Rĩrĩ Nĩ Igai Ritũ rĩa Kĩĩroho

1. Nĩ kĩĩ Jehova agitĩrĩte na njĩra ya wendo nĩguo andũ magunĩke?

JEHOVA, “Ngai ũrĩa wĩ muoyo na ũtũũraga tene na tene,” nĩ agitĩrĩte kiugo gĩake kĩrĩa kĩheaga andũ muoyo. Na no mũhaka gĩtũũre amu “uuge [kana, “kiugo,” Byington] kĩa Jehova gĩtũũraga nginya tene na tene.” (1 Pet. 1:23-25) Githĩ tũticokagia ngatho mũno tondũ Jehova nĩ agitĩrĩte ũhoro ũcio wa bata thĩinĩ wa Kiugo gĩake kĩrĩa kĩandĩke, Bibilia!

2. Ngai agitĩrĩte kĩĩ thĩinĩ wa Kiugo gĩake nĩguo andũ ake mahũthagĩre?

² Thĩinĩ wa Kiugo gĩake, Ngai nĩ agitĩrĩte rĩĩtwa rĩrĩa eethuurĩire nĩguo andũ ake marĩhũthagĩre. Maandĩko magwetaga “Jehova Ngai” rita rĩa mbere makĩarĩrĩria “kĩhumo kĩa igũrũ na gĩa thĩ.” (Kĩam. 2:4) Rĩĩtwa rĩa Ngai nĩ rĩandĩkirũo maita maigana ũna na njĩra ya kĩama ihengere-inĩ cia mahiga iria ciarĩ na Maathani Ikũmi. Kwa ngerekano, rĩathani rĩa mbere rĩambagĩrĩria ũũ: “Niĩ nĩ niĩ Jehova Ngai waku.” (Tham. 20:1-17) Rĩĩtwa rĩa Ngai rĩtũũrĩte tondũ Jehova Mwathani ũrĩa Mũnene nĩ agitĩrĩte Kiugo gĩake na rĩĩtwa rĩake o na Shaitani akĩgeragia mũno gũciniina.—Thab. 73:28.

3. O na gũtuĩka ũrutani mũũru wa kĩndini nĩ ũingĩhĩte-rĩ, nĩ kĩĩ Ngai agitĩrĩte?

³ Jehova ningĩ nĩ agitĩrĩte ũhoro wa ma thĩinĩ wa Kiugo gĩake. O na gũtuĩka ũrutani mũũru wa kĩndini ũiyũire thĩ yothe-rĩ, githĩ tũticokagia ngatho mũno kuona atĩ Ngai nĩ atũheete ũtheri na ma ya kĩĩroho! (Thoma Thaburi 43:3, 4.) Nĩ tũkenagĩra gũthiĩ na mbere gũkorũo ũtheri-inĩ ũrĩa Ngai aheanaga, o rĩrĩa andũ aingĩ marĩ nduma-inĩ ya kĩĩroho.—1 Joh. 1: 6, 7.

TŨRĨ NA IGAI RĨA MWANYA

4, 5. Nĩ gĩtĩo kĩrĩkũ kĩa mwanya tũkoretwo nakĩo kuuma mwaka wa 1931?

⁴ Twĩ Akristiano, tũrĩ na igai rĩa mwanya. Igai nĩ kĩndũ kĩrĩa gĩkinyanagĩrio kuuma rũciaro rũmwe nginya rũrĩa rũngĩ. Igai ritũ rĩa kĩĩroho nĩ hamwe na kĩrathimo gĩa gũkorũo na ũmenyo wa ma wa Kiugo kĩa Ngai na ũtaũku mwega wĩgiĩ ma ĩrĩa ĩmũkoniĩ o hamwe na mĩoroto yake. Ningĩ nĩ rĩkonainie na gĩtĩo kĩmwe kĩa mwanya mũno.

