Thigari cia Mbũtũ ya Mũthamaki Gũkinyĩrũo nĩ Ũhoro

Nĩ mwaka wa 59 M.M. Gĩkundi kĩa ohwo kĩraingĩra Roma kĩgereire kĩhingo kĩa Porta Capena, kĩrũgamĩrĩirũo nĩ thigari. Karĩma-inĩ ka Palatine nĩho nyũmba ya Mũthamaki Nero ĩrĩ, ĩrangĩirũo nĩ thigari cia Mbũtũ ya mũthamaki ciĩkĩrĩte hiũ cia njora nguo-inĩ ciacio.a Julius, mũnene wa thigari igana, akamagereria harĩa hekagĩrũo mĩcemanio kũu Roma na makambatĩra Karĩma-inĩ ka Viminal. Makahĩtũka mũgũnda wĩna magongona maingĩ ma ngai cia Roma na kĩhaaro kĩrĩa thigari imenyagĩrio.

Ũmwe wa ohwo acio nĩ mũtũmwo Paulo. Mĩeri ĩigana ũna mbere ĩyo rĩrĩa Paulo aarĩ meri-inĩ yahũũragwo nĩ kĩhuhũkanio, mũraika wa Ngai aamwĩrire ũũ: “Ndũrĩ hingo ũtakarũgama mbere ya Kaisari.” (Atũm. 27:24) Hihi Paulo e hakuhĩ kũrũgama mbere ya mũnene ũcio? Erorera taũni ĩyo nene ya Ũthamaki wa Roma, no mũhaka akorũo nĩ araririkana ciugo iria Mwathani Jesu aamwĩrĩte arĩ Mũthiringo-inĩ wa Antonia, Jerusalemu. Jesu aamwĩrĩte ũũ: “Ũmĩrĩria: tondũ o ta ũrĩa woimbũranĩire ũhoro wakwa gũkũ Jerusalemu, ũguo noguo ũtarĩ hingo ũtagatuĩka mũira wa kuumbũranĩra ũhoro wakwa kũrĩa Roma nakuo.”—Atũm. 23:10, 11.

No kũhoteke Paulo nĩ aarũgamire erorere Castra Praetoria—nyũmba nene ĩna thingo ndaya ciakĩtwo na maturubarĩ matune. Nyũmba ĩyo ĩikaragwo nĩ thigari cia Mbũtũ ya Mũthamaki, iria irutaga wĩra wa kũmũrangĩra na cia kũrora itũũra. Ĩikaragwo nĩ thigari 12,000 cia Mbũtũ ya Mũthamaki na thigari ngiri cigana ũna iria irangagĩra taũni, o hamwe na iria ithiaga na mbarathi. Nyũmba ĩyo ĩririkanagia andũ hinya mũingĩ ũrĩa mũthamaki akoragwo naguo. Tondũ Mbũtũ ya Mũthamaki nĩyo ĩroraga ohwo a kuuma icigo itiganĩte cia bũrũri, Julius atongoretie gĩkundi gĩake magereire kĩmwe kĩa ihingo iria inya nene. Thutha wa rũgendo rũritũ rwa mĩeri ĩigana ũna, rĩu nĩ akinyia gĩkundi gĩake kĩa ohwo kũrĩa kĩagĩrĩire gũkinya.—Atũm. 27:1-3, 43, 44.

MŨTŨMWO ŨCIO AAHUNJIRIE “HATARĨ MŨNDŨ ŨNGĨMŨGIRIA”

Marĩ rũgendo-inĩ rũu, Paulo nĩ onirio cioneki cionanagia atĩ andũ othe arĩa maarĩ meri-inĩ nĩ mangĩahonokire yathũka. Kũrũmwo nĩ nyoka yarĩ na thumu gũtirĩ ũndũ kwamwĩkire. Nĩ aahonirie andũ gĩthama-inĩ kĩa Melita, kũrĩa andũ maambĩrĩirie kuuga atĩ aarĩ ngai. No kũhoteke thigari iria ingĩ cia Mbũtũ ya Mũthamaki nĩ ciakinyĩirũo nĩ ũhoro ũcio na ikĩwarĩrĩria.

Paulo nĩ aakoretwo onana na ariũ a Ithe witũ a kuuma Roma arĩa ‘mokĩte kũmũthagania Kĩngʼangʼa-inĩ kĩa Apio, o na handũ hetagwo Nyũmba Ithatũ cia Ageni.’ (Atũm. 28:15) No hihi angĩahotire atĩa kũhingia wendi wake wa kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega kũu Roma arĩ muohe? (Rom. 1:14, 15) Andũ amwe meciragĩria atĩ ohwo maaneanagwo kũrĩ mũnene wa mbũtũ ya mũthamaki. Angĩkorũo nĩguo-rĩ, no kũhoteke Paulo aatwarirũo kũrĩ Mũnene wetagwo Afranius Burrus, ũrĩa hihi warĩ wa kerĩ wathani-inĩ kuuma harĩ mũthamaki.b O ũrĩa kũngĩkorũo kwarĩ, handũ ha kũrangĩrũo nĩ anene a thigari igana, rĩu Paulo aarangagĩrũo nĩ mũthigari ũmwe wa Mbũtũ ya Mũthamaki. Nĩ etĩkĩrĩtio kũbanga kũrĩa arĩikaraga na kwamũkĩra ageni o na kũmahunjĩria “hatarĩ mũndũ ũngĩmũgiria.”—Atũm. 28:16, 30, 31.

