ŨTHUTHURIA INTANETI-INĨ

ijwbq gĩc. 156
Hihi Rũgano rwa Nuhu na Mũiyũro nĩ rwa Ma?

Macokio ma Ciũria cia Bibilia

ijwbq gĩc. 156

Njogu, ndũiga, mĩrũthi, na nyoni ikĩingĩra thĩinĩ wa thabina

Hihi Rũgano rwa Nuhu na Mũiyũro nĩ rwa Ma?

Macokio ma Bibilia

Mũiyũro warĩ ũndũ wa ma. Ngai aaũrehire nĩguo aniine andũ arĩa aganu, no nĩ eerire Nuhu ake thabina nĩguo ahonokie andũ arĩa ega o hamwe na nyamũ. (Kĩambĩrĩria 6:11-20) No twĩtĩkie atĩ nĩ ma Mũiyũro nĩ wokire tondũ nĩ wandĩkĩtwo thĩinĩ wa Maandĩko, marĩa ‘matongoretio nĩ roho wa Ngai.’—2 Timotheo 3:16.

Hihi nĩ rũgano rwa ma kana nĩ rwa maheeni?

Bibilia yonanagia atĩ Nuhu aarĩ mũndũ wa biũ na atĩ Mũiyũro warĩ ũndũ wa ma, no ti rũgano rwa maheeni.

Andĩki a Bibilia nĩ meetĩkĩtie atĩ Nuhu aarĩ mũndũ wa biũ. Kwa ngerekano, Ezara na Luka, arĩa maandĩkire Bibilia, maarĩ andĩki a historĩ arĩa maagwetire Nuhu harĩ ndĩra cia rũrĩrĩ rwa Isiraeli. (1 Maũndũ ma Matukũ ma Tene 1:4; Luka 3:36) Mathayo na Luka, arĩa maarĩ andĩki a Injiri, nĩ maandĩkire ciugo cia Jesu ciĩgiĩ Nuhu na Mũiyũro.—Mathayo 24:37-39; Luka 17:26, 27.

Ningĩ, mũnabii Ezekieli na mũtũmwo Paulo nĩ maagwetire Nuhu arĩ kĩonereria kĩa wĩtĩkio na ũthingu. (Ezekieli 14:14, 20; Ahibirania 11:7) Hihi andĩki acio nĩ mangĩagwetire mũndũ ũtarĩ wa biũ arĩ kĩonereria gĩa kũrũmĩrĩrũo? Hatarĩ nganja, Nuhu o hamwe na arũme na atumia angĩ arĩa moonanirie wĩtĩkio nĩ cionereria njega cia kwĩgerekania nacio tondũ maarĩ andũ a biũ.—Ahibirania 12:1; Jakubu 5:17.
Bibilia nĩ ĩtaarĩirie maũndũ matiganĩte megiĩ Mũiyũro. Rũgano rwa Bibilia rwĩgiĩ Mũiyũro rũtiambagĩrĩria na ciugo ta “Tene tene mũno,” ta arĩ rũgano rwa gũtungwo. Handũ ha ũguo, Bibilia nĩ ĩgwetete mwaka, mweri, na mũthenya ũrĩa maũndũ marĩa mahutanĩtie na Mũiyũro meekĩkire. (Kĩambĩrĩria 7:11; 8:4, 13, 14) Ningĩ nĩ ĩheanĩte ithimi cia thabina ĩrĩa Nuhu aakire. (Kĩambĩrĩria 6:15) Maũndũ macio maronania atĩ Bibilia yarĩrĩirie Mũiyũro ũrĩ rũgano rwa ma no ti rwa maheeni.

Mũiyũro wokire nĩkĩ?

Kũringana na Bibilia, “waganu wa mũndũ warĩ mũingĩ mũno” mbere ya Mũiyũro. (Kĩambĩrĩria 6:5) Ningĩ nĩ yonanagia atĩ “thĩ nĩ yathũkĩtio mũno maitho-inĩ ma Ngai ũrĩa wa ma” tondũ yaiyũrĩte ũhinya na ngomanio itagĩrĩire.—Kĩambĩrĩria 6:11; Judasi 6, 7.

Bibilia yugaga atĩ thĩna ũcio warehirũo nĩ araika oru arĩa mooimire igũrũ magĩũka gũkomania na atumia. Araika acio maagĩire ciana cietagwo Anefili, iria ciareheire andũ mathĩna na ikĩmanyamaria. (Kĩambĩrĩria 6:1, 2, 4) Ngai aatuire itua rĩa kweheria waganu thĩinĩ wa thĩ na kũreka andũ ega mambĩrĩrie ũtũũro rĩngĩ gũtarĩ na andũ aganu.—Kĩambĩrĩria 6:6, 7, 17.

Hihi andũ nĩ maamenyaga atĩ Mũiyũro nĩ ũroka?

