Mwanake ũmwe tinĩnja arĩ handũ harĩ na imenyithia nyingĩ cia thenema itarĩ njega. Mũirĩtu ũmwe tinĩnja thutha wa kuona mwanake na mũirĩtu marĩ nja ya nyũmba ĩronanĩrio thenema cia maũndũ ma ngomanio.

ANDŨ ETHĨ MORAGIA

Ingĩtiga Atĩa Gwĩciria Maũndũ Megiĩ Ngomanio?

“Meciria megiĩ ngomanio mokaga o rĩmwe iterĩgĩrĩire, na kuuma hĩndĩ ĩyo ngaremwo gwĩciria ũndũ ũngĩ. Nĩ ta harĩ mũndũ ũkoragwo agĩtongoria meciria makwa.”—Vera.

“Ndionaga ta ingĩhota kũgirĩrĩria meciria megiĩ ngomanio. Kũgirĩrĩria meciria macio nĩ ta ũndũ ũmwe na kũhũũrahũũra moko makwa ta mathagu ngĩrĩgĩrĩra atĩ nĩ ngũmbũka.”—John.

Hihi nĩ ũiguaga ta Vera kana John? Angĩkorũo nĩ ũiguaga ũguo, gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ gĩgũgũteithia.

Twagĩrĩirũo gũtiga gwĩciria maũndũ megiĩ ngomanio nĩkĩ?

Mwanake ũmwe wĩtagwo Alex ooigire ũũ: “Mama witũ aanjĩrire atĩ korũo Ngai ndeendaga tũhingagie merirĩria ma ngomanio, ndangĩatũheire merirĩria macio.”

Ciugo imwe cia mama wa Alex nĩ cia ma, atĩ Ngai nĩ aatũheire merirĩria ma ngomanio, na eekire ũguo arĩ na gĩtũmi kĩega. Kĩrĩa gĩtũmĩte gũkorũo na andũ thĩinĩ wa thĩ nĩ kũgerera ngomanio. Kwoguo nĩ kĩĩ kĩngĩtũma wage gwĩciria mũno maũndũ megiĩ ngomanio? Reke tuone itũmi igĩrĩ:

Bibilia ĩrutanaga atĩ Ngai aabangĩte atĩ ngomanio yagĩrĩirũo gũkorũo gatagatĩ ka mũthuri na mũtumia arĩa mahikanĩtie.—Kĩambĩrĩria 1:28; 2:24.

Kwoguo angĩkorũo nĩ ũtĩĩte ũrutani ũcio na ndũrĩ thĩinĩ wa kĩhiko, gwĩciragia maũndũ megiĩ ngomanio no kĩeha kũrĩkuongagĩrĩra. Ũndũ ũcio o na no ũtũme ũgwe magerio-inĩ, na ũkore nĩ wĩingĩranirie na ngomanio, na andũ aingĩ arĩa maneka ũguo nĩ macokaga kwĩrira mũno.
Kwĩruta kũgirĩrĩria meciria ma ngomanio nĩ gũgũteithagia gũkũria ngumo ya kwĩgirĩrĩria, ĩrĩa ĩgaagũteithia mũno mahinda marĩa maroka.—1 Akorintho 9:25.

Ngumo ĩyo no ĩgũteithie mũno gũkorũo na gĩkeno mahinda-inĩ maya na mahinda marĩa maroka. O na ũthuthuria ũmwe woonanirie atĩ ciana iria ikoragwo na ngumo ya kwĩgirĩrĩria, cianeneha nĩ ihotaga gwĩthema mathĩna ma mwĩrĩ, ma mbeca, na nĩ ihotaga gwathĩkĩra mawatho ma thirikari.a

Nĩkĩ ti ũndũ mũhũthũ?

Maũndũ ta hormone cia mwĩrĩ o hamwe na gũkorũo atĩ tũratũũra thĩinĩ wa thĩ ĩciragia o ũhoro wa maũndũ ma ngomanio, no gũtũme ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ gũtiga gwĩciria maũndũ megiĩ ngomanio.

“Ibindi hakuhĩ ciothe cia TV nĩ igaathagĩrĩria ngomanio gatagatĩ-inĩ ka andũ matahikanĩtie, na ikonania ta atarĩ ũũru kwĩingĩria thĩinĩ wa ngomanio ta icio. Nĩ ũndũ mũhũthũ gũkorũo na meciria matagĩrĩire rĩrĩa andũ maronania atĩ ngomanio itagĩrĩire itikoragwo na moimĩrĩro moru.”—Ruth.

“Wĩra-inĩ nĩ njiguaga andũ makĩaria maũndũ ma rũtũrĩko megiĩ ngomanio, magatũma nyende kũmenya maũndũ macio makĩria. Andũ matũmaga kuoneke ta ngomanio itagĩrĩire ta irĩ njega, na ũndũ ũcio no ũtũme mũndũ akorũo na mawoni o ta macio.”—Nicole.

“Nĩ ũndũ mũhũthũ mũndũ kwaga kwĩmenyerera rĩrĩa arerorera mbica thĩinĩ wa social media. Mbica ĩmwe ya maũndũ megiĩ ngomanio no ĩingĩre meciria-inĩ maku, na ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ kũmĩeheria.”—Maria.

Maũndũ ta macio no matũme ũigue ta ũrĩa mũtũmwo Paulo aaiguaga. Aandĩkire ũũ: “Rĩrĩa ndĩrenda gwĩka ũndũ ũrĩa wagĩrĩire, ũndũ ũrĩa mũũru ũkoragwo hamwe na niĩ.”—Aroma 7:21.

