Mĩĩ

Hĩndĩ ĩrĩa kwagĩire ngʼaragu nene “thĩinĩ wa thĩ yothe ĩrĩa ĩikaragwo,” Akristiano a karine ya mbere o nao nĩ maahutirio nĩyo. No mũhaka akorũo aciari nĩ maatangĩkaga makĩyũria ũrĩa mangĩahingĩirie famĩlĩ ciao mabataro. Hihi andũ ethĩ arĩa maabangaga kwandandũra ũtungata wao maahutirio atĩa nĩ ũndũ ũcio? No kũhoteke nĩ meeyũragia kana magĩrĩirũo gweterera nginya ngʼaragu yambe ĩthire nĩguo meke ũguo. Gũtekũmakania ũrĩa maũndũ mao maahaanaga, Akristiano acio nĩ maagarũrĩire maũndũ mao. Maathiire na mbere kũhunjia na njĩra iria mangĩahotire, na makĩĩrutanĩria kũgayana indo iria maarĩ nacio na Akristiano arĩa maarĩ Judea. (Atũm. 11:​29, 30) Arĩa maamũkĩrire ũteithio, nĩ moonire atĩ Jehova nĩ aamarũmbũyagia. (Mat. 6:​31-33) No mũhaka gũkorũo nĩ maaiguire atĩ nĩ meendetwo nĩ Akristiano acio maamateithirie. Nao arĩa maateithĩrĩirie na mĩhothi, kana makĩnyitanĩra wĩra-inĩ wa kũheana ũteithio na njĩra ingĩ, nĩ maagĩire na gĩkeno kĩrĩa kiumanaga na kũheana.—Atũm. 20:35. w23.04 16 ¶12-13

Rĩmwe na rĩmwe, Jehova nĩ ahũthagĩra andũ matarĩ athathaiya ake gũcokia mahoya ma ndungata ciake. Kwa ngerekano, nĩ aatindĩkire Mũthamaki Aritashashita kũhe Nehemia rũtha nĩguo acoke Jerusalemu, agateithĩrĩrie gwaka itũũra rĩu rĩngĩ. (Neh. 2:​3-6) O na ũmũthĩ, Jehova no atindĩke o na andũ arĩa matamũthathayagia gũtũteithia rĩrĩa tũrabatara ũteithio. Ti kaingĩ Jehova acokagia mahoya maitũ na njĩra ya magegania. No atũheaga macokio o marĩa tũrabatara nĩguo tũhote gũikara tũrĩ ehokeku harĩ we. Kwoguo ikara ũkĩroraga ũrĩa Jehova aracokia mahoya maku. Rĩmwe na rĩmwe, tithagia na ũgecũrania ũrĩa Jehova aracokia mahoya maku. (Thab. 66:​19, 20) Nĩ twagĩrĩirũo kuonanagia wĩtĩkio na njĩra ya kũhoya Jehova na gwĩtĩkĩra macokio ma mahoya maitũ gũtekũmakania mahaana atĩa.—Ahib. 11:6. w23.05 11 ¶13; 12 ¶15-16

Rĩrĩa tweyamũrĩire Jehova, nĩ twehĩtire atĩ nĩ tũrĩmũthathayagia na tũgeka wendi wake. No mũhaka tũhingie mwĩhĩtwa ũcio. Kũhingia mwĩhĩtwa witũ ti mũrigo mũritũ tũtangĩhota, tondũ Jehova aatũũmbire nĩguo twĩkage wendi wake. (Kũg. 4:11) Aatũũmbire tũrĩ na wendi wa kũmũmenya na kũmũthathaiya na agĩtũũmba na mũhianĩre wake. Kwoguo nĩ tũhotaga kũmũkuhĩrĩria, na nĩ tũkenagio nĩ gwĩka wendi wake. Makĩria ma ũguo, rĩrĩa tweka wendi wa Ngai na twarũmĩrĩra Mũrũ wake, nĩ ‘tũcanjamũragwo.’ (Mat. 11:​28-30) Kwoguo ĩkĩra hinya wendo waku harĩ Jehova na njĩra ya gwĩcũranagia igũrũ rĩgiĩ maũndũ mothe mega marĩa agwĩkĩire na irathimo iria akwĩrĩire. O ũrĩa wendo waku harĩ Ngai ũgũthiĩ ũkũrĩte, noguo ũrĩkoragwo ũrĩ ũndũ mũhũthũ harĩ wee kũmwathĩkĩra. (1 Joh. 5:3) Jesu nĩ aahotaga gwĩka wendi wa Ngai tondũ nĩ aahoyaga Jehova amũteithie, na akaiga meciria make harĩ gĩkeno kĩrĩa kĩaigĩtwo mbere yake. (Ahib. 5:7; 12:2) O ta Jesu, hoyaga Jehova akũhe hinya na ũgaikara ũgĩciragia ũhoro wa kĩĩrĩgĩrĩro kĩa muoyo wa tene na tene. w23.08 27-28 ¶4-5

Ithuothe nĩ tũkenagio nĩ andũ arĩa makoragwo na wetereri. Nĩ tũtĩĩte andũ arĩa mahotaga gweterera matekũnoga. Nĩ tũkenaga nĩ ũndũ wa andũ arĩa matũkiragĩrĩria rĩrĩa twahĩtia. Ningĩ nĩ tũcokagia ngatho nĩ ũndũ wa ũrĩa mwarimũ witũ wa Bibilia aatuonirie wetereri rĩrĩa twerutanagĩria gwĩtĩkĩra ũrutani mũna wa Bibilia na kũũrũmĩrĩra. Makĩria ma ũguo, nĩ tũkenaga mũno tondũ Jehova Ngai nĩ atuonagia wetereri. O na gũtuĩka nĩ tũkenagio nĩ andũ arĩa makoragwo na wetereri, ithuĩ ene rĩmwe no tũremwo kuonania wetereri. Kwa ngerekano, no tũritũhĩrũo gweterera tũrĩ raini-inĩ, makĩria angĩkorũo nĩ tũcereirũo handũ. No twĩkore tũkĩrakara na ihenya rĩrĩa andũ arĩa angĩ meka kaũndũ gataratũkenia. Na rĩmwe na rĩmwe no tũritũhĩrũo gũthiĩ na mbere gweterera thĩ njerũ ĩrĩa Jehova atwĩrĩire. Maũndũ-inĩ ta macio, no tũbatare gũkorũo na wetereri makĩria. w23.08 20 ¶1-2

