Kilumbu ya Yehowa Mefinama
“Beno bambuta, beno wa! Beno yonso bantu ya Yuda, beno kangula makutu!”—YOELE 1:2.
1, 2. Inki kima ya mbi kusalamaka na Yuda yina tindaka Yehowa na kutinda Yoele na kusonika mbikudulu na yandi ya ngolo?
“MAWA sambu na kilumbu yai; sambu kilumbu ya Yehowa mefinama; mpi yau takwisa bonso mbebisa ya mekatuka na Nkwa-Ngolo!” Nsangu yai kele ya boma kibeni! Yau vandaka nsangu ya Nzambi pesaka bantu na yandi na nzila ya mbikudi na yandi Yoele.
2 Bangogo yina ya Yoele 1:15 (NW) sonamaka na Yuda, ziku na mvu 820 N.T.B. Na bangumba ya insi yina matiti yonso vandaka ya mubisu. Mbuma ti nkeni vandaka mingi. Banseke vandaka ya nene ti matiti ya mubisu. Kansi, kima mosi vandaka ya mbi kibeni. Lusambu ya Baale kuyalumukaka mingi na Yeruzalemi ti na ntoto ya Yuda. Bantu vandaka kulauka malafu na ntwala ya nzambi ya luvunu yai. (Fwanisa ti 2 Bansangu 21:4-6, 11.) Keti Yehowa zolaka kupesa nzila nde dyambu yai kufula na kusalama?
3. Yehowa kekebisa bantu sambu na inki mambu, ye makanda fwete yilama sambu na kusala inki?
3 Mukanda ya Biblia ya Yoele kepesa mvutu pwelele mpenza. Yehowa Nzambi zolaka kunungisa kimfumu na yandi mpi kusantisa zina na yandi ya santu. Kilumbu ya nene ya Yehowa vandaka mfinama. Na ntangu yina, yau lombaka nde Yehowa kulungisa mfundusu na yandi na zulu ya bantu na “dibulu ya Yozafati.” (Yoele 4:12 [3:12, NW]) Bika bau yilama sambu na kunwana ti Nkwa-Ngolo Yonso, Yehowa. Beto mpi mefinama na kilumbu ya nene ya Yehowa. Na yau, bika beto fimpa mbotembote bangogo ya mbikudulu ya Yoele sambu na bilumbu na beto mpi sambu na ntangu ya ntama.
Banyama Kesala Kisalu
4. Dyambu ya Yoele kekebisa bantu tavanda nene inki mutindu?
4 Na nzila ya mbikudi na yandi, Yehowa ketuba nde: “Beno bambuta, beno wa! Beno yonso bantu ya [nsi], beno kangula makutu! Keti mambu ya mutindu yai me bwaka ntete na ntangu na beno to na ntangu ya bankaka na beno? Beno tela yo bana na beno; bana na beno ta tela bana na bo, ebuna bo mpi bo ta tela bana na bo.” (Yoele 1:2, 3) Bambuta ti bantu yonso lendaka kutula ngindu na kumona kima mosi yina salamaka ntete ve na luzingu na bau ya mvimba to na bilumbu ya bankaka na bau. Yau zolaka kuvanda kima ya kuyitukisa kibeni na mpila nde bau zolaka kuta yau tii na bana ya bana na bau! Inki vandaka dyambu yai ya nene? Sambu na kuzwa yau, bika beto yindula fyoti nde beto mevutuka na bilumbu ya Yoele.
5, 6. (a) Tendula ndola yina Yoele kebikula. (b) Nto ya ndola yai vandaka nani?
5 Widikila! Yoele mewa makelele na ntama. Zulu mekuma mpimpa, mpi makelele yina ya boma kekuma mingi na ntangu mpimpa kelutana. Na nima, dituti mosi bonso ya midinga mekulumuka. Yau kele bibuka ya mafuku ya banyama. Mpi yau mebebisa bima mingi kibeni! Ntangu yai, tadila Yoele 1:4. Banyama ya kebebisaka kele kaka ve bampasu ya mansala yina ketambulaka bisika na bisika. Ve, bo mpamba ve! Bibuka ya bampasu ya fyoti ya kefulukaka ve, ya kukonda mansala kele na kukwisa mpi. Sambu kima kenata bau kele mupepe, bampasu yango kekuma na kintulumukina, mpi mazu na bau kele bonso ya bapusupusu ya bitumba. (Yoele 2:5) Mutindu bau kevandaka na nzala ya mingi, kana bau kele mingi, bau lenda kitula nswalu paladisu ya kyeleka ntoto mosi ya makanga.
