Ĩpuro

Ndungata cia Jehova mahinda-inĩ ma Bibilia nĩ ciacemanagia na maũndũ maritũ iterĩgĩrĩire. Ta wĩcirie ũhoro wa Jakubu. Eerĩtwo nĩ ithe ahikie mũirĩtu wa mũndũ wa famĩlĩ yao wathathayagia Jehova wetagwo Labani, na ithe nĩ aamũheire ũũma atĩ Jehova nĩ angĩamũrathimire na njĩra nene. (Kĩam. 28:​1-4) Na ũguo nĩguo Jakubu eekire. Nĩ aaumire bũrũri wa Kanaani, agĩthiĩ mũciĩ kwa Labani ũrĩa warĩ na airĩtu erĩ, Lea na Rakeli. Jakubu nĩ eendire Rakeli mũno, mũirĩtu ũrĩa warĩ mũnini wa Labani, na agĩtĩkĩra kũrutĩra Labani wĩra mĩaka mũgwanja nĩguo ahikie mũirĩtu ũcio. (Kĩam. 29:18) No maũndũ matiathiire ũrĩa Jakubu eerĩgagĩrĩra. Labani nĩ aamũkungirie wara nĩguo ahikie Lea, mũirĩtu wake ũrĩa warĩ mũkũrũ. Labani eerire Jakubu atĩ nĩ angĩamwĩtĩkĩririe kũhikia Rakeli thutha wa kiumia kĩmwe, angĩkorũo nĩ angĩamũrutĩire wĩra mĩaka ĩngĩ mũgwanja. (Kĩam. 29:​26, 27) Ningĩ Labani nĩ eekire Jakubu maũndũ matarĩ ma kĩhooto makĩrutithania wĩra. Labani aahinyĩrĩirie Jakubu kwa ihinda rĩa mĩaka 20!—Kĩam. 31:​41, 42. w23.04 15 ¶5

Nũũ tũngĩhoya ũteithio rĩrĩa tũrabatara ũtongoria na kũũmĩrĩrio? Nĩ tũĩ macokio ma kĩũria kĩu. No tũhoe Jehova Ngai ũteithio. Jehova nĩ atwĩrĩte twĩkage ũguo. Bibilia ĩtwĩraga ‘tũhoyage hingo ciothe,’ kwoguo nĩ tũĩ atĩ endaga tũmũhoyage kaingĩ. (1 Thes. 5:17) No tũmũhoe tũrĩ na wĩyathi tũmũũrie atũtongorie maũndũ-inĩ mothe ma ũtũũro witũ. (Thim. 3:​5, 6) Tondũ Jehova nĩ Ngai mũtaana mũno, ndatũthimagĩra maita marĩa tũngĩmũhoya. Jesu nĩ aataũkagĩrũo atĩ Jehova nĩ onaga mahoya marĩ ma bata. Ihinda iraya mbere ya okĩte gũkũ thĩ, nĩ oonaga Ithe agĩcokeria ndungata ciake njĩhokeku mahoya. Kwa ngerekano, Jesu aarĩ hamwe na Ithe rĩrĩa Ithe aacokirie mahoya ma kuuma ngoro ma Hana, Daudi, Elija, na andũ angĩ aingĩ ehokeku. (1 Sam. 1:​10, 11, 20; 1 Ath. 19:​4-6; Thab. 32:5) Nĩkĩo Jesu eerire arutwo ake mahoyage kaingĩ marĩ na ma atĩ Jehova nĩ ekũmaigua.—Mat. 7:​7-11. w23.05 2 ¶1, 3

Mũthĩnjĩri-Ngai Mũnene Jehoiada nĩ eetigĩrĩte Jehova. Ũndũ ũcio nĩ woonekire wega rĩrĩa Athalia, mũirĩtu wa Jezebeli eeyoeire wathani wa Juda. Aarĩ mũndũ ũtarĩ tha na wakorokeire ũnene mũno nginya akĩgeria kũũraga ariũ othe a ciana ciake arĩa maarĩ a rũciaro rwa ũthamaki. (2 Maũ. 22:​10, 11) Ũmwe wa ariũ acio aarĩ Jehoashu, na nĩ aahonokire tondũ Jehoshabeathu mũtumia wa Jehoiada nĩ aamũhithire. Jehoiada na mũtumia wake nĩ maahithire kaana kau na magĩkarera. Nĩ ũndũ ũcio, Jehoiada na Jehoshabeathu nĩ maateithĩrĩirie harĩ kũgitĩra rũciaro rwa ũthamaki rwa Daudi. Jehoiada aarĩ mwĩhokeku harĩ Jehova na ndaarekire gwĩtigĩra Athalia kũmũgirĩrĩrie gwĩka ũndũ ũrĩa wagĩrĩire. Rĩrĩa Jehoashu aarĩ na mĩaka mũgwanja, Jehoiada nĩ oonanirie wĩhokeku harĩ Jehova o rĩngĩ. Nĩ aabangire mũbango, na mũbango ũcio ũngĩagaacĩrire, Jehoashu ũrĩa warĩ wa rũciaro rwa Daudi nĩ angĩatuĩkire mũthamaki. No mũbango ũcio ũngĩagire kũgaacĩra, no kũhoteke Jehoiada nĩ angĩorirũo nĩ muoyo wake. Nĩ ũndũ wa ũteithio wa Jehova mũbango ũcio nĩ wagaacĩrire. w23.06 17 ¶12-13