⁵ Gĩtĩo kĩu gĩatuĩkire gĩcunjĩ kĩa igai ritũ rĩa kĩĩroho kĩrũrũngano-inĩ kĩrĩa kĩarĩ Columbus, Ohio, U.S.A., mwaka wa 1931. Karatathi-inĩ ka mũtaratara ga kĩrũrũngano kĩu, haarĩ na ndemwa igĩrĩ. Andũ aingĩ gatagatĩ-inĩ ka athikĩrĩria nĩ maageragia kwĩgereria kĩrĩa ndemwa icio ciarũgamĩrĩire o na amwe makĩĩgereria ũrĩa kũrĩ. Ndemwa icio ciarũgamĩrĩire rĩĩtwa ritũ rĩerũ! Mbere ĩyo twetagwo Arutwo a Bibilia, no mũthenya wa Kiumia, Julaĩ 26, 1931 nĩ twetĩkanĩirie kũiyũkia rĩĩtwa Aira a Jehova. Kĩarĩ gĩkeno kĩnene kwamũkĩra rĩĩtwa rĩu rĩa Kĩĩmandĩko. (Thoma Isaia 43:12.) Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe aririkanaga akoiga, “Ndikariganĩrũo nĩ mbugĩrĩrio nene ĩrĩa yaihũrire kũrĩa twarũrũnganĩte.” Gũtirĩ andũ angĩ meendaga gwĩtanio na rĩĩtwa rĩu thĩinĩ wa thĩ, ĩndĩ Ngai nĩ atũrathimĩte kwa ihinda rĩa mĩaka makĩria ma mĩrongo ĩnana ĩrĩa tũkoretwo tũkĩrĩhũthĩra. Ĩ ti gĩtĩo kĩa mwanya mũno gũkorũo tũrĩ Aira a Jehova!

6. Igai ritũ rĩa kĩĩroho nĩ hamwe na ũhoro ũrĩkũ wa ma?

⁶ Igai riitũ rĩa kĩĩroho ningĩ nĩ hamwe na ũhoro mũingĩ wa ma na wa bata wa mahinda ma tene. Kwa ngerekano, ta wĩcirie ũhoro wa Iburahimu, Isaka, na Jakubu. No mũhaka athuri acio na famĩlĩ ciao makorũo nĩ maaragĩrĩria ũrĩa mangĩkenia Jehova. Nokĩo Jusufu ũrĩa warĩ mũrũngĩrĩru aaregire ngomanio ĩtagĩrĩire nĩguo ‘ndakehie Ngai.’ (Kĩam. 39:7-9) Mĩtugo ya Gĩkristiano, o nayo nĩ yakinyanagĩrio na njĩra ya kanua kana kĩonereria. Ũmwe wa maũndũ macio nĩ ũhoro wĩgiĩ Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani ũrĩa mũtũmwo Paulo aakinyĩirie ciũngano cia Gĩkristiano. (1 Kor. 11:2, 23) Ũmũthĩ, maũndũ marĩa mabataranagia nĩguo tũthathaiye Ngai ‘na roho na ma’ maandĩkĩtwo thĩinĩ wa Kiugo gĩake. (Thoma Johana 4:23, 24.) Bibilia ĩrĩ ho nĩguo ĩteithie andũ othe, no ithuĩ arĩa tũtungatagĩra Jehova nĩ tũmĩkenagĩra makĩria.

