‘Beno Landa na Kulolula Bantu ya Nkaka na Kati na Beno’

“Kana muntu mosi na kati na beno ke na mambu na muntu ya nkaka, mbote yandi kukanga ntima, . . . Beno fweti [landa na ku]lolula bantu ya nkaka na kati na beno.”​—KOLOSAI 3:13.

1. (a) Ntangu Piere pesaka dibanza nde beto lolula bankaka tii “mbala nsambwadi,” sambu na inki ziku yandi vandaka banza nde yandi vandaka na ntima ya kuluta mbote? (b) Inki Yezu tendulaka na ntangu yandi tubaka nde “mbala makumi nsambwadi na nsambwadi”?

“MFUMU, kana mpangi na mono ke salaka mono kaka mbi, mbala ikwa mono fweti lolula yandi? Mbala nsambwadi ve?” (Matayo 18:21) Ziku Piere yindulaka nde dibanza na yandi vandaka kumonisa ntima ya mbote mpenza. Na ntangu yina, malongi ya ba rabi vandaka nde muntu lenda lutisa ve mbala tatu na kulolula mpangi sambu na disumu mosi.a Yindula mutindu Piere fwete yituka ntangu Yezu pesaka yandi mvutu nde: “Ve, mbala nsambwadi ve, kansi [mbala makumi nsambwadi na nsambwadi]”! (Matayo 18:22) Bansambwadi ya kulandana vandaka tendula nde “kukonda nsuka.” Na mboninu ya Yezu, nsuka kele ve na yina metala ntalu ya mbala ya Mukristu fwete lolula bantu yankaka.

2, 3. (a) Na inki mambu yau kemonanaka bonso yau kele mpasi na kulolula bankaka? (b) Sambu na inki beto lenda tula ntima nde kana beto lolula bankaka, yau kele sambu na mambote na beto mosi?

² Kansi, kusadila ndongisila yai kele kima ya pete ve. Nani kekondaka kuwa mpasi na ntima kana bau mesala yandi mbi kukonda kikuma? Mbala yankaka, muntu ya nge ketudilaka ntima kubasisa mambu ya kinsweki. (Bingana 11:13) Masolo ya kukonda mayele ya nduku mosi ya ngolo ‘lenda lwadisa nge bonso mbele.’ (Bingana 12:18) Muntu ya nge vandaka kuzola mpi kutudila ntima lenda sadila nge mambu ya mbi mpi kulwadisa nge ngolo na ntima. Ntangu mambu ya mutindu yina kesalamaka, kima ya ntete ya kekwisilaka beto kele makasi. Ngindu ya ntete kevandaka kubuya kutubisa yandi, kusosa mpila ya kutinatina yandi. Kulolula yandi kemonanaka bonso kubikisa yandi kukonda ndola sambu na mbi yina yandi mesala beto. Kansi kana beto bumba kimbeni, yau tanata beto na kudimwesa mpasi.

³ Na yau, Yezu kelonga beto na kulolula​—⁠“mbala makumi nsambwadi na nsambwadi.” Na ntembe ve, dilongi na yandi lendaka vanda ve sambu na kukota beto nsoki. Mambu yonso yina yandi longaka katukaka na Yehowa yina ‘ke longaka beto sambu na mambote na beto.’ (Yezaya 48:17; Yoane 7:​16, 17) Yau kemonana pwelele nde, kulolula bankaka kele dyambu yina tanatila beto mambote. Na ntwala ya kutendula sambu na inki beto fwete lolula, mpi inki mutindu beto fwete lolula, yau tavanda mbote na kutemuna ntete kulolula: yau kele inki mpi yau kele inki ve? Mutindu na beto ya kubakisa ngogo kulolula lenda pusa luzolo na beto ya kulolula muntu kana yandi mesala beto mbi.