Nĩ ũngĩarĩ ũndũ mũhũthũ harĩ Mũthamaki Nebukadineza kuona ndũmĩrĩri ĩyo ta arĩ ya kũmũũkĩrĩra, na hihi oragithie Danieli. O na kũrĩ ũguo, Danieli nĩ oonanirie ũmĩrĩru mũnene na akĩmũtaarĩria kĩroto kĩu. Nĩ kĩĩ kĩngĩkorũo gĩateithirie Danieli gũkorũo na ũmĩrĩru ũtũũro-inĩ wake wothe? Hatarĩ nganja, Danieli arĩ mũnini nĩ eerutire kuumana na kĩonereria gĩa aciari ake. (Gũcok. 6:​6-9) Danieli nĩ ooĩ Maathani Marĩa Ikũmi, no ningĩ nĩ ooĩ maũndũ maingĩ megiĩ Watho. Kwa ngerekano, nĩ ooĩ ũrĩa Watho waugĩte igũrũ rĩgiĩ kĩrĩa Mũisiraeli angĩarĩire na kĩrĩa atangĩarĩire. (Alaw. 11:​4-8; Dan. 1:​8, 11-13) Ningĩ Danieli nĩ eerutĩte ũhoro wĩgiĩ historĩ ya andũ a Ngai na nĩ ooĩ ũrĩa gwathiaga mangĩagire gwathĩkĩra Jehova. (Dan. 9:​10, 11) Maũndũ marĩa Danieli eeyoneire ũtũũro-inĩ wake nĩ maatũmĩte akorũo na ma atĩ o na angĩacemanirie na ũndũ ũrĩkũ, Jehova na araika Ake marĩ hinya nĩ mangĩamũteithirie.—Dan. 2:​19-24; 10:​12, 18, 19. w23.08 3 ¶5-6

Rebeka aarĩ mũtumia mũũgĩ, na ũtũũro-inĩ wake nĩ oonanagia ũmĩrĩru agĩtua matua, na akoya makinya marĩa magĩrĩire. (Kĩam. 24:58; 27:​5-17) O na kũrĩ ũguo, aarĩ mũndũ mwĩnyihia na ũrĩ na gĩtĩo. (Kĩam. 24:​17, 18, 65) Ũngĩnyitaga mbaru mĩbango ya Jehova ũrĩ na wĩnyihia o ta Rebeka, ũrĩkoragwo ũrĩ kĩonereria kĩega famĩlĩ-inĩ yanyu na kĩũngano-inĩ. Kwaga mwĩĩkĩrĩro nĩ ngumo ĩmwe Akristiano othe agimaru kĩĩroho monanagia. Esiteri aarĩ ndungata njĩhokeku ya Jehova yarĩ na ngumo ĩyo. Kwaga kwĩĩkĩrĩra nĩ kwamũteithirie gũkorũo arĩ mwĩnyihia. Nĩ aathikagĩrĩria ũtaaro wa mũihwa wake wetagwo Moridekai ũrĩa warĩ mũkũrũ kũmũkĩra, na akaũrũmĩrĩra. (Esit. 2:​10, 20, 22) No wonanie ngumo ĩyo ya kwaga mwĩĩkĩrĩro na njĩra ya kũhoyaga andũ arĩa angĩ ũtaaro na ũkaũrũmĩrĩra. (Tit. 2:​3-5) Esiteri nĩ oonanirie ngumo ĩyo ya kwaga mwĩĩkĩrĩro na njĩra ĩngĩ. Aarĩ mũirĩtu “mũthaka mũno na ningĩ aarĩ kĩĩrorerũa,” no ndeeĩkagĩrĩra nĩguo onwo nĩ andũ arĩa angĩ.—Esit. 2:​7, 15. w23.12 19-20 ¶6-8

Jehova ndendaga tũkuue ũritũ wa mahĩtia twekire tene. Angĩkorũo nĩ twaumbũrire mehia maitũ, tũkĩĩrira, na nĩ twĩkaga ũrĩa wothe tũngĩhota gwĩthema gũcokera mehia macio, no tũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ atuoheire. (Atũm. 3:19) Thutha wa kuoya makinya macio, Jehova ndendaga tũthiĩ na mbere gũtangĩka. Nĩ amenyaga ũrĩa gũtangĩka gũkĩria njano nĩ ũndũ wa mahĩtia maitũ kũngĩthũkia ũtũũro witũ. (Thab. 31:10) Tũngĩtoorio nĩ kĩeha, no tũremererũo nĩ ihenya rĩa muoyo. (2 Kor. 2:7) Rĩrĩa ũraigua ũgĩtangĩka mũno nĩ ũndũ wa mahĩtia wekire, wĩciragie ũrĩa Jehova ‘ohanagĩra biũ.’ (Thab. 130:4) Jehova nĩ ohagĩra arĩa merirĩte kuuma ngoro, na eranĩire ũũ: “Ndikaaririkana mehia mao rĩngĩ.” (Jer. 31:34) Ũguo nĩ kuonania atĩ Jehova ndacokaga gwĩciria ũhoro wa mehia macio maku thutha wa gũkuohera. Ndũkehũũre mũno angĩkorũo mahĩtia marĩa wekire tene nĩ marakũgirĩrĩria kũhingia maũndũ maingĩ ũtungata-inĩ wa Jehova ihinda-inĩ rĩrĩ. Jehova ndathiaga na mbere gwĩciria ũhoro wa mahĩtia maku, na o nawe ndwagĩrĩirũo gwĩka ũguo. w23.08 30 ¶14-15

Hĩndĩ ya kĩngʼũki gĩa COVID-19, Aira a Jehova arĩa maathikĩrĩirie ũtaaro ũrĩa twaheagwo nĩ ithondeka rĩa Jehova nĩ meethemire kũgĩa na mĩtangĩko mĩingĩ ĩrĩa yarĩ na andũ arĩa maathikagĩrĩria ũhoro wa maheeni. (Mat. 24:45) Twagĩrĩirũo kũiga meciria maitũ harĩ “maũndũ marĩa ma bata makĩria.” (Afil. 1:​9, 10) Rĩrĩa twahĩngĩcĩka nĩ tũteangaga mahinda maitũ maingĩ na hinya mũingĩ. Maũndũ ma o mũthenya ma ũtũũro, ta kũrĩa, kũnyua, gwĩkenia, na wĩra, no matũhĩngĩce tũngĩreka matuĩke nĩmo ma bata mũno ũtũũro-inĩ witũ. (Luk. 21:​34, 35) Makĩria ma ũguo, o mũthenya nĩ gũkoragwo na mohoro maingĩ megiĩ mĩrũrũngano na ngucanio cia gĩũteti. Tũtingĩtĩkĩra kũhĩngĩcwo nĩ ndeereti ciĩgiĩ maũndũ macio. Tũngĩaga kwĩmenyerera no twĩkore tũkĩnyita mbaru mwena ũmwe ngoro-inĩ citũ na meciria-inĩ maitũ. Shaitani ahũthagĩra njĩra itiganĩte arĩ na muoroto wa gũtũma tũregerie itua ritũ rĩa gwĩka ũndũ ũrĩa wagĩrĩire. w23.07 16-17 ¶12-13

