Oto dulu okukala u na elineekelo kutya Jehova ote ke ku kwafela pefimbo lomaudjuu

1-2. (a) Omafaafano elipi e li pokati konghalo yetu nosho yo yOvajuda ovo va li va alukila kuJerusalem? (b) Hokolola omaupyakadi amwe oo a li a taalelwa kOvajuda. (Tala oshimhungu “Pefimbo laHaggai, Sakaria naEsra.”)

MBELA omafimbo amwe oho kala to lipula nonakwiiwa? Otashi dulika wa kanifa oilonga yoye noto lipula shi na sha nanghee u na okufila oshisho oukwaneumbo woye. Otashi dulika yo to lipula shi na sha neameno loukwaneumbo woye omolweenghalo dopapolotika dihe li nawa, omahepeko, ile omapataneko omolwoilonga yokuudifa. Mbela owa taalela amwe omomaupyakadi oo? Ngeenge osho, oto dulu okumona ouwa mokukonakona nghee Jehova a li a kwafela Ovaisrael vonale, eshi va li va taalela omaupyakadi a faafana.

² Ovajuda ovo va kala muBabilon onghalamwenyo yavo aishe, ova li va pumbwa eitavelo, opo va fiye po oupuna nosho yo onghalamwenyo yavo youdjeko, oyo va li ve na muBabilon, nova li yo ve na okuya koshilongo osho vahapu vomuvo va li vehe shii nawanawa. Eshi va fika, ova li va taalela onghalo idjuu yokufila oshisho omaukwaneumbo avo. Ova li yo va taalela omakuyunguto okudja mouhamba waPersia nosho yo omapataneko okudilila koiwana oyo ya li ye va dingilila. Vamwe ova li va mona shidjuu okuyandja elitulemo koilonga yokutungulula otembeli yaJehova. Onghee lwomo 520 K.O.P. lwaapo, Jehova okwa li a tuma ovaprofeti vavali, Haggai naSakaria, opo va kwafele oshiwana shi kale shi na vali ouladi wokulongela Jehova. (Hag. 1:1; Sak. 1:1) Ngaashi hatu ke shi mona, etwomukumo la tya ngaho lovaprofeti ovo ola li la pondola neenghono. Lwanima, konima yomido 50 lwaapo, ovo va dja moukwatwa waBabilon, ova li vali va pumbwa etwomukumo. Opo nee Esra, omushangululi wOmhango omunekeka, okwa li a dja kuBabilon e uya kuJerusalem, opo a twe omukumo oshiwana shaKalunga shi yandje elitulemo kelongelokalunga lashili. — Esra 7:​1, 6.

3. Omapulo elipi hatu ka kundafana? (Omayeletumbulo 22:19)

³ Omaxunganeko aHaggai naSakaria okwa li a kwafela oshiwana shaKalunga monakudiwa shi twikile okulineekela muJehova, eshi sha li sha taalela omapataneko. Nafye otaa dulu oku tu kwafela kunena tu kale tu na elineekelo kutya Jehova ote tu yambidida, nonande otwa taalela omaupyakadi. (Lesha Omayeletumbulo 22:19.) Eshi hatu kundafana etumwalaka laKalunga, olo la li la yandjwa kuHaggai naSakaria, nokukonakona oshihopaenenwa shaEsra, ohatu ka nyamukula omapulo aa: Ongahelipi Ovajuda ovo va li va kumwa komaupyakadi aeshe oo? Omolwashike tu na okukala hatu yandje elitulemo kokulonga ehalo laKalunga monghalamwenyo yetu pefimbo lomaudjuu? Ongahelipi hatu dulu okupameka elineekelo letu muJehova pefimbo lomaudjuu?

NGHEE OMAUDJUU A LI A TEYA OVAJUDA OMUKUMO

4-5. Omolwashike tashi dulika Ovajuda va li va kanifa ouladi wavo wokutungulula otembeli?

⁴ Eshi Ovajuda va fika muJerusalem, ova li ve na okuninga shihapu. Ova li ve na okutungulula diva oaltari yaJehova nokudika po ekanghameno lotembeli. (Esra 3:​1-3, 10) Ashike ova li ve na omaupyakadi mahapu oo a li e va teya diva omukumo. Kakele koilonga yokutunga otembeli, ova li ve na okutunga omaumbo avo vene, okulima omapya avo nokupalula omaukwaneumbo avo. (Esra 2:​68, 70) Shikwao vali, ova li va taalela omapataneko okudja kovatondi vavo, ovo va li va pangela omhangela va kangheke oilonga yokutungulula otembeli. — Esra 4:​1-5.