4. Kulolula bankaka ketendula ve inki, kansi yau ketendula inki?

⁴ Kulolula muntu sambu na mbi na yandi kesonga ve nde beto kendima to kefyotuna dikambu ya yandi mesala; yau ketendula mpi ve kupesa bantu yankaka nzila ya kumonina beto. Na kutuba ya mbote, ntangu Yehowa kelolulaka beto, yandi kebakaka ve masumu na beto bonso mambu ya nsaka, ye yandi tapesa mpi ve nzila na muntu ya masumu na kuvweza kikalulu na yandi ya mawa. (Baebreo 10:29) Mukanda Auxiliaire pour une meilleure intelligence de la Bible ketuba nde, kulolula kele “kufwila muntu yina mesala beto mbi nkenda; kukonda kubumba kimbeni, mpi kubuya nde yandi futa beto kima.” (Lutiti 1135)b Biblia kepesa beto bikuma ya mbote sambu na kulolula bankaka.

Sambu na Inki Kulolula Bankaka?

5. Inki kikuma ya mfunu kele na Efezo 5:​1, yina ketinda beto na kulolula bankaka?

⁵ Kikuma mosi ya mfunu ya kulolula bankaka kele na Efezo 5:1: “Beno kele bana yina Nzambi kezolaka; yo yina beno fweti meka na kusala bonso yandi.” Inki mambu beto ‘fweti sala bonso Nzambi’? Mvese ya meyita mvese yai ketuba nde: “Beno na beno, beno fweti vanda mbote; konso muntu fweti wila mpangi na yandi mawa, yandi fweti lolula yandi mutindu Nzambi me lolulaka beno sambu na Kristo.” (Efezo 4:32; beto bantu metengimisa bisono.) Ee, na dyambu ya kulolula bankaka, beto fwete landa mbandu ya Nzambi. Mutindu mwana ya fyoti kesosaka kuvanda kaka bonso tata na yandi, beto, bana ya Yehowa kezolaka mingi, beto fwete vanda bonso tata na beto ya zulu yina kelolulaka. Yau tayangidika ntima ya Yehowa mingi kana yandi tala na ntoto mpi yandi mona bana na yandi kesosa kusala bonso yandi, na kulolulaka bankaka!​—⁠Luka 6:​35, 36; fwanisa ti Matayo 5:​44-48.

6. Na inki mutindu luswaswanu ya nene kele na kati ya kulolula ya Yehowa ti ya beto?

⁶ Ya kyeleka, beto lenda lolula ve na mutindu mosi ya kukuka bonso Yehowa. Kansi, yina kele kikuma ya kuluta mfunu ya beto fwete lolula bankaka. Tala: luswaswanu kele ya nene na kati ya kulolula ya Yehowa ti ya beto. (Yezaya 55:​7-9) Mbala mingi beto kelolulaka bayina kesalaka beto mbi na kuzabaka nde, kilumbu, mono mpi tavanda na mfunu ya ndolula na bau. Sambu na bantu, yau kevandaka dyambu ya bansumuki kelolulana bau na bau. Kansi sambu na Yehowa, yandi mpamba muntu kelolulaka. Yandi kelolulaka beto, kansi beto, beto tabika kuvanda ve na mfunu ya kulolula yandi ata kilumbu mosi. Kana Yehowa, muntu ya kesalaka masumu ve, lenda lolula beto na zola yonso mpi kuvila kimakulu, keti beto bantu ya masumu lenda lolula ve bankaka?​—⁠Matayo 6:⁠12.

7. Kana beto buya na kulolula bankaka kisika kikuma ya mbote kele ya kuwila bau mawa, inki mutindu yau lenda bebisa ngwisana na beto ti Yehowa?

⁷ Kima ya kuluta dyaka mfunu, kana beto buya na kulolula bankaka, kisika kikuma ya mbote ya kulolula kele, yau lenda bebisa ngwisana na beto ti Nzambi. Yehowa kelombaka beto ve kaka na kulolula bankaka; yandi kezolaka nde beto fwete sala buna. Masonuku kemonisa nde beto fwete lolula bankaka sambu Yehowa kulolula beto mpi to sambu yandi melolulaka beto. (Matayo 6:14; Marko 11:25; Efezo 4:32; 1 Yoane 4:11) Ebuna kana beto kezola ve kulolula bankaka na kisika kikuma ya mbote ya kulolula bau kele, keti beto lenda tula ngindu mpenza nde Yehowa talolula beto mutindu yina?​—⁠Matayo 18:​21-35.