Harĩ andũ a Jehova, mũthenya ũrĩa wa bata mũno harĩ mwaka nĩ wa Kĩririkano gĩa gĩkuũ gĩa Kristo. Ũcio noguo mũthenya ũrĩa Jesu aathire arũmĩrĩri ake makũngũyagĩre. (Luk. 22:​19, 20) Nĩ ũtũririkanagia ũrĩa tũngĩonania ngatho citũ nĩ ũndũ wa igongona rĩa Jesu. (2 Kor. 5:​14, 15) Ningĩ nĩ ũtũheaga mweke wa ‘gwĩkĩrana ngoro’ hamwe na aarĩ na ariũ a Ithe witũ. (Rom. 1:12) Na andũ aingĩ arĩa makenagio nĩ ũhoro, nĩ mambagĩrĩria kwĩruta Bibilia nĩ ũndũ wa gũkenio nĩ maũndũ marĩa meyonera na meiguĩra Kĩririkano-inĩ. Ningĩ ta wĩcirie ũrĩa Kĩririkano kĩnyitithanagia aarĩ na ariũ a Ithe witũ thĩinĩ wa thĩ yothe! Maũndũ macio nĩ matũmaga Kĩririkano gĩkorũo kĩrĩ kĩa mwanya mũno harĩ ithuĩ. w24.01 8 ¶1-3

O ũrĩa tũrecũrania thogora ũrĩa Jehova na Jesu maarĩhire, noguo tũrĩtaũkagĩrũo makĩria ũrĩa mendete o ũmwe witũ. (Gal. 2:20) Ũkũũri nĩ kĩheo kĩarutirũo na wendo mũnene. Jehova nĩ oonanirie ũrĩa atwendete na njĩra ya kũruta kĩndũ kĩrĩa kĩa goro mũno harĩ we—Jesu Kristo. Jehova nĩ eetĩkĩririe Mũrũ wake anyamarĩke na akue nĩ ũndũ witũ. Jehova to kũigua aiguaga atwendete, no ningĩ nĩ atwĩraga ũrĩa atwendete. (Jer. 31:3) Jehova aatũgucĩrĩirie harĩ we tondũ nĩ atwendete. (Ringithania Gũcokerithia Maathani 7:​7, 8.) Gũtirĩ mũndũ kana kĩndũ kĩngĩtũtigithũkania na wendo wake. (Rom. 8:​38, 39) Hihi wee ũiguaga atĩa nĩ ũndũ wa ũrĩa Jehova akwendete? w24.01 28 ¶10-11

Akristiano aitĩrĩrie maguta nĩ makenagĩra mũno kĩĩrĩgĩrĩro kĩao gĩa gũthiĩ igũrũ. Ũmwe wao nĩ Mũrũ wa Ithe Witũ Frederick Franz, ũrĩa waugire ũũ kuuma ngoro mwaka-inĩ wa 1991: “Kĩĩrĩgĩrĩro gitũ nĩ kĩa ma biũ, na hatarĩ nganja ithuothe 144,000 a karũũru kanini nĩ tũkeeyonera gĩkĩhinga na njĩra njega gũkĩra ũrĩa twĩrĩgagĩrĩra.” Aacokire akiuga: “No tuonaga kĩĩrĩgĩrĩro gitũ kĩrĩ gĩa bata. . . . O ũrĩa tũragĩeterera noguo tuonaga kĩrĩ kĩa mwanya. Nĩ twĩhaarĩirie gũgĩeterera . . . Ndĩraigua ngeneire kĩĩrĩgĩrĩro kĩu gitũ makĩria gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe.” Gũtekũmakania kana tũkaaheo muoyo wa tene na tene kũrĩa igũrũ kana gũkũ thĩ, tũkoragwo na kĩĩrĩgĩrĩro kĩa magegania gĩtũmaga tũkene. Na kĩĩrĩgĩrĩro kĩu gitũ no gĩthiĩ na mbere kũgĩa hinya. w23.12 9 ¶6; 10 ¶8

Nja ya mũromo wa gĩikaro kĩrĩa kĩamũre nĩ haarĩ na kĩgongona gĩa gĩcango harĩa Jehova aarutagĩrũo magongona ma nyamũ. (Tham. 27:​1, 2; 40:29) O na kũrĩ ũguo, magongona macio matingĩahotithirie andũ kuoherũo mehia mao biũ. (Ahib. 10:​1-3) Magongona macio ma nyamũ marĩa maarutagwo o hĩndĩ gĩikaro-inĩ kĩrĩa kĩamũre, maarĩ kĩĩruru kĩa igongona rĩmwe rĩrĩa rĩngĩakũũrire andũ biũ kuuma mehia-inĩ. Jesu nĩ aamenyaga atĩ Jehova aamũtũmĩte gũkũ thĩ nĩguo arute muoyo wake ũrĩ igongona rĩa gũkũũra andũ. (Mat. 20:28) Nĩ ũndũ ũcio, rĩrĩa Jesu aabatithirio nĩ kwĩneana eeneanire nĩguo eke wendi wa Jehova. (Joh. 6:38; Gal. 1:4) Muoyo wa Jesu warutirũo “riita rĩmwe rĩa kũigana” nĩguo ũhumbĩre biũ mehia ma mũndũ wothe wonanagia wĩtĩkio harĩ Kristo.—Ahib. 10:​5-7, 10. w23.10 26-27 ¶10-11

