“Yehowa Gulusaka Mono na Bampasi ya Kuluta ya Ngolo”

Bitumba yango basisaka bampasi ya ngolo na Espagne na nsungi ya bamvula pene-pene ya tatu, mpi yo bikisaka bantu mingi ti bampasi na nitu mpi na mawi. Papa na mono vandaka na kati ya bantu yango. Yandi vandaka ntangu yonso kukwikila na Nzambi, kansi yandi lembaka nitu mpi waka makasi ntangu banganga-nzambi ya Katolika kudikotisaka mpenza na bitumba yina. Yo yina, yandi bakaka lukanu nde mono ti leke na mono ya bakala ta baka ve mbotika na dibundu ya Katolika.

Na 1950, Bambangi ya Yehowa zole kokulaka na porte na beto. Papa widikilaka bo mpi ndimaka kulonguka Biblia ti bo mbala mosi konso mposo. Mono vandaka ti bamvula 14 na ntangu yina, mpi mono vandaka kuzola mingi kubula ballon. Papa vandaka kuzola nde mono tanga mikanda ya nkaka yina Bambangi ya Yehowa bikilaka yandi, kansi mono vandaka kusepela ve. Kilumbu mosi na nima ya kubula ballon, ntangu mono vutukaka na nzo, mono yulaka mama nde, “Keti balongi yina ya Biblia me kwisa diaka awa?” Yandi vutulaka nde, “Ee, bo kele na sallon ti papa na beno.” Mono vutukaka ntinu na bala-bala!

Papa bikaka ve nde mutindu mono vandaka kusepela ve ti malongi ya Biblia kulembisa yandi nitu. Nkutu, yandi vandaka kuzola mingi bakieleka yina yandi vandaka kulonguka yo yina yandi bakaka mbotika na 1953 mpi kumaka Mbangi ya Yehowa. Yo pusaka mono na kusosa kuzaba mambu mingi, yo yina mono yantikaka kuyula papa bangiufula mingi. Mono lombaka nkutu nde bo pesa mono Biblia mosi. Yandi lombaka Máximo Murcia, leke mosi ya Mbangi ya Yehowa, na kulonguka Biblia ti mono. Bamvula zole na nima, ntangu mono vandaka ti bamvula 19, mono bakaka mbotika na Nzadi Jarama na este ya Madrid mpi mono kumaka Mbangi ya Yehowa.

Kusamuna na nsi ya Luyalu ya Kidiktatire ya Franco

Na bamvu 1950, yo vandaka mpasi na kusamuna mpi na kuvukana kisika mosi. Francisco Franco yina vandaka diktatere muntu vandaka kuyala Espagne; yandi vandaka kuzola nde bantu yonso ya Espagne kuvanda bantu ya Katolika. Yo yina, mbala mingi bapolisi vandaka kuniokula Bambangi ya Yehowa. Beto vandaka kuvukana na banzo ya bampangi mpi beto vandaka kukeba sambu bantu ya kartie kumona beto ve mpi bo funda beto ve na bapolisi. Beto vandaka kusamuna mpi nzo na nzo na mayele yonso; beto vandaka kupona banzo zole to tatu kaka mpidina mpi na nima kukwenda nswalu na kartie ya nkaka. Bantu mingi vandaka kundima nsangu na beto, kansi bantu yonso ve.

Kilumbu mosi, mono kutanaka ti nganga-nzambi mosi ya Katolika na nzo mosi. Ntangu mono tendudilaka yandi kikuma ya vizite na beto, yandi yulaka nde: “Nani me pesa beno nswa ya kusala kisalu yai? Keti beno me zaba nde mono lenda funda beno na bapolisi?” Mono vutudilaka yandi nde beto me zaba nde diambu ya mutindu yai lenda salama. Mono yikaka nde, “bambeni ya Yezu Kristu salaka yonso sambu bo kanga yandi. Keti yo me fwana ve nde balongoki na yandi kukutana ti diambu ya mutindu mosi?” Sambu nganga-nzambi yina sepelaka ve ti mvutu na mono, yandi basikaka na nganda sambu na kubinga bapolisi. Mono basikaka na nzo yina kukonda kuvingila.

Ata bo vandaka kukutana ti mambu yai ya mbi, bampangi yina vandaka kulonga nsangu na Espagne zwaka bantu mingi yina vandaka kusepela ti nsangu na bo. Na février 1956, ntangu mono vandaka kaka ti bamvula 19, mono kumaka mupasudi-nzila ya nene.a Bamingi na kati na beto bapasudi-nzila vandaka baleke mpi zabaka ve mambu mingi, kansi bamisionere pesaka beto formation mpi kikesa yina beto vandaka ti mfunu na yo. Bo tindaka mono ti leke ya nkaka ya mupasudi-nzila na kukwenda kusala na Alicante; kuna kisalu ya kulonga nsangu yantikaka ntete ve. Bangonda fioti na nima, beto yantikaka kulonguka Biblia ti bantu mingi mpi beto kabulaka mikanda mingi.