Jehova eerire Gideoni ere thigari ciake hakuhĩ ciothe icoke mũciĩ. Gideoni nĩ angĩeyũririe: ‘Hihi ũgarũrũku ũyũ nĩ ũrabatarania? Hihi nĩ ũkũruta wĩra?’ O na kũrĩ ũguo, Gideoni nĩ aathĩkire. Athuri a kĩũngano ũmũthĩ nĩ megerekanagia na Gideoni na njĩra ya gwathĩkĩra mogarũrũku marĩa marekwo ithondeka-inĩ rĩa Jehova. (Ahib. 13:17) Gideoni nĩ aathĩkĩire Jehova o na rĩrĩa aarĩ na guoya na aabataraga kũhingia wĩra warĩ ũgwati. (Atiir. 9:17) Thutha wa Jehova kũmwĩra atĩ nĩ aangĩakorirũo hamwe nake, Gideoni nĩ eetĩkirie biũ atĩ Ngai nĩ angĩamũteithirie wĩra-inĩ ũrĩa aamũheete wa kũgitĩra andũ ake. Athuri arĩa maikaraga icigo-inĩ iria wĩra witũ ũhũũrĩtwo marubuku nĩ megerekanagia na Gideoni. Marĩ na ũmĩrĩru nĩ matongoragia mĩcemanio na wĩra wa kũhunjia o na makĩmenyaga atĩ no manyitwo, mahũngwo mahũri, morũo nĩ wĩra wao, kana o na mahũũrũo. Hĩndĩ ya thĩna ũrĩa mũnene, athuri a kĩũngano nĩ makaabatara ũmĩrĩru nĩguo mathĩkĩre ũtongoria ũrĩa makaaheo, o na angĩkorũo gwĩka ũguo nĩ gũkaingĩria mĩoyo yao ũgwati-inĩ. w23.06 5-6 ¶12-13

Jehova aandĩkithirie ũhoro wa Mũthĩnjĩri-Ngai Mũnene Jehoiada Bibilia-inĩ nĩguo twĩrute kuumana naguo. (Rom. 15:4) Rĩrĩa Jehoiada aakuire, nĩ aatĩithirio na njĩra ya mwanya agĩthikwo “thĩinĩ wa Itũũra rĩa Daudi hamwe na athamaki, tondũ nĩ eekĩte maũndũ mega thĩinĩ wa Isiraeli ũhoro-inĩ wĩgiĩ Ngai ũrĩa wa ma na nyũmba Yake.” (2 Maũ. 24:​15, 16) Ithuothe no twĩrute gwĩtigĩra Ngai kuumana na rũgano rũu rwa Jehoiada. Athuri a kĩũngano no megerekanie na Jehoiada na njĩra ya hingo ciothe gũcaragia njĩra cia kũgitĩra kĩũngano. (Atũm. 20:28) Arĩa akũrũ no merute kuuma kũrĩ Jehoiada atĩ mangĩtũũra metigĩrĩte Jehova na matũũrie wĩhokeku, Jehova no amahũthĩre kũhingia muoroto wake. Nao arĩa ethĩ no merute kuumana na ũrĩa Jehova aarũmbũyanirie na Jehoiada na megerekanie nake na njĩra ya kuonia Akristiano arĩa akũrũ gĩtĩo, na makĩria arĩa matungatĩire Jehova mĩaka mĩingĩ. (Thim. 16:31) Nĩ tũtuei itua rĩa kũnyitaga mbaru “arĩa matongoragia” tũrĩ na wĩhokeku na njĩra ya kũmathĩkagĩra.—Ahib. 13:17. w23.06 17 ¶14-15

Rĩrĩa ũrĩ mĩcemanio-inĩ, hũthagĩra ũtaũku gũtua itua rĩgiĩ nĩ maita maigana ũkuoya guoko nĩguo ũcokie. Tũngĩoyaga guoko maita maingĩ mũno, no tũtũme ũrĩa ũratongoria gĩcunjĩ aigue akĩhatĩrĩrio gũtũũria ciũria maita maingĩ, o na angĩkorũo arĩa angĩ matigĩte na mweke wa gũcokia. Ũndũ ũcio no ũtũme andũ arĩa angĩ mage kuoya guoko. (Koh. 3:7) Rĩrĩa kũrĩ na ahunjia aingĩ maroya guoko hĩndĩ ya wĩruti, no twage kũgĩa na mweke wa gũcokia maita maingĩ ta ũrĩa tũngĩenda. Rĩmwe na rĩmwe, ũrĩa ũratongoria o na no aremwo gũtũhe mweke o na ũmwe. Ũndũ ũcio no ũtũũrage ngoro, no tũtiagĩrĩirũo kũrakara angĩkorũo tũtinaheo mweke. (Koh. 7:9) Angĩkorũo ndũnagĩa na mweke wa gũcokia maita maingĩ ũrĩa ũngĩenda, thikĩrĩria na kinyi arĩa angĩ magĩcokia, na thutha wa mũcemanio ũmacokerie ngatho nĩ ũndũ wa macokio mao. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ no maigue mekĩrĩtwo ngoro nĩ ũndũ wa kũmacokeria ngatho, o ta ũrĩa mangĩkĩrirũo ngoro nĩ macokio maku korũo nĩ ũheirũo mweke wa gũcokia. w23.04 23-24 ¶14-16

Wĩrutage Kiugo kĩa Ngai na ũgecũranagia ũhoro wakĩo. O ta ũrĩa mũtĩ ũkoragwo ũrĩ mũrũmu nĩ ũndũ wa gũkorũo na mĩri mĩrikĩru, no taguo o na ithuĩ tũngĩikara tũrũmĩte tũngĩkorũo na wĩtĩkio mũrũmu harĩ Jehova. O ũrĩa mũtĩ ũrakũra noguo mĩri yaguo ĩrikagĩra na ĩgatherema kũraihu. Rĩrĩa tweruta na twecũrania, nĩ twĩkagĩra wĩtĩkio witũ hinya na tũgakorũo na ũũma atĩ njĩra cia Jehova nĩcio njega makĩria. (Kol. 2:​6, 7) Wĩcũranagie ũrĩa motaaro ma Jehova, ũtongoria wake, na ũgitĩri wake, ciateithirie ndungata ciake mahinda-inĩ ma tene. Kwa ngerekano, Ezekieli nĩ eeroreire na kinyi rĩrĩa mũraika aathimaga hekarũ ĩrĩa Ezekieli oonire kĩoneki-inĩ. Kĩoneki kĩu nĩ gĩekĩrire Ezekieli hinya, na nĩ gĩtũrutaga maũndũ ma bata megiĩ ũrĩa tũngĩrũmia ithimi cia Jehova ciĩgiĩ ũthathaiya mũtheru. (Ezek. 40:​1-4; 43:​10-12) Ningĩ nĩ tũgunĩkaga rĩrĩa tuoya ihinda kwĩruta na gwĩcũrania maũndũ marikĩru ma Kiugo kĩa Ngai. No tũkorũo na ngoro ĩĩkindĩire na tũhote kwĩhoka Jehova biũ.—Thab. 112:7. w23.07 18 ¶15-16

