Keti Nge Ke Bakaka Kimvwama na Beto ya Kimpeve na Mbalu?

1, 2. (a) ‘Nzo ya Davidi’ kele nki, mpi nki mutindu yo zolaka kutungama diaka? (b) Bubu yai, banani ke sadila Yehowa kumosi bonso bansadi na yandi?

NA LUKUTAKANU mosi ya nene ya nto-kimvuka yina salamaka na Yeruzalemi na mvu 49 T.B., longoki Yakobo tubaka nde: “Simeoni [Piere] tubilaka mbote-mbote mutindu Nzambi tulaka dikebi na yandi na mbala ya ntete na makanda sambu na kupona bantu na kati na bo sambu na kunata zina na yandi. Mpi bangogo ya Baprofete ke wakana ti mambu yina, kaka mutindu bo me sonikaka nde, ‘Na nima ya mambu yai mono ta vutuka mpi ta tunga diaka nzo ya Davidi yina me bwaka; mono ta tunga diaka bisika yina bebaka mpi mono ta yidika yo, sambu bantu yina ke bikala, kumosi ti bantu ya makanda yonso, bantu yina bo ke bingaka na zina na mono, kusosa Yehowa na masonga yonso. Yai kele bangogo ya Yehowa, muntu yina ke sala mambu yai, mambu yina me zabanaka tuka ntama.’”​—Bis. 15:13-18.

² “Kimfumu [to, nzo] ya Davidi” bwaka ntangu bo katulaka Ntotila Sedesiasi na Kimfumu. (Amo. 9:11) Kansi, mbikudulu tubaka mpi nde “nzo” yina zolaka kutungama diaka ntangu Yezu mutekolo ya Davidi, zolaka kukuma Ntotila sambu na kimakulu. (Ezek. 21:27; Bis. 2:29-36) Mutindu Yakobo monisaka yo na lukutakanu yina, mbikudulu yai ya Amosi lunganaka ntangu Bayuda mpi Bantu ya Makanda vukanaka sambu na kuyala ti Yezu na zulu. Bubu yai, Bakristu ya kupakulama yina kele na ntoto mpi bamilio ya “mameme ya nkaka” ya Yezu, ke sadila Yehowa kumosi sambu na kuzabisa kieleka ya Biblia.​—Yoa. 10:16.

BANTU YA YEHOWA ME KUTANA TI DIAMBU YA MPASI

3, 4. Inki sadisaka bantu ya Yehowa na kubikala ya kwikama na Babilone?

³ Ntangu Bayuda kwendaka na kimpika na Babilone, yo vandaka pwelele nde ‘nzo ya Davidi’ bwaka. Sambu lusambu ya luvunu yalumukaka na Babilone, inki mutindu bansadi ya Nzambi lendaka kubikala ya kwikama na nsungi ya bamvula 70 ya kimpika, disongidila yantika na mvu 607 N.T.B. tii na mvu 537 N.T.B? Yo kele kaka mutindu yina beto bantu ya Yehowa ke bikalaka ya kwikama na nsi-ntoto yai ya Satana. (1 Yoa. 5:19) Kimvwama na beto ya kimpeve me sadisaka beto na kubikala ya kwikama.

⁴ Ndinga ya Nzambi ya kusonika kele mpi na kati ya kimvwama na beto ya kimpeve. Bayuda yina kwendaka na kimpika na Babilone vandaka ve ti Biblia ya mvimba, kansi bo zabaka Nsiku ya Moize mpi Bansiku na yo Kumi. Bo zabaka ‘bankunga ya Sioni’ mpi bo lendaka kuyibuka bingana mingi; bo zabaka mpi masolo ya mambu ya nene yina bansadi ya Yehowa ya ntama salaka. Ya kieleka, Bayuda yina vandaka na Babilone vandaka kudila ntangu bo vandaka kuyindula Sioni, mpi bo vilaka ve Yehowa. (Tanga Nkunga 137:1-6.) Yo sadisaka bo na kubikala ya kwikama na Babilone, ata malongi mpi binkulu ya luvunu fulukaka mingi.