8. Sambu na inki kuvanda ti kikalulu ya kulolula kenatilaka beto mambote?

⁸ Yehowa kelongaka bantu na yandi “nzila ya mbote ya kutambula na luzingu na bo.” (1 Bantotila 8:36) Ntangu yandi kelongaka beto na kulolula bankaka, beto lenda tula ntima nde yandi keyindulaka mambote na beto. Biblia kele ti kikuma ya mbote ya kusonga beto na kuwila ve “bantu yina ke salaka mbi makasi.” (Roma 12:19) Kimbeni kele kizitu ya nene na kunata na luzingu. Kana beto bumba yau, yau tafulusa mabanza na beto, yau tayiba ngemba, mpi yau tafwa kyese na beto. Makasi ya bilumbu mingi, kiteso mosi ti kimpala, lenda vanda ti malanda ya mbi na mavimpi na beto. (Bingana 14:30) Mpi na mambu yina yonso, muntu yina salaka mbi lenda vanda kezaba ve nde beto kele na kubokuta! Ngangi na beto ya zola kuzaba nde beto fwete lolula bankaka na masonga yonso, kaka sambu na mambote na bau mpamba ve, kansi mpi sambu na mambote na beto mosi. Ndongisila ya Biblia kepesa beto na kulolula kele mpenza “nzila ya mbote ya kutambula.”

‘Beno Landa na Kukanga Ntima na Kati na Beno’

9, 10. (a) Inki mambu nge lenda tanga yina kelombaka ve bandolula ntangu yonso? (b) Inki ngindu kele na bangogo yai: ‘Beno kanga ntima na kati na beno’?

⁹ Bamputa ya nitu kele mitindu mingi: banda na dikwanza tii na mputa ya nene mpenza, kansi yonso beto kesansaka yau mutindu mosi ve. Yau kele mutindu mosi mpi ti mputa ya mawi​—⁠yankaka kevandaka ngolo kuluta yankaka. Keti yau kele mfunu mpenza na kukumisa konso kakifu dikambu mosi ya nene na ngwisana na beto ti bankaka? Kusosila muntu, nsaka, to kuyangisa kele bima ya kesalamaka na luzingu mpi yau kelombaka ve ntangu yonso nde muntu kulomba ndolula. Kana beto mezabana bonso bantu yina kebuyaka bankaka na konso kadikambu mpi kezolaka kaka bau lomba bau ndolula na ntwala ya kutubisa bau dyaka ti luzitu, beto lenda pusa bau na kukuma mayelemayele na lweka na beto​—⁠to na kukangama dyaka ve mingi ti beto!

¹⁰ Kansi, yau kele mbote na “kuzabana bonso muntu yina kele makambu ngolo ve.” (Filipi 4:​5, Phillips) Bonso bigangwa ya kukonda kukuka yina kesalaka dipeka na dipeka, beto tasala mbote na kuyindula nde, bantangu yankaka, bampangi na beto lenda dasukisa beto, beto mpi lenda sala mutindu mosi kilumbu yankaka. Kolosai 3:13 kelongisila beto na ‘kulanda na kukanga ntima na kati na beto.’ Ntubilu yina kepesa ngindu ya kubwisa ntima ti bankaka, ya kukanga meso na bikalulu na bau yina beto kezolaka ve to yina ya kepesaka beto makasi. Kubwisa ntima ti kudiyala mutindu yina lenda sadisa beto na kununga bifu ya fyoti yina beto lenda vibidila na bangwisana na beto ti bankaka​—⁠nkatu kufwa ngemba ya dibundu.​—⁠1 Korinto 16:⁠14.