Bibilia nĩ ĩkoragwo na cionereria nyingĩ cia arũme arĩa ariũ a Ithe witũ ethĩ mangĩĩgerekania nao. Arũme acio nĩ meendete Ngai na nĩ maahingagia mawĩra matiganĩte megiĩ kũrũmbũiya andũ ake. Ningĩ no wone cionereria njega cia ariũ a Ithe witũ agimaru kĩĩroho thĩinĩ wa famĩlĩ yanyu na kĩũngano-inĩ. (Ahib. 13:7) Na ũrĩ na kĩonereria kĩrĩa kĩega biũ kĩa Jesu Kristo. (1 Pet. 2:21) Ũgĩthuthuria cionereria icio, wĩcũranie ngumo ciao njega. (Ahib. 12:​1, 2) Thutha ũcio wĩcirie ũrĩa ũngĩĩgerekania nao. Mũndũrũme ũrĩ na ũhoti wa gwĩciria nĩ ecũranagia atanoya ikinya. Kwoguo wĩrutanĩrie kũgĩa na ũhoti ũcio na kũũtũũria. Ambĩrĩria na kwĩruta motaaro ma Bibilia na wĩcũranie ũguni wamo. Ũcoke ũhũthĩre motaaro macio nĩguo magũteithie gũtua matua mangĩkenia Jehova. (Thab. 119:9) Gwĩka ũguo nĩ gũgũgũteithia gũtuĩka Mũkristiano mũgimaru kĩĩroho.—Thim. 2:​11, 12; Ahib. 5:14. w23.12 24-25 ¶4-5

Aciari no marute ciana ciao ũrĩa ingĩcokia na njĩra ya ũhooreri rĩrĩa wĩtĩkio wao wokĩrĩrũo. (Jak. 3:13) Aciari amwe nĩ mamenyeragia ciana ciao gwĩka ũguo hĩndĩ ya ũthathaiya wa famĩlĩ. Nĩ meciragia nĩ maũndũ ta marĩkũ mangiumĩra rĩrĩa ciana ciao irĩ cukuru, makaarĩrĩria na mageka cionereria cia ũrĩa ingĩcokia, na magaciruta ũrĩa ingĩaria ihooreire na njĩra ĩragucĩrĩria. Kũgĩaga na mahinda ma kwĩmenyeria no gũteithie andũ ethĩ gũkorũo na ma na maũndũ marĩa metĩkĩtie na makahota gũtetera wĩtĩkio wao. Kĩrũmanĩrĩrio kĩa “Andũ Ethĩ Moragia” thĩinĩ wa jw.org nĩ gĩkoragwo na fomu cia andũ ethĩ. Fomu icio ihaarĩirio nĩguo iteithie andũ ethĩ gwĩkĩra hinya wĩtĩkio wao na imateithie kwĩhaarĩria ũrĩa mangĩcokia makĩhũthĩra ciugo ciao. Tũngĩthuthuria icunjĩ na fomu cia kĩrũmanĩrĩrio kĩu tũrĩ famĩlĩ, o ũmwe witũ no erute ũrĩa angĩhota gũtetera wĩtĩkio wake na njĩra ya ũhooreri na ĩragucĩrĩria. w23.09 16 ¶10; 18 ¶15-16

Hihi nĩ ũrĩ weigĩra muoroto wa kĩĩroho no ũkaremwo kũũkinyĩra? Angĩkorũo nĩguo, ndũrĩ wiki. Kwa ngerekano, mũrũ wa Ithe witũ Philip nĩ eerutanagĩria kwagagĩria mahoya make na kũhoyaga kaingĩ, no nĩ aaritũhagĩrũo kuona mahinda ma kũhoya. Mwarĩ wa Ithe witũ Erika nĩ eeigĩire muoroto wa gũkinyaga tene mũcemanio-inĩ wa ũtungata, ĩndĩ no aaceragĩrũo hakuhĩ hĩndĩ ciothe. Angĩkorũo ũrĩ na muoroto wa kĩĩroho wĩigĩire na ndũhotete kũũkinyĩra, ndũgakue ngoro. O na gũkinyĩra muoroto mũhũthũ kaingĩ nĩ kũbataraga mahinda na kwĩrutanĩria. Gũkorũo atĩ no ũrerutanĩria gũkinyĩra muoroto waku kũronania atĩ nĩ ũtĩĩte ũrata waku hamwe na Jehova, na atĩ nĩ wendaga kũmũhe kĩrĩa kĩega biũ. Jehova nĩ akenagio nĩ kwĩrutanĩria gwaku. Na ma nĩ atĩ ndangĩĩrĩgĩrĩra wĩke maũndũ ũtangĩhota kũhingia. (Thab. 103:14; Mik. 6:8) Kwoguo tigĩrĩra atĩ ũrathuura muoroto ũngĩhota gũkinyĩra. w23.05 26 ¶1-2

