Ndũkanareke Ũndũ O na Ũrĩkũ Ũgirie Wĩgwatĩre Riri

1, 2. (a) Kiugo ‘riri’ kiugĩte atĩa kũringana na rũthiomi rwa Kĩhibirania? (b) Nĩ ciũria irĩkũ tũkwarĩrĩria gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

RĨRĨA waigua kiugo ‘gĩtĩo kana riri,’ nĩ ũndũ ũrĩkũ ũkaga meciria-inĩ maku? Hihi nĩ riri wa magegania wa ũũmbi? (Thab. 19:1) Kana nĩ ngumo na gĩtĩo kĩrĩa kĩheagwo andũ arĩa marĩ na ũtonga mũnene, ũũgĩ mũingĩ kana mahingĩtie maũndũ manene? Thĩinĩ wa Maandĩko ciugo cia Kĩhibirania iria ciahũthĩrirũo kuuga ‘riri’ ikoragwo na rĩciria rĩa kũritũha. Mahinda-inĩ ma tene, rĩrĩa mbeca ciathondekagwo na cuma cia goro—o ũrĩa ciarĩ nditũ noguo ciakoragwo na thogora mũnene makĩria. Ciugo iria ciahũthagĩrũo gũtaarĩria ũritũ ikĩambĩrĩria kuonagwo ta iroiga kĩndũ nĩ kĩa bata, kĩna riri, kana gĩa kwendeka.

² O na gũtuĩka no tũgucĩrĩrio nĩ hinya, ũnene, kana gĩtĩo kĩrĩa mũndũ ũngĩ arĩ nakĩo-rĩ, nĩ ũndũ ũrĩkũ Ngai aroraga harĩ andũ? Maandĩko nĩ maaragia ũhoro wĩgiĩ riri ũrĩa Ngai aheaga andũ. Kwa ngerekano, Thimo 22:4 yugaga ũũ: “Ngerenwa ya kwĩnyihia na gwĩtigĩra Jehova nĩ ũtonga, na gĩtĩo, na muoyo.” Nake mũrutwo Jakubu aandĩkire ũũ: “Wĩnyihiei harĩ Mwathani, nake nĩekũmũtũũgĩria.” (Jak. 4:10) Riri ũrĩa Jehova aheaga andũ nĩ kĩĩ? Nĩ maũndũ marĩkũ mangĩgiria twĩgwatĩre riri ũcio? Na tũngĩteithia andũ arĩa angĩ atĩa megwatĩre riri ũcio?

3-5. Jehova atũtongoragia harĩ riri ũrĩkũ?

³ Mwandĩki wa Thaburi nĩ onanirie aarĩ na ma atĩ Jehova nĩ angĩamũnyitire guoko kwa ũrĩo amũtongorie harĩ riri wa ma. (Thoma Thaburi 73:23, 24.) Hihi Jehova ekaga ũguo atĩa? Jehova atongoragia andũ ake enyihia harĩ riri kũgerera kũmahe gĩtĩo na njĩra nyingĩ. Nĩ amateithagia gũtaũkĩrũo nĩ wendi wake. (1 Kor. 2:7) Arĩa mathikagĩrĩria kiugo gĩake na makamwathĩkĩra nĩ amaheaga gĩtĩo gĩa gũkorũo na ũkuruhanu wa hakuhĩ hamwe nake.—Jak. 4:8.

⁴ Ningĩ Jehova nĩ ehokeire ndungata ciake ũtungata wa goro wa Gĩkristiano. (2 Kor. 4:1, 7) Na ũtungata ũcio nĩ ũtũmaga mũndũ agĩe na riri. Harĩ arĩa mahũthagĩra ũtungata wao kũmũgooca na kũguna andũ arĩa angĩ-rĩ, Jehova oigĩte ũũ: “Arĩa mandĩyaga, nĩo o na niĩ ndĩrĩtĩaga.” (1 Sam. 2:30) Andũ ta acio nĩ magĩaga na ũkuruhanu mwega na Jehova, na kaingĩ andũ arĩa angĩ matungatagĩra Ngai nĩ maaragia wega igũrũ rĩao.—Thim. 11:16; 22:1.