Tũtingĩahotire gwĩkũũra kuuma harĩ mehia na gĩkuũ. (Thab. 49:​7, 8) Kwoguo Jehova na Mũrũwe nĩ meeimire na njĩra nene, rĩrĩa Jehova aabangire Jesu arute muoyo wake nĩ ũndũ witũ. O ũrĩa tũrecũrania ũrĩa Jehova na Jesu meeimire nĩ ũndũ witũ, noguo tuonaga igongona rĩa ũkũũri rĩrĩ rĩa bata. Rĩrĩa Adamu eehirie, nĩ oorirũo nĩ mweke wa gũtũũra tene na tene, na agĩtũma nginya ciana ciake ciothe ciũrũo nĩguo. Kwoguo Jesu aarutire muoyo wake mũkinyanĩru ũrĩ igongona nĩguo akũũre muoyo mũkinyanĩru ũrĩa Adamu aateire. Ũtũũro-inĩ wake wothe arĩ gũkũ thĩ, Jesu “ndaigana kwĩhia, o na gũtirĩ maheeni maarĩ kanua-inĩ gake.” (1 Pet. 2:22) Rĩrĩa Jesu aakuire, muoyo wake mũkinyanĩru waringaine biũ na muoyo ũrĩa Adamu aateire.—1 Kor. 15:45; 1 Tim. 2:6. w24.01 10 ¶5-6

Thutha wa Jesu kũriũkio, nĩ aatonyire Harĩa Hatheru Mũno ha hekarũ ya kĩĩroho. Nĩ tũrona wega ũrĩa mũbango wa gũthathaiya Jehova ũrĩa wĩhocetie harĩ igongona rĩa ũkũũri na ũthĩnjĩri-Ngai wa Jesu Kristo ũrĩ mwega makĩria. Mũthĩnjĩri-Ngai mũnene wa Isiraeli aatonyaga Harĩa Hatheru Mũno hathondeketwo na moko ma andũ arĩ na thakame ya magongona ma nyamũ, no Jesu aatonyire “igũrũ kuo kwene” kũrĩa gũtheru gũkĩra kũndũ kũngĩ o guothe, nĩguo oneke mbere ya Jehova. Arĩ kũu, aaneanire thogora wa muoyo wake mũkinyanĩru nĩ ũndũ witũ “nĩguo eherie mehia kũgerera kwĩruta igongona we mwene.” (Ahib. 9:​24-26) Ithuothe no tũthathaiye Jehova hekarũ-inĩ ya kĩĩroho, akorũo twĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgaathiĩ igũrũ kana gũtũũra gũkũ thĩ. w23.10 28 ¶13-14

Ta wĩcirie ũhoro wa itemi rĩa Jesu kũrĩa igũrũ arĩ Mũthamaki witũ na Mũthĩnjĩri-Ngai Ũrĩa Mũnene ũrĩ ũcayanĩri. Kũgerera harĩ we no tũkuhĩrĩrie “gĩtĩ kĩa ũnene [kĩa Ngai] kĩa ũtugi mũnene” na njĩra ya mahoya, na tũhoe tũiguĩrũo tha na tũheo ũteithio “ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire.” (Ahib. 4:​14, 15) Kwoguo tũtibatiĩ kũreka mũthenya o na ũmwe ũhĩtũke tũtecũranĩtie ũhoro wa maũndũ marĩa Jehova na Jesu matwĩkĩire, na marĩa marathiĩ na mbere gũtwĩkĩra. Wendo ũrĩa matuonetie nĩ wagĩrĩire kũhutia ngoro citũ na ũtũtindĩke gũkorũo na kĩyo tũgĩtungatĩra Jehova. (2 Kor. 5:​14, 15) Njĩra ĩmwe njega tũngĩonania ngatho nayo nĩ gũteithia andũ arĩa angĩ matuĩke Aira a Jehova na arutwo a Jesu. (Mat. 28:​19, 20) Ũguo nĩguo mũtũmwo Paulo eekire. Nĩ aamenyaga atĩ wendi wa Jehova nĩ “andũ a mĩthemba yothe mahonokio na magĩe na ũmenyo wa ma wĩgiĩ ũhoro wa ma.”—1 Tim. 2:​3, 4. w23.10 22-23 ¶13-14

Aingĩ aitũ nĩ tũhũthagĩra mũhari ũcio tũkĩhunjĩria andũ ũhoro wĩgiĩ ũrĩa ũtũũro ũgaakorũo ũhaana thĩinĩ wa Paradiso. Tũngĩteithia atĩa andũ arĩa angĩ gũkorũo na ma atĩ kĩĩranĩro kĩrĩa gĩtaarĩirio thĩinĩ wa Kũguũrĩrio 21:​3, 4 nĩ gĩkaahinga, na tũngĩkĩra hinya atĩa mwĩhoko witũ harĩ kĩĩranĩro kĩu? Jehova to kũheana aheanĩte kĩĩranĩro kĩu, no ningĩ nĩ atũheete itũmi njega cia gũtũteithia kuona atĩ nĩ gĩa kwĩhokeka. Nĩ tuonaga itũmi cia kwĩhoka kĩĩranĩro kĩa Jehova gĩa Paradiso thĩinĩ wa mĩhari ĩrĩa ĩrũmĩrĩire. Yugaga ũũ: “Ũrĩa waikarĩire gĩtĩ kĩrĩa kĩa ũnene akiuga: ‘Atĩrĩrĩ, nĩ kwerũhia ndĩrerũhia maũndũ mothe.’ Ningĩ akiuga: ‘Andĩka, tondũ ciugo icio nĩ cia kwĩhokeka na nĩ cia ma.’ Na akĩnjĩra atĩrĩ: ‘Maũndũ macio nĩ mahingu! Nĩ niĩ Alifa na Omega, kĩambĩrĩria na kĩrĩkĩrĩro.’”—Kũg. 21:​5, 6a. w23.11 3 ¶3-5