⁵ Ovajuda ovo va dja moukwatwa ova li yo va kumwa kouxupilo oo wa li tau kande omapunya nosho yo keenghalo dopapolotika. Oshilongo shavo paife osha li shi li oshitukulwa shouhamba waPersia. Konima eshi ohamba Kores yaPersia ya fya mo 530 K.O.P., ohamba ya shikula ko, Cambyses, oya li ya hala okukwata ko Egipiti. Ofimbo e li mondjila a finda kuEgipiti, ovakwaita vaye ova li tava pula Ovaisrael oikulya, omeva nosho yo eenhele dokukala, osho sha li sha weda ko koupyakadi wOvaisrael. Eshi ohamba oyo ya shikula ko, Darius wotete, ya li ya hovela okupangela, natango opa li pe na omaupyakadi mahapu, ngaashi ounashibofa nosho yo omakuyunguto mouhamba waPersia. Nopehe na omalimbililo, eenghalo adishe odo oda li da etela vahapu ovo va li va aluka moukwatwa oisho i na sha nanghee tava ka fila oshisho omaukwaneumbo avo. Omolwomaupyakadi aeshe oo va li va taalela, Ovajuda vamwe ova li ve udite kutya kali fi efimbo la wapala lokutungulula otembeli yaJehova. — Hag. 1:2.

6. Metwokumwe naSakaria 4:​6, 7, omaupyakadi amwe elipi Ovajuda va li va taalela, na Sakaria okwa li e va pa eshilipaleko lilipi?

⁶ Lesha Sakaria 4:​6, 7. Kakele koupyakadi wopamaxupilo nosho yo onghalo yopapolotika, Ovajuda ova li yo ve na okulididimikila omahepeko. Mo 522 K.O.P., ovatondi vavo ova li va pondola mokushilika oilonga yokutungulula otembeli yaJehova. Ashike Sakaria okwa li a shilipaleka Ovajuda kutya Jehova ota ka longifa omhepo yaye i na eenghono, opo a kufe po endangalati keshe. Mo 520 K.O.P., ohamba Darius oya li ye va pitika va twikile noilonga yokutunga otembeli noya li ye va pa oimaliwa, opo va ninge ngaho. Oya li yo ya lombwela oongoloneya vomoshitukulwa ve va kwafele. — Esra 6:​1, 6-10.

7. Jehova okwa li a nangeka noupuna ngahelipi Ovajuda ovo va li va shuna kuJerusalem, eshi va li va pitifa komesho oilonga yaye?

⁷ Okupitila muHaggai naSakaria, Jehova okwa li a udanekela oshiwana shaye kutya ote ke shi yambidida, ngeenge osha pitifa komesho oilonga yokutungulula otembeli. (Hag. 1:​8, 13, 14; Sak. 1:​3, 16) Omolwetwomukumo lovaprofeti ovo, Ovajuda ovo va dja moukwatwa ova li va hovela vali okutungulula otembeli mo 520 K.O.P., nova li ve i manifa meni leedula nhano. Molwaashi Ovajuda ova li va pitifa komesho okulongela Kalunga, nonande ova li va taalela omaupyakadi, Jehova okwa li e va yambidida hapainiwe ashike, ndele nopamhepo yo. Oshidjemo, ova li va longela Jehova nehafo. — Esra 6:​14-16, 22.

KALA TO YANDJE ELITULEMO KOKULONGA EHALO LAKALUNGA

8. Ongahelipi eendjovo odo di li muHaggai 2:4 tadi tu kwafele tu kale twa pitifa komesho okulonga ehalo laKalunga? (Tala yo eshangelo lopedu.)

