jûtdle – suna patsisigalugo navianartortakángitsũngitsok
„JÛTDLE,“ George Bernard Shaw 1897-ime agdlagpoĸ, „niuvertut avîsiliortutdlo píngitsailĩssutigissarât inuiait kajumîtsut avãngusugtutdlo píngitsailiussardlugit.“ taimaníkut ilumut taimáipa? pingârnerussumigdlo, uvdlumíkut taimáipa?
1983-ime jûtdlimut túngatitdlugo nalunaerusiamine avîsime The Star-ime Johannesburgime Sydafrikamĩtume sarĸúmersartume agdlagsimavoĸ: „nipitôrssuarmik kajumigsârut pisigitse, pisigitse, pisigitse, râdiúkut, TV-kut, pisiniarfigssuartigut, avîsitigut atuagagssiatigutdlo tutsiútuáinartoĸ, inugpagssuit piserusungârnermit asangningneĸ pivdlugo tusardliússaĸ támaivât.“
píssuseĸ tamána nalúngínamíko inuit ugperissarsiornermik soĸutigissaĸartut kajumigsârivdlutik ilungersordlutik oĸartarput: jûtdle Kristusimut nagdliútorsiorfíngorterĸigsiuk. kristumiutdle túngaveĸartumik aperiumásáput: jûtdle ĸanga Kristusimut nagdliútorsiorfiusimava? tamána soĸutigísavdlugo pingârtorujugssûvoĸ, kristumiúme ilumôrtut navianartortaĸarnera sianigigamíko. navianartortâ tássauvoĸ: ugperissarsiorníkut nagdliútorsiornerit Gûtip iluaríngisai peĸatauvfigiguníkik, Gûtimit pivdluarĸuneĸásángitdlat. tauva, jûtdle sumik pilerfeĸarpa?
jûtdlip pilerfia
itsarssuaĸ ĸavdlunât ârdlerigât decemberime târnerup sivisûp seĸineĸ ajugauvfigísagâ. ugperissarsiorneĸ túngavigalugo erĸumîtsumik tupingnartuliorniardlutik igdlutik pínersartarpait kristtjørn, tássa naussut kapinartugdlit ilât, naussoĸ nerngutdlune naujartortartoĸ, mistelten, laurbær naussutdlo ĸorsûjuáinartut avdlat pínersautigalugit, píngortitat píssusigssãnut nâpertûtíngitsumik naujuarsínáussuseĸarsorineĸartut. nanerûtit ingneritdlo ikíneĸartarput seĸineĸ toĸujartortoĸ ’ĸáumarigsarniardlugo’. Europap ilaine ĸissugssiaminikutdlak sule nagdliútorsiorpalugtumik ikumatíneĸartarpoĸ. ilerĸup tamatuma mãna jûtdlime ilerĸûssup suna tunuleĸutarâ? „ilerĸutorĸat mardluk — nanerûtit naussutdlo ĸorsûjuáinartut — kátutititausimanerat píssutigalugo orpiliaĸ uvdlumíkut atortagarput ilerĸorineĸalerpoĸ,“ Michael Harrisonip isumaliúne inerpâ The Story of Christmas-ime.
romamiutorĸat ukiorigsinerane nagdliússiveĸarput saturnaliamik taigûtilingmik, decemberip 17-iáne autdlartítartumik 24-ánilo nâssardlune. atuagkiamine Ancient Italy and Modern Religion-ime [itsarssuaĸ Italia uvdlumíkutdlo ugperissarsiornerit] dr. Conwayip nagdliútorsiorneĸ tamána imáitumik agdlauserâ: „inuit tamarmik akuerssineratigut uvdluínarne inûneĸ pâsigssaujungnaertíneĸardluínarpoĸ; inuit suliagssatik piviussut ilagínartarpait, inoĸámigdlo igdluine nuánaterujugdlutik neríngíkângamik avĸusinerne asule angalaortarput ingmingnut ’io saturnalia’ nivdlerutigissardlugo sôrdlo uvagut ingmingnut oĸartartugut ’jûtdlime pivdluarit’ . . . nagdliússivingme tássane tamarmik ikíngutimingnit tuniorainigssamik ilimasugtarput; . . . saturnaliame tamarme aulakôrsimángitsut ilákuminaitsutut issigineĸartarput!“
ukioĸ 85 u.n.m.a.n. migssãne taigdliortup romamiup Martialisip atuagkat mardluk, Xenia ãma Apophoreta, taigdliánguanik 350-inik imagdlit, sarĸúmersípai. taigdliat táuko nautsorssũssáuput agdlarĸingneĸarnigssãnut saturnaliamilo tuníssutinut ilaliúnigssãnut, sôrdlo dr. Conwayip navsuiarâ: tuníssut „atuagkiornermut túngassumik tipigigsardlugo“. sôrdlo uvdlumíkut ássiliârĸat jûtdlime pivdluarĸússutit, ilâ? Martialisivdlo taigdliaisa ilait ássigalugit uvdlumíkut ássiliârĸat jûtdlime pivdluarĸússutaussut ilait inuit kángugissáinik oĸausertaĸarput.