Mũrũ wa Ithe witũ mwĩthĩ nĩ onanagia atĩ nĩ akũrĩtie ũhoti wa gwĩciria rĩrĩa atua matua mega megiĩ mwĩhumbĩre wake na ũrĩa araiga njuĩrĩ yake. Kaingĩ nguo cia kĩĩrĩu ithondekagwo na ikagaathĩrĩrio nĩ andũ matatĩĩte Jehova na marĩ na mĩthiĩre mĩũru. Kwoguo nguo iria mathondekaga no ikorũo irĩ nyitu mũno kana itũme arũme moneke ta arĩ atumia. Mũndũ mwĩthĩ ũragimara kĩĩroho athuuraga nguo iria ekwĩhumba akĩhũthĩra motaaro ma Bibilia na akĩrũmĩrĩra cionereria njega thĩinĩ wa kĩũngano. No eyũrie: ‘Hihi matua makwa nĩ maronania atĩ ndĩ na meciria mega na nĩ ndĩreciria andũ arĩa angĩ? Hihi nĩ ũkoragwo ũrĩ ũndũ mũhũthũ harĩ andũ arĩa angĩ kũmenya atĩ ndĩ ndungata ya Ngai marora ũrĩa ndĩhumbĩte?’ (1 Kor. 10:​31-33) Mũrũ wa Ithe witũ mwĩthĩ ũrĩ na ũhoti wa gwĩciria nĩ aheagwo gĩtĩo nĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ o hamwe na Ithe witũ wa igũrũ. w23.12 26 ¶7

Mahinda-inĩ mahĩtũku, “mũthamaki wa mwena wa mũhuro” ananyarira andũ a Jehova. (Dan. 11:40) Kwa ngerekano, kĩambĩrĩria-inĩ gĩa karine ya 20, ariũ a Ithe witũ aingĩ nĩ maaikirio njera nĩ ũndũ wa kwaga kũnyita mbaru mwena o wothe maũndũ-inĩ ma gĩũteti, na ciana imwe ciatungatagĩra Jehova ikĩingatwo cukuru no ũndũ wa gĩtũmi kĩu. No mĩaka-inĩ ya ica ikuhĩ, ndungata cia Jehova iria cikaraga rungu rwa wathani wa mũthamaki ũcio, nĩ icemanĩtie na tharĩkĩro itarĩ cia ĩmwe kwa ĩmwe iria igeragia wĩhokeku wacio harĩ Ũthamaki wa Ngai. Kwa ngerekano, hĩndĩ ya kambĩini cia ithurano, Mũkristiano no aigue akĩgucĩrĩrio kũnyita mbaru mwena ũmwe wa gĩũteti kana mũtongoria mũna wa gĩũteti. No age gũthiĩ gũthuurana, ĩndĩ meciria-inĩ make na ngoro-inĩ yake akorũo akĩnyita mbaru mwena ũmwe. Ũkĩrĩ ũndũ wa bata mũno harĩ ithuĩ gwĩthema kũnyita mbaru mwena o wothe, to kũgerera ciĩko tu, no nĩ nginya meciria-inĩ maitũ na ngoro-inĩ citũ.—Joh. 15:​18, 19. w23.08 12 ¶17

Tũgĩtengʼera ihenya rĩa muoyo, no mũhaka ‘tũtengʼere na njĩra ĩgũtũma tũkaamũkĩra kĩheo.’ (1 Kor. 9:24) Jesu aaugire atĩ tũngĩaga kwĩmenyerera, no “[tũritũhĩrũo] nĩ kũrĩa na kũnyua gũkĩria gĩthimi, na mĩtangĩko ya ũtũũro.” (Luk. 21:34) Maandĩko macio na mangĩ maingĩ no magũteithie kũmenya nĩ ha ũngĩbatara gwĩka mogarũrũku ũgĩtengʼera ihenya rĩa muoyo. No tũkorũo na ma atĩ nĩ tũkũhota kũrĩkia ihenya rĩa muoyo tondũ Jehova nĩ arĩtũheaga hinya ũrĩa tũrabatara wa gũtengʼera. (Isa. 40:​29-31) Kwoguo ndũgatige gũtengʼera. Wĩgerekanie na mũtũmwo Paulo, ũrĩa werutanĩirie gwĩka ũrĩa wothe angĩahotire nĩguo amũkĩre kĩheo kĩrĩa kĩaigĩtwo mbere yake. (Afil. 3:​13, 14) Gũtirĩ mũndũ ũngĩtengʼera ihenya rĩu handũ-inĩ haku, no nĩ ũndũ wa ũteithio wa Jehova, no ũhote kũrĩrĩkia. Jehova no agũteithie gũkuua mĩrigo yaku na kweheria ũritũ ũrĩa ũtarabatara. Tondũ Jehova arĩ hamwe nawe, nĩ ũkũhota gũtengʼera ihenya rĩa muoyo ũrĩ na ũkirĩrĩria na wamũkĩre kĩheo. w23.08 31 ¶16-17

Jesu arĩ na mĩaka 12, aciari ake nĩ maamũtigire Jerusalemu rĩrĩa maacokaga mũciĩ. (Luk. 2:​46-52) Jusufu na Mariamu nĩo maabatiĩ gũtigĩrĩra atĩ ciana ciao ciothe irĩ hamwe nao magĩcoka mũciĩ kuuma gĩathĩ-inĩ gĩa Pasaka. Mũthia-inĩ rĩrĩa Jusufu na Mariamu moonire Jesu, Mariamu oonanirie ta Jesu arĩ we watũma matangĩke makĩmũcaria. Jesu nĩ angĩameerire atĩ nĩ mamũtuĩra ũrĩa gũtarĩ. Handũ ha ũguo, aacokeirie aciari ake na ciugo hũthũ irĩ na gĩtĩo. No Jusufu na Mariamu “matiataũkĩirũo nĩ ũrĩa aameerire.” O na kũrĩ ũguo, Jesu no ‘aathiire na mbere kũmaathĩkĩra.’ Andũ ethĩ, hihi rĩmwe nĩ mũiguaga mũkĩritũhĩrũo gwathĩkĩra aciari anyu rĩrĩa mahĩtĩtie kana mamũtuĩra ũrĩa gũtarĩ? Nĩ kĩĩ kĩngĩmũteithia? Wĩcirie ũrĩa Jehova aiguaga. Bibilia yugaga atĩ rĩrĩa wathĩkĩra aciari aku, “ũndũ ũcio nĩ ũkenagia Mwathani.” (Kol. 3:20) Jehova nĩ oĩ atĩ rĩmwe na rĩmwe aciari aku no mage gũtaũkĩrũo nĩwe kana makũigĩre mawatho maritũ kũrũmĩrĩra. No ũngĩtua itua rĩa kũmaathĩkĩra, nĩ ũrĩtũmaga Jehova akene. w23.10 7 ¶5-6

