Kutuba ti Mayele mpi Kikesa

KUTUBA ti mayele kele kikalulu ya kuzaba kuzinga ti bantu yankaka kukonda kulwadisa bo mpamba-mpamba. Yo kelombaka kuzaba mutindu mpi ntangu ya kutuba mambu. Yo ketendula ve kubuya mambu yina kele ya mbote to kusoba mambu. Beto fwete fwanisa ve kutuba ti mayele ti kutina bantu boma.​—Bing. 29:25.

Mbuma ya mpeve kepesaka beto lusadisu ya kuluta mbote sambu na kutuba ti mayele. Yo yina, muntu yina kevandaka na zola kezolaka ve kulwadisa bankaka; kansi yandi kezolaka kusadisa bo. Muntu yina kele ti ntima ya mbote mpi ya mawete kesalaka mambu na mutindu mosi ya mbote. Muntu ya ngemba kesosaka mitindu ya kuyedisa bangwisana ya mbote ti bankaka. Ata ntangu bantu kevandaka nku na bikalulu na bo, muntu yina kekangaka ntima kebikalaka pima.​—Gal. 5:22, 23.

Kansi, ata nge zabisa nsangu ya Biblia nki mutindu, bantu yankaka tawila yo kaka makasi. Sambu Bayuda mingi na mvu-nkama ya ntete kuvandaka na ntima ya mbi, Yezu Kristu kukumaka na meso na bo bonso ‘ditadi yina bantu vandaka kututana mpi kubwa sambu na yo.’ (1 Pie. 2:7, 8) Na kuwakana ti kisalu na yandi ya kusamuna Kimfumu, Yezu kutubaka nde: “Mono kwisaka na kutula bantu ya nsi-ntoto tiya.” (Luka 12:49) Mpi nsangu ya Kimfumu ya Yehowa, yina ketadila mpi mpusa yina bantu kele na yo ya kundima kimfumu ya Ngangi na bo, kelanda kaka na kuvanda dyambu mosi yina kele bonso tiya sambu na bantu. Nsangu yina ketubaka nde ntama mingi ve Kimfumu ya Nzambi tafwa ngidika ya mbi ya bima ya ntangu yai yina kepesaka bantu mingi makasi. Ata mpidina, beto kelanda kaka na kusamuna sambu na kulemfuka na Nzambi. Kansi, na ntangu beto kesala yo, beto fwete vila ve ndongisila yai ya Biblia: “Beno tula ngolo mpenza na kuzinga na ngemba ti bantu yonso.”​—Roma 12:18.

Kutuba ti Mayele na Kisalu ya Kusamuna. Beto kevandaka ti baokazio mingi ya kutubila bantu yankaka lukwikilu na beto. Ya kyeleka, beto kesalaka yo ntangu beto kebasikaka na kisalu ya bilanga, kansi beto kesosaka mpi mabaku ya mbote ya kusamuna na ntangu beto kele ti bampangi na beto ya musuni, banduku na beto ya kisalu, mpi ya nzo-nkanda. Na bisika yai yonso, yo kele mfunu na kutuba ti mayele.

Kana bantu ya beto kelonga nsangu ya Kimfumu kemona bonso nde beto kenganina bo sambu na bikalulu mpi balukwikilu na bo, bo lenda buya yo. Kana bo melomba beto ve lusadisu mpi mbala yankaka bo kemona mfunu na yo ve, konso kima yina beto lenda tuba sambu na kusungika bo lenda pesa bo makasi. Inki mutindu beto lenda buya kupesa muntu mabanza ya mbi? Kima lenda sadisa beto kele kulonguka mayele ya kuta masolo ya kinduku ti bantu.

Sala ngolo na kuyantika disolo ti muntu na nsadisa ya ntu-dyambu mosi yina tasepedisa yandi. Nge lenda zaba dezia disolo yina lenda sepedisa muntu yango kana yandi kele mpangi na nge ya musuni, nduku ya kisalu to ya nzo-nkanda. Ata nge mekutanaka ntete ve ti muntu yango, nge lenda yantika disolo mosi ya nge waka na imformasio to ya nge tangaka na zulunalu. Mbala mingi, masolo ya mutindu yai kemonisaka mambu yina kevandaka na mabanza ya bantu mingi. Ntangu nge kele na kisalu ya kusamuna ya nzo na nzo, talaka mbote mambu yonso. Mutindu nzo kele ya kuyidika, bima ya kusekinina yina kele na lupangu, bima yina bo kesadilaka na mabundu yankaka, mpi mambu yina kele ya kusonika na kaminio yina kele na ntwala ya nzo lenda sadisa nge mpi na kuzaba disolo yina lenda sepedisa munkwa-nzo. Kana yandi mekwisa na kyelo, wa mambu ya yandi ketuba. Yo tasadisa nge na kundima to kuyidika mabanza yina nge vandaka na yo sambu na mambu yina lenda sepedisa yandi mpi bangindu na yandi, mpi yo tasadisa nge dyaka na kuzaba mambu yina nge fwete tadila sambu na kuta kimbangi.

