Keti Mutindu Biblia Ke Tubilaka Disolo ya Bayuda Yina Vandaka na Kimpika na Babilone Kele Kieleka?

Kiteso ya bamvula 2600 me luta, bo nataka Bayuda na kingolo-ngolo na kimpika na Babilone mpi bo bikalaka kuna kiteso ya bamvula 70. Mutindu Biblia ke monisa yo, Nzambi tubaka na ntwala luzingu yina Bayuda ta vanda ti yo ntangu bo ta vanda na kimpika na Babilone. Yandi tubaka nde: “Beno tunga banzo mpi beno zinga kuna. Beno kuna bilanga mpi beno dia bima na yo. Beno kwela bankento mpi beno buta bana ya babakala ti ya bankento. . . . Beno sosa ngemba ya mbanza yina mono me nata beno.” (Yeremia 29:1, 4-7) Keti mambu yai lunganaka?

Bantu ya ke salaka bansosa tadilaka matadi 100 ya ntoto yina katukaka ziku na Babilone ya ntama to na babwala yina vandaka pene-pene na yo. Matadi yina monisaka nde Bayuda mingi yina bo nataka na kimpika vandaka kaka ti bikalulu ya bwala na bo mpi vandaka kusambila Nzambi mutindu bo vandaka kusala yo mpi bo vandaka kulemfuka na bansiku ya Babilone. Na matadi yina ya mvu 572 ti na mvu 477 na ntwala ya ntangu na beto, bo sonikaka mambu yina bantu wakanaka sambu na kufutila, bisalu, lusilu ya kufuta ntalu ya mbongo na ntwala nde kilumbu mosi buna kuyantika, mpi mambu ya nkaka ya me tala mikanda yina ke tubilaka mbongo. Mukanda mosi ke tuba nde: “Mikanda yai ke monisa luzingu yina Bayuda yina vandaka na kimpika vandaka ti yo: bo vandaka kubundula ntoto, kutunga banzo, kufuta bampaku mpi kusala bisalu sambu na ntotila.”

Mikanda yina vandaka mpi kumonisa nde Bayuda mingi vandaka kuzinga na kisika mosi ya nene yina bo vandaka kubinga Al-Yahudu, disongidila mbanza ya Bayuda. Bo sonikaka na matadi yango bazina ya bandonga iya ya Bayuda mpi ya nkaka vandaka ti bisono ya Ki-ebreo ya ntama. Na ntwala nde bo mona matadi yina, bantu ya mayele zabaka ve mambu mingi ya me tala luzingu ya Bayuda yina vandaka na kimpika na Babilone. Filip Vukosavović, muntu mosi na kati ya bantwadisi ya Izraele ya ntama ke tuba nde: “Kutanga matadi yina sadisaka beto na kuzaba mambu mingi ya me tala bayuda yina kwendaka na kimpika, bazina na bo, luzingu na bo, kisika yina bo vandaka kuzinga, ntangu yina bo zingaka mpi mambu yina bo salaka.”

Bayuda yina vandaka na kimpika vandaka ti kimpwanza ya kupona kisika yina bo ta zinga mpi mambu yina bo ta sala. Vukosavović ke tuba diaka nde: Bo zingaka “kaka ve na Al-Yahudu, kansi bo zingaka mpi na bambanza ya nkaka kumi na zole.” Bayuda ya nkaka zabaka mbote kusala mumbongo ya mitindu mingi, mpi yo sadisaka na kutunga diaka Yeruzalemi. (Nehemia 3:8, 31, 32) Matadi ya Al-Yahudu ndimisaka diaka nde Bayuda mingi ponaka na kubikala na Babilone ntangu kimpika na bo manaka. Yo ke monisa nde bo vandaka kuzinga na ngemba na Babilone kaka mutindu Ndinga ya Nzambi tubaka.