Mũrutwo tũthomaga nake cukuru no auge atĩ Aira a Jehova nĩ magĩrĩirũo gũcenjia muonere wao ũkonainie na ngomanio cia andũ a mũthemba ũmwe. No tũbatare kũmũhe ũũma atĩ nĩ tũtĩaga kĩhooto kĩa o mũndũ gĩa gwĩtuĩra matua. (1 Pet. 2:17) Thutha ũcio no tũmũtaarĩrie ũguni wa kũrũmĩrĩra ithimi cia Bibilia cia mĩtugo. Mũndũ ũranyitĩrĩra mũno mawoni make angĩtũũkĩrĩra, tũtiagĩrĩirũo kũhiũha gũtua atĩ nĩ tũĩ maũndũ marĩa we etĩkĩtie. Kwa ngerekano, ũngĩka atĩa mũrutwo mũthomaga nake angĩkwĩra atĩ nĩ ũrimũ gwĩtĩkia nĩ kũrĩ Ngai? Hihi nĩ wagĩrĩirũo gũtua atĩ we etĩkĩtie mũno ũrutani wa indo kwĩyumĩria na nĩ oĩ ũhoro mũingĩ ũkonainie na ũrutani ũcio? No ũkore ndoĩ maũndũ maingĩ megiĩ ũrutani ũcio. Hihi no ũmuonie ũhoro ũkonainie na ũũmbi thĩinĩ wa jw.org. No kũhoteke thutha-inĩ ende mwarĩrĩrie gĩcunjĩ kana video aronire website-inĩ ĩyo. Tũngĩmuonia gĩtĩo na njĩra ĩyo, ũndũ ũcio no ũmũtindĩke ende kũgarũrĩra mawoni make. w23.09 17 ¶12-13

No tũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ arĩtũhũthagĩra na agatũrathima o na angĩkorũo nĩ tũhĩtĩtie; ũndũ ũrĩa tũrabatara gwĩka nĩ kwĩrutanĩria kũrũnga njĩra citũ na gũthiĩ na mbere kũmwĩhoka. (Thim. 28:13) O na gũtuĩka Samsoni ndaarĩ mũkinyanĩru, ndaakuire ngoro harĩ gũtungatĩra Jehova o na thutha wa mahĩtia marĩa eekire ma kwĩhoka Delila handũ ha kwĩhoka Jehova. Na Jehova ndaamũtiganĩirie. Ngai nĩ aahũthĩrire Samsoni o rĩngĩ na njĩra nene makĩria. Jehova no aamuonaga arĩ mũthuri wa wĩtĩkio mũnene na akĩandĩkithia rĩĩtwa rĩake hamwe na marĩĩtwa ma andũ ehokeku arĩa magwetetwo thĩinĩ wa Ahibirania mũrango wa 11. Nĩ ũndũ wa gwĩkĩra ngoro kũmenya atĩ tũtungatagĩra Ithe witũ wa igũrũ ũtwendete, ũrĩa wĩriragĩria gũtwĩkĩra hinya, makĩria rĩrĩa tũrabatara ũteithio wake. Kwoguo o ta Samsoni, nĩ tũthaithagei Jehova tũkamwĩra: “Ndirikana, ndagũthaitha, na ũũhe hinya.”—Atiir. 16:28. w23.09 7 ¶18-19

Kũiga mũthenya wa Jehova hakuhĩ meciria-inĩ nĩ kũrĩtũtindĩkaga kũhe andũ arĩa angĩ ũhoro ũrĩa mwega. O na kũrĩ ũguo, rĩmwe no twĩtigĩre gwĩka ũguo. Nĩkĩ? Tondũ no twĩtigĩre ũrĩa andũ megwĩciria igũrũ ritũ kana ũrĩa megũtwĩka. Ũguo nĩguo gwathiire harĩ Petero. Ũtukũ ũrĩa Jesu aaciirithagio, Petero nĩ eetigĩrire kwĩmenyithania atĩ nĩ ũmwe wa arutwo a Jesu, na akĩĩhĩta maita maigana ũna atĩ ndoĩ Jesu. (Mat. 26:​69-75) O na kũrĩ ũguo, Petero nĩ aatooririe guoya wake na thutha-inĩ akĩandĩka ũũ: “Mũtigetigĩre maũndũ marĩa metigagĩra, o na kana mũtangĩke.” (1 Pet. 3:14) Ciugo icio cia Petero iratũhe ũũma atĩ o na ithuĩ no tũhote gũtiga gwĩtigĩra andũ. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia gũtiga gwĩtigĩra andũ? Petero atwĩraga: “Amũragai Kristo arĩ Mwathani ngoro-inĩ cianyu.” (1 Pet. 3:15) No twĩririkanagie atĩ Jesu Kristo nĩ Mũthamaki witũ na atĩ nĩ arĩ hinya mũingĩ. w23.09 27-28 ¶6-8

No mũhaka tũthiĩ na mbere kũregana “na mawĩra ma nduma matarĩ na maciaro.” (Ef. 5:11) Nĩ kuonekete atĩ o ũrĩa mũndũ arerorera, kana agathikĩrĩria, kana akaria ũhoro wĩgiĩ maũndũ matarĩ matheru na ma waganu, noguo arĩ ũndũ mũhũthũ harĩ we kũgwa mehia-inĩ. (Kĩam. 3:6; Jak. 1:​14, 15) Thĩ ĩno ya Shaitani ĩgeragia gũtũhĩtithia twĩtĩkie atĩ mĩtugo ĩrĩa Jehova akaananĩtie ti mĩũru. (2 Pet. 2:19) Njĩra ĩmwe Mũcukani akoretwo akĩhũthĩra nĩ gũtumumaria andũ nĩgetha matikahote gũkũũrana ũndũ ũrĩa mwega na ũrĩa mũũru. (Isa. 5:20; 2 Kor. 4:4) Nĩkĩo ũkoraga thenema nyingĩ, tabarĩra cia TV, na ũhoro mũingĩ ũrĩa ũrekĩrũo Intaneti-inĩ, igaathagĩrĩria maũndũ marĩa mareganaga na ithimi cia Jehova cia ũthingu. Shaitani ageragia gũtũhĩngĩca twĩcirie atĩ mũtũũrĩre wa waganu na mĩtugo ya ũũra-thoni nĩ maũndũ matangĩtũingĩria thĩna-inĩ.—Ef. 5:6. w24.03 22 ¶8-10

