kisalu ya kutunga nsuki. Kansi ntangu yandi kumaka kuna, bo vandaka kubula yandi mbala na mbala na nsungi ya bilumbu kumi, mpi bo vandaka kuniokula dibuta na yandi yina bikalaka na bwala na bo, ebuna na nima bo pusaka yandi na ngolo na kusala kindumba.

Blessing vandaka kuvingila nde bo ta futaka yandi 200 to 300 dolare konso mpimpa sambu yandi futa mfuka ya kuluta 40 000 dolare yina mfumu na yandi ya nkento tudilaka yandi. Blessing ke tuba nde: “Mbala mingi, mu vandaka kuyindula nde mu fwete tina, kansi mu vandaka kuwa boma ya mambu yina bo ta sala dibuta na mu. Mu kangamaka na mutambu.” Disolo na yandi me fwanana ti disolo ya bamilio iya ya bantu yina kele bampika na kompani ya kuvukisa nitu yina kele na ntoto ya mvimba.

Bamvula kiteso ya 4 000 me luta, bampangi ya toko mosi ya bakala, zina na yandi Yozefi, tekaka yandi. Nsuka-nsuka, yandi kumaka mpika na nzo mosi ya lukumu na Ezipte. Na kuswaswana ti Blessing, mfumu ya Yozefi vandaka kuniokula yandi ve na luyantiku. Kansi ntangu yandi buyaka kuvukisa nitu ti nkento ya mfumu na yandi, bo kusilaka yandi nde yandi zolaka kuladisa nkento yina na ngolo. Bo tulaka yandi na boloko mpi bo kangaka yandi bibende.—Kuyantika 39:1-20; Nkunga 105:17, 18.

Yozefi vandaka mpika na ntangu ya ntama; Blessing kele mpika ya mvu-nkama ya 21. Kansi bo zole bwaka na mutambu ya kikalulu ya ntama ya kuteka bantu, mumbongo yina ke bakaka bantu bonso bima ya kuteka mpi yina lukanu na yo kele kaka ya kubaka mbongo.

BITUMBA KUMISAKA KIMPIKA MUMBONGO YA NENE

Bitumba kumaka mutindu ya pete sambu makanda kuzwa bampika. Bantu ke tubaka nde ntangu ntotila ya Ezipte Thutmose III nwanisaka Kanana, yandi nataka bantu ya boloko 90 000. Bantu ya Ezipte kumisaka bo bampika mpi pesaka bo kisalu ya kusala mine, ya kutunga batempelo, mpi ya kutunga banzila ya masa.

Na luyalu ya Kimfumu ya Roma, bitumba sadisaka bo na kukumisa bantu mingi bampika, mpi bantangu ya nkaka mfunu ya kuvanda ti bampika vandaka kunata bantu na kunwana bitumba. Bantu ke tubaka nde pene-pene ya mvu-nkama ya ntete, kati-kati ya bantu ya Roma vandaka bampika. Bo vandaka kusadila bampika mingi ya Ezipte mpi ya Roma mambu na nku mpi kuyiba bo. Mu mbandu, bampika ya Roma yina vandaka kusala na bamine vandaka kuzinga kaka kiteso ya bamvula 30.

Na nima, kimpika kumaka ve pete. Banda na mvu-nkama ya 16 tii na mvu-nkama ya 19, mumbongo ya bampika na kati ya Afrika mpi Amerika vandaka na kati ya mumbongo yina vandaka kupesa mbongo mingi na nsi-ntoto. Rapore mosi ya UNESCO ke tuba nde, ‘Bo kangaka babakala, bankento mpi bana na kati ya 25 milio mpi 30 milio mpi bo tekaka bo.’ Bantu ke tubaka nde bankama ya mafunda ya bantu yina fwaka ntangu bo vandaka kusabuka nzadi-mungwa ya Atlantique. Olaudah Equiano, mpika mosi yina gulukaka, ke tuba nde: “Kudila ya bankento mpi ya bantu yina vandaka kufwa, salaka nde mambu yina yonso kuvanda mambu ya nku kibeni yina nge lenda tendula ve.”

Kansi yo kele mawa sambu kimpika kele ve diambu yina salamaka kaka na ntangu ya ntama. Na kutadila rapore ya International Labour Organization, bamilio kiteso ya 21 ya babakala, ya bankento, mpi ya bana ke sala kaka bonso bampika, mpi bo ke futa bo mbongo fioti to kima ve. Bampika ya bubu ke salaka na bamine, na bisika ya bo ke salaka bisalu ya ngolo kansi bo ke futaka bo mbongo fioti, na bisika ya kusala babriki, na ba hotele, mpi na banzo ya bantu. Ata nsiku ke buyisaka kimpika yai, yo ke monana nde yo ke na kukuma kaka mingi.