⁵ Hihi gũgathiĩ atĩa harĩ arĩa ‘metagĩrĩra Jehova, na makarũmĩrĩra njĩra yake’? Merĩirũo ũndũ ũyũ: “[Jehova] nĩagagũtũũgĩria ũgae thĩ: arĩa aaganu makĩngʼũrio-rĩ, wee nĩũkerorera.” (Thab. 37:34) Nĩ merĩgagĩrĩra gũkagĩa na gĩtĩo gĩtangĩgereka gĩa kũheo muoyo wa tene na tene.—Thab. 37:29.

‘NIĨ NDIENDAGA KŨGOOCWO NĨ ANDŨ’

6, 7. Nĩ kĩĩ gĩatũmaga andũ aingĩ maage kuonania wĩtĩkio harĩ Jesu?

⁶ Nĩ kĩĩ kĩngĩgiria twĩgwatĩre riri ũrĩa Jehova akoragwo ehaarĩirie gũtũhe? Ũndũ ũmwe nĩ gũtindanĩra mũno na mawoni ma arĩa matakoragwo na ũkuruhanu mwega na Ngai. Ta rora ũrĩa mũtũmwo Johana aandĩkire igũrũ rĩgiĩ amwe arĩa maarĩ na ũnene hĩndĩ ya Jesu: ‘O na anene nĩ aingĩ meehokire Jesu; no tondũ wa Afarisai matiigana kuumbũra, matikae kũhingwo gũthiaga thunagogi, nĩ gũkorũo nĩ mendaga kũgoocwo nĩ andũ gũkĩra kũgoocwo nĩ Ngai.’ (Joh. 12:42, 43) Ũngĩarĩ ũndũ mwega makĩria korũo atongoria acio matiatindanĩire mũno na mawoni ma Afarisai.

⁷ Mbere ĩyo arĩ ũtungata-inĩ wake, Jesu nĩ onanĩtie wega kĩrĩa kĩngĩatũmire andũ aingĩ maage kũmwĩtĩkĩra na kuonania wĩtĩkio harĩ we. (Thoma Johana 5:39-44.) Rũrĩrĩ rwa Isiraeli nĩ rwakoretwo rũgĩtanya gũũka kwa Mesia kwa ihinda rĩa karine nyingĩ. Rĩrĩa Jesu aambĩrĩirie kũrutana, no kũhoteke andũ amwe nĩ maataũkĩirũo kuumana na ũrathi wa Danieli atĩ ihinda rĩa gũũka gwa Kristo rĩarĩ ikinyu. Mĩeri ĩigana ũna mbere ĩyo rĩrĩa Johana Mũbatithania aathiaga akĩhunjagia, aingĩ moigaga ũũ: “Kana hihi nĩwe Kristo?” (Luk. 3:15) Rĩu Mesia ũcio watũire etereirũo aarĩ gatagatĩ-inĩ kao akĩrutana. No arĩa moĩ Watho wega nĩ maamũregire. Akĩonania gĩtũmi kĩa meke ũguo-rĩ, Jesu aamoririe ũũ: “Inyuĩ mwakĩhota atĩa gwĩtĩkia, mũgĩĩtĩkagĩra kũgoocana inyuene, na mũtimathage kũgoocwo kũrĩa kuumaga kwĩ Ngai ũrĩa ũrĩ o ũmwe wiki?”

8, 9. Ũkĩhũthĩra ngerekano ya ũtheri, onania ũrĩa riri wa andũ ũngĩthiĩka riri wa Ngai.