7. Igai ritũ nĩ hamwe na kĩĩranĩro kĩrĩkũ gĩa gwĩkĩra ngoro?

⁷ Gĩcunjĩ kĩmwe kĩa igai ritũ rĩa kĩĩroho nĩ maũndũ marĩa macabithĩtio ica ikuhĩ maronania atĩ ‘Jehova e mwena witũ.’ (Thab. 118:7) Ũndũ ũcio nĩ ũtũmaga tũigue twĩna ũgitĩri, o na rĩrĩa tũranyarirũo. Ũndũ ũmwe ũtwĩkĩraga ngoro wa igai ritũ rĩa kĩĩroho rĩrĩa rĩrathiĩ o rĩaramĩte nĩ kĩĩranĩro gĩkĩ: “Gũtirĩ mũtĩ wa mbaara o na ũrĩkũ, ũrĩa ũthondeketwo wa gũgũũkĩrĩra, ũkaagĩrĩra wĩra-inĩ waguo; ningĩ wĩ cira-inĩ-rĩ, nĩũkahoota ciugo ciothe cia mũndũ ũrĩa ũgagũũkĩrĩra. Rĩu nĩrĩo igai rĩa ndungata cia Jehova, o naguo ũhoro wacio wa gũtuwo thingu uumaga kũrĩ niĩ; ũguo nĩguo Jehova ekuuga.” (Isa. 54:17) Gũtirĩ itharaita o na rĩmwe rĩa Shaitani rĩngĩhota gũtũniina biũ.

8. Nĩ maũndũ marĩkũ tũkwarĩrĩria gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ na kĩrĩa kĩrũmĩrĩire?

⁸ Shaitani nĩ ageretie kũniina Kiugo kĩa Ngai, kweheria rĩĩtwa Jehova, na kũhithania ũhoro wa ma. No ndangĩhota gũcindana na Jehova, o we ũthararĩtie mageria macio mothe. Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ na kĩrĩa kĩrũmĩrĩire, nĩ tũkuona (1) ũrĩa Ngai agitĩrĩte Kiugo gĩake; (2) ũrĩa Jehova atigĩrĩire atĩ nĩ agitĩra rĩĩtwa rĩake; na (3) ũrĩa Ithe witũ wa igũrũ arĩ we Kĩhumo na Mũgitĩri wa ma ĩrĩa tũkenagĩra.

JEHOVA NĨ AGITĨRĨTE KIUGO GĨAKE

9-11. Nĩ ngerekano irĩkũ ironania atĩ Bibilia nĩ ĩĩtirĩtie tharĩkĩro nyingĩ?

⁹ Jehova nĩ agitĩrĩte Kiugo gĩake o na gũtuĩka kĩanagerio kũniinwo maita maingĩ. Catholic Encyclopedia yugaga ũũ: “Mwaka wa 1229, Mũcemanio wa Toulouse nĩ wagiririe andũ arĩa matarĩ ahunjia kũhũthĩra [Bibilia cia thiomi iria andũ maragia] nĩ ũndũ wa ngucanio ĩrĩa yarĩ ho gatagatĩ-inĩ kao na Albigenses na Waldenses . . . Naguo mũcemanio ũrĩa wekĩirũo Tarragona, Spain, ũtongoretio nĩ James wa I, nĩ waheanire mũkaana o ta ũcio. . . . Atongoria a kanitha a Roma maingĩrĩire ũndũ ũcio rita rĩa mbere mwaka wa 1559, rĩrĩa Watho wa Paulo wa Kana wagiririe andũ gũcaba na gũkorũo na Bibilia cia thiomi iria maaragia matarĩ ahe rũtha nĩ Wabici Ĩrĩa Theru.”

¹⁰ O na gũtuĩka Bibilia yanatharĩkĩrũo maita maingĩ, nĩ ĩtũũrĩte. Kĩndũ mwaka wa 1382, John Wycliffe na arĩa maanyitanagĩra nake nĩ maarutire Bibilia ya mbere ya Gĩthũngũ. Mũtaũri ũngĩ wa Bibilia aarĩ William Tyndale, ũrĩa woragirũo mwaka wa 1536. Gũtuĩkaga aanĩrĩire ũũ ohereirio mũtĩ-inĩ: “Mwathani, hingũra maitho ma mũthamaki wa Ngeretha.” Agĩcoka agĩitwo na agĩcinwo.