6 Banguka, disongidila yina mekuma dezia bapekipeki, kele na kutambula mpi. Bibuka ya nene ya banguka yina mefwa na nzala lenda bikisa matiti yonso ya kukauka mpi ya kukulula bonso bikombo na nseke ya mvimba. Mpi yina ya bau kebikisa, bampasu kedya yau. Mpi yina bampasu kebikisa, bampese ya ntinu mingi kemanisa yau yonso. Kansi simba dyambu yai: Na Yoele kapu 2, mvese 11, Nzambi kebinga minkangu ya bampasu nde “basoda na yandi.” Ee, yandi vandaka Nto ya ndola ya bampasu yina zolaka kubebisa ntoto mpi kunata nzala ya ngolo. Inki ntangu? Kaka na ntwala ya “kilumbu ya [Yehowa].”
“Beno Bantu Yina Ke Laukaka Malafu, Beno Telama”!
7. (a) Bamfumu ya mabundu ya Yuda vandaka bantu ya inki mutindu? (b) Inki mutindu bamfumu ya mabundu ya Kikristu bubu yai kele mutindu mosi ti bamfumu ya mabundu ya Yuda?
7 Kibuka mosi ya kukonda luzitu, bamfumu ya mabundu ya Yuda metulama na lweka ntangu bau ketuma nde: “Beno bantu yina ke laukaka malafu, beno telama! Beno bayina ke nwaka vinu mingi, beno dila! Beno dila ngolo sambu bo me buyila beno vinu ya mpa.” (Yoele 1:5) Ee, Bantu ya kulauka malafu na kimpeve na Yuda bau tubilaka bau na ‘kutelama,’ sambu na kumanisa malafu yina mekanga bau. Kansi, kuyindula ve nde yai kele kaka nkenda mosi ya ntama. Sesepi yai, na ntwala ya kilumbu ya nene ya Yehowa, bamfumu ya Kikristu kele ya kufuluka vinu ya mpa na mutindu ya kifwani, na mpila nde bau kezaba kwabo ve ntuma yai ya kekatuka na Muntu ya Kuluta Kuzanguka. Bau tayituka ngolo kibeni na ntangu kilumbu ya nene mpi ya boma ya Yehowa tatedimisa bau na kwiti na bau ya kimpeve!
8, 9. (a) Inki mutindu Yoele ketendula bampasu ti ndola ya bau kepesa? (b) Bubu yai, banani bau kemonisa bonso bampasu?
8 Tala minkangu yina ya nene ya bampasu! “Ndonga [“kikanda mosi,” NW] ya nene ya bampasu me kwisa kunwanisa ntoto na beto; yo kele ngolo mingi, mpila ya kutanga yo kele mpi ve; meno na yo kele makasi bonso ya ntambu. Yo me kumisa bilanga na beto ya vinu zelo na zelo, yo me fwa-fwa banti na beto ya bafige. Yo me katula-katula bimpusu ya banti yonso kimakulu, balutangu yonso me kuma kaka mpembe. Beno dila ngolo bonso mwana-nkento me lwata mpidi, ke dila bakala yina zolaka kukwela yandi sambu yandi me fwa.”—Yoele 1:6-8.
9 Keti yai kele kaka mbikudulu yina metala “kikanda” ya bampasu, kibuka mosi ya bampasu, ya kubebisaka Yuda? Ve, yau ketendula mambu mingi kuluta yina. Na Yoele 1:6 ti Kusonga 9:7, bantu ya Nzambi kemonisama bonso bampasu. Minkangu ya bampasu ya ntangu yai kele basoda ya Yehowa, bampasu ya kupakulama. Ntangu yai, “mameme ya nkaka” ya Yezu 5600000 mevukanaka ti bau. (Yoane 10:16) Keti nge kele ve na kyese na kuvanda na kati ya kibuka yai ya nene ya bansambidi ya Yehowa?