KUBAKA KIMPWANZA

Kusadila bo mambu na nku me nataka bampika mingi na kunwana sambu bo baka kimpwanza. Na mvu-nkama ya ntete na ntwala ya ntangu na beto, muntu mosi ya ngolo Spartacus mpi bampika kiteso ya 100 000 vukanaka sambu na kukolama na kimfumu ya Roma kansi bo nungaka ve. Na mvu-nkama ya 18, bampika yina vandaka na kisanga ya Hispaniola, telaminaka bamfumu na bo. Mambu ya nku yina bo vandaka kusadila bampika na bilanga ya mikuku basisaka mvita ya bamvula 13 mpi nsuka-nsuka yo nataka bo na kusala dikanda ya kimpwanza ya Haïti na mvu 1804.

Kansi, kubasika ya bantu ya Izraele na Ezipte, kele kibeni kukatuka na kimpika yina me nungaka na disolo ya luzingu ya bantu. Kiteso ya bamilio tatu ya bantu—dikanda ya mvimba—basikaka na kimpika na Ezipte. Bo fwanaka kibeni na kubaka kimpwanza. Biblia ke tuba nde na luzingu na bo na Ezipte, “bo sadisaka bo bisalu ya ngolo na mutindu ya nku na kimpika ya mitindu yonso.” (Kubasika 1:11-14) Farao mosi salaka nkutu kampanie ya kufwa bana yina ke butuka sambu bantu ya Izraele kukuma ve mingi.—Kubasika 1:8-22.

Mutindu bantu ya Izraele katukaka na mambu ya nku yina bo vandaka kusadila bo na Ezipte me swaswana sambu Nzambi yandi mosi bakaka mambu na maboko. Nzambi songaka Moize nde: “Mono me zaba mbote bampasi yina bo ke mona. Mono ta kulumuka sambu na kugulusa bo.” (Kubasika 3:7, 8) Tii bubu yai, Bayuda ke taka nkinsi ya Paki bisika yonso konso mvula sambu na kuyibuka diambu yina.—Kubasika 12:14.

KUMANISA KIMPIKA KIMAKULU

Biblia ke tuba nde, ‘kukonda lunungu ke vandaka ve na Yehowa Nzambi na beto,’ mpi yo ke ndimisa beto nde yandi me sobaka ve. (2 Bansangu 19:7; Malaki 3:6) Nzambi tindaka Yezu sambu na “kuzabisa bampika nde bo ta baka kimpwanza . . . , [mpi] sambu na kukatula na kimpika bantu yina ke mona mpasi.” (Luka 4:18) Keti yo ke tendula nde mitindu yonso ya kimpika ta mana? Ve. Nzambi tindaka Yezu sambu na kukatula bantu na kimpika ya disumu mpi ya lufwa. Na nima yandi tubaka nde: “Kieleka ta katula beno na kimpika.” (Yoane 8:32) Ata bubu yai, kieleka yina Yezu longaka ke pesa bantu kimpwanza na mitindu mingi.—Tala lupangu “Kukatuka na Kimpika ya Mutindu ya Nkaka.”

Na kutuba ya mbote, Nzambi sadisaka Yozefi ti Blessing sambu bo katuka na kimpika na mitindu ya kuswaswana. Nge lenda kuta disolo ya kitoko ya Yozefi na kapu 39 tii na 41 ya mukanda ya Kuyantika. Bikesa ya Blessing salaka sambu na kubaka kimpwanza ke yitukisa mpi.

Ntangu bo kulaka yandi na insi mosi ya Eropa, Blessing kwendaka na Espagne. Kuna yandi kutanaka ti Bambangi ya Yehowa mpi yantikaka kulonguka Biblia ti bo. Sambu yandi vandaka ti lukanu ya kutomisa luzingu na yandi, yandi zwaka kisalu mpi ndimisaka mfumu na yandi ya ntama na kukulumusa mfuka yina yandi fwete futa konso ngonda. Kilumbu mosi, mfumu na yandi bingaka yandi na telefone. Yandi vandaka kuzola kuvwansa mfuka ya Blessing mpi kulomba yandi pardo. Inki salamaka? Mfumu yina mpi yantikaka kulonguka Biblia ti Bambangi ya Yehowa! Blessing ke tuba nde: “Kieleka ke katula nge na kimpika na mitindu ya kuyituka.”

Yehowa Nzambi waka mawa ntangu bo vandaka kuniokula bampika ya Izraele na Ezipte; ntembe kele ve nde yandi ke wa mutindu mosi bubu na mambu ya nku yina ke salama. Ya kieleka, sambu na kumanisa mitindu yonso ya kimpika, yo ke lomba kusala nsoba na mambu ya luzingu ya bantu. Kansi Nzambi ke sila nde yandi ta sala nsoba yina. Biblia ke tuba nde: “Na kutadila lusilu na yandi, beto ke vingila zulu ya mpa mpi ntoto ya mpa, mpi na kati na yo lunungu ta vanda.”—2 Piere 3:13.