O na mũndũ ũrĩ na ũmĩrĩru no aigue agĩtigĩra, no ndarekaga ũndũ ũcio ũmũgirĩrĩrie gwĩka ũrĩa kwagĩrĩire. Danieli aarĩ mwanake ũrĩ na ũmĩrĩru mũnene. Aathomaga maandĩko ma anabii a Ngai o hamwe na morathi ma Jeremia. Thutha wa gũthoma morathi macio, Danieli nĩ aataũkĩirũo atĩ ihinda rĩrĩa Ayahudi mangĩaikarire mĩgwate Babuloni rĩarĩ hakuhĩ gũthira. (Dan. 9:2) Hatarĩ nganja, Danieli nĩ eehokire Jehova makĩria thutha wa kuona morathi ma Bibilia makĩhinga. Arĩa mehokaga Ngai biũ nĩ makoragwo na ũmĩrĩru mũnene. (Ringithania Aroma 8:​32, 37-39.) Ũndũ wa bata o na makĩria nĩ atĩ Danieli nĩ aahoyaga Jehova kaingĩ. (Dan. 6:10) Nĩ ooimbũragĩra Jehova mehia make na akamwĩra ũrĩa araigua. Ningĩ Danieli nĩ aahoyaga ũteithio. (Dan. 9:​4, 5, 19) Tondũ aarĩ mũndũ o ta ithuĩ, ndaaciarĩtwo arĩ na ũmĩrĩru. No aakũririe ngumo ĩyo kũgerera kwĩruta, kũhoya, na kwĩhoka Jehova. w23.08 3 ¶4; 4 ¶7

Rĩrĩa twathĩkĩra athani arĩa anene nĩ tũgunĩkaga, na o na andũ angĩ makagunĩka. Na njĩra ĩrĩkũ? Ũndũ ũmwe nĩ atĩ, nĩ twĩthemaga kũherithio nĩ ũndũ wa kwaga gwathĩkĩra watho wa thirikari. (Rom. 13:​1, 4) Ningĩ rĩrĩa twathĩka nĩ tũtũmaga thirikari ĩkorũo na mawoni mega kwerekera Aira a Jehova othe. Kwa ngerekano, mĩaka mĩingĩ mĩthiru bũrũri-inĩ wa Nigeria, thigari nĩ ciaingĩrire Nyũmba-inĩ ĩmwe ya Ũthamaki mũcemanio ũgĩthiĩ na mbere, igĩcaria andũ arĩa maarũrũnganaga makĩregana na ũhoro wĩgiĩ kũrĩha igooti. No ũrĩa warũgamĩrĩire thigari icio agĩciĩra ciume, akiuga: “Aira a Jehova matiagaga kũrĩha igooti.” Rĩrĩa rĩothe wathĩkĩra watho, no ũthondekere andũ a Jehova rĩĩtwa, na mũthenya ũmwe ũndũ ũcio no ũgitĩre aarĩ na ariũ a Ithe witũ. w23.10 9 ¶13

Ndungata imwe cia Jehova nĩ cietereire mũthia wa mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ kwa ihinda iraihu. Tũrĩ andũ no tuone ta ciĩranĩro cia Ngai cikarire mũno igĩkaahinga. Jehova nĩ amenyaga atĩ ndungata ciake nĩ ciguaga ũguo, na nĩkĩo eerire mũnabii Habakuku ũũ: “Kĩoneki kĩu nĩ kĩa ihinda rĩrĩa rĩtuĩtwo, na nĩ kĩrahiũha kĩerekeire mũthia wakĩo, na gĩtigaatuĩka kĩa maheeni. O na kĩngĩikara, ikara ũkĩĩrĩgĩrĩire! Tondũ hatarĩ nganja nĩ gĩkaahinga. Gĩtigaacererũo!” (Hab. 2:3) Hihi ciugo icio ciarĩ cia gũteithia o Habakuku wiki? Kana o na ithuĩ no itũteithie ũmũthĩ? Mũtũmwo Paulo agĩtongorio nĩ roho nĩ oonanirie atĩ ciugo icio nĩ irahutia nginya Akristiano, arĩa merĩgagĩrĩra thĩ njerũ. (Ahib. 10:37) Kwoguo, no tũkorũo na ma atĩ o na kĩĩranĩro kĩa Jehova gĩa gũtũhonokia kĩngĩoneka ta gĩikarĩte gĩgĩkaahinga, “hatarĩ nganja nĩ gĩkaahinga. Gĩtigaacererũo!” w23.04 30 ¶16

Aisiraeli nĩ maareganaga na ũira ũrĩa woonanagia atĩ Musa aaragia handũ-inĩ ha Jehova. (Ndar. 14:​10, 11) Maita maingĩ nĩ maagaga kuona atĩ Jehova nĩwe wahũthagĩra Musa kũmatongoria. Nĩ ũndũ ũcio, rũciaro rũu rwa Aisiraeli rũtietĩkĩririo kũingĩra Bũrũri-inĩ wa Kĩĩranĩro. (Ndar. 14:30) O na kũrĩ ũguo, Aisiraeli amwe nĩ maarũmagĩrĩra ũtongoria wa Jehova. Kwa ngerekano, Jehova aaugire ũũ: “Kalebu . . . aaikarire anũmĩrĩire na ngoro yake yothe.” (Ndar. 14:24) Ngai nĩ aarathimire Kalebu, o na akĩreka ethuurĩre kũrĩa ekwenda gũikara bũrũri-inĩ wa Kanaani. (Josh. 14:​12-14) O na rũciaro rwa Aisiraeli rũrĩa rwarũmĩrĩire nĩ rwaigire kĩonereria kĩega harĩ kũrũmĩrĩra ũtongoria wa Jehova. Rĩrĩa Joshua aamũrirũo atongorie Aisiraeli ithenya-inĩ rĩa Musa, Aisiraeli nĩ “[maamũtĩire] mũno matukũ mothe ma ũtũũro wake.” (Josh. 4:14) Nĩ ũndũ ũcio, Jehova nĩ aamarathimire na akĩmahe bũrũri ũrĩa aameerĩire.—Josh. 21:​43, 44. w24.02 21 ¶6-7

O ta ũrĩa ndagĩtarĩ angĩmenya ũhoro wĩgiĩ ngoro itũ rĩrĩa atũhutia guoko akĩrora ũrĩa ngoro ĩrahũũra, no taguo tũngĩmenya ũrĩa wendo witũ harĩ Ngai ũhaana tũngĩrora ũrĩa wendo witũ harĩ andũ arĩa angĩ ũhaana. Tũngĩona atĩ wendo witũ harĩ Akristiano arĩa angĩ nĩ ũhwererekeire, ũndũ ũcio no ũkorũo ũkĩonania atĩ wendo witũ harĩ Ngai o naguo nĩ ũrahwererekera. No angĩkorũo hingo ciothe nĩ tuonagia Akristiano arĩa angĩ atĩ nĩ tũmendete, ũndũ ũcio ũronania atĩ wendo witũ harĩ Ngai nĩ mũrũmu. Nĩ twagĩrĩirũo kuoya ikinya angĩkorũo wendo witũ harĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ ũrahwererekera. Nĩkĩ? Tondũ ũndũ ũcio no wonanie atĩ tũrĩ ũgwati-inĩ wa kĩĩroho. Mũtũmwo Johana nĩ oonanirie ũndũ ũcio wega rĩrĩa aatũheire kĩririkania gĩkĩ: “Mũndũ ũrĩa ũtendete mũrũ wa Ithe, ũcio onete, ndangĩhota kwenda Ngai, ũcio atarĩ ona.” (1 Joh. 4:20) Tũreruta atĩa? Jehova akenagio nĩ ithuĩ angĩkorũo tu nĩ ‘twendaine.’—1 Joh. 4:​7-9, 11. w23.11 8 ¶3; 9 ¶5-6