¹¹ Bibilia nĩ ĩĩtirĩtie o na kũrĩ na ũkararia. Kwa ngerekano, mwaka wa 1535, nĩrĩo Bibilia ĩrĩa yataũrirũo na Gĩthũngũ ya Miles Coverdale yarutirũo. Coverdale aahũthĩrire ũtaũri wa Tyndale wa “Kĩrĩkanĩro Kĩrĩa Kĩerũ” na wa “Kĩrĩkanĩro Kĩrĩa Gĩkũrũ” kuuma ibuku rĩa Kĩambĩrĩria nginya rĩa Maũndũ ma Matukũ ma Tene. Aataũrire icunjĩ icio ingĩ cia Maandĩko kuuma Kĩlatini na kuuma kũrĩ Bibilia ya Kĩnjĩrĩmani ya Martin Luther. Ũmũthĩ, Bibilia Takatifu—Tafsiri ya Ulimwengu Mpya nĩ ĩkenagĩrũo nĩ gũkorũo ĩrĩ hũthũ gũtaũkĩrũo, wĩhokeku wayo harĩ ciugo cia maandĩko ma Bibilia, na ũteithio wayo ũtungata-inĩ. Nĩ tũkenaga nĩ kũmenya atĩ gũtirĩ hinya o na ũrĩkũ wa mũndũ kana ndaimono ũkahota orĩ kũgiria Kiugo kĩa Jehova kĩgitĩrũo.

ŨRĨA JEHOVA AGITĨRĨTE RĨĨTWA RĨAKE

12. Bibilia ya Tafsiri ya Ulimwengu Mpya ĩkoretwo na itemi rĩrĩkũ harĩ kũgitĩra rĩĩtwa rĩa Ngai?

¹² Jehova nĩ atigĩrĩire atĩ rĩĩtwa rĩake rĩtikeeherio biũ thĩinĩ wa Kiugo gĩake. Bibilia ya Tafsiri ya Ulimwengu Mpya nĩ ĩkoretwo na itemi inene ũndũ-inĩ ũcio. Thĩinĩ wa ngamba yayo-rĩ, kamĩtĩ ya ataũri ayo erutĩri maandĩkire ũũ: “Ũndũ ũrĩa mũnene mũno wa ũtaũri ũyũ nĩ gũcokia rĩĩtwa rĩa Ngai kũrĩa rĩagĩrĩire thĩinĩ wa maandĩko ma Gĩthũngũ. Rĩcoketio tũkĩhũthĩra rĩĩtwa rĩrĩa rĩtĩkĩrĩku rĩa Gĩthũngũ ‘Jehova’ maita 6,973 Maandĩko-inĩ ma Kĩhibirania na maita 237 thĩinĩ wa Maandĩko ma Kĩgiriki.” Bibilia ya Tafsiri ya Ulimwengu Mpya rĩu no yoneke, ĩrĩ yothe kana gĩcunjĩ kĩmwe, na thiomi makĩria ma 116, na kobĩ makĩria ma 178,545,862 nĩ icabĩtwo.