saturnaliasiorneĸ ĸângiutĩnartoĸ romamiut ukiortârsiortarput, kalends-imik taigûtilingmik. The Story of Christmas-ime agdlagsimavoĸ: „uvdlut inuit tamarmik ĸîmavfigissaisa ĸerĸáne uvdloĸ atauseĸ ingmíkôrtíneĸarpoĸ seĸernup atarĸiniarnigssânut, uterialerfingmine erniorĸigsorinarnerame inuit píssutiginiaraluarpât gûtipilugsiorpalugtumik ĸîmaniarnigssamingnut angnertungârtumut. uvdloĸ táuna taineĸarpoĸ Dies Solis Invicti Nati-mik, tássa seĸernup ajugauvfigineĸángitsup inûvia, uvagutdlo ĸáumatisiutivut nâpertordlugit tássauvoĸ decemberip uvdluisa 25-at.“ kingusingnerussúkut nagdliútorsiorneĸ táuna Kristmesse-mik taineĸalerpoĸ, kristumiûnerartut tunússisimassut ugperissarsiornerat romamiunut kajungernarsisíniardlugo.
tássame, jûtdlip pilerfigâ kristumiũngitsut gûtipilugsiordlutik seĸinersiornerat. ãmalo nagdliútorsiorneĸ táuna itsarssuaĸ Babylonimik autdlâvigsineĸarsínauvoĸ, seĸernup gûtiutitâ Shamash tássane gûtisiorfigineĸarmat. „jûtdlime ilerĸûssut itsarssuardlo Babylonime ukiortârsiornerme ilerĸûsimassut ánilârnartumik ássigĩssutigssarsiorneĸarsínáuput,“ histôriamik ilisimatôĸ Pimlott atuagkiamine The Englishman’s Christmas-ime misiutiginago agdlagpoĸ.
tauva takusínaulerpiuk suna patsisigalugo jûtdlip navianartortaĸarnera aperĸutigineĸartoĸ? bîbilime kristumiut ersserĸivigsumik mianerssorĸuneĸarput Babylon angisôĸ (ugperissarsiornermut itsarssuaĸ babylonimiut ajoĸersûtigissáinik túngaveĸartumut agtûmássuteĸartoĸ) pivdlugo. Gûtip oĸausiane imáitumik mianerssorĸússuteĸarpoĸ: „táussumánga anigitse, ínugtáka, ajortaisigut peĸatigileĸinavarse, perdlûtigssainigdlo pineĸaĸinavuse.“ (sarĸúmersitat 18:4) ímaĸa inoĸásaoĸ isumaĸartunik ingassáussinerúsassoĸ jûtdle anersãkut navianartutut issigísavdlugo. malugeriartigule pisimassuviussut nâpertordlugit kristumiut sujugdlît nagdliútorsiorneĸ Jesusip inûvianik nagdliútorsiornerusorineĸaraluartoĸ kisiánile gûtipilugsiortut nagdliútorsiorneránut agtûmássuteĸartoĸ ĸanoĸ issiginerât.
kristumiut sujugdlît jûtdlisiortarpat?
atuagkiamine The Religions of the Roman Empire-ime professorip Fergusonip una aulajangiúpâ: „kristumiut sujugdlît Jesusip inûvia nagdliútorsiutigineĸ ajorpât; inûvia ilisimaneĸángilaĸ.“ bîbilime Jesusip inûvia erĸortoĸ nalunaerutigineĸángilaĸ. takutitsiarpâle Jesus inúngortoĸ decemberip januarivdlũnît ĸáumatâne íssigtume siagdlersarfiussumilo pínane kisiáne ukiup ilinerane kiangnerussume. tamána ĸanoĸ nalúngíneĸarsínauva?