Rĩrĩa Jehoashu aarĩ mwĩthĩ, ithe nĩ aakuire, na Jehoiada Mũthĩnjĩri-Ngai Ũrĩa Mũnene akĩmũrera na akĩmũruta ũhoro wĩgiĩ Jehova. Jehoashu nĩ oonanirie ũũgĩ tondũ nĩ aathikĩrĩirie ũtaaro ũrĩa aaheagwo nĩ Jehoiada. Nĩ ũndũ wa kĩonereria kĩega kĩa Jehoiada, Jehoashu nĩ aatuire itua rĩa gũtungatĩra Jehova na gũteithia arĩa angĩ gwĩka ũguo. O na nĩ aabangire hekarũ ya Jehova ĩcokererio kũrĩa yathũkĩte. (2 Maũ. 24:​1, 2, 4, 13, 14) Angĩkorũo nĩ ũrarutwo kwenda Jehova na gũtũũra kũringana na ithimi ciake, kĩu nĩ kĩheo kĩa goro mũno ũraheo. (Thim. 2:​1, 10-12) Aciari aku no makũmenyerie na njĩra nyingĩ. Rĩrĩa warũmĩrĩra motaaro ma Maandĩko marĩa ũraheo, nĩ ũrĩtũmaga aciari aku makene. Ũndũ wa bata o na makĩria nĩ atĩ nĩ ũrĩkenagia Jehova na ũkũrie ũrata wa gũtũũra hamwe nake. (Thim. 22:6; 23:​15, 24) Na githĩ icio ti itũmi njega cia kwĩgerekania na kĩonereria kĩa Jehoashu rĩrĩa aarĩ mwĩthĩ? w23.09 8-9 ¶3-5

Jehova eranĩire atĩ nĩ arĩthikagĩrĩria mahoya maitũ. Ngai witũ nĩ endete athathaiya ake, kwoguo gũtirĩ hĩndĩ angĩaga gũthikĩrĩria mahoya mao. (Thab. 10:17; 37:28) O na kũrĩ ũguo, ũguo ti kuuga atĩ nĩ arĩhingagia maũndũ mothe marĩa twamũhoya. No tũbatare gweterera nginya thĩ njerũ yũke nĩguo tũhingĩrio maũndũ mamwe tũrahoya. Jehova nĩ aroraga ũrĩa maũndũ marĩa tũrahoya marahutania na muoroto wake. (Isa. 55:​8, 9) Ũndũ ũmwe ũkonainie na muoroto wake nĩ atĩ thĩ yothe ĩiyũre andũ mehaarĩirie gwathĩkĩra wathani wake. No Shaitani oonanirie atĩ andũ no makorũo na ũtũũro mwega mangĩyatha o ene. (Kĩam. 3:​1-5) Nĩguo kuoneke atĩ Shaitani nĩ aaheenanirie, Jehova nĩ etĩkĩrĩtie andũ meyathe. No wathani wa andũ nĩ ũtũmĩte gũkorũo na mathĩna maingĩ marĩa tũracemania namo ũmũthĩ. (Koh. 8:9) Nĩ tũĩ atĩ Jehova ndekweheria mathĩna mothe ihinda-inĩ rĩrĩ. w23.11 21 ¶4-5

Jehova eeranĩire atĩ kũgerera harĩ Iburahimu ndũrĩrĩ nyingĩ nĩ ingĩkaarathimwo. No o na Iburahimu akinyĩtie mĩaka 100 na Sara mĩaka 90, matiagĩte mwana ũrĩa meerĩirũo. Kũringana na muonere wa andũ, nĩ kũngĩonekire ta gũtangĩahotekire Iburahimu na Sara kũgĩa na mwana. Rĩu rĩarĩ igerio inene harĩ Iburahimu. No “we aarĩ na wĩtĩkio wehocetie harĩ kĩĩrĩgĩrĩro atĩ nĩ angĩgaatuĩka ithe wa ndũrĩrĩ nyingĩ.” (Rom. 4:​18, 19) Na hatarĩ nganja ũndũ ũcio eerĩirũo nĩ wahingire thutha wa kũwĩrĩgĩrĩra ihinda iraihu, rĩrĩa aagĩire mũrũwe Isaaka. (Rom. 4:​20-22) O na ithuĩ no twĩtĩkĩrĩke nĩ Ngai na tũtuo athingu na arata a Ngai o ta Iburahimu. Paulo nĩ oonanirie ũndũ ũcio rĩrĩa aaugire ũũ: “Ciugo ‘ũndũ ũcio ũgĩtarũo harĩ we’ itiandĩkirũo nĩ ũndũ [wa Iburahimu] wiki, no ciaandĩkirũo nginya nĩ ũndũ witũ, ithuĩ arĩa tũgaatarĩrũo ũndũ ũcio, tondũ nĩ twĩtĩkĩtie Ũrĩa wariũkirie Jesu.” (Rom. 4:​23, 24) O ta Iburahimu, tũrabatara gũkorũo na wĩtĩkio wĩ na ciĩko hamwe na kĩĩrĩgĩrĩro. w23.12 7 ¶16-17