BUTATU BUSANTU KELE VE DILONGI YA MPA

5. Inki ke monisa nde bantu ya Babilone mpi ya Ezipte vandaka kusambila banzambi tatu to Butatu Busantu?

⁵ Lusambu ya banzambi tatu to Butatu Busantu vandaka dilongi ya mfunu mingi na Babilone. Mu mbandu, mosi ya banzambi tatu ya Babilone salamaka na Sin (nzambi-ngonda) Shamash (nzambi-ntangu) mpi Ishtar (nzambi-nkento ya lubutu mpi ya mvita). Na Ezipte ya ntama, mbala mingi bo vandaka kuyindula nde nzambi mosi ya bakala vandaka kukwela nzambi-nkento yina vandaka kubutila yandi mwana-bakala. Mpidina “bo vandaka kusala nzambi mosi, to Butatu, yina tata vandaka ve ntangu yonso mfumu, sambu na bantangu ya nkaka yandi vandaka kaka kulungisa mukumba na yandi bonso bakala, mpi na ntangu yina nzambi-nkento vandaka kutwadisa bwala.” (New Larousse Encyclopedia of Mythology) Mosi ya banzambi tatu yina bantu ya Ezipte vandaka kusambila kele nzambi Osiris, nzambi-nkento Isis, mpi mwana na bo ya bakala Horus.

6. Butatu Busantu kele nki, mpi sambu na nki beto ke kwikilaka ve na dilongi yina ya luvunu?

⁶ Bubu yai, mabundu ya Kikristu ke longaka dilongi ya Butatu Busantu. Bo ke tubaka nde Tata, Mwana, mpi mpeve santu kele nzambi mosi. Kansi, dilongi ya mutindu yina ke telamina luyalu ya Yehowa, sambu yo ke monisa bonso nde yandi kele ngolo ve sambu yandi kele kaka nzambi mosi na kati ya banzambi tatu. Bantu ya Yehowa ke kwikilaka ve na dilongi yina ya luvunu sambu bo ke ndimaka bangogo yai ya kupemama: “Wa, O Izraele, Yehowa Nzambi na beto kele Yehowa mosi kaka.” (Kul. 6:4, NW) Yezu vutukilaka bangogo yina, mpi Bakristu yonso ya kieleka ke kwikilaka yo.​—Mar. 12:29.

7. Sambu na nki muntu yina ke kwikila na dilongi ya Butatu Busantu lenda baka ve mbotika sambu na kumonisa kudipesa na Nzambi?

⁷ Dilongi ya Butatu Busantu ke wakana ve ti ntuma yina Yezu pesaka balongoki na yandi ya ‘kukumisa bantu ya makanda yonso balongoki, kubotika bo na zina ya Tata mpi ya Mwana mpi ya mpeve santu.’ (Mat. 28:19) Kana muntu ke zola kubaka mbotika sambu na kukuma Mukristu ya kieleka mpi Mbangi ya Yehowa, yandi fwete kwikila nde Tata, Yehowa kele ti kiyeka ya kuluta Yezu mpi kundima mukumba mpi kiyeka ya Yezu, mwana ya Nzambi. Yandi fwete kwikila mpi nde mpeve santu kele ngolo ya Nzambi yina ke salaka kisalu, kansi ve nzambi mosi na kati ya banzambi tatu. (Kuy. 1:2) Muntu yina ke landa kukwikila na dilongi ya Butatu Busantu lenda baka ve mbotika sambu na kumonisa kudipesa na yandi na Yehowa Nzambi. Beto kele na ntonda mingi sambu kimvwama na beto ya kimpeve me taninaka beto na kukwikila ve dilongi yai ya ke vwenzaka Nzambi!

BISALU YA BAMPEVE YA MBI

8. Inki mutindu bantu ya Babilone vandaka kutadila banzambi mpi bademo?

⁸ Babilone fulukaka ti malongi mingi ya luvunu mpi bantu vandaka kukwikila na banzambi mingi, bademo mpi kudipesa na bisalu ya bampeve ya mbi. Mukanda mosi (The International Standard Bible Encyclopaedia) ke tuba nde: “Na dibundu ya Babilone, bademo vandaka na kisika ya zole na nima ya banzambi mpi bo vandaka ti kiyeka ya kuniokula bantu na maladi ya mitindu na mitindu mpi kubebisa mabanza na bo. Mabundu mingi vandaka kunwanisa bademo mpi kusamba banzambi na bo bisika yonso sambu bo sadisa bo na kutelamina bademo.”

9. (a) Na nima ya kubasika na kimpika na Babilone, nki mutindu Bayuda mingi kumaka kundima malongi ya mabundu ya luvunu? (b) Inki ke taninaka beto na kudikotisa ve na bisalu ya bampeve ya mbi?