PAULO AAHUNJĨIRIE ARĨA MAARĨ IGWETA O NA ARĨA MATAARĨ

Arĩ wĩra-inĩ wake wa gũtuanĩra, no kũhoteke Burrus nĩ aahoire mũtũmwo Paulo ũhoro, marĩ nyũmba-inĩ ya mũthamaki kana kambĩ-inĩ ya Mbũtũ ya Mũthamaki, atanatwara cira ũcio kũrĩ Nero.Paulo nĩ aahũthĩrire mweke ũcio wa mwanya ‘kũhunjĩria arĩa maarĩ igweta o na arĩa mataarĩ.’ (Atũm. 26:19-23) O na gũtuĩka tũtiũĩ ũrĩa Burrus aatuire, Paulo ndaaikirio korokoro ĩrĩa yarĩ kambĩ-inĩ ya Mbũtũ ya Mũthamaki.c

Nyũmba ĩrĩa Paulo aakomborete yarĩ nene ũũ atĩ nĩ eetaga “arĩa maarĩ atongoria a Ayahudi” nĩguo amahunjĩrie hamwe na ‘gĩkundi kĩnene kĩa arĩa maathiaga kũrĩ we kũu aaikaraga.’ Ningĩ nĩ aathikagĩrĩrio nĩ thigari imwe cia Mbũtũ ya Mũthamaki iria ciaiguaga ‘akiumbũra ũhoro’ wĩgiĩ Ũthamaki na Jesu kũrĩ Ayahudi, “kuuma rũcinĩ kinya hwaĩ-inĩ.”—Atũm. 28:17, 23.

Ikundi cia thigari cia kũrangĩra nyũmba ya mũthamaki ciacenjagio o mũthenya ithaa rĩa kanana. Mũthigari ũrĩa warangagĩra Paulo o nake nĩ aacenjagio kaingĩ. Ihinda rĩa mĩaka ĩyo ĩĩrĩ mũtũmwo ũcio ohetwo, thigari nĩ ciaiguaga akĩgweta ciugo iria ikwandĩkĩrũo Akristiano a Efeso, Filipi, Kolosai, na Ahibirania na ikĩmuona akĩandĩka irũa kũrĩ Mũkristiano wetagwo Filemona. Arĩ kũu korokoro, Paulo nĩ aateithirie ngombo yorĩte yetagwo Onesimo, ‘mwana ũrĩa aaciarĩire kũu kĩoho-inĩ,’ na akĩmũtũma acoke kũrĩ mwathi wake. (Filem. 10) Hatarĩ nganja Paulo nĩ eeciragia ũhoro wa thigari iria ciamũrangagĩra. (1 Kor. 9:22) No tũgerie kũhũũra mbica akĩũria mũthigari bata wa indo ngũrani cia ita iria mehumbaga agacoka akahũthĩra ũhoro ũcio ngerekano-inĩ.—Ef. 6:13-17.

‘ARAGIAI ŨHORO WA NGAI MŨTARĨ NA GUOYA’

Kuohwo kwa Paulo nĩ gwateithĩrĩirie ‘ũhoro ũrĩa mwega gũthiĩ na mbere’ harĩ thigari ciothe cia Mbũtũ ya Mũthamaki na andũ angĩ. (Afil. 1:12, 13) Thigari iria ciaikaraga Castra Praetoria nĩ ciahotaga kwaranĩria na andũ kũrĩa guothe Ũthamaki wa Roma wathanaga, o hamwe na mũthamaki na nyũmba yake yothe. Nyũmba ĩyo nĩ andũ a famĩlĩ yake, ndungata, na ngombo, na amwe ao nĩ maatuĩkire Akristiano. (Afil. 4:22) Nĩ ũndũ wa Paulo kũhunjia arĩ na ũmĩrĩru, ariũ a Ithe a Roma nĩ maagĩire na ũcamba wa ‘kwaria ũhoro wa Ngai matarĩ na guoya.’—Afil. 1:14.

Ningĩ kĩonereria kĩa ũrĩa Paulo aahunjirie arĩ Roma nĩ gĩtwĩkagĩra ngoro ‘tũkĩhunjia ũhoro hĩndĩ ĩrĩa njagĩrĩru o na ĩrĩa ĩtarĩ njagĩrĩru.’ (2 Tim. 4:2) Amwe aitũ matihotaga kuuma mũciĩ, angĩ me thibitarĩ, mĩciĩ ya kũrora andũ akũrũ, kana korokoro-inĩ nĩ ũndũ wa wĩtĩkio wao. O na maũndũ maitũ mangĩkorũo matariĩ atĩa, no tũhunjĩrie arĩa hihi moka gũtũceerera kana gũtũtungatĩra. Tũngĩhunjia tũrĩ na ũcamba rĩrĩa rĩothe tuona mweke, nĩ twĩyonagĩra atĩ “Ũhoro wa Ngai ti muohe.”—2 Tim. 2:8, 9.