Rĩrĩa wacemania na moritũ maratũma wĩtigĩre, ririkana atĩ Jehova nĩ arona moritũ macio na ũrĩa maratũma ũigue. Kwa ngerekano, Jehova to kuona oonaga ũrĩa Aisiraeli maahinyagĩrĩrio bũrũri-inĩ wa Misiri, ĩndĩ nĩ ooĩ nginya “ruo rũrĩa marĩ naruo.” (Tham. 3:7) O na kũrĩ ũguo, rĩrĩa ũracemania na igerio rĩngĩtũma ũigue guoya, no wage kuona ũrĩa Jehova aragũteithia. Ũngĩka atĩa? No ũmũhoe agũteithie kuona ũrĩa aragũtiirĩrĩra. (2 Ath. 6:​15-17) Ũcoke wĩyũrie: Hihi harĩ mĩario kana macokio manjĩkĩrĩte ngoro mũcemanio-inĩ wa kĩũngano? Hihi harĩ ibuku, video, kana rwĩmbo rũnjĩkĩrĩte ngoro? Hihi harĩ mũndũ ũnjĩrĩte ciugo ikanjĩkĩra hinya kana akanyũmĩrĩria na rĩandĩko? Nĩ ũndũ mũhũthũ kũriganĩrũo nĩ ũteithio ũrĩa twamũkagĩra kuuma kũrĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ na kuuma Kiugo-inĩ kĩa Ngai. No icio nĩ iheo cia mwanya kuuma kũrĩ Jehova. (Isa. 65:13; Mar. 10:​29, 30) Iheo icio cionanagia atĩ nĩ akũrũmbũyagia. (Isa. 49:​14-16) Ningĩ nĩ cionanagia atĩ no ũmwĩhoke. w24.01 4-5 ¶9-10

Ihinda inini Jesu atanacoka igũrũ, nĩ aaririkanirie arutwo ake ũhoro wĩgiĩ wĩra ũrĩa aamaheete wa kũruta ũira ũmwĩgiĩ “thĩinĩ wa Jerusalemu, Judea guothe, Samaria, o nginya ituri ciothe cia thĩ.” (Atũm. 1:8; Luk. 24:​46-48) Kahinda kanini thutha ũcio, atongoria a ndini ya Kĩyahudi nĩ maanyitire mũtũmwo Petero na Johana makĩmatwara mbere ya Sanhedrini, na magĩatha arũme acio ehokeku matige kũhunjia na o na makĩmehĩtĩra. (Atũm. 4:​18, 21) Petero na Johana maamacokeirie ũũ: “Tuai arĩ inyuĩ kana nĩ kwagĩrĩire maitho-inĩ ma Ngai tũmũthikĩrĩrie inyuĩ handũ ha gũthikĩrĩria Ngai. Ĩndĩ ithuĩ-rĩ, tũtingĩtiga kwaria ũhoro wa maũndũ marĩa tuonete na tũkaigua.” (Atũm. 4:​19, 20) Rĩrĩa Petero na Johana maarekereirio, arutwo nĩ maahoire Jehova igũrũ rĩgiĩ gwĩka wendi wake. Jehova nĩ aacokirie ihoya rĩu rĩa kuuma ngoro.—Atũm. 4:31. w23.05 5 ¶11-12

Jehova na Mũrũ wake Jesu makoretwo hamwe kwa ihinda rĩa mĩaka bilioni nyingĩ, na kwoguo makoretwo na ũrata wa hakuhĩ na nĩ mendaine mũno. Ũrata wao nĩguo ũtũũrĩte ihinda iraihu gũkĩra ũngĩ o wothe. Jehova nĩ oonanirie wega atĩ nĩ endete Jesu, kũgerera ciugo iria irĩ rĩandĩko-inĩ rĩa ũmũthĩ. Jehova nĩ angĩaugire, ‘Ũyũ nĩwe njĩtĩkĩrĩte.’ No tondũ nĩ eendaga tũmenye atĩ nĩ endete Jesu mũno, aamwĩtire “Mũrũ wakwa, ũrĩa nyendete.” Jehova nĩ aakenagio nĩ Jesu, makĩria nĩ ũndũ wa gũkorũo ehaarĩirie kũruta muoyo wake. (Ef. 1:7) Jesu aarĩ na ma biũ atĩ Ithe nĩ aamwendete. O na nĩ aaugire maita maigana ũna atĩ Ithe nĩ aamwendete.—Joh. 3:35; 10:17; 17:24. w24.01 28 ¶8

Ta hũũra mbica mũndũ wendete aheanĩte ũhoro mũũru ũkwĩgiĩ. Nĩ ũĩ ũhoro ũcio nĩ wa maheeni no andũ amwe makawĩtĩkia. O na gũthũkia mũno makambĩrĩria gũtheremia maheeni macio na andũ angĩ aingĩ makawĩtĩkia. Hihi ũngĩigua atĩa? Ma nĩ atĩ, no ũigue ũũru mũno nĩ ũndũ wa gũcambio na njĩra ĩyo. Ngerekano ĩyo no ĩtũteithie gũtaũkĩrũo nĩ ũrĩa Jehova aaiguire rĩrĩa rĩĩtwa rĩake rĩahakirũo gĩko. Mũraika ũmwe nĩ aaririe ũhoro wa maheeni ũmwĩgiĩ kũrĩ Hawa, nake agĩtĩkia maheeni macio. Maheeni macio maatũmire aciari aitũ a mbere maremere Jehova, na ũndũ ũcio ũgĩtũma mehia na gĩkuũ ithereme kũrĩ andũ othe. (Kĩam. 3:​1-6; Rom. 5:12) Kwoguo mathĩna mothe marĩa tuonaga thĩinĩ wa thĩ, ta ikuũ, mbaara, na ũthĩni, makoragwo kuo nĩ ũndũ wa maheeni marĩa Shaitani atheremetie. Hatarĩ nganja Jehova nĩ atuuragwo nĩ maheeni macio na mathĩna marĩa moimanĩte namo. No ũndũ ũcio ndũtũmaga Jehova aige marũrũ ngoro-inĩ. Handũ ha ũguo, we atũũrĩte arĩ “Ngai ũrĩa mũkeni.”—1 Tim. 1:11. w24.02 8 ¶1-2

Ũngĩĩgerekania atĩa na Jusufu? No ũtue kabere ũrĩa ũngĩka ũngĩcemania na igerio. Wĩrute kũreganaga o rĩo na maũndũ marĩa Jehova athũire nginya kwaga kũmaiga meciria-inĩ. (Thab. 97:10; 119:165) Weka ũguo nĩ ũrĩhotaga gwĩthema kũgwa mehia-inĩ rĩrĩa wacemania na igerio. No gũkorũo wĩ na ma atĩ nĩ wonete ũhoro wa ma na nĩ wendaga gũtungatĩra Jehova na ngoro yaku yothe, ĩndĩ hakorũo harĩ o na ũndũ ũratũma ũmaĩrĩrie kwĩyamũrĩra Jehova na kũbatithio. No wĩke o ta Mũthamaki Daudi ũrĩa wathaithire Jehova ũũ: “Thuthuria, wee Ngai, ũmenye ngoro yakwa. Nduĩria, ũmenye mĩtangĩko ya meciria makwa. Rora wone kana nĩ kũrĩ mĩthiĩre mĩũru thĩinĩ wakwa, na ũndongorie njĩra-inĩ ĩrĩa ya tene na tene.” (Thab. 139:​23, 24) Jehova nĩ arathimaga “arĩa mamũcaragia na kĩyo.” Gũkorũo atĩ nĩ ũrerutanĩria gũkinyĩra muoroto wa kwĩyamũrĩra Jehova na kũbatithio, kũronania atĩ nĩ ũramũcaria na kĩyo.—Ahib. 11:6. w24.03 6 ¶13-15