⁸ Eshi oudjuu munene tau ehene popepi elela, osha fimanenena kufye okudimbuluka kutya otwa pumbwa okudulika kelombwelo li na sha nokukufa ombinga moilonga yokuudifa. (Mark. 13:10) Ashike otashi dulika tu mone shidjuu okuyandja elitulemo koukalele, ngeenge otu na oupyakadi wopashimaliwa, ile ngeenge otwa taalela omapataneko e na sha noilonga yokuudifa. Oshike tashi dulu oku tu kwafela tu pitife komesho oinima yOuhamba? Otwa pumbwa okukala tu na elineekelo kutya “Omwene womatanga ovakwaita”b oku li pamwe nafye. Ote ke tu yambidida, ngeenge ohatu twikile okukala twa pitifa komesho oinima yOuhamba. Onghee inatu pumbwa okukala twa tila. — Lesha Haggai 2:4.

9-10. Ongahelipi ovalihomboli vamwe va li va mona oushili weendjovo daJesus odo di li muMateus 6:33?

⁹ Natu ka taleni koshihopaenenwa shaOleg naIrina,c ovalihomboli ovo ve li ovakokolindjila. Konima eshi va tembuka, opo va ka kwafele keongalo olo li li koshitukulwa shikwao, ova li va kanifa oilonga omolwonghalo yopamaxupilo oyo ya li ya naipala moshilongo shavo. Nonande kava li ve na oilonga tai kalelele oule womudo, ova kala alushe ve wete nghee Jehova te va yambidida pahole, nomafimbo amwe ova li va mona ekwafo okudilila kovamwaxe. Oshike sha li she va kwafela, eshi va li va taalela omaupyakadi oo? Oleg, oo potete a li a wililwa po, okwa ti, “Okukala twe lipyakidila moukalele oshe tu kwafela tu yandje elitulemo kwaasho sha fimanenena monghalamwenyo.” Ofimbo ye nomukulukadi waye va twikila okukonga oilonga, ova kala ve lipyakidila moukalele.

¹⁰ Efiku limwe, ofimbo tava shuna keumbo okudja moukalele, ova li va uda kutya kaume kavo umwe kopofingo okwa li a enda oule weekilometa 160 lwaapo, e va etela eeplastika mbali doinima. Oleg okwa ti: “Efiku olo, otwa li vali twa mona nghee Jehova nosho yo eongalo ve na ko nasha nafye. Otwa tomhwa kutya Jehova ke na efiku a dimbwe ovapiya vaye, kashi na nee mbudi kutya onghalo yavo otai monika ya fa ihe na eteelelo.” — Mat. 6:33.

11. Kalunga ote ke tu ningila shike, ngeenge otwa kala twa pitifa komesho okulonga ehalo laye?

¹¹ Jehova okwa hala tu yandje elitulemo koilonga yokuninga ovanhu ovahongwa, oyo tai xupifa eemwenyo. Ngaashi sha tumbulwa mokatendo 7, Haggai okwa li a ladipika oshiwana shaJehova, opo shi hovele vali oilonga yokutunga otembeli. Ngeenge osha ningi ngaho, Jehova okwa udaneka kutya ota “ka yandja enangeko noupuna.” (Hag. 2:​18, 19) Nafye ohatu dulu okukala noushili kutya Jehova ota ka nangeka noupuna eenghendabala detu, ngeenge otwa pitifa komesho oilonga oyo e tu pa tu longe.

NGHEE HATU DULU OKUPAMEKA ELINEEKELO LETU MUJEHOVA

12. Omolwashike Esra nosho yo eenghwate dikwao va li va pumbwa eitavelo la kola?

¹² Mo 468 K.O.P., Esra okwa li a ya molweendo pamwe nongudu onhivali yOvajuda okudja kuBabilon va finda kuJerusalem. Esra nosho yo ovo a li ta ende pamwe navo, ova li va pumbwa eitavelo la kola, opo ve lidenge olweendo olo. Ova li tava ka enda mondjila ya nyika oshiponga, nova li va humbata oshingoli nosho yo oshisilveri shihapu, osho sha li sha yandjwa shi li omayambidido kotembeli. Onghee ova li tava dulu okuponokelwa kovanyeki. (Esra 7:​12-16; 8:31) Kakele kaasho, ova li va didilika diva kutya Jerusalem nasho kashi li meameno. Moshilando kamwa li mu na ovanhu vahapu, nomakuma nosho yo omivelo dasho oda li da pumbwa okuwapekululwa. Oshike hatu lihongo kuEsra shi na sha nokupameka elineekelo letu muJehova?