Mutindu beno kelanda na kusolula, songa yandi mambu yina kele na Biblia mpi na mikanda ya ketendulaka Biblia yina kele na kuwakana ti disolo. Kansi kutuba ve kaka nge mosi. (Lo. 3:7) Kana muntu nge kesolula ti yandi kele na luzolo ya kuwa mambu nge ketuba, kotisa yandi na disolo. Tula dikebi na bangindu na yandi. Yo lenda pesa nge banzikisa yina nge kele na yo mfunu sambu na kutuba ti mayele.

Na ntwala ya kutuba mambu, sosa kuzaba kana muwi na nge tamona yo nki mutindu. Bingana 12:8 kesikisa ‘kutuba ya mayele.’ Ngogo ya Kiebreo yina bo mesadila awa kewakana ti bangogo bonso mayele mpi kukeba. Yo yina, kutuba ti mayele ketendula mpi kuyindula dyambu mbotembote na ntwala ya kutuba sambu yo vanda ya mayele. Verse 18 ya kapu yina mosi kekebisa beto nde ‘bituba-tuba ya bantu kelwadisaka bantu ya nkaka bonso mbele.’ Beto lenda songa bakyeleka ya Biblia kukonda kupesa bantu makasi.

Kumonisa luswasukusu na mutindu na nge ya kupona bangogo kele kima yina tasadisa nge na kutina mambu yina lenda pusa muntu na kubuya nsangu na nge. Kana kusadila ngogo “Biblia” kesalaka nde muntu kubuya na mabanza mambu yina nge ketuba, nge lenda sadila bangogo bonso “masonuku ya santu” to “mukanda mosi yina mebasikaka na bandinga kuluta 2000.” Kana nge ketubila Biblia, nge lenda yula muntu ngindu na yandi sambu na yo mpi na nima, tula dikebi na bakomantere na yandi na ntangu beno kesolula.

Mbala mingi, kutuba ti mayele ketadilaka mpi kupona ntangu ya mbote ya kutuba mambu. (Bing. 25:11) Ziku nge lenda sepela ve ti mambu yonso muwi na nge ketuba, kansi yo kele mfunu ve na kubuya konso ngindu na yandi yina kewakana ve ti Biblia. Kutubila yandi ve mambu yonso na mbala mosi. Yezu kuzabisaka balongoki na yandi nde: “Mono ke na mambu mingi diaka ya kutubila beno, kansi beno lenda kanga yo [na] ntima ve ntangu yai.”​—Yoa. 16:12.

Bantangu yankaka, sikisaka na masonga yonso bantu yina nge kesolula ti bo. Ata kana muwi na nge kele muntu ya ntembe, nge lenda sikisa yandi kaka sambu na dibanza mosi buna ya yandi mebasisa. Ntumwa Polo kusalaka mutindu yina ntangu yandi vandaka kutubila bafilozofe na Areopage na bwala Atene. Bafilozofe “tulaka ntembe na yandi.” Inki mutindu yandi lendaka kumonisa ngindu na yandi kukonda kuwa makasi? Ntama mingi ve yandi monaka banzo na bo ya bisambu yina bo sadilaka banzambi na bo. Olie ya kunganina bantu ya Atene sambu na lusambu na bo ya biteki, na mayele yonso yandi sikisaka bo sambu na mawi ya ngolo yina bo vandaka na yo sambu na lusambu. Yandi tubaka nde: “Mono me mona nde beno ke sambaka banzambi na beno mpenza.” (Luwawanu yampa) Kutuba ya mutindu yai kusalaka nde yandi longa nsangu yina metala Nzambi ya kyeleka. Nsukansuka, bantu yankaka kukumaka Bakristu.​—Bis. 17:18, 22, 34.

Kuwa makasi ve ntangu muwi na nge kebasisa bantembe. Vanda kaka pima. Baka bantembe yina bonso baokazio yina tasadisa nge na kubakisa mabanza na yandi. Nge lenda pesa yandi mersi na mutindu yandi kemonisa bangindu na yandi. Kansi nki nge tasala kana yandi tuba na kintulumukina nde: “Mu kele na dibundu na mono”? Nge lenda yula yandi na mayele yonso nde: “Keti nge kesambilaka Nzambi luzingu na nge ya mvimba?” Ebuna, kana yandi pesa mvutu, nge lenda yika nde: “Keti nge keyindula nde kele ti kilumbu bantu yonso tavukana kaka na dibundu mosi?” Kusala mutindu yai lenda sadisa nge na kulanda kusolula ti yandi.