⁸ Ũrĩa riri wa andũ ũngĩthiĩka riri wa Ngai no gũtaarĩrio na njĩra ya kũringithania riri na ũtheri. Igũrũ ritũ ithaka rĩkoragwo na riri mũingĩ. Hihi nĩ ũraririkana rĩrĩa wĩrĩga kwĩrorera igũrũ ũtukũ gũtarĩ na matu ũkĩona makiri maingĩ ma njata? ‘Njata nĩ irĩ riri wacio’ wa magegania. (1 Kor. 15:40, 41) No rĩrĩa werorera igũrũ oro rĩu wĩ taũni-inĩ ĩrĩ na ũtheri mũingĩ wa matawa-rĩ, rĩkoragwo rĩhaana atĩa? Matawa nĩ matũmaga ũkorũo ũrĩ ũndũ mũritũ mũno kuona ũtheri ũrĩa umanaga na njata irĩ kũraya! Hihi gũthiaga ũguo tondũ ũtheri ũrĩa uumaga harĩ matawa ma barabara, ihaaro, na nyũmba wĩ hinya kana ũgathakara gũkĩra wa njata? Aca! Ũndũ ũcio wĩkĩkaga tondũ matawa ma taũni makoragwo hakuhĩ na ithuĩ na nĩ magiragia tuone ũũmbi ũcio wa Jehova wega. Nĩguo tuone ũthaka ũrĩa ũkoragwo igũrũ ũtukũ, no mũhaka tũrigĩrĩrie kana tweherere ũtheri ũrĩa ũthondeketwo nĩ andũ.

⁹ No taguo, riri ũrĩa ũtaagĩrĩire ũngĩkuhĩrĩria ngoro citũ mũno, no ũgirie tuone bata na twage kũmaatha riri wa gũtũũra ũrĩa Jehova akoragwo ehaarĩirie gũtũhe. Andũ aingĩ nĩ maregaga ndũmĩrĩri ya Ũthamaki nĩ ũndũ wa gwĩtigĩra ũrĩa mekuonwo nĩ arata kana andũ a famĩlĩ yao. No hihi kwĩrirĩria riri ũrĩa uumaga kwĩ andũ no kũhutie nginya arĩa meyamũrĩire Ngai? Nĩ tuuge mwanake mũna nĩ orio akahunjie itũũra oĩyo wega nĩ andũ no matirĩ mamenya atĩ nĩ Mũira wa Jehova. Hihi nĩ ekwaga gũthiĩ nĩ gwĩtigĩra? Ĩ mũndũ angĩnyũrũrio nĩ gũthingata mĩoroto yake ya gĩtheokrasi? Hihi nĩ egwĩtĩkĩria arĩa matarĩ na mawoni ma kĩĩroho magarũre itua rĩake? Kana Mũkristiano mũna akorũo nĩ ekĩte rĩhia iritũ. Hihi nĩ ekũhitha rĩhia rĩake tondũ wa gwĩtigĩra ũrĩa andũ thĩinĩ wa kĩũngano mekũmuona kana tondũ ndangĩenda gũtuuria arĩa endete? Ũndũ-inĩ ũcio, angĩkorũo kĩrĩa areciria mũno nĩ gũcokia ũkuruhanu wake na Jehova, nĩ ‘egwĩta athuri a kanitha kana kĩũngano’ amorie mamũteithie.—Thoma Jakubu 5:14-16.

10. (a) Gũtindanĩra mũno na ũrĩa andũ arĩa angĩ matuonaga kũngĩthũkia matua maitũ atĩa? (b) Tũngĩĩka maũndũ twĩna wĩnyihia-rĩ, nĩ ũndũ ũrĩkũ tũngĩkorũo na ũũma naguo?

¹⁰ Twahota gũkorũo tũgĩthiĩ na mbere wega kĩĩroho no Mũkristiano ũngĩ atũrũnge. Ũndũ ũrĩa aratwĩra no ũtũteithie tũngĩaga gũkararia nĩ ũndũ wa mwĩtĩo, kwenda gwĩthema thoni, kana tũkĩenda gũtetera ciĩko citũ. Kana tuuge ũrarutithania wĩra na mũthathaiya ũngĩ. Hihi mũkĩrutithania wĩra-rĩ, ũndũ ũrĩa ũrĩtangĩkagĩra nĩ nũũ ũgũtĩo nĩ ũndũ wa ũũgĩ na kĩyo gĩaku? Ũngĩĩkora ũndũ-inĩ ũmwe wa macio, gĩa na ma atĩ “ũrĩa wa ngoro ya kwĩnyihia agatuĩka wa gũtĩwo.”—Thim. 29:23.