13. Ongahelipi Esra a li a pameka elineekelo laye muJehova? (Tala yo eshangelo lopedu.)

¹³ Esra okwa li a mona nghee Jehova a yambidida oshiwana shaYe pefimbo lomayeleko. Omido da tetekela, mo 484 K.O.P., Esra otashi dulika a li ha di muBabilon, eshi ohamba Ahasveros ya li ya yandja elombwelo, opo Ovajuda aveshe ovo ve li mouhamba waPersia va hanaunwe po. (Est. 3:​7, 13-15) Esra nosho yo Ovajuda vakwao ova li ve li moshiponga. Omolwonghalo oyo itilifa, Ovajuda ovo va li “moitukulwalongo aishe” ova li ve lidilika nokulila, nova li va ilikana kuJehova, e va pe ewiliko. (Est. 4:3) Diladila nghee Esra nOvajuda vakwao va li ve udite, eshi oinima ya li ya pilukila po ovo va li va pangela omhangela ve va hanaune po! (Est. 9:​1, 2) Osho Esra a li a mona pefimbo lomayeleko oo otashi dulika sha li she mu longekidila omayeleko oo a li ta ka taalela monakwiiwa. Otashi dulika yo sha li sha pameka elineekelo laye kutya Jehova ota dulu okwaamena oshiwana shaYe.d

14. Oshilihongomwa shilipi omumwameme umwe a li e lihonga, eshi a mona nghee Jehova e mu fila oshisho, eshi a li a taalela eenghalo didjuu?

¹⁴ Ngeenge tu wete Jehova te tu file oshisho momafimbo madjuu, ohatu dulu okukala tu na elineekelo filufilu kutya ote ke tu fila oshisho monakwiiwa. Diladila koshihopaenenwa shaAnastasia, oo ha di muEuropa lOkoushilo. Okwa li a efa po oilonga yaye, opo a kale ehe na ombinga moinima yopapolotika. Okwa ti: “Osho osha li oshikando shotete monghalamwenyo yange nda li ndihe na oimaliwa.” Opo nee okwa weda ko, a ti: “Onda li nda ilikana kuJehova nonda li nda mona nghee ta file nge oshisho pahole. Ngeenge onda ka kanifa oilonga vali, itandi ka kala nda tila. Ngeenge Tate yange womeulu ota file nge oshisho nena, osha yela kutya ota file nge oshisho nomongula.”

15. Oshike sha kwafela Esra a kale e lineekela muJehova? (Esra 7:​27, 28)

¹⁵ Esra okwa li a mona eke laJehova monghalamwenyo yaye. Eshi Esra a li a diladila shi na sha noikando ihapu omo Jehova e mu fila oshisho monakudiwa, osha li she mu kwafela a kale e lineekela muYe. Didilika outumbulilo “eke laKalunga kange la li kombada yange.” (Lesha Esra 7:​27, 28.) Esra okwa li a longifa oitya ya faafana lwoikando ihamano membo lOmbiibeli olo a shanga. — Esra 7:​6, 9; 8:​18, 22, 31.

16. Omeenghalo dilipi omo tashi dulika tu mone filufilu eke laKalunga monghalamwenyo yetu? (Tala yo efano.)

¹⁶ Jehova ota dulu oku tu kwafela, ngeenge twa taalela eshongo. Pashihopaenenwa, ngeenge hatu pula omuyandji wetu woilonga e tu pe efudo, opo tu dule oku ka kala poshoongalele shoshitukulwa, ohatu ka mona nghee Jehova te tu kwafele. Ohatu ka mona yo eke laye, ngeenge hatu pula elandulafano letu loilonga li lundululwe, opo tu dule okukala hatu kala pokwoongala akushe. Otashi dulika shi ke tu kumwife okumona nghee oinima tai ke tu endela nawa. Oshidjemo, elineekelo letu muJehova otali ka kala la pamenena.

17. Ongahelipi Esra a ulika elininipiko, eshi a li a taalela eenghalo didjuu? (Tala efano kombada yoshifo.)

¹⁷ Esra okwa li a konga ekwafo kuJehova nelininipiko. Efimbo keshe Esra a li e udite a wililwa po koinakuwanifwa yaye, okwa li ha ilikana kuJehova nelininipiko. (Esra 8:​21-23; 9:​3-5) Oikala yaEsra oya li ye linyengifa ovo ve mu dingilila ve mu yambidide nova hopaenene eitavelo laye. (Esra 10:​1-4) Ngeenge tu udite twa wililwa po koisho i na sha neemhumbwe detu dopalutu, ile i na sha neameno loukwaneumbo wetu, otu na okukonga ekwafo kuJehova meilikano tu na omukumo.