10. Inki kele malanda ya ndola ya bampasu na Yuda?
10 Na Yoele 1:9-12, beto ketanga malanda yankaka ya ndola ya bampasu. Bibuka kelandana mosi mosi mpi kebebisa ntoto ngolo. Mutindu bau kele dyaka ve ti nkeni, vinu, mpi mafuta, banganga-nzambi yina ya kukonda lukwikilu lenda ve kulanda bisalu na bau. Ata ntoto mpi kedila, sambu bampasu memanisa mbuma na yau, mpi banti ya bambuma mebikala ya kukonda bambuma. Mutindu banti ya vinu mebeba, vinu kele dyaka ve sambu na binwi-vinu yai ya Baale, bantu ya kulauka mpi na kimpeve.
“Beno Banganga-Nzambi, Beno Lwata Mpidi”
11, 12. (a) Banani kebulaka ntulu bubu nde bau kele banganga-nzambi ya Nzambi? (b) Inki mpasi ndola ya bampasu ya ntangu yai kele na kupesa na Kikristu?
11 Widikila nsangu ya Nzambi sambu na banganga-nzambi yina ya ntu-ngolo: “Beno banganga-Nzambi, beno lwata mpidi, beno dila! Beno bayina ke pesaka makabu na mesa-kimenga . . . beno dila ngolo.” (Yoele 1:13) Na ndungisa ya ntete ya mbikudulu ya Yoele, banganga-nzambi ya dikanda ya Levi vandaka kusala na mesa-kimenga. Ebuna beto tatuba inki sambu na yina metala ndungisa ya nsuka? Bubu yai, bamfumu ya Kikristu mebakaka kiyeka ya kusala na mesa-kimenga ya Nzambi, na kubulaka ntulu nde bau kele baministre na yandi, “banganga-Nzambi” na yandi. Kansi, inki dyambu kesalama ntangu yai ya bampasu ya Nzambi ya ntangu na beto kele na kutambula?
12 Ntangu “banganga-Nzambi” ya Kikristu kemona bantu ya Yehowa kesala kisalu mpi kewa lukebisu ya mfundusu ya Nzambi, bau kekuma kisakasaka. Bau kedila na mawa mpi na makasi sambu nsangu ya Kimfumu kepesa bau mpasi na ntima. Ye bau kedila ngolo sambu bantu na bau ketina bau. Mutindu banseke na bau mekauka, bika bau lala na bilele ya basaki, na kudilaka mvidisa ya kimvwama na bau. Kubika fyoti, bau tavidisa mpi bisalu na bau! Yau yina, Nzambi ketubila bau na kudila mpimpa ya mvimba sambu lufwa na bau mekuma mfinama.
13. Keti na kimvuka, Kikristu yonso mewaka lukebisu ya Yehowa?
13 Na kutadila Yoele 1:14, (NW) kivuvu na bau mosi kaka kele na kubalula ntima mpi na kudila sambu “Yehowa kusadisa bau.” Keti beto lenda tula ntima nde kibuka yonso ya bamfumu ya Kikristu tavutuka na Yehowa? Ata fyoti ve! Bankaka na kati na bau lenda wa lukebisu ya Yehowa. Kansi, bamfumu ya mabundu yai ti bantu ya baparwasi na bau tafula na kufwa na nzala ya ngolo ya kimpeve. Mbikudi Amosi yitaka kutuba nde: “Bilumbu kele ya mono ta tinda nzala na ntoto yai. Bantu ta vanda na nzala kansi nzala ya mampa ve, ya masa mpi ve; bo ta vanda na nzala ya kuwa nsangu na mono Mfumu Nzambi. Mono Mfumu Nzambi muntu me tuba.” (Amosi 8:11) Na ndambu yankaka, beto kele na ntonda mingi sambu na feti ya kimpeve ya bima mingi yina Nzambi kepesa na zola yonso na nzila ya “mpika ya kwikama mpi ya mayele”!—Matayo 24:45-47, NW.
