Zina Yina Kenataka na Lukwikilu ya Kyeleka

NKENTO mosi songaka Mbangi ya Yehowa mosi nde: “Beno kekwikilaka ve na Yezu ti na menga na yandi yina mesumbaka beto.” Bakala mosi tubaka nde: “Beno ketubaka nde beno kele Bambangi ya Yehowa, kansi mono, mono kele mbangi ya Yezu.”

Bantu mingi kemonaka nde Bambangi ya Yehowa kekwikilaka ve na Yezu, to nde bo kekumisaka yandi ve. Kansi, masonga ke nde nki?

Yo ke kyeleka nde Bambangi ya Yehowa kevandaka na kyese mingi sambu na zina ya Nzambi, Yehowa.a Mbangi mosi ya Brésil, zina na yandi Itamar, keyibuka nde: “Luzingu na mono kusobaka ntangu mono zabaka zina ya Nzambi. Ntangu mono tangaka yo mbala ya ntete, yo vandaka bonso bo metedimisa mono na mpongi mosi ya ngolo. Zina yai, Yehowa, tedimisaka mono mpi tindaka mono. Yo kotaka ngolo kibeni tii na kati ya moyo na mono.” Kansi, yandi keyika nde: “Ntima na mono kele ya kufuluka mpi na zola sambu na Yezu.”

Ee, Bambangi ya Yehowa kezabaka nde na kuzwa luzingu ya mvula na mvula, bo fwete tula lukwikilu “na zina ya Mwana ya Nzambi,” Yezu. (1 Yoane 5:​13, NW) Kansi, nki yo ketendula kana bo tuba nde, ‘na zina ya Yezu’?

Nki Zina ya Yezu Kemonisa?

Bangogo yai: “na zina ya Yezu” ti yankaka ya kele mutindu mosi kemonanaka mingi na Masonuku ya Kigreki ya Bukristu, to “Kuwakana ya Mpa.” Na kutuba ya mbote, ngogo “zina,” bo mesadilaka yo mbala kuluta 80 sambu na Yezu, na mukanda ya Bisalu mpamba, mbala 30. Bakristu ya mvu-nkama ya ntete, pesaka bantu mbotika na zina ya Yezu, bo belulaka bantu na zina na yandi, bo longaka na zina na yandi, sambaka na zina na yandi, bo monaka mpasi sambu na zina na yandi, mpi bo kembisaka zina na yandi.​—⁠Bisalu 2:38; 3:16; 5:28; 9:​14, 16; 19:⁠17.

Diksionere mosi ya ketendula bangogo ya Biblia ketuba nde, ngogo ya Kigreki “zina,” Biblia kesadilaka yo mbala na mbala sambu na kumonisa “mambu yonso ya lenda vanda na kati ya zina, kiyeka, bikalulu, kimfumu, lukumu, ngolo, mpi buna na buna, mambu yonso ya zina lenda tendula.” Na yau, zina ya Yezu kemonisa kiyeka ya kuluta nene mpi ya kusala mambu yina ya Yehowa Nzambi pesaka yandi. Yandi mosi Yezu tubaka nde: “Nzambi me pesaka mono kiyeka yonso na zulu ti awa na nsi-ntoto.” (Matayo 28:18) Ntangu Piere ti Yoane belulaka muntu mosi ya makulu kifu, Bamfumu ya dibundu ya Bayuda yulaka bo nde: “Beno, na nki ngolo to na zina ya nani beno belulaka muntu yina?” Na nima, Piere monisaka kiyeka ti ngolo ya kele na zina ya Yezu ntangu yandi tubaka nde: “Muntu yai yandi me telama na nitu ya mbote awa na meso na beno na ngolo ya zina ya Yesu Kristu, muntu ya Nazareti.”​—⁠Bisalu 3:​1-10; 4:​5-10.

Lukwikilu na Yezu to na Kaisali?

Kansi, yo vandaka mpasi mingi na kumonisa lukwikilu na Yezu mutindu yina. Yezu yitaka kusonga balongoki na yandi nde: “Bantu ya bansi yonso ta menga beno sambu na [zina] na mono.” (Matayo 24:⁠9) Sambu na nki? Sambu zina ya Yezu kemonisa nde yandi kele Mfumu ya Nzambi metulaka na kuyala, Ntotila ya bantotila yonso, ye makanda yonso fwete lemfukila yandi. Ebuna, bamingi kendima ve ngindu ya mutindu yina.​—⁠Nkunga 2:​1-7.