⁹ Na nima ya kimpika na bo na Babilone, Bayuda mingi kumaka kukwikila na malongi ya luvunu yina vandaka ve na Masonuku. Sambu malongi ya Bagreki yantikaka kuyalumuka, Bayuda mingi kumaka kundima nde bademo lenda sala bantu mambu ya mbote to ya mbi mpi kuniokula bo. Kimvwama na beto ya kimpeve ke taninaka beto na kudikotisa ve na bisalu ya bademo, sambu beto me zaba nde Nzambi pesaka Babilone ndola sambu na bisalu na yo ya bampeve ya mbi. (Yez. 47:1, 12-15) Diaka, beto ke tadilaka bisalu ya bampeve ya mbi kaka mutindu Nzambi ke tadilaka yo.​—Tanga Kulonga 18:10-12; Kusonga 21:8.

10. Inki beto lenda tuba sambu na binkulu mpi malongi ya Babilone ya Nene?

¹⁰ Katula bantu ya Babilone ya ntama, bansambidi ya Babilone ya Nene, kintinu ya nsi-ntoto ya mvimba ya mabundu ya luvunu ke kudipesaka mpi na bisalu ya bampeve ya mbi. (Kus. 18:21-24) Mukanda mosi (The Interpreter’s Dictionary of the Bible) ke tuba nde: “Bandilu ya Babilone [ya Nene] ke suka kaka ve na insi mosi to na mutindu mosi ya kuzinga. Kima ya ke tula bandilu na yo kele lusambu na yo ya biteki ya me panzanaka mingi, kansi bandilu ya ntoto ve.” (Vol. 1, lut. 338) Tii bubu yai, Babilone ya Nene me fuluka ti bisalu ya bampeve ya mbi, lusambu ya biteki, mpi masumu ya nkaka; kansi kubika fioti Nzambi ta fwa yo.​—Tanga Kusonga 18:1-5.

11. Inki balukebisu basikaka na mikanda na beto na yina me tala bisalu ya bampeve ya mbi?

¹¹ Yehowa tubaka nde: “Mono lenda ndima ve bisalu ya mazi.” (Yez. 1:13, NW) Na bamvu 1800, bantu mingi kudipesaka na bisalu ya bampeve ya mbi. Yo yina, Nzozulu ya Nkengi ya Sioni (Kingelesi) ya Mayi 1885 tubaka nde: “Dilongi yina ke tubaka nde bafwa ke kwendaka kuzinga na nsi ya bafwa to ya me tala nkadilu ya bafwa kele ve dilongi ya mpa. Yo me katukaka na mabundu ya ntama, mpi yo vandaka kisina ya masapu yonso ya ntangu yina.” Nzozulu yikaka nde, dilongi yina kele ve na Masonuku ya ke tubaka nde bafwa lenda solula ti bantu yina kele na luzingu, “me pesaka bademo makuki mpi kiyeka ya kukusa bantu mpi kudimonisa bonso bantu yina me fwaka. Bademo ke sadilaka mingi mayele yina sambu na kupusa bantu na kuyindula nde bantu ke fwaka ve mpi na mutindu yina bo ke bebisaka mabanza mpi luzingu ya bantu mingi.” Kamukanda mosi ya ntama, Que disent les Écritures du spiritisme? ke pesa balukebisu ya mutindu mosi, kaka bonso mikanda na beto mingi ya bilumbu yai.

KETI MIOYO KE NIOKWAMAKA NA INSI YA BAFWA?

12. Na ngolo ya mpeve, Salomo tubaka nki sambu na nkadilu ya bafwa?

¹² “Bantu yonso yina me zabaka kieleka” lenda pesa mvutu na ngiufula yina. (2 Yoa. 1) Beto ke ndimaka mpenza bangogo yai ya Salomo: ‘Mbwa ya moyo me luta ntambu ya kufwa. Bantu yina ke na moyo, ke zabaka nde bo ta fwa; kansi bantu ya kufwa me zaba kima ve. Yonso yina diboko na nge ke mona na kusala, sala yo ti ngolo na nge yonso, sambu kele ve ti kisalu, to lukanu, to nzayilu to mayele na maziamu kisika nge ke kwenda.’​—Lo. 9:4, 5, 10.