14. Ndola ya bampasu vandaka kidimbu ya ntete ya inki dyambu?
14 Ndola ya bampasu vandaka mpi kele kidimbu ya ntete ya dyambu mosi yina fwete kwisa na ntwala. Kidimbu ya inki? Yoele kesonga beto yau pwelele nde: “[“Mawa sambu na kilumbu yai; sambu kilumbu ya Yehowa mefinama,” NW]; yo kele kilumbu ya [Yehowa] . . . Kilumbu yango ta vanda kilumbu mosi ya mpasi ti lufwa!” (Yoele 1:15) Kupanza ya minkangu ya bampasu ya Nzambi mepanza inza ya mvimba bubu yai, kemonisa pwelele nde kilumbu ya nene mpi ya boma ya Yehowa mefinama. Na ntembe ve, bantu ya lunungu yonso kevingila na mpusa yonso kilumbu ya sipesiali yina ya kusala bakonti ntangu Yehowa talungisa mfundusu na yandi na zulu ya bantu ya mbi mpi yandi tanunga bonso Mfumu ya Inza ya Mvimba.
15. Ntangu bau kemona mutindu ntoto mebeba, inki bayina kewilaka lukebisu ya Nzambi kesala?
15 Mutindu Yoele 1:16-20 kemonisa yau, madya manaka na Yuda ya ntama. Kyese mpi kumanaka. Banzo ya kubumbila madya bikalaka ya mpamba, mpi yau lombaka nde bau bwisa banzo yango. Nseke vandaka dyaka ve sambu bampasu kumanisaka matiti yonso ya ntoto yina. Yau yina, bitwisi vandaka kuyungana, bibuka ya mameme kufwaka. Yau vandaka mpasi kibeni! Na kati ya bamvwandilu ya mutindu yina, inki bwilaka Yoele? Na mvese 19, yandi tubaka nde: “Mono ke didila nge Mfumu Nzambi.” Bubu yai mpi, bantu mingi kewilaka lukebisu ya Nzambi mpi kebingaka Yehowa Nzambi na lukwikilu yonso.
“Kilumbu ya Mfumu Nzambi Ke Kwisa”
16. Sambu na inki ‘bantu ya Yuda fwete tekita’?
16 Wa ntuma yai ya kekatuka na Nzambi: “Beno bula tango na ngumba ya Sioni, mbote mungungu ya mpungi kuwakana na ngumba ya [santu]. Beno yonso bantu ya Yuda, beno tekita.” (Yoele 2:1) Sambu na inki bau fwete sala mpidina? Mbikudulu kepesa mvutu nde: “Sambu kubika fioti kilumbu ya Mfumu Nzambi ke kwisa. Kilumbu yango ta vanda mpimpa na mpimpa, matuti mingi ti lubungi mingi. Bandonga ya bampasu ke kwisa kubasika bonso mpimpa ke fika bangumba.” (Yoele 2:1, 2) Kilumbu ya nene ya Yehowa kepesa dibanza ya dyambu mosi yina fwete salama nswalunswalu.
17. Inki malanda ndola ya bampasu nataka na ntoto ti na bantu ya Yuda?
17 Yindula ntete malanda ya mbona-meso ya mbikudi ntangu bampasu ya ngolo kumisaka masamba ya Edeni ya kyeleka nseke ya kukauka. Wa mutindu Yoele ketendula minkangu ya bampasu yina: “Yo ke monika bonso bampunda, yo ke baka ntinu bonso bampunda ya bitumba. Kana yo kuma na nsongi ya bangumba, [yo] ke pumbuka, yo ke tula makelele bonso bapusupusu ya bitumba to bonso matiti ya kuyuma ke pia tiya. Yo kele bonso basoda mingi-mingi, me yilama na bandonga sambu na kunwana bitumba. Kana yo kuma penepene na bantu, bantu yonso ke tekita, bo ke kuma kisakasaka na boma.” (Yoele 2:4-6) Na ntangu ya ndola ya bampasu na bilumbu ya Yoele, boma ya bansambidi ya Baale kumaka mingi, mpi susi mingi lendaka kumonana na baluse na bau.
18, 19. Inki mutindu bisalu yonso ya bantu ya Nzambi kesalaka bubu kele bonso ndola ya bampasu?