Mũthĩnjĩri-Ngai ũrĩa mũnene nĩwe warũgamagĩrĩra andũ mbere ya Ngai. Haruni, mũthĩnjĩri-Ngai mũnene wa mbere thĩinĩ wa Isiraeli, aamũrirũo nĩ Jehova rĩrĩa gĩikaro kĩrĩa kĩamũre kĩarugũragio. O na kũrĩ ũguo, mũtũmwo Paulo aataarĩirie atĩ “aingĩ nĩ maatuĩkaga athĩnjĩri-Ngai ũmwe thutha wa ũrĩa ũngĩ tondũ gĩkuũ nĩ kĩamagiragia gũthiĩ na mbere gũtungata marĩ athĩnjĩri-Ngai.” (Ahib. 7:​23-26) Ningĩ tondũ athĩnjĩri-Ngai acio anene matiarĩ akinyanĩru, nĩ maabataraga kũruta magongona nĩ ũndũ wa mehia mao ene. Ũndũ ũcio ũronania ngũrani nene gatagatĩ-inĩ ka athĩnjĩri-Ngai anene a Isiraeli na Mũthĩnjĩri-Ngai Ũrĩa Mũnene makĩria Jesu Kristo. Jesu Kristo arĩ we Mũthĩnjĩri-Ngai Ũrĩa Mũnene, nĩ “ndungata ya . . . hema ĩrĩa ya ma, ĩrĩa yaakirũo nĩ Jehova, no ti mũndũ.” (Ahib. 8:​1, 2) Paulo aataarĩirie atĩ “tondũ [Jesu] athiaga na mbere gũtũũra muoyo tene na tene, ũthĩnjĩri-Ngai wake ndũngĩtigĩrũo andũ angĩ.” Paulo aacokire akiuga atĩ Jesu ‘ndarĩ thahu, na nĩ amũranĩtio na ehia,’ na atĩ ngũrani na athĩnjĩri-Ngai anene a Isiraeli, “we ndabataraga kũruta magongona o mũthenya” nĩ ũndũ wa mehia make mwene. w23.10 26 ¶8-9

“Igũrũ rĩrĩa rĩa tene” rĩrũgamĩrĩire thirikari cia gũkũ thĩ iria itongoragio nĩ Shaitani na ndaimono ciake. (Mat. 4:​8, 9; 1 Joh. 5:19) Thĩinĩ wa Bibilia, kiugo “thĩ” no gĩkorũo gĩkĩarĩrĩria andũ arĩa maikaraga thĩinĩ wa thĩ. (Kĩam. 11:1; Thab. 96:1) Kwoguo “thĩ ĩrĩa ya tene” ĩrũgamagĩrĩra andũ arĩa aganu. Jehova ti kwagagĩria akaagagĩria “igũrũ” na “thĩ” iria irĩ kuo, no nĩ gũciniina agaaciniina biũ, na ithenya rĩacio arehe “igũrũ rĩerũ o na thĩ njerũ”—na nĩcio, thirikari njerũ na andũ athingu. Jehova nĩ kwerũhia akeerũhia thĩ o hamwe na andũ nĩguo makinyĩrĩre ũkinyanĩru. O ta ũrĩa Isaia aarathĩte, thĩ yothe ĩgaatuo kũndũ gũthaka o ta mũgũnda wa Edeni. Ningĩ nĩ tũkerũhio na njĩra ya kũhonio mawathe maitũ mothe. Arĩa mathuaga, atumumu, na arĩa mataiguaga nĩ makaahonio, na o na arĩa makuĩte nĩ magaacokio muoyo.—Isa. 25:8; 35:​1-7. w23.11 4 ¶9-10

‘Thĩna ũrĩa mũnene’ ũkaambĩrĩria o rĩmwe. (Mat. 24:21) O na kũrĩ ũguo, ngũrani na icanjama iria ingĩ, ti andũ othe magaakorererũo nĩ thĩna ũrĩa mũnene matehaarĩirie. Mĩaka ta 2,000 mĩhĩtũku, Jesu nĩ eerire arũmĩrĩri ake maikarage mehaarĩirie nĩ ũndũ wa mũthenya ũcio. Tũngĩkorũo twĩhaarĩirie, nĩ ũgaakorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ harĩ ithuĩ gũkirĩrĩria ihinda rĩu iritũ na gũteithia andũ angĩ o nao gwĩka ũguo. (Luk. 21:36) Nĩ tũkaabatara gũkirĩrĩria nĩguo twathĩkĩre Jehova tũrĩ na ma atĩ nĩ egũtũgitĩra. Tũgeeka atĩa aarĩ na ariũ a Ithe witũ mangĩkoorũo nĩ indo imwe ciao o na kana moorũo nĩ ciothe? (Hab. 3:​17, 18) Nĩ tũkaabatara ũcayanĩri nĩguo tũmahe ũteithio ũrĩa magaakorũo makĩbatara. Tũgeeka atĩa tũngĩgaatharĩkĩrũo nĩ ngwatanĩro ya mabũrũri na tũbatare gũikarania na aarĩ na ariũ a Ithe witũ aingĩ tũrĩ hamwe kwa ihinda? (Ezek. 38:​10-12) Nĩ tũkaabatara gũkorũo na wendo mũnene harĩ o nĩguo tũhote gwĩtiiria ihinda rĩu iritũ. w23.07 2 ¶2-3