11. Twagĩrĩirũo kũigua atĩa na thĩinĩ twagathĩrĩrio, na nĩkĩ?

¹¹ Arori na arĩa angĩ ‘mendaga’ kũheo wĩra ta ũcio o nao nĩ magĩrĩirũo kwĩmenyerera matigethe ngumo kuuma kũrĩ andũ. (1 Tim. 3:1; 1 Thes. 2:6) Mũrũ wa Ithe witũ agĩrĩirũo gwĩka atĩa rĩrĩa agaathĩrĩrio kuuma ngoro nĩ ũndũ wa ũndũ mwega ũrĩa eka? No aage kwĩhandĩra kĩndũ gĩa gũtũma aririkanagwo ta ũrĩa Mũthamaki Saulu eekire. (1 Sam. 15:12) No rĩrĩ, hihi nĩ egwĩtĩkĩra o narua atĩ ahotete kũhingia maũndũ macio nĩ ũndũ wa wega wa Jehova na atĩ nĩguo agacĩre ihinda rĩũkĩte no arabatara irathimo na ũteithio wa Ngai? (1 Pet. 4:11) Ũrĩa tũiguaga na kũu thĩinĩ twagaathĩrĩrio nĩ kuonanagia nĩ riri wa mũthemba ũrĩkũ tũreyethera.—Thim. 27:21.

“MAŨNDŨ MARĨA ITHE WANYU ERIRAGĨRIA NĨMO MWENDAGA GWĨKA”

12. Nĩ kĩĩ kĩagiragia Ayahudi amwe mathikĩrĩrie Jesu?

¹² Ũndũ ũngĩ ũngĩgiria twĩgwatĩre riri ũrĩa uumaga kwĩ Ngai nĩ merirĩria maitũ. Merirĩria moru no magirie biũ mũndũ athikĩrĩrie ũhoro wa ma. (Thoma Johana 8:43-47.) Jesu eerire Ayahudi amwe atĩ maaregaga gũthikĩrĩria ndũmĩrĩri yake tondũ ‘meendaga gwĩka maũndũ marĩa ithe wao Mũcukani endaga.’

13, 14. (a) Athuthuria monete atĩa ũhoro-inĩ wĩgiĩ ũrĩa tombo wa mũndũ ũhotaga gũthikĩrĩria mĩario? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ wonanagia nũũ tũgũthikĩrĩria?

¹³ Maũndũ marĩa twĩriragĩria nĩ mahutagia ũrĩa tũthikagĩrĩria. (2 Pet. 3:5) Jehova aatũmbire tũrĩ na ũhoti wa mwanya wa kwaga kũigua kĩrĩa tũtarenda. Ta kira hanini ũthikĩrĩrie nĩ mĩgambo ĩigana ũrahota kũigua. No kũhoteke mbere ĩyo ndũgũtindanagĩra nayo. Tombo waku nĩ ũrĩ ũhoti wa gũgũteithia gũthingata ũndũ mũna, o ũkĩiguaga mĩgambo ĩtiganĩte. No athuthuria nĩ marĩkĩtie kuona atĩ gũtigithũkania mĩgambo mĩingĩ ngũrani nĩ kũritũhaga makĩria rĩrĩa tũrathikĩrĩria mĩario ya andũ. Ũguo nĩ kuuga atĩ ũngĩigua mĩgambo ĩĩrĩ ihinda-inĩ rĩmwe, no mũhaka ũthuure ũgũthikĩrĩria ũrĩkũ. Mũgambo ũrĩa ũgũthuura ũkũringana na nĩ ũrĩkũ ũrenda gũthikĩrĩria. Ayahudi arĩa meendaga gwĩka wendi wa ithe wao, Mũcukani, matiathikĩrĩirie Jesu.