Kana Bamputa Meluta Nda

11. Kana bantu yankaka mesala beto mbi, inki lenda sadisa beto na kulolula bau?

¹¹ Kansi, inki beto tasala kana bantu yankaka mesala masumu na ntwala na beto, yau melwadisa beto mputa ya nene. Kana disumu yango kele mpenza nene ve, yau tavanda mpasi ve na kusadila ndongisila ya Biblia ya kesonga beto na ‘kulanda na kukanga ntima na kati na beto.’ (Efezo 4:32) Kulolula nswalu na mutindu yina kewakanaka ti bangogo ya kupemama ya Piere: “Na zulu ya mambu yonso, beto vanda na zola ya mingi bamosi ti bankaka, sambu zola kefikaka masumu mingi.” (1 Piere 4:​8, NW) Kana beto vila ve nde beto mpi kele bantu ya masumu, yau tasadisa beto na kundima mpi bifu ya bankaka. Kana beto lolula, beto tayambula kimbeni kukwenda, na kisika ya kubumba yau. Mbutu tavanda nde, kinduku na beto ti muntu yina salaka beto mbi takota ve mavwanga ya kukonda nsuka, ye beto mpi tapesa maboko na kubumba ngemba ya mbalu na dibundu. (Roma 14:19) Kwendakwenda, beto tayindula dyaka ve mambu ya yandi salaka beto.

12. (a) Inki bitambi beto lenda sala sambu na kulolula muntu yina lwadisaka beto ngolo na ntima? (b) Inki mutindu bangogo yina kele na Efezo 4:26 kemonisa nde beto fwete yidika makambu nswalunswalu?

¹² Kansi, inki beto lenda sala kana muntu mesala disumu ya kuluta nene, yau melwadisa beto ngolo kibeni? Mu mbandu, nduku yina nge ketudilaka ntima mekwenda kuta kinsweki na nge ya ngolo ya nge mesongaka yandi. Yau lwadisa nge ngolo na ntima, nge lemba nitu sambu yandi meteka nge. Nge ke sala ngolo sambu na kuvila yau, kansi dikambu kubuya na kukatuka. Na mambu ya mutindu yina, yilama na kusala bitambi sambu na kuyidika dikambu yina, mu mbandu na kutubaka ti muntu yango yina mesala mbi. Yau kele mbote na kusala yau ntangu dikambu yango mebuta ntete mambu yankaka ve. Polo syamisaka nde: “Kana beno me wa makasi, beno keba, mbaimbai yo benda beno na kusala masumu [na kubumbaka makasi to na kusalaka kima na nima ya makasi]. Beno vanda na makasi ve kilumbu ya mvimba [“tii ntangu kudinda,” NW].” (Efezo 4:26) Bangogo ya Polo tavanda dyaka na ntendula ya ngolo kana beto yindula nde, na Bayuda, kudinda ya ntangu vandaka nsuka ya kilumbu mosi, mpi luyantiku ya kilumbu yankaka. Yau yina, dilongi yai ketuba nde: Beno yidika makambu nswalu!​—⁠Matayo 5:​23, 24.

13. Ntangu beto ketuba ti muntu yina salaka beto mbi, lukanu na beto fwete vanda inki, mpi inki bangindu tasadisa beto na kulungisa yau?

¹³ Inki mutindu nge fwete tuba na muntu yina mesala nge mbi? 1 Piere 3:11 ketuba nde: ‘Sosa ngemba, landa kaka yo.’ Lukanu na nge na ntangu yina kele ve ya kumonisa nde nge mewa makasi, kansi ya kuvutula ngemba na kati na nge ti mpangi na nge. Sambu na kununga, kusadila ve bangogo ti bazeste yina kemonisa makasi; yau lenda benda muntu ya nge ketubila na kutuba mpi bonso nge. (Bingana 15:18; 29:11) Dyaka, kusadila ve bangogo ya kelutisaka ndilu, mu mbandu: “Konso ntangu nge . . . !” to, “Nge kezolaka ve . . . !” Mutindu ya kutuba yina tanata yandi na kusosa kudinungisa. Kansi, bika ndinga na nge ti luse na nge kumonisa nde nge kezola nde beno yidika dikambu yina lwadisaka nge na ntima. Tendula kaka mutindu ya nge waka na mambu yina yandi salaka. Pesa muntu yina yankaka nzila na kutendula mambu ya yandi salaka. Widikila mambu ya yandi kele na kutuba. (Yakobo 1:19) Inki dyambu ya mbote tasalama? Bingana 19:11 (NW) ketendula nde: “Ntonina ya muntu kekitisaka kibeni makasi na yandi mpi yau kele kitoko sambu na yandi na kuvila bifu.” Kubakisa mawi ya muntu yango, ti kikuma ya pusaka yandi na kusala buna, lenda katula ngindu ti mawi ya mbi ya beto vandaka na yau sambu na yandi. Kana beto ketubila dyambu sambu na kuvutula ngemba mpi kulunda kikalulu yai, mingimingi, mambu ya beno bakisaka ve mutindu mosi takuma pwelele, muntu talomba ndolula, mpi beto talolula yandi.