Ya kieleka, bantu vandaka kumona kisalu yina beto vandaka kusala. Na nima ya kusala bangonda fioti na Alicante, bapolisi kangaka beto mpi bo botulaka Babiblia na beto. Bo tulaka beto na boloko bilumbu 33, na nima bo nataka beto na Madrid; bo yambulaka beto kuna. Boloko yina ya bilumbu fioti vandaka mbandu ya fioti ya mambu yina salamaka na nima.

Kukutana ti Bampasi ya Kuluta Ngolo

Ntangu mono vandaka ti bamvula 21, bo lombaka mono na kukuma soda. Yo lombaka nde mono kwenda na camp ya basoda na Nador, mbanza mosi na nord ya Maroc yina vandaka ntete na nsi ya kiyeka ya Espagne. Kuna, na ntwala ya lieutenant en chef, mono songaka bo na pwelele lukanu na mono. Mono ta kuma ve soda mpi mono ta lwata ve bilele ya basoda. Polisi ya basoda nataka mono na boloko ya Rostrogordo, na Melilla; kuna mono vandaka kuvingila nde bo sambisa mono na tribinale ya basoda.

Na ntwala nde bo sambisa mono, komande ya basoda ya Espagne yina vandaka na Maroc bakaka lukanu nde bo fwete bula mono tii kuna mono ta soba lukanu na mono. Yo yina, bo fingaka mono, bo bulaka mono bafimbu na miniti 20 mpi bo bulaka mono tii kuna mono bwaka ngambu na ntoto. Sambu kapitene vandaka kaka ve na kiese, yandi niataka mono na ntu ti basapatu na yandi ya basoda mpi yandi bikaka kuniata mono ntangu menga yantikaka kubasika. Na nima, bo nataka mono na biro na yandi; yandi songaka mono na ndinga ya ngolo nde: “Kuyindula ve nde mono me yambula nge. Kudibongisa, mono ta landa kusala nge mambu yai mpi mingi diaka konso kilumbu!” Yandi songaka basoda na kukanga mono na boloko na nsi ya ntoto. Boloko yango vandaka madidi mpi mudidi, mpi yo vandaka kumonana nde kivuvu kele ve.

Mono ke landaka kuyibuka ntangu yina mono lalaka na ntoto na boloko ti menga na ntu. Kuna, mono vandaka kaka ti bulanketi sambu na kudifika mpi mwa bampuku yina vandaka kubasika bantangu ya nkaka. Kima ya kusala vandaka kaka kusamba Yehowa sambu yandi pesa mono ngolo mpi yandi sadisa mono na kukanga ntima. Na boloko yina ya mudidi mpi ya madidi, mono sambaka yandi mbala mingi kibeni.b

Kilumbu yina landaka, bo bulaka mono na mbala ya zole; muntu bulaka mono vandaka Kaporale mosi. Kapitene vandaka kutala sambu na kuzikisa nde bo me bula mono mutindu yandi vandaka kuzola. Mono ke ndima nde na ntangu yina, mono yantikaka kudiyula kana mono ta kuka diaka kukanga ntima na bampasi yina. Na kilumbu ya zole ya mono lutisaka na boloko, mono bondilaka Yehowa sambu yandi sadisa mono.

Na kilumbu ya tatu, bo bingaka mono diaka na biro ya kapitene. Mono vandaka kuwa boma nde bo ta bula mono diaka. Mono vandaka kusamba Yehowa ntangu mono vandaka kukwenda na biro na yandi. Don Esteban,c sekretere ya tribinale ya basoda, vandaka kuvingila mono. Yandi kwisaka sambu na kuyantika mambu ya kusambisa mono.

Ntangu Don Esteban monaka babande na ntu na mono, yandi yulaka mono nki salamaka. Mono vandaka kukuka ve kusonga yandi sambu mono vandaka kuwa boma nde bo ta bula mono diaka mingi na nima, kansi mono songaka yandi kieleka. Ntangu yandi waka mambu yonso, Don Esteban tubaka nde: “Mono lenda kanga ve nzila sambu bo sambisa nge na tribinale ya basoda. Kansi zaba nde muntu mosi ve ta bula nge diaka.”