13. Nĩ kĩĩ kĩngĩtũma tuuge atĩ rĩĩtwa rĩa Ngai nĩ rĩkoretwo rĩũĩkaine kuuma rĩrĩa andũ moombirũo?

¹³ Rĩĩtwa rĩa Ngai rĩkoretwo rĩũĩkaine kuuma rĩrĩa andũ mombirũo. Adamu na Hawa nĩ moĩ rĩĩtwa rĩa Jehova na nĩ maarĩhũthagĩra. Rĩrĩa Hamu aagĩire ithe gĩtĩo thutha wa Kĩguũ, Nuhu oigire ũũ: “Jehova arogathwo, o we Ngai wa Shemu, Nake Kanaani [mũrũ wa Hamu] arotuĩka ndungata yake.” (Kĩam. 4:1; 9:26) Ngai we mwene oigire ũũ: “Niĩ nĩ niĩ Jehova; rĩu nĩrĩo rĩĩtwa rĩakwa; naguo riri wakwa wa ũrĩa njĩkĩrĩirũo-rĩ, ndingĩĩtĩkĩra kũhe ũngĩ.” Ngai ningĩ oigire ũũ: “Niĩ nĩ niĩ Jehova, na gũtirĩ ũngĩ o na ũrĩkũ; thengia o niĩ-rĩ, hatirĩ Ngai ũngĩ.” (Isa. 42:8; 45:5) Jehova nĩ atigĩrĩire atĩ rĩĩtwa rĩake nĩ rĩgitĩrĩtwo na rĩkamenyithio andũ thĩ yothe. Githĩ ti gĩtĩo kĩnene gũkorũo tũkĩhũthĩra rĩĩtwa rĩa Jehova na kũmũtungatĩra tũrĩ Aira ake! Nĩ ta twanagĩrĩra tũkoiga: ‘Tondũ wa rĩĩtwa rĩa Ngai witũ nĩ tũkuoya ibebero citũ na igũrũ.’—Thab. 20:5.

14. Thengia thĩinĩ wa Bibilia-rĩ, nĩ kũ kũngĩ rĩĩtwa rĩa Ngai rĩngĩoneka?

¹⁴ Rĩĩtwa rĩa Ngai rĩtionekaga thĩinĩ wa Bibilia iki. Ta wĩcirie ũhoro wa Ihiga rĩa Moabu, rĩrĩa rĩonirũo Dhiban (Dibon), mairũ 13 (km 21) mwena wa irathĩro wa Iria rĩa Cumbĩ. Ihiga rĩu nĩ rĩgwetete Mũthamaki Omuri wa Isiraeli na rĩgataarĩria ũrĩa Mũthamaki Mesha wa Moabu okĩrĩire Isiraeli. (1 Ath. 16:28; 2 Ath. 1:1; 3:4, 5) No ũndũ ũrĩa wa mwanya nĩ atĩ rĩĩtwa rĩa Ngai nĩ rĩandĩke Ihiga-inĩ rĩu na ndemwa inya cia Kĩhibirania YHWH, iria ciĩtagwo Tetragrammaton. Ndemwa icio ningĩ nĩ cionekaga maita maingĩ icunjĩ-inĩ cia rĩũmba cia Marũa ma Lakishi marĩa monekire Isiraeli.

15. Septuagint nĩ kĩĩ, na yagĩire kuo atĩa?

¹⁵ Ataũri a tene a Bibilia maarĩ na itemi harĩ kũgitĩra rĩĩtwa rĩa Ngai. Thutha wa gũthamĩrio Babuloni kuuma mwaka wa 607 M.M.M. nginya 537 M.M.M., Ayahudi aingĩ matiacokire Juda na Isiraeli. Gũkinyĩria karine ya gatatũ M.M.M., taũni ya Aleksandiria, Misiri, nĩ yatuĩkĩte gĩikaro kĩa Ayahudi aingĩ arĩa maabataraga gũtaũrĩrũo Maandĩko ma Kĩhibirania na rũthiomi rwa Kĩgiriki, rũrĩa hĩndĩ ĩyo rwahũthagĩrũo mabũrũri-inĩ maingĩ. Ũtaũri ũcio ũrĩa warĩkire karine-inĩ ya kerĩ M.M.M., nĩguo wĩtagwo Septuagint. Kobĩ imwe ciaguo nĩ ikoragwo na rĩĩtwa rĩa Jehova rĩandĩkĩtwo na Kĩhibirania.