13. Inki mutindu binkulu mpi dibundu ya Bagreki bebisaka mabanza ya Bayuda mingi?

¹³ Bayuda zabaka kieleka na yina me tala bafwa. Kansi, ntangu basoda ya Alexandre le Grand kabulaka Grèce, bo salaka bikesa sambu na kuvukisa Yuda ti Siria, na nsadisa ya dibundu mpi ya binkulu ya Bagreki. Nsuka-nsuka, Bayuda mingi kumaka kukwikila malongi ya luvunu mu mbandu, moyo ya muntu ke fwaka ve mpi mioyo ke kwendaka kuniokwama na insi ya bafwa. Kansi, Bagreki vandaka ve bantu ya ntete yina vandaka kukwikila nde mioyo ke niokwamaka na insi ya bafwa, sambu bantu ya Babilone mpi vandaka kuyindula nde “bilungi ya tiya . . . kele kisika mosi ya boma mpenza, . . . yina banzambi mpi bademo ya ngolo mingi mpi ya nku ke kengilaka.” (The Religion of Babylonia and Assyria) Ya kieleka, bantu ya Babilone vandaka kukwikila nde moyo ke fwaka ve.

14. Yobi mpi Abrahami zabaka nki na yina me tala lufwa mpi lufutumuku?

¹⁴ Ata Yobi, muntu ya lunungu vandaka ve ti Masonuku, yandi zabaka kieleka na yina me tala bafwa. Yandi zabaka mpi nde Yehowa kele Nzambi ya zola yina zolaka kuvanda ti mpusa ya ngolo ya kufutumuna yandi. (Yobi 14:13-15) Abrahami mpi vandaka kukwikila na lufutumuku. (Tanga Baebreo 11:17-19.) Sambu bo lenda futumuna ve muntu yina me fwa ve, bansadi yai ya vandaka kuzitisa Nzambi kukwikilaka ve nde moyo ya muntu ke fwaka ve. Ntembe kele ve nde, mpeve ya Nzambi sadisaka Yobi mpi Abrahami na kubakisa nkadilu ya bafwa mpi kumonisa lukwikilu na lufutumuku. Malongi yina ya kieleka kele mpi na kati ya kimvwama na beto ya kimpeve.

BETO KELE NA MFUNU NDE ‘NKUDULU KUKATULA BETO NA KIMPIKA’

15, 16. Inki mutindu beto me katukaka na kimpika ya disumu mpi ya lufwa?

¹⁵ Beto kele na ntonda mingi na mutindu Nzambi me monisaka kieleka ya me tala nzila yina yandi ta sadila sambu na kukatula beto na kimvwama ya masumu mpi ya lufwa yina Adami me bikilaka beto. (Bar. 5:12) Beto me zaba nde Yezu, “kwisaka ve sambu bantu sadila yandi, kansi sambu na kusadila mpi kupesa moyo na yandi bonso nkudulu sambu na bantu mingi.” (Mar. 10:45) Yo kele mbote mpenza na kuzaba mambu ya me tala “nkudulu yina Kristu Yezu futaka sambu na kukatula [beto] na kimpika”!​—Bar. 3:22-24.

¹⁶ Bayuda ya mvu-nkama ya ntete mpi Bantu ya Makanda vandaka na mfunu ya kubalula ntima na masumu na bo mpi kumonisa lukwikilu na kimenga ya nkudulu ya Yezu. Kana ve, bo zolaka kubaka ve ndolula ya masumu na bo. Yo kele mutindu mosi sambu na beto bubu yai. (Yoa. 3:16, 36) Kana muntu me kangama kaka na malongi ya luvunu, mu mbandu Butatu Busantu mpi kukonda kufwa ya moyo, yandi lenda baka ve mambote ya nkudulu. Kansi, beto bantu ya Yehowa lenda baka mambote ya nkudulu. Beto me zaba kieleka ya me tala “Mwana yina [Nzambi] ke zolaka, na nzila na yandi beto me katukaka na kimpika na nsadisa ya nkudulu, disongidila, ndolula ya masumu na beto.”​—Bakol. 1:13, 14.

BETO LANDA KUKWENDA NA NTWALA BONSO BANTU YINA KE NATA ZINA YA YEHOWA!

17, 18. Na wapi beto lenda longuka disolo ya organizasio ya Yehowa, mpi kulonguka yo lenda natila beto nki mambote?