Gĩikaro kĩrĩa kĩamũre gĩathondeketwo ta hema, na kĩambĩrĩria-inĩ Aisiraeli maagĩkuuaga magĩthama kuuma handũ hamwe gũthiĩ harĩa hangĩ. Maakĩhũthĩrire hakuhĩ mĩaka 500 nginya rĩrĩa hekarũ yaakirũo thĩinĩ wa Jerusalemu. (Tham. 25:​8, 9; Ndar. 9:22) Gĩikaro kĩrĩa kĩamũre nĩho Aisiraeli maacemanagia nĩguo mathathaiye Ngai na mamũrutĩre magongona. (Tham. 29:​43-46) O na kũrĩ ũguo, gĩikaro kĩu kĩamũre ningĩ nĩ kĩarũgamagĩrĩra ũndũ ũngĩ mwega makĩria. Kĩarĩ “kĩĩruru kĩa maũndũ ma igũrũ,” na kĩarũgamagĩrĩra hekarũ nene ya Jehova ya kĩĩroho. Mũtũmwo Paulo aaugire atĩ “hema ĩyo [kana, gĩikaro kĩamũre] nĩ ngerekano ya mahinda maya.” (Ahib. 9:9) Kwoguo gũkinyĩria ihinda rĩrĩa Paulo aandĩkĩire Ahibirania marũa, hekarũ ya kĩĩroho nĩ yaambĩtie kũruta wĩra. Hekarũ ĩyo yaambĩrĩirie gũkorũo kuo mwaka-inĩ wa 29 M.M. Mwaka ũcio nĩrĩo Jesu aabatithirio na akĩambĩrĩria gũtungata arĩ “mũthĩnjĩri-Ngai mũnene makĩria” wa Jehova hekarũ-inĩ ya kĩĩroho.—Ahib. 4:14; Atũm. 10:​37, 38. w23.10 25-26 ¶6-7

Nĩguo Akristiano magaacĩre kĩĩroho, nĩ magĩrĩirũo gũkorũo mehaarĩirie kũgarũrĩra rĩrĩa kwabatarania. Tũngĩka ũguo atĩa? No mũhaka tũgĩe na ũigananĩru na njĩra ya kũgarũrĩra rĩrĩa maũndũ maitũ macenjia na gũtĩaga mawoni na matua ma andũ arĩa angĩ. Tũrĩ ndungata cia Jehova, nĩ tũrabatara gũkorũo na ũigananĩru. Ningĩ nĩ tũrabatara gũkorũo na wĩnyihia na ũcayanĩri. Jehova etagwo “Rwaro rwa Ihiga” tondũ matua make makoragwo marĩ marũmu. (Gũcok. 32:4) O na kũrĩ ũguo, nĩ akoragwo na ũigananĩru. O ũrĩa maũndũ thĩinĩ wa thĩ marathiĩ makĩgarũrũkaga, o nake Jehova nĩ agarũragĩra maũndũ nĩguo atigĩrĩre atĩ muoroto wake nĩ wahinga. Jehova oombire andũ na mũhianĩre wake marĩ na ũhoti wa kũgarũrĩra rĩrĩa maũndũ macenjia. Thĩinĩ wa Bibilia, nĩ atũheete motaaro marataũkĩka wega marĩa mangĩtũteithia gũtua matua mega o na tũngĩcemania na moritũ mahaana atĩa. Kĩonereria kĩa Jehova we mwene na motaaro marĩa atũheaga nĩ ũira wa atĩ o na gũtuĩka Jehova nĩ “Rwaro rwa Ihiga,” nĩ akoragwo na ũigananĩru. w23.07 20 ¶1-3

Thĩinĩ wa Bibilia, Jehova eringithanagia na mũtumia wendete mwana wake. (Isa. 66:​12, 13) Ta wĩcirie ũrĩa mũtumia arũmbũyagia kaana gake na wendo na agatigĩrĩra nĩ akahe kĩrĩa karabatara. O na ithuĩ rĩrĩa tũratangĩka, no tũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ egũtũrũmbũiya na wendo. Ndatũtiganagĩria nginya rĩrĩa twamũhĩtĩria. (Thab. 103:8) Kwa ngerekano, rũrĩrĩ rwa Isiraeli nĩ rwatuurithagia Jehova maita maingĩ, no rĩrĩa merira nĩ aamonagia wendo mwĩhokeku. Aameerire: ‘Nĩ mwatuĩkire kĩndũ kĩa goro maitho-inĩ makwa, nĩ mũtĩĩkĩte, na nĩ ndĩmwendete.’ (Isa. 43:​4, 5) No tũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ atwendete. O na angĩkorũo nĩ twĩkĩte mehia maritũ, tũngĩĩrira na tũcokerere Jehova, nĩ tũkwĩyonera atĩ no atwendete. Eranĩire atĩ nĩ ‘arĩtuohagĩra na njĩra nene.’ (Isa. 55:7) Bibilia yugaga atĩ wohanĩri ũcio nĩ ũtũmaga tũgĩe na “mahinda ma gũcanjamũra moimĩte kũrĩ Jehova we mwene.”—Atũm. 3:19. w24.01 27 ¶4-5