Bamfumu ya mabundu ya ntangu ya Yezu zolaka mpi ve kulemfukila Yezu. Bo tubaka nde: “Beto kele na ntotila yankaka ve, ntotila na beto kaka Kaisali.” Bo buyaka luyalu ya Mwana ya Nzambi. (Yoane 19:​13-15, NW) Bo tulaka lukwikilu na bo na zina, to ngolo mpi kiyeka ya Kaisali ti bamfumu yankaka ya luyalu na yandi. Nkutu bo silaka nde Yezu fwete fwa sambu bo bikala na biyeka ya bo vandaka na yo.​—⁠Yoane 11:​47-53.

Bamvu-nkama mingi na nima ya lufwa ya Yezu, bantu mingi na kati ya Kikristu kumaka kusala mambu kaka bonso bamfumu ya mabundu ya Bayuda. Bakristu yina ya zina mpamba, tulaka lukwikilu na bo na ngolo ti kiyeka ya Leta mpi bo kotaka na bamvita na yo. Mu mbandu, na mvu-nkama ya 11, dibundu vukisaka basoda yina vandaka na kisalu ve na kimvuka mosi zina na yo militia Christi, disongidila, basoda ya Kristu. Na nima, “kiyeka ya kutwadisa mvita ya lunungu, bo katulaka yo na maboko ya basoda ya Leta, bo pesaka yo na dibundu, mingimingi na maboko ya basoda yai ya Kristu.” (The Oxford History of Christianity) Mukanda yai keyika nde, mambu mingi ya papa vandaka kutuba, nataka bantu mingi ya vandaka kunwana bamvita ya santu na kuyindula nde, na kunwanaka bamvita yina, “bo vandaka kusala kinduku ti Nzambi, mpi bo kwikilaka nde bo ke ti kisika na Paladisu.”

Bankaka ketubaka nde, muntu lenda vanda ya kwikama na Yezu, ata yandi kekota na makambu ya politiki ti ya bamvita ya bansi kenwana. Ziku bo kemonaka nde Bakristu fwete nwanisa mambi bisika yonso, ata yo kelomba kunwana ti minduki. Kansi, keti Bakristu ya ntete vandaka mpi ti dibanza yai?

Na zulunalu mosi, bo sonikaka nde: “Bakristu ya ntete vandaka kubaka minduki ve sambu na kunwana.” (The Christian Century) Yau ketendula nde tii na bamvu 170-180 T.B., kima mosi ve kemonisa nde Bakristu kunwanaka. Ebuna, yau keyika nde: “Kaka na nima, malembe malembe, Bakristu kwisaka kubikisa kikalulu na bo ya konda kukota na bitumba.”

Nki yo butaka? Zulunalu yango yina kelanda nde: “Ziku ke ti kima yankaka ve ya mekatulaka luzitu ya Bukristu kuluta dikambu yai ya Bakristu mekotaka na mvita, kaka mutindu mosi bonso bantu yina kele Bakristu ve.” Dyaka, “nde Bakristu mebebisaka mpenza lukwikilu na bo. Mpamba ve, bo kekwikila na Ngulusi mosi ya ke na ntima ya mbote, kansi bo kenwana dyaka bamvita ya mabundu to ya makanda.”

Beto Kelandaka Mbandu ya Bakristu ya Ntete

Keti bubu yai Bakristu lenda landa mbandu ya mbote ya Bakristu ya ntete? Bambangi ya Yehowa ya mvu-nkama yai memonisaka nde bo lenda. Muntu ya kebasisaka zulunalu Holocaust Educational Digest tubaka nde: “Mbangi ya Yehowa yonso kendimaka ve kukwenda na bitumba. . . . Kana bantu yonso vandaka lukwikilu mosi ti bo, [Mvita ya Zole ya Inza ya Mvimba] zolaka kusalama ve.”