18 Ata kima mosi ve kangaka nzila na bampasu yina ya ndonga mpi ya kukonda kulemba. Bau vandaka kutina ntinu “bonso bantu ya ngolo” mpi bau vandaka nkutu kupumbuka na zulu ya bibaka. Kana ‘ke ti yankaka kebwa na batolotolo, yankaka kekwenda.’ (Yoele 2:7, 8, NW) Ntendula ya mbikudulu ya minkangu ya bampasu ya kifwani ya bilumbu na beto kele ya ngolo kibeni! Bubu yai mpi, minkangu ya bampasu ya Yehowa kelanda na kukwenda na ntwala na ndonga. Ata “kibaka” mosi ve to luteleminu ketula bau mvila. Bau ketula ve kwikama na bau na Nzambi na kigonsa, kansi bau kendima kufwa, mutindu mafunda ya Bambangi yina ‘bwaka na batolotolo’ sambu bau buyaka kusambila Hitler na ntangu ya luyalu ya Nazi na Allemagne.
19 Minkangu ya bampasu ya Nzambi ya ntangu na beto meta kimbangi na mudindu na “bwala” ya Kikristu. (Yoele 2:9) Bau kesalaka mutindu yina na inza ya mvimba. Bau kefula na kununga bampasi yonso, bau kekota na mafuku ya banzo, kesolula ti bantu na babalabala, na telefone, mpi kemona bantu na bamwaye yonso ntangu bau kesamuna nsangu ya Yehowa. Na ntembe ve, bau mekabulaka bamiliare ya mikanda ya Biblia mpi bau talanda na kukabula mikanda yankaka mingi na kisalu na bau ya kukonda nsuka—yau vanda na ntwala ya bantu yonso to nzo na nzo.—Bisalu 20:20, 21.
20. Nani kesimbaka kisalu ya bampasu ya bubu yai, ye inki mbutu mebasikaka?
20 Yoele 2:10 kemonisa nde ntalu ya mingi ya bampasu kele bonso dituti yina lenda fika ntangu, ngonda, mpi bambwetete. (Fwanisa ti Yezaya 60:8.) Keti mbefula kele sambu na kuzaba muntu yina kele na nima ya minkangu yai? Na zulu ya makelele ya banyama yai, beto kewa bangogo yai ya Yoele 2:11: “[“Yehowa yandi mosi,” NW] ke tinda basoda na yandi na ndinga ya ngolo bonso makelele ya mvula, bo kele mingi mpenza; basoda yina ke lemfukaka na yandi kele ngolo. Kilumbu ya Mfumu Nzambi ta vanda kilumbu mosi ya nene ti ya boma! Nani ta kuka kuzinga diaka kilumbu yina?” Ee, Yehowa Nzambi kele na kutinda basoda na yandi ya bampasu ntangu yai—na ntwala ya kilumbu na yandi ya nene.
‘Nzambi Mesukinina Ve’
21. Inki tasalama ntangu ‘kilumbu ya Yehowa ke kwisa bonso muyibi’?
21 Bonso Yoele, ntumwa Piere tubilaka kilumbu ya nene ya Yehowa. Yandi sonikaka nde: “[“Kilumbu ya Yehowa,” NW] ta kwisa mutindu muyibi ke kwisaka. Na kilumbu yina zulu ta vila, ntangu yo ta vila, makelele mosi ya nene mpenza ta vanda, bima yonso ta fwa na tiya, ntoto ti bima yonso ke vandaka na yo ta fwa.” (2 Piere 3:10) Na bupusi ya Satana Dyabulu, “zulu,” disongidila baluyalu ya mbi keyala “ntoto,” yina ketendula bantu yina kele ntama na Nzambi. (Efezo 6:12; 1 Yoane 5:19) Zulu ti ntoto yai ya kifwani taguluka ve na tiya ya makasi ya Nzambi na kilumbu ya nene ya Yehowa. Kansi, ‘zulu ya mpa ti ntoto ya mpa, yina ya Nzambi silaka, [“kisika lunungu tazinga,” NW],’ tayinga zulu yai ti ntoto yai.—2 Piere 3:13.
22, 23. (a) Inki beto fwete sala na kumonaka nde Yehowa kekanga ntima na mawa yonso? (b) Inki beto fwete sala na kumonaka nde kilumbu ya Yehowa mefinama?