18. Oshike tashi dulu oku tu kwafela tu pameke elineekelo letu muJehova?

¹⁸ Ngeenge otwa kongo nelininipiko ekwafo kuJehova nokutambula ko eyambidido lovaitaveli vakwetu, elineekelo letu muKalunga otali ka kala la pama. Erika, ina younona vatatu, okwa kala alushe e na elineekelo kutya Jehova ote mu file oshisho, nokuli naashi a li a ningilwa oinima inyikifa oluhodi monghalamwenyo yaye. Moule ashike wefimbo lixupi, okwa li a filwa okaana kaye oko ka li inaka dalwa nosho yo omushamane waye omuholike. Okwa popya shi na sha noinima aishe oyo ya ningwa po, a ti: “Iho kala u shii komesho yefimbo nghee Jehova te ke ku kwafela. Ota dulu oku shi ninga meenghedi odo ino teelela. Onda mona kutya omailikano ange mahapu okwa nyamukulwa okupitila meendjovo nosho yo meenghatu dookaume kange. Ngeenge onde va lombwele osho handi ningilwa monghalamwenyo yange, otava dulu okukwafela nge noupu.”

KALA WE LINEEKELA MUJEHOVA FIYO OKEXULILO

19-20. Oshike twe lihonga kOvajuda ovo va li inava dula okushuna kuJerusalem?

¹⁹ Ohatu dulu yo okulihonga oshilihongomwa sha fimana kOvajuda ovo va li inava dula okwaalukila kuJerusalem. Vamwe vomuvo ova li va ngabekwa mwaasho tava dulu okuninga omolwoukulupe, omikifi da kwata moiti, ile oinakuwanifwa youkwaneumbo. Ashike nande ongaho, ova li va halelela okuyambidida pashimaliwa ovo va shuna kuJerusalem. (Esra 1:​5, 6) Osha fa shi li ngaha kutya omido 19 lwaapo konima eshi ongudu yotete ya fika muJerusalem, ovo va fyaala muBabilon ova li natango hava tumine omayambidido ehalo liwa kuJerusalem. — Sak. 6:10.

²⁰ Nokuli nonande otwa ngabekwa mwaasho hatu dulu okulonga moilonga yaKalunga, ohatu dulu okukala noushili kutya oku wete ashishe osho hatu ningi, opo tu mu hafife. Osho otu shi shii ngahelipi? Pefimbo laSakaria, Jehova okwa li a pula omuprofeti waye a ninge oshishani sha longwa moshingoli nomoshisilveri osho sha tumwa keenghwate odo di li muBabilon. (Sak. 6:11) “Omutumbo” oo, ile tu tye oshishani, owa li u li “edimbulukifo” lomayambidido avo ehalo liwa. (Sak. 6:14) Ohatu dulu okukala nelineekelo kutya Jehova ke na efiku a dimbwe eenghendabala detu da mana mo doku mu longela pefimbo eli leenghalo didjuu. — Heb. 6:10.

21. Oshike tashi ke tu kwafela tu taalele onakwiiwa tu na omukumo?

²¹ Nopehe na omalimbililo, ohatu ka twikila okutaalela eenghalo didjuu momafiku aa axuuninwa, neenghalo otashi dulika nokuli di ka naipale monakwiiwa. (2 Tim. 3:​1, 13) Ashike inatu pumbwa okukala unene hatu lipula. Dimbuluka eendjovo daJehova odo a li a lombwela oshiwana shaye pefimbo laHaggai, a ti: ‘Ame ondi li pamwe nanye. Inamu kala mwa tila.’ (Hag. 2:​4, 5) Nafye ohatu dulu okukala nelineekelo kutya Jehova ota ka kala pamwe nafye, ngeenge otwa ningi ngaashi hatu dulu tu longe ehalo laye. Ngeenge otwa tula moilonga oilihongomwa oyo twe lihonga momaxunganeko aHaggai naSakaria nosho yo moshihopaenenwa shaEsra, ohatu ka kala tu na elineekelo muJehova, kashi na nee mbudi kutya ohatu ka taalela omaupyakadi e fike peni monakwiiwa.