Gũthoma Maandĩko Ũgĩtĩtĩrithagia Ũrĩa Kwagĩrĩire

RĨRĨA ũraria na andũ ũhoro wĩgiĩ mĩoroto ya Ngai, marĩ mũndũ ũmwe ũmwe kana ũrĩ rĩarĩrio-inĩ, wagĩrĩirũo kũhũthĩra Kiugo kĩa Ngai. Kaingĩ ũndũ ũcio ũhutagia gũthoma maandĩko Bibilia-inĩ, na nĩ ũndũ ũcio twagĩrĩirũo nĩ gũthoma wega.

Gũtĩtĩrithia Ũrĩa Kwagĩrĩire Kuumaga Ngoro-inĩ. Twagĩrĩirũo gũthoma Maandĩko kuuma ngoro-inĩ. Wĩcirie ngerekano imwe. Ũgĩthoma na kayũ Thaburi 37:11, mũgambo waku wagĩrĩirũo kuonania gĩkeno gĩa kwĩrĩgĩrĩra thayũ ũrĩa wĩranĩirũo rĩandĩko-inĩ rĩu. Ũgĩthoma Kũguũrĩrio 21:4 ũhoro-inĩ wĩgiĩ kũniinwo kwa mĩnyamaro na gĩkuũ, mũgambo waku wagĩrĩirũo kuonania ngatho ciumĩte ngoro nĩ ũndũ wa ciĩranĩro icio cia gũtũũmĩrĩria cia magegania. Rĩandĩko rĩa Kũguũrĩrio 18:2, 4, 5, rĩagĩrĩirũo gũthomwo na njĩra ĩronania mĩtũkĩ tondũ rĩheanaga mũkaana wa kuuma thĩinĩ wa ‘Babuloni ũrĩa Mũnene,’ ũrĩa ũtitikanĩtie mehia. Ma nĩ atĩ twagĩrĩirũo gũthoma kuuma ngoro no ti na njĩra ĩkĩrĩtie njano. Ũrĩa ũgũthoma kuuma ngoro kwĩhocetie harĩ rĩandĩko rĩrĩa ũrathoma na ũrĩa rĩrahũthĩka.

Tĩtĩrithia Ciugo Iria Ciagĩrĩire. Angĩkorũo kĩrĩa ũrarĩrĩria kĩrĩ gacunjĩ-inĩ kanini tu ka rĩandĩko, wagĩrĩirũo gũtĩtĩrithia gacunjĩ kau ũkĩrĩthoma. Kwa ngerekano, ũgĩthoma Mathayo 6:33 kuonania ũrĩa ‘kwamba gũcaria ũthamaki wa Ngai’ kuugĩte, ndũngĩtĩtĩrithia ciugo “ũthingu wake” kana, “indo icio ciothe.”

Thĩinĩ wa mĩario Mũcemanio-inĩ wa Ũtungata, wahota gũkorũo ũbangĩte gũthoma Mathayo 28:19. Wagĩrĩirũo gũtĩtĩrithia ciugo irĩkũ? Angĩkorũo ũrenda gwĩkĩra andũ ngoro magĩe na kĩyo harĩ kwambĩrĩria kũruta andũ Bibilia, tĩtĩrithia ciugo “matuĩke arutwo.” No angĩkorũo ũrenda kwarĩrĩria wĩra ũrĩa Akristiano mehokeirũo wa kũhunjĩria andũ a kuuma mabũrũri-inĩ mangĩ kana ũrenda gwĩkĩra ahunjia amwe ngoro magatungatĩre kũrĩa kũrĩ na bata mũnene wa ahunjia, no ũtĩtĩrithie ciugo “andũ a ndũrĩrĩ ciothe.”

Maita maingĩ tũhũthagĩra maandĩko tũgĩcokia kĩũria kana tũkĩnyita mbaru ũndũ andũ marakararia. Ũngĩtĩtĩrithia maũndũ mothe na njĩra ĩmwe thĩinĩ wa mũhari, athikĩrĩria aku no mage kuona ũrĩa rĩandĩko rĩu rĩkonainie na kĩrĩa ũrarĩrĩria. Wee no ũkorũo ũgĩtaũkĩrũo wega, ĩndĩ athikĩrĩria aku matirataũkĩrũo.

Kwa ngerekano rĩrĩa ũrathoma Thaburi 83:18 thĩinĩ wa Bibilia ĩrĩ na rĩĩtwa rĩa Ngai-rĩ, ũngĩtĩtĩrithia ciugo “Ũrĩa-wĩ-Igũrũ-Mũno,” mwene nyũmba no age gũtaũkĩrũo nĩ ũndũ ũroneka ta ũrĩ mũhũthũ wa atĩ Ngai nĩ arĩ rĩĩtwa. Wagĩrĩirũo nĩ gũtĩtĩrithia rĩĩtwa “Jehova.” Ĩndĩ ũkĩhũthĩra rĩandĩko rĩu kwarĩrĩria ũnene wa Jehova, wagĩrĩirũo nĩ gũtĩtĩrithia mũno ciugo “Ũrĩa-wĩ-Igũrũ-Mũno.” No taguo kũrĩ rĩrĩa ũrahũthĩra Jakubu 2:24 kuonania bata wa gũkorũo na wĩtĩkio ũrĩ na ciĩko. Ũngĩtĩtĩrithia ciugo “atuagwo mũthingu” handũ ha “ciĩko” no ũtũme athikĩrĩria amwe matukanĩrũo.