Arĩa mahikanĩtie no merute na kĩonereria kĩa Akila na mũtumia wake Pirisila, arĩa maahetwo gĩtĩo nĩ Akristiano aingĩ a karine ya mbere. (Rom. 16:​3, 4) Nĩ maarutithanagia wĩra, makahunjia, na magateithia andũ arĩa angĩ marĩ hamwe. (Atũm. 18:​2, 3, 24-26) O na harĩa hothe Bibilia yarĩtie ũhoro wa Akila na Pirisila, ĩmagwetaga marĩ hamwe. Arĩa mahikanĩtie mangĩĩgerekania atĩa nao? Ta wĩcirie ũhoro wa maũndũ maingĩ marĩa wee na ũrĩa mũhikanĩtie nake mũbataraga gwĩka. Hihi no mwĩkage mamwe ma maũndũ macio mũrĩ hamwe handũ ha mũndũ arĩ wiki? Kwa ngerekano, Akila na Pirisila nĩ maahunjagia hamwe. Hihi inyuĩ nĩ mũhunjagia hamwe kaingĩ? Akila na Pirisila ningĩ nĩ maarutithanagia wĩra hamwe. No gũkorũo inyuerĩ mũtirutaga wĩra ũmwe, no hihi no mũrutage mawĩra ma mũciĩ mũrĩ hamwe? (Koh. 4:9) Rĩrĩa mwateithania kũruta wĩra mũna, nĩ mũiguaga mũkuhanĩrĩirie na mũkagĩa na mweke wa kwaranĩria. w23.05 22-23 ¶10-12

Ithuothe nĩ tũiguaga guoya rĩmwe na rĩmwe. Kwa ngerekano, rĩrĩa Mũthamaki Saulu aacaragia Daudi nĩguo amũũrage, Daudi nĩ oorĩire itũũra-inĩ rĩa Afilisti rĩetagwo Gathu. Mũthamaki Akishi wa Gathu nĩ aamenyire atĩ Daudi nĩwe njamba ya ita ĩrĩa yakũngũyagĩrũo na rwĩmbo atĩ nĩ yoragĩte Afilisti “ngiri makũmi maingĩ.” Ũndũ ũcio nĩ watũmire Daudi ‘aigue guoya mũno.’ (1 Sam. 21:​10-12) Nĩ eetigagĩra ũrĩa Akishi angĩamwĩkire. Hihi Daudi aatooririe guoya ũcio atĩa? Thĩinĩ wa Thaburi 56, Daudi nĩ aataarĩirie ũrĩa aaiguaga hĩndĩ ĩyo aarĩ Gathu. Thaburi ĩyo nĩ ĩgwetete cara-rũkũ kĩrĩa gĩatũmĩte Daudi aigue guoya, no ningĩ nĩ yonanagia ũrĩa aatooririe guoya ũcio. Rĩrĩa Daudi aaiguire guoya, eehokire Jehova. (Thab. 56:​1-3, 11) Na nĩ aagaacĩrire nĩ ũndũ wa kwĩhoka Jehova. Jehova nĩ aateithirie Daudi akĩgĩa na rĩciria rĩtaarĩ rĩa kawainda. Eetuire mũgũrũki, na ũndũ ũcio ũkĩmũteithia. Rĩu handũ ha Akishi kuona Daudi arĩ ũgwati, eendaga amwehererie ũgũrũki, na kwoguo Daudi akĩhota gwĩthara.—1 Sam. 21:13–22:1. w24.01 2 ¶1-3

Nĩa mararĩrĩrio rĩandĩko-inĩ rĩa ũmũthĩ? Nĩ arĩa aitĩrĩrie maguta thutha wa gũthiĩ kũrĩa igũrũ. Kwoguo rĩrĩa aitĩrĩrie maguta arĩa magaakorũo matigarĩte gũkũ thĩ magaathiĩ igũrũ ihinda inini mbere ya thĩna ũrĩa mũnene gũthira, wĩra ũmwe makaamba kũheo nĩ wa kũrũa mbaara. Rĩrĩa magaathiĩ igũrũ, magaatungata hamwe na Kristo na araika, marũe mbaara ya mũthia na thũ cia Jehova. Ta wĩcirie ũndũ ũyũ: Gũkũ thĩ, Akristiano amwe aitĩrĩrie maguta nĩ akũrũ, o na magakorũo matarĩ na hinya wa mwĩrĩ. No mathiĩ kũrĩa igũrũ magaakorũo marĩ ciũmbe irĩ na hinya makĩrutithania wĩra na Njamba ya Ita, Jesu Kristo. Thutha wa kũrũa mbaara ya Hari–Magedoni, nĩ magaakorũo na itemi rĩa gũteithia andũ matuĩke akinyanĩru. Hatarĩ nganja, nĩ makaahota gũteithia aarĩ na ariũ a Ithe witũ na njĩra nene o na makĩria me kũrĩa igũrũ gũkĩra marĩ andũ matarĩ akinyanĩru gũkũ thĩ! w24.02 6-7 ¶15-16

Andũ amwe no makorũo mehaarĩirie gũtua itua rĩa kwĩyamũrĩra Jehova na kũbatithio, ĩndĩ makamaĩrĩria. Mahota kuona ta thutha wa kũbatithio mangĩka mehia maritũ na meherio kĩũngano-inĩ. Angĩkorũo wĩ na guoya ta ũcio, korũo na ma atĩ Jehova nĩ arĩkũheaga kĩrĩa gĩothe ũrabatara nĩgetha ‘ũthiage na mĩthiĩre ĩrĩa yaganĩrĩire nake nĩguo ũmũkenagie biũ.’ (Kol. 1:10) Ningĩ nĩ arĩkũheaga hinya wa gwĩka ũrĩa kwagĩrĩire. No ũkorũo na ũũma ũcio tondũ nĩ ateithĩtie andũ angĩ aingĩ gwĩka ũguo. (1 Kor. 10:13) Na nĩkĩo no andũ anini tu meheragio kĩũngano-inĩ gĩa Gĩkristiano. Jehova nĩ ateithagia andũ ake gũikara marĩ ehokeku. Tondũ ithuothe tũtirĩ akinyanĩru, nĩ tũgucagĩrĩrio nĩ merirĩria matagĩrĩire. (Jak. 1:14) O na kũrĩ ũguo, mũndũ no ahote kwaga gwĩka kũringana na merirĩria macio. Ma nĩ atĩ, o mũndũ arĩ na ũhoti wa gũthuura ũtũũro ũrĩa egũikara. No ũhote kũregana na merirĩria matagĩrĩire, o na gũtuĩka andũ amwe no mage gwĩtĩkania na ũndũ ũcio. w24.03 5 ¶11-12