“Longa Beto Mutindu Beto Fweti Samba”

“MFUMU, longa beto mutindu beto fweti samba.” Longoki mosi ya Yezu Kristu lombaka mutindu yina. (Luka 11:1) Longoki yai ya zina kezabana ve vandaka nkatu ntembe, muntu mosi ya vandaka kuzola kisambu mingi. Mutindu mosi, bansambidi ya kyeleka bubu yai kendimaka mfunu na yau. Na kutuba ya mbote, kisambu kele nzila mosi kaka ya Muntu ya kuluta Nene na luyalanganu kewidikilaka beto! Yinduleti! “Muwi ya bisambu” ketulaka dikebi na mambu mpi mayindu na beto. (Nkunga 65:2) Kima ya kuluta dyaka mfunu, na nsadisa ya kisambu, beto kepesaka matondo ti lukembilu na Nzambi.—Filipi 4:6.

Ata mpila yina, bangogo “longa beto mutindu beto fweti samba” kebasisa bangyufula ya mfunu mingi. Na inza ya mvimba, mabundu kesadilaka mitindu mingi ya kusamba Nzambi. Kansi, keti kele ti mutindu mosi ya mbote mpi ya mbi ya kusamba? Na kupesa mvutu, beto tadila ntete binkulu ya mabundu mingi ya nene, na yina metala kisambu. Beto tatubila mingi yina kesalamaka na Amerika ya Sudi.

Bifwanisu ti “Basantu”

Na kimvuka, Amerika ya Sudi kele bantu ya kesambaka mingi. Mu mbandu, na bisika yonso na Mexique, nge lenda mona bantu yonso kesambila “basantu.” Ee, bambanza ya Mexique kevandaka ti “basantu” yina bau kesadilaka bankinsi na bilumbu yankaka. Bakatolika ya Mexique kesambaka mpi bifwanisu mingi ya mpila na mpila. Na kupona “santu” yina yandi kebinga, nsambidi ketalaka kima yina yandi kezola kulomba. Kana muntu kele na kusosa muntu ya kukwela ti yandi, yandi lenda kupelisa buzi na kulomba “Santu” Antoine. Muntu yina kezola kukota na kaminio sambu na nzyetolo, lenda kudipesa na maboko ya “Santu” Christophe, muwi bisambu ya bantambudi, mingimingi bayina kesadilaka kaminio.

Kansi, binkulu ya mutindu yai kubandaka wapi? Nkenda kemonisa nde ntangu Baespagnole kumaka na Mexique, bau kutaka bantu ya vandaka kudipesa na lusambu ya banzambi ya mimpani. Na mukanda na yandi Los Aztecas, Hombre y Tribu (Ba aztec, Muntu mpi Dikanda), Victor Wolfgang von Hagen ketuba nde: “Kuvandaka ti banzambi ya muntu na muntu, konso nti vandaka ti nzambi na yau, konso kisalu ti nzambi na yau ya bakala to ya nkento, nkutu kudigonda vandaka mpi ti nzambi. Yacatecuhtli vandaka nzambi ya bankwa-mumbongo. Na inza yina ya banzambi mingi, konso nzambi vandaka na mambu na yandi mpi bisalu na yandi ya kuswaswana.”

Kufwanana na kati ya banzambi yai ti “basantu” ya Katolika vandaka kumonana pwelele na mpila nde, ntangu Baespagnole yina botulaka ntoto sosaka kukumisa bankwa-ntoto “Bakristu,” bankwa-ntoto katulaka kaka kwikama na biteki na bau, bau pesaka yau na “basantu” ya dibundu. Disolo ya zulunalu mosi (The Wall Street Journal) zabaka mambu ya Katolika yina basikaka na bumpani, yina kesalamaka na bandambu yankaka ya Mexique. Yau monisaka nde na teritware mosi, mingi na kati ya “basantu” 64 yina bantu vandaka kukembila, vandaka kufwanana ti “nzambi mosi mosi ya Mayan.”

Mukanda mosi (New Catholic Encyclopedia) kevutula nde “na kati ya santu ti bayina na ntoto, kele ti kinduku mosi ya kutudila ntima, . . . kinduku mosi ya kefwa ve ata fyoti ngwisana ti Kristu mpi Nzambi, kansi ya kekumisa yau ngolo mpi mudindu.” Kansi, inki mutindu kinduku yina mekatuka nkatu ntembe na kimpani lenda kumisa mudindu ngwisana ya muntu ti Nzambi ya kyeleka? Keti ya kyeleka mpenza bisambu ya kepesamaka na “basantu” ya mutindu yina lenda sepelisa Nzambi?

Kisina ya Shapele

Kinkulu yankaka ya mezabanaka mingi kele kusadila shapele. Diksionere mosi (Diccionario Enciclopédico Hispano-Americano) ketendula shapele bonso “nsinga ya mambuma makumi tanu to nkama mosi na makumi tanu, na bimvuka ya kumi-kumi, dimbuma mosi ya nene kekabisa bimvuka, bansongi yonso zole ya kukangisa ti kulunsi, na ntwala ya kulunsi mambuma tatu.”

Na kutendula mutindu ya kusadila shapele, mukanda mosi ya Katolika ketuba nde: “Shapele ya Santu kele mutindu mosi ya kisambu ya ndinga mpi ya mabanza yina ketadila Diswekamu ya luguluku na beto. Yau kevandaka ti makumi kumi na tanu. Konso dikumi kevandaka Kisambu ya Mfumu mosi, Mbote Maria kumi ti Nkembo na Nzambi mosi. Diswekamu mosi keyindululamaka na konso dikumi.” Maswekamu kele malongi yina Bakatolika fwete zaba, awa, yau ketadila luzingu, mpasi, mpi lufwa ya Yezu Kristu.

The World Book Encyclopedia ketuba nde: “Mitindu ya ntete ya kusamba ti bashapele na Bukristu yantikaka na Moyen-Âge, kansi yau kumaka bisika yonso kaka na mvunkama ya 14 ti ya 15.” Keti kele kaka Bakatolika bantu kesadilaka shapele? Ve. Diccionario Enciclopédico Hispano-Americano ketuba nde: “Mambuma ya mutindu mosi kesadilamaka na lusambu ya Mizuluma, Dalai-Lama mpi ya Bouddha.” Ya kyeleka, mukanda Encyclopedia of Religion and Religions ketuba nde: “Dibanza pesamaka nde Bamizuluma bakaka Shapele na Babouddhiste, ye Bakristu bakaka na Bamizuluma na ntangu ya ba Croisade.”

Bankaka kevutulaka nde shapele kele kaka kisadilu ya kesadisa na kuvila ve kana ntalu mosi ya bisambu melombama. Kansi, keti Nzambi kesepelaka ti nsadilu na yau?

Beto kele ve na mfunu ya kupesa mabanza na dyambu yango, to kuzonza kana binkulu ya mutindu yina mefwana to ve. Yezu pesaka mvutu ya kuluta kiyeka na ngyufula ya balandi na yandi na yina metala mutindu ya kusamba. Mambu yina yandi tubaka tatemuna mpi mbala yankaka tayitukisa batangi yankaka.

[Bifwanisu ya kele na lutiti 3]

Bantu ya Kakatolika kesadilaka shapele. Kisina na yau kele wapi?