Ngerekano ĩngĩ njega ĩrĩ thĩinĩ wa Aroma 15:7-13. Nĩ ciugo ciumĩte marũa-inĩ marĩa Paulo aandĩkĩire kĩũngano kĩarĩ na andũ a Ndũrĩrĩ na Ayahudi. Ciugo-inĩ icio Paulo oigire atĩ ũtungata wa Kristo wagunaga Ayahudi arĩa maarĩ aruu na andũ mataarĩ Ayahudi nĩguo ‘ndũrĩrĩ ciothe igoocage Ngai nĩ ũndũ wa tha ciake.’ Paulo aacokire akĩgweta maandĩko mana kuonania mweke ũcio ndũrĩrĩ ciarĩ naguo. Wagĩrĩirũo gũthoma mĩhari ĩyo atĩa nĩguo ũtĩtĩrithie rĩciria rĩrĩa Paulo aarĩ narĩo? Angĩkorũo nĩ ũrakururĩra ciugo iria ũngĩtĩtĩrithia, no ũkururĩre ciugo ‘andũ a ndũrĩrĩ’ thĩinĩ wa mũhari wa 9, ‘andũ aya a ndũrĩrĩ’ mũhari-inĩ wa 10, ‘inyuĩ ndũrĩrĩ, mũrĩ inyuothe’ na “iruka ciothe cia andũ” thĩinĩ wa mũhari wa 11, na ‘ndũrĩrĩ’ mũhari-inĩ wa 12. Geria gũthoma Aroma 15:7-13 ũgĩtĩtĩrithagia ciugo icio. Ũgĩka ũguo, rĩciria rĩothe rĩrĩa Paulo aarĩ narĩo rĩkwĩyumĩria wega na rĩtaũkĩre andũ na njĩra hũthũ.

Njĩra cia Gũtĩtĩrithia. No ũhũthĩre njĩra cigana ũna gũtĩtĩrithia ciugo iria irĩ na rĩciria rĩrĩa ũrenda riumĩre wega. Njĩra ĩrĩa ũkũhũthĩra yagĩrĩirũo nĩ gũtwarana na rĩandĩko rĩrĩa ũgũthoma na ũrĩa mĩario yaku ĩtariĩ. Haha harĩ na njĩra cigana ũna igwetetwo.

Gũtĩtĩrithia na njĩra ya mũgambo. Njĩra ĩno ĩhutĩtie gũcenjia o guothe kwa mũgambo kũrĩa kũngĩtũma ciugo iria ikuuĩte ũhoro ũrĩa wa bata ciumĩre wega mũhari-inĩ mũna. Mũndũ no atĩtĩrithie na njĩra ya kuongongerera mũgambo kana kũũnyihanyihia. Thĩinĩ wa thiomi nyingĩ gũcenjia mũgambo nĩ njĩra ya gũtĩtĩrithia ũhoro. O na kũrĩ ũguo thiomi-inĩ ingĩ, kũhũthĩra njĩra ĩyo no kũgarũre ũrĩa ũhoro ugĩte. Mũndũ angĩthiĩ kahora rĩrĩa aragweta maũndũ marĩa ma bata makĩria, ũndũ ũcio nĩ wĩkagĩra maũndũ macio hinya. Harĩ thiomi iria itahũthagĩra njĩra ya gũtĩtĩrithia ya gũcenjia mũgambo, nĩ wega kũhũthĩra njĩra ĩrĩa njĩtĩkĩrĩku rũthiomi-inĩ rĩu nĩguo hagĩe na moimĩrĩro mega.

Gũtithia. No ũtithie mbere kana thutha wa gũthoma gacunjĩ ka rĩandĩko karĩa ũrenda gwĩkĩra hinya—kana wĩke ũguo mbere na thutha wa gũgathoma. Gũtithia mbere ya gũthoma rĩciria rĩa bata gũtũmaga andũ magĩe na mĩĩto ya kwenda kũmenya; gũtithia thutha-inĩ nĩ kũrikagĩria rĩciria rĩu. O na kũrĩ ũguo, mũndũ angĩtithia maita maingĩ mũno, gũtirĩ ũndũ ũngĩĩyumĩria.

Gũcokera. No ũtĩtĩrithie ũndũ mũna na njĩra ya gũtithia na gũthoma rĩngĩ kiugo kana ciugo iria ikuuĩte rĩciria rĩrĩa ũrenda gũtĩtĩrithia. Kaingĩ njĩra ĩrĩa njega nĩ kũrĩkia gũthoma mũhari ũcoke ũcokere ciugo iria irĩ na ũndũ ũrĩa ũrenda gũtĩtĩrithia.

Ciĩga cia mwĩrĩ. Kũhũthĩra ũthiũ na ciĩga ingĩ cia mwĩrĩ kaingĩ nĩ gũtũmaga kiugo kana ciugo ĩgĩe na cama makĩria.

Mũtamũkĩre. Thiomi-inĩ imwe, rĩmwe na rĩmwe ciugo no ithomwo na njĩra ĩgũtũma icenjie ũrĩa ciugĩte na cioneke irĩ ngũrani. Haha o naho nĩ hekũbatara ũũgĩ makĩria ũngĩkorũo ũgĩthoma ciugo ciarĩtio na kĩnyũrũri.

Rĩrĩa Andũ Angĩ Marathoma Maandĩko. Rĩrĩa mwene nyũmba arathoma rĩandĩko ahota gũtĩtĩrithia ciugo iria itagĩrĩire kana o na aage gũtĩtĩrithia o na hanini. Wagĩrĩirũo gũgĩka atĩa? Harĩ bata mũno kũmũteithia one wega ũrĩa rĩandĩko rĩu rĩrahũthĩka. Thutha wa kũmuonia ũrĩa rĩrahũthĩka, no ũtĩtĩrithie ciugo iria ikuuĩte rĩciria rĩu thĩinĩ wa Bibilia.