16. Heana ngerekano ya ũrĩa rĩĩtwa rĩa Ngai rĩhũthĩrĩtwo ibuku-inĩ rĩacabirũo rĩa mbere mwaka wa 1640.

¹⁶ Rĩĩtwa rĩa Ngai nĩ rĩonekaga thĩinĩ wa ibuku rĩa Bay Psalm, rĩrĩa rĩarĩ rĩa mbere gũcabwo mabũrũri-inĩ ma Amerika marĩa maathagwo nĩ Ngeretha. Rĩrĩa rĩacabithirio rĩa mbere (mwaka wa 1640) rĩarĩ na ibuku rĩa Thaburi, rĩtaũrĩtwo na Gĩthũngũ kĩa hĩndĩ ĩyo kuuma Kĩhibirania. Nĩ rĩahũthĩrĩte rĩĩtwa rĩa Ngai thĩinĩ wa mĩhari ta Thaburi 1:1, 2, ĩrĩa yugaga atĩ “kũrathimwo nĩ mũndũ” ũtatwaranaga na ũtaaro wa arĩa oru, “ĩndĩ watho wa Iehova nĩguo ũmũkenagia.” Nĩgetha wone ũhoro makĩria wĩgiĩ rĩĩtwa rĩa Ngai, rora broshua Jina la Mungu Litakaloendelea Milele.

JEHOVA NĨ AGITĨRĨTE ŨHORO WA MA

17, 18. (a) Ũngĩtaarĩria kiugo “ma” atĩa? (b) ‘Ũhoro-wa-ma wĩgiĩ ũhoro-ũrĩa-mwega’ ũkuuĩte maũndũ marĩkũ?

¹⁷ Nĩ tũkenaga tũgĩtungatĩra ‘Jehova, Mũrungu ũrĩa wa ma.’ (Thab. 31:5) Ma nĩ kĩĩ? Nĩ maũndũ mothe marĩa megiĩ ũndũ mũna. Kũringana na Kĩhibirania kĩa Bibilia, kiugo kĩrĩa kaingĩ gĩtaũrĩtwo “ma” gĩkonainie na ũndũ wa ma, wa kwĩhokeka, kana ũrĩ ho. Kiugo gĩa Kĩgiriki kĩrĩa gĩtaũrĩtwo “ma” kĩonanagia kĩndũ kĩringaine na ũhoro wa ma kana ũndũ ũrĩa wagĩrĩire na mwega.

¹⁸ Jehova nĩ agitĩrĩte ma ya kĩĩroho na agatũma ũmenyo ũmĩgiĩ woneke na ũthiĩ na mbere kuongerereka. (2 Joh. 1, 2) Ũtaũku witũ wĩgiĩ ma ũthiaga o ũkĩongererekaga amu “mũthiĩre wa andũ arĩa athingu ũhaana ta ũtheri gũgĩkĩa, ũrĩa ũũkaga ũkĩnenehaga kinya mũthenya barigici”! (Thim. 4:18) Hatarĩ nganja, nĩ twĩtĩkanagia biũ na Jesu, ũrĩa werire Ngai ũũ mahoya-inĩ: “Ũhoro waku nĩguo ũhoro-ũrĩa-wa-ma.” (Joh. 17:17) Kiugo kĩa Ngai kĩrĩa kĩandĩke gĩkoragwo na ‘ũhoro-wa-ma wĩgiĩ ũhoro-ũrĩa-mwega,’ ũrĩa ũkuuĩte ũrutani wothe wa Gĩkristiano. (Gal. 2:14) Ũrutani ũcio nĩ hamwe na ma ĩrĩa ĩgiĩ rĩĩtwa rĩa Jehova, ũnene wake, igongona rĩa Jesu rĩa ũkũũri, ũriũkio, o na Ũthamaki. Rekei rĩu twarĩrĩrie ũrĩa Ngai agitĩrĩte ũhoro wa ma o na Shaitani akĩgeragia kũũhithania.

JEHOVA GŨTHARARIA THARĨKĨRO KWEREKERA ŨHORO WA MA

19, 20. Nimirodi aarĩ ũ, na nĩ mũbango ũrĩkũ waharaganire hĩndĩ yake?