Kaka mutindu yandi silaka, na bilumbu ya landaka yina mono lutisaka na boloko, ata muntu mosi ve bulaka mono. Mono me zaba ve sambu na nki zuzi yina ponaka kaka kilumbu yina sambu na kusolula ti mono. Kima ya mono me zaba kele nde Yehowa pesaka mvutu na bisambu na mono na mutindu ya kuyituka. Mono monaka mutindu yandi gulusaka mono na bantangu ya mpasi ya ngolo mpi yandi pesaka ve nzila nde bo monisa mono mpasi yina mono lenda kangila ve ntima. (1 Bakorinto 10:13) Ntangu bo sambisaka mono na tribinale ya basoda, mono vandaka kutula ntima ya mvimba na Yehowa.

Na nima ya kusambisa mono, bo zengilaka mono nkanu ya bamvula 19 ya boloko; bo yikilaka mono bamvula tatu ya nkaka sambu na “kukonda bulemfu.” Na nima ya kusala bangonda kiteso ya 15 na Maroc, bo nataka mono na boloko ya Ocaña, yina vandaka ntama ve ti Madrid, sambu na kumanisa bamvula na mono ya boloko. Mutindu mono kwendaka na Ocaña vandaka lusakumunu ya Yehowa. Yo vandaka bonso paladisu kana mono fwanisa yo ti boloko ya Rostrogordo. Shambre na mono vandaka ti mbeto, matela mpi ba drap. Na nima ya ntangu fioti, bo pesaka mono kisalu ya kulandila mambu ya mbongo ya boloko. Ata mpidina, mono vandaka kibeni kudiwa nde mono kele mono mosi. Kima mosi ya mpasi mingi vandaka mutindu mono vandaka kukutana ve ti bampangi ya dibundu na beto.

Bibuti na mono vandaka kukwisa kutala mono bantangu ya nkaka, kansi mono vandaka ti mfunu ya kikesa mingi. Bibuti na mono songaka mono nde bampangi ya nkaka mpi buyaka kukota na kisalu ya kisoda. Yo yina, mono sambaka Yehowa; mono lombaka yandi nde bo tinda ata mpangi mosi na boloko yina mono vandaka. Diaka, Yehowa pesaka mvutu na bisambu na mono ya masonga, kuluta mutindu mono vandaka kuyindula. Ntangu fioti na nima, bo kotisaka na boloko ya Ocaña kisika mono vandaka bampangi tatu ya kikesa, disongidila Alberto Contijoch, Francisco Díaz, mpi Antonio Sánchez. Na nima ya bamvula iya ya kuvanda kaka mono mosi, nsuka-nsuka mono zwaka banduku yina lendaka kupesa mono kikesa. Beto iya vandaka kulonguka kumosi mpi kulonga bantu ya nkaka ya boloko.

Kubasika na Boloko mpi Kuvutukila Kisalu

Nsuka-nsuka, na 1964, bo basisaka mono na ntwala nde ndola na mono kumana. Ndola ya bamvula 22 yina bo zengilaka mono, bo kulumusaka yo na bamvula 6 ti ndambu. Kilumbu yina mono basikaka na boloko, mono kwendaka na balukutakanu na mbala ya ntete. Ata yo lombaka nde mono sadila ka-mbongo ya mono vandaka ti yo sambu na kufuta taksi sambu na kuvutuka na Madrid, mono kumaka na ntwala nde balukutakanu kuyantika. Kuvanda diaka kisika mosi ti bampangi vandaka lusakumunu ya nene! Kansi mono vandaka kaka ve ti nzala ya kuvukana ti bampangi. Mono vandaka kuzola kuvutukila kisalu ya kimapasudi-nzila kukonda kuvingila. Ata bapolisi landaka kuniokula bampangi na beto, bantu vandaka kundima nsangu ya mbote, mpi kisalu vandaka mingi mpenza.

Na nsungi yina, mono kutanaka ti Mercedes, mpangi-nkento mosi ya kikesa yina vandaka mupasudi-nzila ya nene. Mercedes vandaka mpangi ya kudikulumusa yina vandaka ti nzala ya kulonga bantu yonso kana mpila kele. Yandi vandaka mpi ntima-mbote mpi vandaka kukaba mingi; bikalulu yai pusaka mono na kuzola yandi. Beto zolanaka mpi beto kwelanaka mvula mosi na nima. Mercedes vandaka lusakumunu ya nene sambu na mono.

Bangonda fioti na nima ya kukwelana, bo lombaka beto na kukuma bankengi ya nziunga. Sambu beto vandaka kukwenda kutala mabundu ya kuswaswana konso mposo, beto vandaka kukwenda na balukutakanu mpi kusamuna ti bampangi. Mabundu vandaka mingi na Espagne; bampangi vandaka ti mfunu ya lusadisu mpi ya kubaka kikesa. Na nima ya mwa ntangu, mono vandaka mpi ti dibaku ya mbote ya kusala bilumbu fioti na biro ya kinsweki ya Bambangi ya Yehowa na Barcelone.