¹⁴ Nĩ tũkinyagĩrũo nĩ ndũmĩrĩri kuuma kũrĩ ‘nyũmba ya ũũgĩ’ na kuuma kũrĩ ‘nyũmba ya ũrimũ.’ (Thim. 9:1-5, 13-17) Ũũgĩ na ũrimũ nĩ ta ikoragwo igĩtwanĩrĩra igatwĩta, na kwoguo no mũhaka tũthuure. Hihi tũgwĩtĩkĩra rĩĩtana rĩa ũ? Macokio mekũringana na nĩ wendi wao twendaga gwĩka. Ngʼondu cia Jesu nĩ ithikagĩrĩria mũgambo wake na ikamũrũmĩrĩra. (Joh. 10:16, 27) Ikoragwo ‘irĩ cia ũhoro-ũrĩa-wa- ma.’ (Joh. 18:37) “Itiũĩ mĩgambo ya andũ ageni.” (Joh. 10:5) Andũ ta acio enyihia nĩ megwatagĩra riri.—Thim. 3:13, 16; 8:1, 18.

‘MAŨNDŨ MACIO NĨMO MATŨMAGA MŨGĨE NA GĨTĨO’

15. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ mĩnyamaro ya Paulo yarĩ “gĩtĩo” harĩ arĩa angĩ?

¹⁵ Ũkirĩrĩria witũ tũgĩka wendi wa Jehova no ũteithie arĩa angĩ megwatĩre riri. Paulo aandĩkĩire kĩũngano kĩa Efeso ũũ: “Ndamũthaitha mũtikae kũũrũo nĩ hinya nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa ’nyariragwo namo nĩ ũndũ wanyu, amu nĩmo matũmaga mũgĩe na gĩtĩo.” (Ef. 3:13) Hihi nĩ na njĩra ĩrĩkũ maũndũ marĩa Paulo aanyariragwo namo maarĩ “gĩtĩo” harĩ Aefeso? Paulo gũkorũo eeharĩirie gũthiĩ na mbere kũmatungatĩra o na kũrĩ na magerio nĩ kuonirie Aefeso atĩ mweke ũrĩa maarĩ naguo marĩ Akristiano warĩ wa goro mũno. Korũo Paulo nĩ eetigĩrire magerio-rĩ, githĩ ũndũ ũcio ndũngĩamonirie atĩ ũkuruhanu wao na Jehova, ũtungata wao, na kĩĩrĩgĩrĩro kĩao itiarĩ cia bata? Ũkirĩrĩria wa Paulo nĩ watũgĩririe Ũkristiano na ũkĩonania atĩ nĩguo mũndũ aikare arĩ mũrutwo nĩ agĩrĩirũo gũkorũo ehaarĩirie kwĩima.

16. Nĩ mĩnyamaro ĩrĩkũ Paulo onire taũni-inĩ ya Lusitera?

¹⁶ Ta wĩcirie moimĩrĩro ma kĩyo na ũkirĩrĩria wa Paulo. Atũmwo 14:19, 20 ĩtwĩraga ũũ: “Gũgĩũka kũu Ayahudi moimĩte Antiokia na Ikonio; na makĩhatĩrĩria andũ a kĩrĩndĩ, magĩtũma mahũre Paulo na mahiga, makĩmũkururia makĩmuumia na nja ya itũũra [rĩa Lusitera], megereirie atĩ nĩ mũkuũ. No rĩrĩa arutwo maarũngiĩ mamũrigicĩirie, akĩarahũka, agĩtonya itũũra: na mũthenya ũyũ ũngĩ makĩroka gũthiĩ na Baranaba magĩkinya Deribe.” Ta hũũra mbica mũndũ ahũũrĩtwo akahaana ta akua agacoka agathiĩ rũgendo rwa mairũ 60 (km 100) na magũrũ mũthenya ũyũ ũngĩ!

17, 18. (a) Nĩ na njĩra ĩrĩkũ Timotheo angĩkorũo nĩ aarũmagĩrĩra mĩnyamaro ĩrĩa Paulo onire Lusitera? (b) Ũkirĩrĩria wa Paulo warĩ na moimĩrĩro marĩkũ harĩ Timotheo?