Meciria moru mĩtwe-inĩ ya andũ ethĩ aingĩ matariĩ ta nyoni yakĩte gĩtara. No mũndũ ũmwe mwĩthĩ ndaretĩkĩra meciria moru make gĩtara. — Ndũkarekage meciria moru make gĩtara mũtwe-inĩ waku

Ũrĩa ũngĩka

Wĩcirie maũndũ mangĩ. Geria gwĩciria maũndũ mangĩ matahutanĩtie na ngomanio. Maũndũ macio nĩ ta ũndũ ũrĩa wendete gwĩka, mĩthaako, kwĩmenyeria mwĩrĩ, kana ũndũ ũngĩ. Mũirĩtu ũmwe wĩtagwo Valerie ooigire ũũ: “Gũthoma Bibilia nĩ gũteithagia. Ĩkoragwo na meciria megiĩ Ngai, na rĩrĩa weciria maũndũ megiĩ Ngai nĩ hinya gwĩciria maũndũ mangĩ.”

Rĩmwe maũndũ megiĩ ngomanio no maingĩre meciria-inĩ maku. No nĩwe ũgũtua ũrĩa ũgwĩka rĩrĩa wakorũo na meciria ta macio. No ũhote kũmeheria ũngĩthuura gwĩka ũguo.

“Ingĩambĩrĩria gwĩciria maũndũ megiĩ ngomanio, ngarũraga meciria makwa ngambĩrĩria gwĩciria ũndũ ũngĩ. Ningĩ nĩ ngeragia kũmenya nĩ kĩĩ gĩtũmire nyambĩrĩrie gwĩciria maũndũ macio, nĩguo akorũo nĩ rwĩmbo kana mbica ndĩcitharie.”—Helena.

Ũtaaro wa Bibilia: “Maũndũ o mothe ma ũthingu, maũndũ o mothe matheru, . . . thiĩi na mbere gwĩciragia maũndũ macio.”—Afilipi 4:8.

Thuura arata ega. Nĩ ũndũ mũritũ gwĩciria maũndũ mega, angĩkorũo arata aku hingo ciothe maragia maũndũ megiĩ ngomanio.

“Ndĩ mĩaka-inĩ ya ũtinĩnja, nĩ ndeciragia mũno maũndũ megiĩ ngomanio, na thĩna wakwa mũnene warĩ arata akwa. Rĩrĩa ũraceera na andũ matũmaga ũkorũo na meciria moru, nĩ ũtigaga kũgeria gwĩciria maũndũ marĩa magĩrĩire, ũgakũria meciria moru o na makĩria.”—Sarah.

Ũtaaro wa Bibilia: “Mũndũ ũrĩa ũtwaranaga na andũ arĩa ogĩ nĩ arĩũhĩgaga, no mũndũ ũrĩa ũthiaga thiritũ na irimũ nĩ arĩonaga ũũru.”—Thimo 13:20.

Wĩtheme gwĩkenia na maũndũ matagĩrĩire. Nĩ kũĩkaine wega atĩ hakuhĩ maũndũ mothe ma gwĩkenia matiagaga maũndũ megiĩ ngomanio. Nicole ooigire ũũ: “Nyĩmbo nĩcio ihutagia mũno. Nĩ ciarahũraga merirĩria makwa nginya ngaremwo kwĩgirĩrĩria.”

“Nĩ ndambĩrĩirie kwĩrorera thenema na ibindi cia TV iria ciakoragwo na maũndũ megiĩ ngomanio. Thutha wa ihinda nĩ ndekorire nĩ ndĩreciria mũno ũhoro wĩgiĩ maũndũ ma ngomanio. Nĩ ndamenyire atĩ thĩna wakwa woimanĩte na thenema na ibindi icio ndeeroragĩra. Na rĩrĩa ndatiganire nacio, nĩ ndatigire gwĩciria mũno ũhoro wĩgiĩ maũndũ ma ngomanio. Gũthuura maũndũ marĩa magĩrĩire ma gwĩkenia nĩ gũteithagia mũndũ gũtiga gwĩciria maũndũ marĩa matagĩrĩire.”—Joanne.

Ũtaaro wa Bibilia: “Ngomanio itagĩrĩire na mĩthemba o yothe ya maũndũ matarĩ matheru kana ũkoroku itikanagwetwo gatagatĩ-inĩ kanyu.”—Aefeso 5:3.

Ririkana: Andũ amwe meciragia atĩ merirĩria mao ma ngomanio nĩ ma bata mũno ũũ atĩ matiagĩrĩirũo kũmagirĩrĩria na atĩ matingĩhota kũmagirĩrĩria. No ũguo tiguo Bibilia yugaga. Nĩ ĩtũũgagĩria andũ, tondũ yonanagia atĩ no tũhote kũgirĩrĩria meciria maitũ.

Ũtaaro wa Bibilia: “Mwagĩrĩirũo gũthiĩ na mbere kwerũhio mwerekera ũrĩa ũtongoragia meciria manyu.”—Aefeso 4:23.

a O na andũ arĩa mahikanĩtie nĩ mabataraga gũkorũo na ngumo ya kwĩgirĩrĩria, kwoguo nĩ wega gũkũria ngumo ĩyo hĩndĩ ĩno ũtarĩ thĩinĩ wa kĩhiko.