Aningaasanoorneq — 90-ikkunni perusussuseq
QALIPAATILIMMIK filmiliutip pisut assilivai. Sapaammi aviisimi asseq quppernernik marlunnik angissuseqarpoq. Quersuarujussuaq kvadratmeterinik tusindinik arlalinnik angissusilik bankortarfinngortinneqarsimavoq, isigisinnaasami tamarmi bankortut qassinilluunniit ukiullit inuiaqatigiinniillu tamaneersut bankoqataasut issiapput. Kiinaat qasorpasissut isaallu aappillersimasut akunnerpassuarni kipisuitsumik bankorsimanerannut ersiutaapput. Pissangallutik normup tulliata taaneqarnissaa utaqqivaat neriullutik kiisami eqquissallutik, immaqa unnuk naallugu eqquisimanatik.
Aviisi qupperarparput. Kiinnat isumakuluppaluttut takussaapput — aningaasanoortut nallukattarpassuarnik tigumiarput. Asaat sajuttut ajunngikkaluarnerlutik? Nallukattaq tulleq tiguneqaraangat koruunit tusindilikkuutaat allamik inutaartarput. Assaat isugutsersimasut assimi takuneqarsinnaanngillat. Uummatillu tillernera sukkatsissimasoq imaluunniit nallukattap tulliata nallukattaqatip nallukattaanik pitsaanerunissaata nipaatsumik qinnutigineqarnera assimi takuneqarsinnaanngilaq.
Hotelini kuussuarnilu umiarsuarni pisataringaartuni kasinot pigissaangaartut alakkariartigit. Sianigiit spilleautomatit qalipaatigissaartut akornanni tammaqinagavit. Tigummiviit ammut nusunneqarpallattarnerat assakaasuusallu kaavippalunnerat qoqianngunaqaat. Aningaasanoortunulli nipi tusarnersuuvoq, eqquigaluallarunik eqquinngikkaluallarunilluunniit. „Tigummiviup tullianik nusunnissaa kisimi pissanganartuuvoq,“ kasinomi pisortaasoq oqarpoq.
Inuppassuit akulloqquallugit ’kaavitiaamik’ aningaasanoortut ornikkit. Kaavittoq aappalaartortalik qernertortalillu isigalugu kaavinnera ilaaginnalersooqqajaanaqaaq. Ammalortup ingerlarpalunnerata nipaata tiguartisimaarneq allisippaa. Kaavippoq, kaavippoq, ammalortoq unippat eqquisoqarlunilu eqquinngitsoortoqassaaq. Aningaasanoornermi ataatsimi koruunit tusindilikkuutaat annaaneqarajupput.
Silarsuaq tamakkerlugu pisartut taamaattut tusindinik qulikkuutaartunik amerlassuseqarput, aningaasanoortut kisissaanngitsunik millioniutillit inillu tusindilikkuutaanik inullit. Inuit timmisartunut, bussinut, umiarsuarnut biilinullu ilaallutik silarsuup immikkoortortaanut tamanut ingerlaartarput aningasanoorusunnitik naammassiniarlugit. Tamanna taaneqarsimavoq „nappaat isertortoq, 90-ikkunni perusussuseq: Aningaasanoornermut ueripilunneq“. Paasiniaasartoq Durand Jacobs, USA-mi inuit aningaasanoortarnerannik paasisimasalik, oqarsimavoq: „Siulittuutigaara inatsisitigut akuerisaasumik aningaasanoortarnerup oqaluttuarisaanerata 90-ikkut pingaaruttorfigilissagaat.“
1993-imi USA-mi Amerikamiut kasinoliartut baseballimik unamminernut annerusunut isiginnaariartunit amerlanerupput — katillugit 92 millionit. Nutaanik aningaasanoortarfiliortiterneq naaffeqassagunanngilaq. Amerikap kangimut sineriaani hotelimi direktørit soorlumi tassa ikiaroorlutik qiimmassimaartut. „Ullut tamaasa inuit 50.000-it kasinoliaasut inissaqartinngilluinnarpavut.“
Naalagaaffinni kujallerni, ukiualuit matuma siorna aningaasanoornermik ajortuliatut isiginniffiusimagaluartuni, 1994-imi aningaanoorneq ilassilluarneqarpoq annaassisutullu isigineqarluni. „Bibelbælte ullumikkut Blackjack-bælte-mik [aningaasanoorneq, hasard] taaneqaannarsinnaavoq. Mississippimi Louisianamilu sumi tamaani nunami imaanilu kasinoqarpoq, Floridami, Texasimi, Alabamami Arkansasimilu arlalinnik sananissaq pilersaarutigineqarpoq,“ U.S.News & World Report-mi allassimavoq. Upperisarsiornerup tungaatigut pisortaasut ilaat aningasanoornerup ajortuliaaneranik isumatik tupaallannartumik allanngortissimavaat. 1994-imi New Orleansimi Louisianami illoqarfimmi atorfiliup kuummi Mississippimi kasino puttasoq siulleq atsermagu, palasi Guutimut qinunermini qutsavigaa ’aningaasanoorsinnaanermik: ileqqumik pitsaasumik illoqarfimmut pilluaqqusissutaanik’.