Kisalu na beto ya kinsweki sukaka na 1967 ntangu luyalu basisaka nsiku ya mpa yina pesaka kimpwanza ya lusambu na bantu yonso ya Espagne. Nsuka-nsuka, na 1970, luyalu ndimaka dibundu ya Bambangi ya Yehowa. Sesepi beto lendaka kuvukana, kuvanda ti Banzo ya Kimfumu, mpi nkutu kuvanda ti betele.

Mikumba ya Nkaka

Na 1971, bo lombaka mono ti Mercedes na kukuma bampangi ya betele ya mpa na Barcelone. Kansi mvula mosi na nima, Mercedes bakaka divumu mpi yandi butaka mwana ya nkento ya kitoko, Abigail. Yo sukisaka kisalu na beto na Betele mpi beto yantikaka kisalu ya nkaka, disongidila kusansa mwana na beto.

Ntangu Abigail vandaka ti bamvula kumi ti ndambu, Betele yulaka beto kana beto lenda kuma diaka bankengi ya nziunga. Beto sambaka sambu na yo mpi solulaka ti bampangi ya kuyela na kimpeve. Nkuluntu mosi tubaka nde: “Jesús, kana bo ke zola nde nge vutukila kisalu yai, nge fwete ndima.” Yo yina, beto yantikaka kitini ya nkaka ya mfunu mingi ya luzingu na beto. Na luyantiku, beto vandaka kutala mabundu yina vandaka pene-pene ya kisika beto vandaka kuzinga sambu beto landa kulungisa bampusa ya Abigail. Na nima, Abigail yelaka mpi kumaka kuzinga yandi mosi; yo pesaka beto dibaku ya kusala mingi na kisalu ya ntangu yonso.

Mono ti Mercedes, beto salaka kisalu ya nziunga bamvula 23. Mono vandaka kusepela mingi ti kisalu yai; yo vandaka kupesa mono dibaku ya kusadila mambu ya mono me zaba sambu na kupesa baleke kikesa. Bantangu ya nkaka, ntangu mono vandaka longi na nzo-nkanda ya bankuluntu mpi ya bansadi ya ntangu yonso, beto vandaka kulala na Betele ya Madrid. Yo kele kiese sambu Nzadi Jarama, kisika yina mono bakaka mbotika na mvu 1955 kele na kitamina ya bakilometre tatu ti Betele ya Madrid. Na ntangu yina, mono lendaka kuyindula ve ata fioti nde mono ta kwisa kuvutuka na kisika yai bamvula mingi na nima, sambu na kusadisa baleke ya babakala mpi ya bankento na kudibongisa sambu na kubaka mikumba ya nene na dibundu ya Yehowa.

Banda na mvu 2013, beto kele bapasudi-nzila ya nene. Mono ke ndima nde, yo vandaka ve pete na kuyikana ti kisalu ya kimupasudi-nzila na nima ya kuyambula kisalu ya nziunga, kansi yo vandaka diambu ya mbote ya beto salaka. Ntama mingi ve, mono belaka maladi ya ngolo; yo lombaka mpi nde bo sala mono operasio ya ngolo ya ntima. Na bantangu yai, mono ke tulaka ntima na lusadisu ya Yehowa; mpi yandi me yambulaka mono ve ata fioti. Na nsungi ya bamvula 56, nkento na mono Mercedes me sadisaka mono mingi; yandi kele nduku na mono ya kieleka na bisalu yonso ya mono me salaka.

Mono ke yindulaka mbala mingi ntangu yina mono vandaka longi. Mono ke landa kumona baluse ya kitoko ya baleke yina mono vandaka kulonga. Kikesa na bo ke yibusaka mono kileke na mono mpi kikesa yina mono vandaka ti yo, ntangu mono yantikaka kusadila Yehowa. Ya kieleka, mono me kangaka ntima na bampasi ya ngolo, kansi mono me kutanaka mpi ti mambu ya kitoko mingi. Bampasi ya ngolo me longaka mono mambu ya mbote; kima ya kuluta mfunu ya yo me longaka mono kele nde, mono fwete tula ve ntima na ngolo na mono mosi. Bampasi pesaka mono dibaku ya kumona mitindu ya kuyituka yina Yehowa vandaka kusadisa mono ntangu yonso, ata ntangu mono vandaka kukutana ti bampasi ya ngolo kibeni.—Bafilipi 4:13.