Beto lenda tuba mpi mutindu mosi sambu na bitumba ya kesalama ntangu yai na bansi mingi, bonso yina ya kusalamaka na Irlande ya Nordi. Na bamvula ya meluta, Mbangi ya Yehowa mosi vandaka kusamuna nzo na nzo na mbanza mosi ya Bamisioni, zina na yo Belfast. Muntu mosi zabaka nde Mbangi yina vandaka ntete muntu ya Katolika. Ebuna, yandi yulaka nde: “Ntangu nge vandaka na dibundu ya Katolika, keti nge kotaka na IRA [Armée républicaine d’Irlande]?” Mbangi bakisaka nde mvutu na yandi lendaka kupesa muntu yina makasi. Mpamba ve, muntu yai, bo kangaka yandi ti munduki, yandi kezo fwa muntu mosi ya Katolika. Bo tulaka yandi na boloko, na nima bo basisaka yandi. Yo yina, Mbangi vutulaka nde: “Ntangu yai mono kele dyaka ve muntu ya Katolika. Mono kele Mbangi ya Yehowa, Mukristu ya kyeleka. Mono lenda fwa muntu ve sambu luyalu to sambu muntu yankaka metinda mono.” Muntu yina pesaka yandi mbote na diboko mpi songaka yandi nde: “Beno kesalaka mbote, sambu kufwa muntu kele mbi. Beno landa mutindu yina.”

Kukwikila na Zina ya Yezu Ketendula Nki?

Ata mpidina, kukwikila na zina ya Yezu ketendula ve kaka kubuya kunwana bamvita. Yo ketendula kusala mambu ya yandi kelombaka beto na kusala. Yezu tubaka nde: “Beno kele banduku na mono kana beno sala mambu yai ya mono ke songa beno na kusala.” Mu mbandu, yandi kelomba beto kima yai: “Beno zolana beno na beno.” (Yoane 15:​14, 17) Zola ketindaka beto na kusala bankaka mambote. Na kulanda ve kimbeni ya mpusu ya nitu, ya mabundu, ti ya makanda. Yezu yandi mosi pesaka mbandu.

Bayuda vandaka na kimbeni ya ngolo ti bantu ya Samaria na bilumbu ya Yezu. Kansi, Yezu solulaka ti nkento mosi, muntu ya Samaria, ye na nsuka, nkento yai ti bantu yankaka mingi tulaka lukwikilu na zina na yandi. (Yoane 4:39) Yezu tubaka mpi nde balongoki na yandi fwete vanda bambangi na yandi “na bwala Yeruzalemi, na ntoto ya Yudea yonso, na ntoto ya Samaria yonso, tii na nsuka ya ntoto.” (Bisalu 1:⁠8) Yo lombaka ve kulonga nsangu na yandi ya kepesaka luzingu na Bayuda mpamba. Yo yina Piere kwendaka kulonga Korneye, mfumu mosi ya luyalu ya Roma. Yo vandaka nsiku, Muyuda lendaka ve kusolula ti muntu ya kikanda ya nkaka. Kansi, Nzambi monisaka Piere nde yandi ‘lenda baka ve ata muntu mosi bonso muntu ya mvindu.’​—⁠Bisalu 10:⁠28.

Bambangi ya Yehowa kelandaka mbandu ya Yezu. Yo yina bo kesadisaka bantu yonso, bo vanda bantu ya nki mpusu, dibundu, bansukami to bamvwama, bo kesadisaka bo na kulonguka luguluku yina kekwisa na zina ya Yezu. Lukwikilu na zina ya Yezu kepusa bo na kusamuna ‘na munoko na meso ya bantu nde: “Yezu kele Mfumu.” ’ (Roma 10:​8, 9) Beto kelomba nge na kundima nde bo sadisa nge sambu nge mpi nge longuka na kutula lukwikilu na zina ya Yezu.

Na masonga yonso, zina ya Yezu fwete pesa beto nzala ya kukumisa, kuzitisa ti kulemfukila yandi. Ntumwa Polo tubaka nde: “Kana bo tuba zina ya Yesu, bantu yonso yina kele na zulu, to awa na ntoto, to na nsi ya ntoto, bo ta fukama na mabolongo na bo, bo yonso ta ndima mpenza nde Yesu Kristo kele Mfumu, sambu na kupesa Tata Nzambi lukumu.” (Filipi 2:​10, 11) Ata bantu mingi na zulu ya ntoto tandima ve kulemfuka na luyalu ya Yezu, Biblia kemonisa nde ntangu mefinama; na ntangu yina, bantu yonso talemfuka, kana ve, bo tafwa. (2 Tesalonika 1:​6-9) Yo yina, yai kele ntangu ya kutula lukwikilu na zina ya Yezu; disongidila, kuzitisa bansiku na yandi yonso.

[Noti na nsi ya lutiti]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 6]

Bantu mingi mefwaka bantu na zina ya Yezu, ye bankaka mendimaka lufwa na zina na yandi

[Kifwanisu ya kele na lutiti 7]

Yezu vandaka kumenga ve bantu ya mpusu yankaka. Ebuna nge?