Jehova no atũteithie rĩrĩa tũracemania na ũndũ mũritũ. Kwa ngerekano, rĩrĩa tũroria ũrĩa ũtwandĩkĩte atũhe rũtha nĩguo tũhote gũthiĩ kĩgomano, kana rĩrĩa twamũria atũcenjerie mathaa ma wĩra nĩguo tũhotage gũthiĩ mĩcemanio yothe, nĩ tũgĩaga na mweke wa kwĩyonera guoko kwa Jehova ũtũũro-inĩ witũ. No tũkore maũndũ nĩ mathiĩ wega nginya gũkĩra ũrĩa tũkwĩrĩgagĩrĩra. Na ũndũ ũcio nĩ ũtũmaga twĩhoke Jehova o na makĩria. Ezara nĩ oonanagia wĩnyihia na njĩra ya kũhoya Jehova amũteithie. Rĩrĩa rĩothe Ezara aaiguaga aritũhĩirũo nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa eehokeirũo, nĩ aahoyaga Jehova. (Ezar. 8:​21-23; 9:​3-5) Mwerekera ũcio wake nĩ watũmaga andũ arĩa angĩ mamũnyite mbaru na megerekanie na wĩtĩkio wake. (Ezar. 10:​1-4) Rĩrĩa twaigua tũgũmĩirũo nĩ mĩtangĩko ĩgiĩ kuona mabataro maitũ kana ĩgiĩ ũgitĩri wa famĩlĩ citũ, twagĩrĩirũo kũhoya Jehova tũrĩ na ma atĩ nĩ egũtũteithia. w23.11 18 ¶15-17

Jehova ndaugaga atĩ no mũhaka twĩke ciĩko ta iria Iburahimu eekire nĩguo tũtuo athingu. Ma nĩ atĩ, nĩ kũrĩ njĩra nyingĩ cia kuonania wĩtĩkio witũ kũgerera ciĩko. Kwa ngerekano, no tũnyite ũgeni ageni arĩa moka mĩcemanio-inĩ, tũteithie aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa marabatara ũteithio, na twĩke andũ aitũ a famĩlĩ maũndũ mega. Maũndũ macio mothe no matũme twĩtĩkĩrĩke nĩ Ngai na twamũkĩre irathimo ciake. (Rom. 15:7; 1 Tim. 5:​4, 8; 1 Joh. 3:18) Njĩra ĩmwe ya bata makĩria tũngĩonania wĩtĩkio witũ nayo nĩ kũhunjia na kĩyo ũhoro ũrĩa mwega. (1 Tim. 4:16) Ithuothe no tũhote kuonania na ciĩko atĩ nĩ twĩtĩkĩtie atĩ ciĩranĩro cia Ngai nĩ ikaahinga na atĩ njĩra yake ya gwĩka maũndũ nĩyo njega makĩria. Tweka ũguo, nĩ tũrĩkoragwo na ma atĩ Ngai nĩ arĩtũtuaga athingu na tũtuĩke arata ake. w23.12 3 ¶3; 6 ¶15

Mũthamaki Daudi arĩ hakuhĩ gũkua, nĩ eerire Suleimani ciugo icio irĩ rĩandĩko-inĩ rĩa ũmũthĩ. (1 Ath. 2:​1, 3) Arũme othe Akristiano nĩ magĩrĩirũo kũrũmĩrĩra ũtaaro ũcio. Nĩguo magaacĩre, no mũhaka mathĩkĩre watho wa Ngai na marũmĩrĩre motaaro ma Bibilia maũndũ-inĩ mothe ũtũũro-inĩ wao. (Luk. 2:52) Nĩkĩ nĩ ũndũ wa bata mũno harĩ ariũ a Ithe witũ ethĩ gũtuĩka Akristiano agimaru kĩĩroho? Ariũ a Ithe witũ nĩ mahingagia itemi rĩa bata thĩinĩ wa famĩlĩ na kĩũngano-inĩ. Inyuĩ ariũ a Ithe witũ ethĩ, no mũhaka akorũo mwaneciria ũhoro wa mawĩra marĩa mũngĩbatara kũhingia ihinda rĩũkĩte. No gũkorũo nĩ wĩigĩire muoroto wa gũtuĩka ndungata ya mahinda mothe, ndungata ya kĩũngano, na thutha-inĩ mũthuri wa kĩũngano. Ningĩ no gũkorũo nĩ wĩciragia gũkaahikania na kũgĩa ciana. (Ef. 6:4; 1 Tim. 3:1) Nĩguo ũhote gũkinyĩra na kũgaacĩrithia mĩoroto ĩyo, ũrabatara gũkorũo ũrĩ Mũkristiano mũgimaru kĩĩroho. w23.12 24 ¶1-2

Athuri a kĩũngano nĩ mehokeirũo wĩra wa kũrũmbũiya ngʼondu cia Jehova. Arũme acio marĩ kĩyo nĩ makenagĩra mweke wa gũtungatĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ, na nĩ merutanagĩria mũno gũkorũo marĩ ‘arĩithi arĩa marĩithagia kũna.’ (Jer. 23:4; 1 Pet. 5:2) Nĩ tũcokagia ngatho mũno gũkorũo na arũme ta acio ciũngano-inĩ citũ! Athuri a kĩũngano no merute kuumana na kĩonereria kĩa Gideoni, ũrĩa warĩ Mũtiirĩrĩri Bũrũri. (Ahib. 6:12) Nĩ aagitagĩra na akarĩithia andũ a Ngai. (Atiir. 2:16; 1 Maũ. 17:6) O ta Gideoni, athuri a kĩũngano mamũrĩtwo marũmbũyagie andũ a Ngai mahinda-inĩ maya maritũ. (Atũm. 20:28; 2 Tim. 3:1) No twĩrute na Gideoni ũhoro-inĩ wĩgiĩ kuonania ũigananĩru, wĩnyihia, na wathĩki. Nĩ aabataraga ũkirĩrĩria akĩhingia mawĩra macio eehokeirũo. Tũkorũo tũratungata tũrĩ athuri a kĩũngano kana ca, no twĩrute kuonania ngatho makĩria harĩ arũme acio marutaga wĩra na kĩyo, na kũmanyita mbaru.—Ahib. 13:17. w23.06 2 ¶1; 3 ¶3