Ĩĩ. Ngai nĩ eerĩte Nuhu ũrĩa kũngĩathire na akamwĩra ake thabina nĩguo ahonokie famĩlĩ yake o hamwe na nyamũ. (Kĩambĩrĩria 6:13, 14; 7:1-4) Nuhu nĩ aaheire andũ mũkaana wĩgiĩ Mũiyũro ũcio, no matiamũthikĩrĩirie. (2 Petero 2:5) Bibilia yugaga ũũ: “Matiatindanĩire nginya rĩrĩa Mũiyũro wokire na ũkĩmaniina othe.”—Mathayo 24:37-39.

Thabina ya Nuhu yahaanaga atĩa?

Thabina yarĩ ithandũkũ inene rĩa ũraihu wa fiti 437, wariĩ wa fiti 73, na ũraihu wa na igũrũ wa fiti 44.a Yaakĩtwo na mbaũ cia mũthithinda, na yahumbĩrĩtwo na rami mwena wa na thĩinĩ na wa na nja. Yarĩ ya ngoroba ithatũ na ĩkagayanio tũnyũmba kũu thĩinĩ. Mũrango wayo warĩ mwena-inĩ na yarĩ na ndirica igũrũ. Kuonekaga ta yagitĩtwo ĩinamĩte mĩena-inĩ nĩguo maĩ makahota gũitĩka.—Kĩambĩrĩria 6:14-16.

Mũcoro ũronania ũraihu wa thabina ya Nuhu, ũraihu wa ndege, na ũraihu wa njogu

Nuhu ooire ihinda rĩigana atĩa gwaka thabina?

Bibilia ndĩgwetete Nuhu ooire ihinda rĩigana atĩa gwaka thabina, no kuonekaga atĩ nĩ aahũthĩrire mĩaka mĩingĩ kũmĩaka. Nuhu aarĩ na makĩria ma mĩaka 500 rĩrĩa mũrũ wake wa mbere aaciarirũo, na aarĩ na mĩaka 600 rĩrĩa Mũiyũro wokire.b—Kĩambĩrĩria 5:32; 7:6.

Rĩrĩa Ngai eerire Nuhu ake thabina, ariũ ake nĩ maagimarĩte na makahikania, ũndũ ũrĩa ũngĩoire kĩndũ mĩaka 50 kana 60. (Kĩambĩrĩria 6:14, 18) Angĩkorũo nĩguo kwarĩ, thabina no ĩkorũo yoire kĩndũ mĩaka 40 kana 50 kũrĩka.

Ngʼano ciĩgiĩ mũiyũro

Nĩ gũkoragwo na ngʼano nyingĩ ciĩgiĩ mũiyũro iheanagwo thĩinĩ wa thĩ iria ikoragwo irĩ ngũrani na rũgano rũrĩa rũrĩ thĩinĩ wa Bibilia, no nyingĩ cia cio nĩ ikoragwo na maũndũ mahaanaine na marĩa marĩ rũgano-inĩ rwa Bibilia. O ũrĩa njiarũa cia Nuhu ciathiire na mbere kuongerereka thĩinĩ wa thĩ, kuonekaga atĩ nĩ ciaheanaga rũgano rũu rwĩgiĩ Mũiyũro. O na kũrĩ ũguo, no kũhoteke thutha wa ihinda rũgano rũu nĩ rwambĩrĩirie kũheanwo na njĩra itiganĩte itarĩ cia ma. Reke tũrore ngerekano imwe.

Rũgano rwa Kĩngiriki: Mũthuri na mũtumia arĩa maahonokire mũiyũro maathirũo maiyũrie andũ thĩinĩ wa thĩ na njĩra ya gũikia mahiga thutha wao. Mahiga macio maacokire magĩtuĩka athuri na atumia.

Rũgano rwa Kĩĩhĩndĩ: Mũthuri ũmwe nĩ aaheirũo mũkaana nĩ thamaki akĩrũo atĩ mũiyũro nĩ ũkũniina andũ. Thamaki ĩyo ĩgĩcoka ĩkĩra mũthuri ũcio ake gatarũ. Mũthuri ũcio nĩ aahonokire mũiyũro tondũ thamaki ĩyo nĩ yatongoririe gatarũ kau gathiĩ handũ atangĩaniinirũo nĩ maĩ.

Rũgano rwa Babuloni: Mũthuri na mũtumia arĩa maahonokire mũiyũro maaheirũo muoyo ũtangĩkua na magĩtuĩka ngai.

Rũgano rwa Amerika ya Gatagatĩ: Mũthuri ũmwe, mũtumia wake, na ciana ciao nĩ maahonokire mũiyũro na andũ arĩa angĩ othe magĩtuĩka thamaki.

a Bibilia ĩtaarĩirie ithimi cia thabina na mĩkono. “Mũkono ũmwe wa Kĩhibirania warĩ wa inji 17.5.”—The Illustrated Bible Dictionary, Revised Edition, Gĩcunjĩ gĩa 3, karatathi ka 1635.

b Nĩguo wone andũ a matukũ ma Nuhu maatũũraga ihinda rĩigana atĩa, rora gĩcunjĩ kĩa “Je, Kweli Watu wa Nyakati za Biblia Waliishi Kwa Muda Mrefu Sana?” thĩinĩ wa ngathĩti ya Mnara wa Mlinzi ya Dicemba 1, 2010.