¹⁷ Beto kele ti mambu mingi ya kutuba na yina me tala malongi ya kieleka yina beto ke ndimaka, mambu yina beto ke kutanaka ti yo sambu beto kele bansadi ya Nzambi, mpi balusakumunu ya kinsuni mpi ya kimpeve yina beto me bakaka. Tuka bamvula mingi, Annuaire na beto ke vandaka ti masolo ya ke pesa kikesa na yina me tala kisalu na beto ya kusamuna na nsi-ntoto ya mvimba. Disolo ya organizasio ya Yehowa kele na ba video Lukwikilu ya Kemonana na Bisalu, Kitini 1 mpi 2, mpi na mikanda ya nkaka bonso Les Témoins de Jéhovah : Prédicateurs du Royaume de Dieu. Diaka, mbala mingi bazulunalu na beto ke vandaka ti masolo yina ke pesaka beto kikesa ya ke tubilaka luzingu ya bampangi na beto ya babakala mpi ya bankento.

¹⁸ Kuzaba disolo ya organizasio ya Yehowa ke sadisaka beto mingi mpenza, kaka mutindu bantu ya Izraele vandaka na kiese ya kulonguka mutindu Nzambi basisaka bo na kimpika ya Ezipte. (Kub. 12:26, 27) Na nima ya kumona na meso na yandi mosi mambu ya kitoko yina Nzambi salaka, Moize longisilaka bantu ya Izraele ntangu yandi kumaka mununu nde: “Beno yindula fioti ntangu ya ntama, beno yula batata na beno ti bambuta na beno bo tela beno nki kubwaka na ntangu ya ntama.” (Kul. 32:7) Sambu beto kele ‘bantu ya Yehowa mpi mameme na yandi,’ beto yonso ke samunaka na kiese lukumu na yandi mpi ke zabisaka bantu ya nkaka bisalu na yandi ya nene. (Nk. 79:13) Diaka, beto fwete zaba mbote-mbote disolo ya organizasio ya Yehowa, kulonguka yo mpi kubaka balukanu sambu na makwisa.

19. Sambu beto kele na nsemo ya kimpeve, nki beto fwete sala?

¹⁹ Beto kele na ntonda na mutindu beto kele ve na mpimpa ya nsi-ntoto yai ya mbi kansi, beto ke tambula na nsemo ya kimpeve yina ke katukaka na Nzambi. (Bing. 4:18, 19) Yo yina, bika nde beto longuka Ndinga ya Nzambi ti kikesa yonso mpi kuzabisa kieleka na bantu ya nkaka na kuwakana ti kisambu ya muyimbi-bankunga yina kumisaka Yehowa, Nkwa Kimfumu nde: “Mono ta songaka bantu nde nge mpamba kele muntu ya mbote. Katuka ntangu mono vandaka leki tii bubu yai, nge ke longaka mono; tii bubu mono ke telaka bantu mambu ya kuyituka ya nge ke salaka. Awa ya mono me kuma mbuta, nsuki na mono me kuma mpembe, kubikisa mono ve, Nzambi! Vanda na mono ntangu mono ke kumisa ngolo na nge na meso ya bana yai ti bayina ta butuka na nima.”​—Nk. 71:16-18.

20. Inki ntembe basikaka, mpi nki nge fwete sala sambu na yo?

²⁰ Beto bansadi ya Yehowa ya me kudipesaka, beto me zaba mbote-mbote ntembe yina basikaka sambu na luyalu ya Nzambi mpi kwikama ya bantu. Yo yina, beto ke samunaka kieleka yai ke tuba nde Yehowa kele Mfumu ya Luyalanganu, mpi nde yo me fwana na kudipesa na yandi na ntima ya mvimba. (Kus. 4:11) Na nsadisa ya mpeve na yandi, beto ke samunaka mpi nsangu ya mbote na bantu ya kudikulumusa, ke pesaka kikesa na bantu yina ke niokwama mpi bayina ke dila. (Yez. 61:1, 2) Ata Satana ke sala bikesa sambu na kutwadisa bansadi ya Nzambi mpi bantu yonso, beto ke bakaka na mbalu kimvwama na beto ya kimpeve mpi ke salaka yonso sambu na kutanina kwikama na beto na Nzambi mpi kukumisa Yehowa, Nkwa Kimfumu bubu yai mpi kimakulu.​—Tanga Nkunga 26:11; 86:12.