14. Kana beto lolula bankaka, inki mpila beto lenda vila?

¹⁴ Keti kulolula muntu ketendula nde beto lenda yibuka dyaka ve mambu yina salamaka? Yindula mbandu ya Yehowa yandi mosi, mutindu beto tubilaka yau na disolo ya ntete. Kana Biblia ketuba nde Yehowa kevilaka masumu na beto, yau ketendula ve nde yandi lenda ve kuyindula yau dyaka. (Yezaya 43:25) Kansi yandi kevilaka na mutindu yai: kana yandi melolula imene, yandi tasambisa beto dyaka ve sambu na masumu yina. (Ezekiele 33:​14-16) Mutindu mosi, kulolula bampangi na beto ketendula ve nde beto lenda yibuka dyaka ve mambu yina ya bau salaka. Kansi, beto lenda vila yau na mutindu yai: beto tabakila yandi dyaka ve nzengolo sambu na mambu yina to kuvutukila yau dyaka kilumbu yankaka. Kana beto meyidika mambu na mutindu yai, yau tavanda mbote ve na kwenda dyaka kutubilatubila yau; yau tavanda mpi mbote ve na kusosa kutina kimakulu muntu yina salaka mbi, na kutadilaka yandi bonso muntu yina bau mebasisaka na dibundu. (Bingana 17:⁠9) Ya kyeleka, yau lenda baka ntangu mingi sambu kinduku na beto kuvutuka mpila yau vandaka ntete; yau lenda vanda mpi nde beto kangama dyaka ve mutindu beto vandaka ntete. Kansi, beto tafula na kuzola yandi bonso mpangi na beto Mukristu mpi beto tasala ngolo na kubikala na ngemba.​—⁠Fwanisa ti Luka 17:⁠3.

Ntangu Mpila ya Kulolula Kele Ve

15, 16. (a) Keti kele ti ntuma ya kepusaka Bakristu na kulolula muntu ya mbi yina kebalula ntima ve? (b) Inki mutindu beto lenda sadila ndongisila ya Biblia yina kele na Nkunga 37:⁠8?

¹⁵ Ebuna inki beto tasala, kana muntu mesala mbi ya kuluta mbi, kansi yandi kendima ve disumu na yandi, mpi yandi kebalula ve ntima na yandi, mpi yandi kelomba ndolula ve? (Bingana 28:13) Masonuku kemonisa pwelele nde Yehowa kelolulaka ve bantu yina kebalulaka ntima ve, bantu ya mekangamaka na masumu. (Baebreo 6:​4-6; 10:​26, 27) Ebuna beto bantu? Mukanda Auxiliaire pour une meilleure intelligence de la Bible ketuba (na lutiti 1135) nde: “Bakristu ke na dilombo ve ya ketuma bau na kulolula bantu yina kesalaka masumu na luzolo ya mvimba, na mayele ya mbi, nkatu kumonisa kubalula ntima. Bantu ya mutindu yina kekumaka bambeni ya Nzambi.” Mukristu yonso ya kemona nde muntu mesadila yandi mambu ya kukonda lunungu, ya kuluta mbi, to ya nku kele na ntuma ve ya kepusa yandi na kulolula to kufwila nkenda na muntu ya mbi ya kezolaka ve kubalula ntima.​—⁠Nkunga 139:​21, 22.