22 Ti mambu yonso ya kepesaka kidiba mpi mimekamu ya lukwikilu ya bilumbu yai, beto lenda vila na kumona nde ntangu na beto kekwenda nswalunswalu. Kansi, mutindu bampasu ya kifwani kefula na kukwenda na ntwala, bantu mingi kele na kundima nsangu ya Kimfumu. Ata Nzambi mepesaka ntangu sambu na dyambu yai, beto fwete yindula ve nde kukanga ntima na yandi mekuma nsukinina. “Bantu ya nkaka ke yindulaka nde Nzambi me sukinina na kusala mambu yina ya yandi silaka, kansi mpidina ve. Nzambi ke kangaka ntima sambu na beno, sambu yandi ke zolaka ve nde ata muntu mosi kuvila; kansi yandi ke zolaka nde bantu yonso kubalula ntima.”—2 Piere 3:9.
23 Na ntangu beto kevingila kilumbu ya nene ya Yehowa, bika beto bumba na ntima bangogo ya Piere yina kele na 2 Piere 3:11, 12: “Kana bima yina yonso ta fwa mutindu yina, ebuna nki bikalulu beno fweti vanda na yo? Ntangu beno ke vingila Kilumbu ya Nzambi, beno fweti vanda na bikalulu ya santu. Beno fweti [“kingaka, mpi beno fweti tulaka mabanza kaka na kilumbu ya Yehowa,” NW]. Na kilumbu yina zulu ta fwa na tiya, bima yonso ta zika na tiya yo kuma petepete.” Ya kyeleka, bisalu yai kelomba nde beto vanda ndonga mosi ti basoda ya bampasu ya Yehowa na kuvukanaka ntangu yonso mpi mingi na kisalu ya kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu na ntwala nsuka kukwisa.—Marko 13:10.
24, 25. (a) Inki mvutu nge kepesaka na yina metala dibaku ya kusala kumosi ti minkangu ya bampasu ya Yehowa? (b) Inki ngyufula ya mfunu Yoele keyula?
24 Minkangu ya bampasu ya Nzambi tasukisa kisalu na yau ve na ntwala kilumbu ya nene mpi ya boma ya Yehowa kubwa. Sambu bampasu yai ya ngolo kele, mpi muntu mosi ve lenda kangisa yau nzila, yau kepesa nzikisa ya nene nde kilumbu ya Yehowa mefinama. Keti nge kele ve na kyese na kusala na kati ya bampasu ya kupakulama ya Nzambi mpi bankundi na bau, na kunwana ya nsuka, na ntwala kilumbu ya nene mpi ya boma ya Yehowa kukwisa?
25 Kilumbu ya Yehowa tavanda ya nene kibeni! Mfunu ya kuyituka kele ve na kumona ngyufula yai: “Nani ta kuka kuzinga diaka kilumbu yina?” (Yoele 2:11) Beto tapesa mvutu na ngyufula yai kumosi ti bangyufula yankaka na masolo zole ya kelanda.
Keti Nge Lenda Tendula?
◻ Sambu na inki Yehowa kebisaka bantu nde ndola ya banyama kekwisa na Yuda?
◻ Na kulungana ya mbikudulu ya Yoele bubu yai, bampasu ya Yehowa kele banani?
◻ Inki bamfumu ya mabundu ya Kikristu kesala sambu na mpasi ya ndola ya bampasu, ye inki mutindu bankaka na kati na bau lenda tina malanda ya ndola ya bampasu yai?
◻ Ndola ya bampasu mesalamaka na kiteso ya inki mutindu na mvu-nkama ya 20, ye yau talanda tii nsuka na wapi?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 15]
Ndola ya banyama vandaka kidimbu ya ntete ya dyambu mosi ya kuluta mbi
[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto]
Nti ya kuyuma: FAO photo/G. Singh
[Kifwanisu ya kele na lutiti 16]
Yehowa Nzambi kele na nima ya ndola ya bampasu ya ntangu yai
[Kifwanisu mpi Bangogo ya kemonisa kisina ya foto 14]
Lumpasu: FAO photo/G. Tortoli; kibuka ya bampasu: FAO photo/Desert Locust Survey