Naatsorsuutigineqarpoq Amerikamiut tamarmik 95 procentii ukiumi 2000-imi najugarisaminnit akunnerit sisamat inorlugit ingerlareerlutik kasinomik tikitaqarsinnaassasut. Amerikami ’eqqillit’ aamma piumaqaat. U.S.News & World Report naapertorlugu Amerikami naalakkersuisut akuersisimapput ’eqqillit’ nunami sumi tamaani kasinot bingortarfiillu 225-t angisuunik eqqugassallit pilersissinnaagaat.
Taakkununngalu nallukattartarfiit, timersornermut tunngatillugu hestenik qimminillu sukkaniuttoqartillugu aningaasanoornerit, oqaluffinni bingornerit assigisaallu ilanngukkaanni, paasinarsivoq amerikamiut 1993-imi dollarsit 394 milliardit sooq aningaasanoorutigisimaneraat, ukiup siulianut sanilliullugu 17,1 procentimik amerlanerusut. Aningaasanoornermut akerliusut paatsiveerusimaarput. „Oqaluffiit, naalaffiit naalakkersuisullu allanik tamanit inunnik ikiuisussaanerupput,“ Aningaasanoornermut Uerisoornermik Akiuiniarnermi Ataatsimiititaliami direktøriusoq oqarpoq. „Maannakkulli tamarmik aningaasanoortarfiuteqarput.“ Amerikami aviisip USA „inuiaat aningaasanoortartut“-nik taasimavaa allassimavorlu „Amerikap inuiattut timersuutivia“ tassaasoq aningaasanoorneq.
Englandimi 1826-p kingorna aatsaat maanna lotteri (allagartanik pisilluni eqquiniarneq) atulerseqqinneqarpoq, tuniniaanerlu ingerlalluarpoq. Nunami tamaani bankorneq siaruarujussuarportaaq, The New York Times Magazine allappoq. „Maannakkut Moskva kasinonik ulappuffiusunik ulikkaarpoq. Beirutimi killermi aningaasanoorfiit isikulaniarlugit libaneserit aningaasanoortartut inuunertik navianartorsiortittarpaat, sakkutuunit upperisarsiortunillu ingasaassiniartunit saassunneqartarput,“ Times allappoq. „Aningaasanik amerlasuunik eqquisut kasinomi paarsisunik aallaasinik eqqarasuartaatinik sakkulinnik angerlamut ingiaqatigineqartarput.
„Canadamiut naluaat tassaallutik inuiaqatigiit aningaasanoortartut,“ Canadami naalagaaffimmi atorfilik nunap aningaasanoortarfiinik nakkutilliisoq oqarpoq. „Canada USA-mut sanilliullugu ilaatigut aningaasanoorfiuneruvoq,“ nangippoq. „Ukioq kingulleq [Canadamiut] dollarii 10 milliardit aningaasanoornernut inatsisitigut inerteqqutaanngitsunut atorsimavaat — filmertarfinnut atukkaminnut 30-riaatingajammik amerlanerusut,“ aviisi The Globe and Mail allappoq. Bingornermut tunngasunik nioqqutissiornikkut Canada USA-mit siuarsimanerujuarsimavoq. Lotteri aamma Canadami siuarsimaneruvoq. Hiistinillu sukkaniuttunik aningaasanoorutiginninneq aamma taamaappoq,“ aviisi allappoq.
„Afrikami kujallermi aningaasanoornermik ueripilussimasut qassiuneri ilisimaneqanngillat, tusindilikkuutaajuppulli,“ Afrikami kujallermi aviisi allappoq. Ajornartorsiut aningaasanoortartullu amerliartorneri Spaniami naalakkersuisut nalunngilaat. Kisitsisit pisortatigoortut takutippaat nunami innuttaasut 38 millioniusut ilarpassuisa ukiumi ataatsimi 137,5 milliardit aningaasanoorutigisimagaat silarsuarmi aningaasanoorutaasut annersaat. „Spaniamiut aningaasanoortartuissuupput,“ aningaasanoortartut ikiorniarlugit peqatigiiffiliorsimasoq oqarpoq. „Taamaattuaannarsimapput. . . . Hiistit, isikkamik arsaattut, lotteri soorunami aamma roulette, poker spilleautomatipalaallu aningaasanoorfigisarpaat.“ Ukiuni kingullerni aatsaat Spaniami aningaasanoornersuaq eqqarsartaatsikkut nappaatitut akuerisaalersimavoq.
Aningaasanoorusunnersuaq Italiamut aamma anngussimagunarpoq. Lotterini timersorlunilu ajugaaniuttut milliardilikkuutaanik aningaasanoorutigineqaannaratik aviisini bankorneq aningaasanoortarfiillu aamma atorneqartarput. „Ulluinnarni inuunermut tamarmut aningaasanoorneq sunniussimavoq,“ naalakkersuisunit aningaasaliiffigineqarluni misissuinermi allassimavoq. Ullumikkut „aningaasanoorneq sinnattorineqarsimanngisaannartumik annertussuseqalersimavoq, naalagaaffimmi atorfillit palasillu pinnanniaqataasunut ilaapput,“ The New York Times allappoq.
Ilumuungaarami! Amerlasuutigut aningaasanoorneq inuit inuunerannut tamarmut sunniuteqartarpoq, ilanngutassiani tulliuttuni tamanna takutinneqassaaq. (gD 22/9 95)
[Qupp. 4-mi issuagaq]
Siornatigut ajortuliaq, maannakkut ’annaassisoq’
[Qupp. 5-mi issuagaq]
Aningaasanoornersuarmik nappaalanerup silarsuaq tamakkersimavaa