¹⁶ Beto mebakisa nde muntu lenda wa mpasi na ntima ti makasi kana bau mesala yandi nku. Kansi, yibuka nde kubumba makasi ti kimbeni lenda sala beto mbi. Kukinga ndolula yina takwisa ve, lenda pesa dyaka makasi ya kuluta mingi. Kuyindula mbi yina konso ntangu lenda landa kupedisa makasi na ntima na beto, na mpila nde yau natila beto malanda ya mbi na kimpeve, na mawi, ti na mavimpi. Na kutuba ya mbote, beto kepesa nzila na muntu yina salaka beto mbi, na kulanda kupesa beto mpasi. Na mayele yonso, Biblia kelongisila beto nde: “Kuwa makasi ve, kudasuka ve.” (Nkunga 37:⁠8) Yau yina, Bakristu yankaka monaka nde, na nima, bau kukaka kulolula, disongidila: kubikisa kubumba kimbeni​—⁠kumona ve mbi yango bonso nsaka, kansi kubuya kufulusa mabanza ti makasi. Mutindu bau bikisaka dikambu yango yonso na maboko ya Nzambi ya lunungu, bau monaka ndembikilu ya mingi mpi bau vandaka na mpila ya kulanda luzingu na bau.​—⁠Nkunga 37:⁠28.

17. Inki dyambu ya kepesa kikesa Yehowa mesila na Kusonga 21:⁠4?

¹⁷ Kana mputa kele nda mpenza, yau lenda vanda nde beto nunga ve na kukatula yau kimakulu na mabanza na beto, awa na nsuka ya ngidika ya bima yai. Kansi, Yehowa mepesaka lusilu ya inza ya mpa kisika yandi “ta kusula mansanga yonso na meso na bo. Lufwa ta vandaka diaka ve, bantu ta lwataka mpidi diaka ve, bo ta dilaka diaka ve, bo mpi ta waka diaka mpasi ve. Na ntangu yina mambu ya ntama ta vanda me vila.” (Kusonga 21:⁠4) Konso kima yina beto tayindula na ntangu yina, tapesa beto ve mputa to mpasi na ntima bonso bubu yai.​—⁠Yezaya 65:​17, 18.

18. (a) Sambu na inki yau kele mfunu mingi na kuvanda ti kikalulu ya kulolula na bangwisana na beto ti bampangi na beto ya babakala ti ya bankento? (b) Kana bantu yankaka mesala beto mbi, inki mutindu beto kelolulaka mpi kevilaka? (b) Inki mutindu yau kesalaka beto mambote?

¹⁸ Na kukingaka ntangu yina, beto fwete sala kumosi bonso bampangi ya babakala mpi ya bankento yina kele ya kukonda kukuka, bantu ya masumu. Beto yonso kesalaka bifu. Bantangu mingi, beto kepesanaka mawa beto na beto mpi kelwadisanaka. Yau yina, Yezu zabaka mbote nde beto tavandaka na mfunu ya kulolula bankaka, “mbala nsambwadi ve, kansi [mbala makumi nsambwadi na nsambwadi]”! (Matayo 18:22) Ya kyeleka, beto lenda lolula ve kimakulu bonso Yehowa. Kansi, mbala mingi, kana bampangi na beto mesala beto mbi, beto lenda lolula bau; disongidila, kutula ve kimbeni, mpi beto lenda vila; disongidila, kubuya kimakulu na kubakila bau nzengolo na makwisa sambu na dyambu yina. Kana beto melolula mpi mevila na mutindu yina, beto tasadisa na kubumba ngemba ya dibundu kaka ve, kansi mpi ngemba na beto mosi ya mabanza mpi ya ntima. Kuluta dyaka, beto tavandaka na ngemba yina kekatukaka kaka na Nzambi na beto ya zola, Yehowa.​—Filipi 4:7.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Bangyufula ya Mvutukilu

◻ Sambu na inki beto fwete vanda na luzolo ya kulolula bankaka?

◻ Inki mambu kelombaka beto na ‘kulanda kukanga ntima na kati na beto’?

◻ Kana masumu ya bankaka mepesa beto mpasi mingi na ntima, inki beto fwete sala sambu na kuyidika dikambu na ngemba yonso?

◻ Kana beto melolula bankaka, inki mutindu beto lenda vila?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 26]

Kana beto bumba kimbeni, muntu yina salaka mbi lenda vanda kezaba ve nde beto kele na kubokuta

[Kifwanisu ya kele na lutiti 28]

Kana nge solula ti muntu sambu na kuvutula ngemba, mambu ya beno zole bakisaka ve mutindu mosi, lenda zwa ntendula ya mbote