Kudizaba mbotembote lenda sadisa beto na kutubaka ti mayele. Beto kekwikilaka na ngolo yonso nde banzila ya Yehowa kele mbote mpi nde Ndinga na yandi kele ya kyeleka. Beto ketubaka mambu yai ti lukwikilu. Kansi beto kele ti kikuma ve ya kudikumisa beto mosi bantu ya mbote. (Lo. 7:15, 16) Beto kele na ntonda mutindu beto mezabaka kyeleka mpi beto kebakaka balusakumunu ya Yehowa. Kansi beto kezabaka mbote nde kundima yina yandi mendimaka beto kele sambu na mambote yina muntu mefwana ve na kubaka mpi sambu na lukwikilu na beto na Kristu, kansi yo kele ve sambu na lunungu na beto mosi. (Ef. 2:8, 9) Beto kebakisaka mfunu ya ‘kumeka mambu yina ya beto kesalaka, ya kutala yo mbote-mbote sambu na kuzaba kana beto ke zingaka na lukwikilu.’ (2 Kor. 13:5) Yo yina ntangu beto kezabisaka bantu nde yo kele mfunu na kusala mambu na kuwakana ti minsiku ya Nzambi, beto mosi mpi kesadilaka na kudikulumusa yonso bandongisila ya Biblia. Beto kele ti nswa ve ya kusambisa bankaka. Yehowa ‘mepesaka Mwana na yandi kiyeka yonso ya kusambisa bantu,’ mpi kele na ntwala ya kiti na yandi ya lusambisu beto fwete samba sambu na mambu ya beto kesalaka.​—Yoa. 5:22; 2 Kor. 5:10.

Na Dibuta mpi ti Bakristu Yankaka. Kutuba na beto ya mayele fwete suka ve kaka na kisalu ya bilanga. Sambu kutuba ti mayele kele mutindu ya kumonisa mbuma ya mpeve ya Nzambi, beto fwete tubaka mpi ti mayele ntangu beto kesolula ti bantu ya dibuta na beto. Zola tasadisa beto na kuzitisa mawi ya bantu yankaka. Bakala ya ntotila-nkento Estere kuvandaka ve nsambidi ya Yehowa, kansi Estere kumonisaka luzitu mpi luswasukusu ya mingi ntangu yandi zabisaka yandi mambu yina vandaka kutadila bansadi ya Yehowa. (Estere, bakapu 3-8) Bantangu yankaka, kumonisa mayele na mutindu na beto ya kuzinga ti bampangi ya dibuta yina kele ve Bambangi lenda lomba nde beto bika bikalulu na beto kunata bo na kundima kyeleka na kisika ya kutendudila bo balukwikilu na beto.​—1 Pie. 3:1, 2.

Mutindu mosi mpi, kuzaba bampangi ya dibundu mbote ketendula ve nde beto fwete tubilaka bo kukonda mawete. Beto fwete yindula ve nde sambu bo kele ya kuyela, bo fwete kanga ntima na mambu yonso kukonda kubokuta-bokuta. Beto fwete sosa mpi ve kunungisa kikalulu yina na kutubaka nde: “Mono ketubaka kaka mutindu yina.” Kana beto mona nde kutuba na beto kelwadisaka bantu yankaka, beto fwete baka lukanu ya kusoba. Kana beto ‘kezolana ngolo mpenza’ beto ‘tasala mambu ya mbote na bampangi na beto bakristo.’​—1 Pie. 4:8, 15; Gal. 6:10.

Na Ntangu Nge Ketuba na Ntwala ya Bawi. Bantu yina ketubaka na estrade fwete tubaka mpi ti mayele. Na kati ya bawi nge lenda kuta bantu ya mekatuka na bisika ya kuswaswana mpi ya kele ti luzingu ya mutindu mosi ve. Kiteso yina konso muwi meyelaka na kimpeve lenda vanda mpi ya kuswaswana. Yo lenda vanda mbala ya ntete sambu na bawi yankaka na kukwisa na Nzo ya Kimfumu. Mutubi lenda zaba ve mambu ya mpasi yina bawi yankaka kekutana na yo. Inki lenda sadisa mutubi na kukonda kulwadisa bawi na yandi?

Na kuwakana ti ndongisila yina ntumwa Polo kupesaka Tito, baka lukanu ya ‘kutuba ve mambu ya mbi ata na muntu mosi, ya kuvanda muntu ya pima na meso ya bantu yonso.’ (Tito 3:2) Kulanda ve mbandu ya inza yina kesadilaka bangogo yina kefyotunaka bantu ya mpusu ya nitu, ya ndinga, to ya insi yankaka. (Kus. 7:9, 10) Tuba na masonga yonso mambu yina Yehowa kelombaka, mpi monisa nde yo kele mayele na kusadila yo; kansi kusadila ve bangogo yina lenda fyotuna bantu yina mekudikotisaka ntete ve na nzila ya Yehowa. Kansi, syamisa bantu yonso na kuswasukisa luzolo ya Nzambi mpi na kusala mambu yina kepesaka yandi kyese. Lembika bandongisila ti bangogo yina kemonisa tiya mpi masonga. Monisa zola yina beto yonso fwete vanda na yo sambu na bampangi yankaka na mutindu yina nge ketuba mpi na mungungu ya ndinga na nge.​—1 Tes. 4:1-12; 1 Pie. 3:8.