¹⁹ Thutha wa Kĩguũ, nĩ kweragwo atĩrĩ: “Ta Nimirodi, ũrĩa wonagwo nĩ Jehova arĩ hoti ya ũguĩmi.” (Kĩam. 10:9) Tondũ aarĩ mũkararia wa Jehova Ngai, Nimirodi aathathayagia Shaitani na aahaanaga o ta akararia arĩa Jesu eerire ũũ: “Inyuĩ-rĩ, mũrĩ a ithe wanyu mũcukani, namo maũndũ marĩa ithe wanyu eriragĩria nĩmo mwendaga gwĩka. We . . . ndaigana kwĩrũgamania na ũhoro-ũrĩa-wa-ma.”—Joh. 8:44.

²⁰ Nimirodi aathanaga Babeli hamwe na taũni ingĩ iria ciarĩ gatagatĩ ka njũĩ cia Tigirisi na Farati. (Kĩam. 10:10) No kũhoteke nĩwe waambĩrĩirie gwaka Babeli o hamwe na nyũmba yayo ndaya na igũrũ mwaka wa 2269 M.M.M. Mũgarũ na wendi wa Jehova atĩ andũ maiyũre kũndũ guothe thĩinĩ wa thĩ, aaki acio moigire ũũ: “Nĩtwĩkei atĩrĩ, nĩtwĩakĩre itũũra, na twake nyũmba mũthiringo, ndaya na igũrũ, gacũmbĩrĩ kayo gakinye o kũu matu-inĩ marĩa mairũ nĩguo twĩgĩĩre igweta; tũtikaharaganĩrio thĩ yothe.” No mũbango ũcio nĩ watiganĩirio rĩrĩa Ngai “aahĩngĩcanĩirie andũ othe a thĩ mwarĩrie wao” na akĩharagania acio meendaga gwaka nyũmba ĩyo. (Kĩam. 11:1-4, 8, 9) Angĩkorũo Shaitani eendaga kwambĩrĩria ndini ĩmwe nĩguo andũ othe mamũthathayagie-rĩ, mũbango wake waharaganirio kaimana. Hĩndĩ ĩrĩa yothe andũ makoretwo kuo, ũthathaiya wa Jehova nĩ ũtooretie na ũthiaga ũtheremete makĩria o mũthenya.

21, 22. (a) Nĩkĩ ndini ya maheeni ndĩrĩ yakorũo ĩrĩ ũgwati mũnene harĩ ũthathaiya wa ma? (b) Nĩ maũndũ marĩkũ tũkaarĩrĩria gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire?

²¹ Ndini ya maheeni ndĩrĩ yakorũo ĩrĩ ũgwati mũnene harĩ ũthathaiya wa ma. Nĩkĩ? Tondũ Mũrutani witũ Mũnene nĩ atigĩrĩire atĩ Kiugo gĩake kĩrĩa kĩandĩke nĩ kĩgitĩre, akamenyithia andũ rĩĩtwa rĩake, na agakorũo e Kĩhumo kĩa ma ya kĩĩroho. (Isa. 30:20, 21) Gũthathaiya Ngai na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire nĩ gũtũrehagĩra gĩkeno, no gwĩka ũguo kũbataraga tũikare twĩiguĩte kĩĩroho, twĩhoke Jehova biũ na tũrũmĩrĩre ũtongoria wa roho wake mũtheru.

²² Gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire, nĩ tũgaathuthuria ũrĩa morutani mamwe ma maheeni maambĩrĩirie. Nĩ tũkoona atĩ matikoragwo na mũthingi mangĩthimwo na Maandĩko. Makĩria ma ũguo-rĩ, nĩ tũkoona ũrĩa Jehova, Mũgitĩri wa ũhoro wa ma ũrĩa ũtangĩringithanio na ũngĩ, atũrathimĩte na morutani ma ma marĩa tũkenagĩra marĩ igai ritũ rĩa kĩĩroho.