¹⁷ Hihi Timotheo aarĩ ũmwe wa “arutwo” arĩa maathire gũteithia Paulo? Ũhoro ũcio wĩ ibuku-inĩ rĩa Atũmwo ndũtaarĩirie ũhoro gĩtaũ, no kwahoteka aarĩ ũmwe wao. Ta rora ũrĩa Paulo aandĩkire irũa-inĩ rĩake rĩa kerĩ kũrĩ Timotheo: “Wee-rĩ, nĩũtũire ũrũmĩtie ũrutani wakwa, ũkarũmanĩrĩra na mĩtũũrĩre yakwa, . . . mathĩna makwa, ta marĩa maangorereire kũrĩa Antiokia [ma kũingatwo itũũra-inĩ], na Ikonio [kũgeria kũhũũrũo na mahiga], o na Lusitera [kũhũũrũo na mahiga]; o na maũndũ marĩa ndakiragĩrĩria ngĩnyarirũo namo. Namo mothe-rĩ, nĩ Mwathani waʼhonokirie kũrĩ mo.”—2 Tim. 3:10, 11; Atũm. 13:50; 14:5, 19.

¹⁸ Timotheo nĩ ‘aarũmagĩrĩra’ maũndũ macio na akamenya wega biũ ũkirĩrĩria wa Paulo. Ũndũ ũcio nĩ wahutirie mũno meciria ma Timotheo. Rĩrĩa Paulo aaceerire Lusitera, aakorire Timotheo atuĩkĩte Mũkristiano ũigĩte kĩonereria kĩega, ‘na akagĩa na ngumo njega harĩ ariũ a Ithe witũ a Lusitera na Ikonio.’ (Atũm. 16:1, 2) Thutha wa ihinda, Timotheo akĩagĩrĩra kwĩhokerũo mawĩra manene makĩria.—Afil. 2:19, 20; 1 Tim. 1:3.

19. Ũkirĩrĩria witũ ũngĩkorũo na moimĩrĩro marĩkũ harĩ andũ arĩa angĩ?

¹⁹ Ũkirĩrĩria witũ tũgĩka wendi wa Ngai no ũkorũo na moimĩrĩro o ta macio harĩ andũ arĩa angĩ—makĩria andũ ethĩ, arĩa aingĩ ao marĩcoka gũtuĩka ndungata cia bata mũno cia Ngai. Arutwo ethĩ to kwĩrorera matwĩroragĩra na makeruta kwaria kuumana na ithuĩ ũtungata-inĩ ĩndĩ ningĩ nĩ magunĩkaga meyonera ũrĩa tũrahiũrania na mathĩna ma ũtũũro. Paulo aathiire na mbere ‘gũkirĩrĩria maũndũ mothe’ nĩguo ateithie arĩa maarĩ ehokeku ‘mahonokio na magĩe na riri ũrĩa ũtagathira.’—2 Tim. 2:10.

20. Nĩkĩ nĩ twagĩrĩirũo gũthiĩ na mbere kũmaatha riri ũrĩa Ngai aheanaga?

²⁰ Githĩ tũtikĩagĩrĩirũo gũthiĩ na mbere ‘kũmaatha ũgooci ũrĩa uumaga kwĩ Ngai ũrĩa ũmwe wiki’? (Joh. 5:44; 7:18) Ĩĩ, o ũrĩa wothe tũngĩhota! (Thoma Aroma 2:6, 7.) Jehova nĩ aheaga ‘arĩa marongoragia kũheo riri muoyo wa tene na tene.’ Makĩria ma ũguo-rĩ, ‘gũtũũra twĩkaga wega’ nĩ gwĩkagĩra ngoro arĩa angĩ gũikara mehandĩte, ũndũ ũrĩa ũngĩmaguna tene na tene. Nĩ ũndũ ũcio, ndũkanareke ũndũ o na ũrĩkũ ũgirie wĩgwatĩre riri ũrĩa Ngai aheanaga.