Jesusip inûviata nalâta migssâne romamiut kaisariata Augustusip aulajangerpâ nuname ínugtaussut tamarmik igdloĸarfingmut inúngorfingmingnut autdlásassut nautsorssortíkiartordlutik. bîbilime nalunaerutigineĸarpoĸ: „tamarmigdlo nautsorssortíkiartorput, nungutdlutik nunavingmingnut.“ (Lúkarse 2:1-7) Josef Marialo kilometerit 110-t sivnerdlugit angalavfigait Nazaretimíngãnît Betlehemimut. decemberip ĸáumatâne puerĸortume siagdlersarfiussumilo taima ungasigtigissumut angalajumasimásápat, imalũnît angalanigssât nãmagsineĸarsínausimásava?
tamánáináungilardle. Jesusip inúngorfia pivdlugo bîbilime nangitdlune agdlagsimavoĸ: „tamatumalo erĸânĩput savanik pârssissut narssamîtdlutik únuame pigârtut nerssutautitik pâralugit.“ (Lúkarse 2:8) taimailiornerat nâpertûtíngilaĸ Israelime tamatuma ĸáumatânut siagdlersarfiussumut uvagut ĸáumatisiutivtíne decemberimik taineĸartumut — Betlehemivme erĸâne ukiup taimailinerane íssigtorssûssarpoĸ. — Esra 10:9, 13; Jerimia 36:22.
avdlamigtaoĸ pingârutigssaĸarpoĸ. Jesusip ajoĸersugkame inûvingminik nagdliútorsiornigssât kigsautigigaluaruniuk, sôrme tauva taimailiorĸúngilai? uvdloĸ toĸuvfine pivdlugo nagdliútorsiornigssaĸ pilimángitsoĸ pingârnersiordlugo erĸartorpâ inatdlugitdlo: „taimailiortaritse erĸaivdlunga.“ (Lúkarse 22:19) inûvine pivdlugo Jesus taima ítumik inássuteĸángilaĸ.
oĸauseĸ „jûtdle“ bîbilime navssâgssáungilardlũnît, Jesusivme ajoĸersugaine sujugdlerne taimatut nagdliútorssuaĸángilaĸ. dr. R. S. Conway navsuiaivoĸ: „ukiut 300-gssãne sujusingnerussoĸ gûtisiornerup pînik ilíniarsimassorssûp Origenesip ĸavsêriardlune taeĸátârpâ oĸauseĸaut oĸardlune sujulime ilâta oĸauseĸautigigaluarâ, tássa iluartoĸ kinalũnît kristumiutdlo iluartûtitaisa ilât kinalũnît inûvigsiorsimángisáinartoĸ, nangmineĸ inûvine avdlavdlũnît inûvia nagdliútorsiutigalugo. inuit ajortut kisimik, sôrdlo faraop imalũnît Herodesip, inûvigsiornere agdlagkane ivdlernartune erĸartorneĸarput. tamatuma ersserĸingâtsiartumik takutípâ nagdliútorssuaĸ sôrdlo jûtdle tusarsimagaluaruniuk, itigartitdluínarsimásagaluarâ.“
kristumiut tunússisimassut gûtipilugsiortutdlo ukiorsiornere
kristumiut sujugdlît gûtipilugsiortut nagdliússivê erĸamingne najugaĸartut nagdliútorsiutigissartagait nagdliútorsiutigísavdlugit ússerniarneĸarneĸ agssortortarpât. bîbilimile sujuligtûtigineĸarpoĸ kristumiut akornáne tunússinerssuaĸarumârnigssâ. (apustilit suliait 20:29, 30; 2 Tásalûníkamiut 2:3; 1 Timûtiuse 4:1-3; 2 Pîtruse 2:1, 2) ukiut 200-gssâta nâlernerane atuagkiortup Tertullianip „kristumiut“ navêrtariaĸarpai „saturnisiornermut, januarisiornermut seĸernuvdlo uterialerfiane nagdliútorsiornermut“ peĸataussarmata. „tuníssutinik tunioraineĸ“ erĸartorpâ tupigusûtigalugulo ilarpagssuisa igdlutik „ĸutdlernik avaleĸutinigdlo ĸorsûjuáinartunik pínersartarait“.
nauk oĸaorĸigsârneĸaraluardlutik ilagît kristumiut sujugdlerpât minguitsut mingugtũngorput. ajorsisimavdlutik sule ajorsineruvdlutik kristumiut tunússisimassut ĸanoĸ iliornertik igdlersorniarpât gûtipilugsiortut nagdliússivê „kristumiorpalugtumik“ taigûteĸalersitdlugit. sôrdlo atuagkame Christmas-ime misiutiginago agdlagsimassoĸ: „ilagît kristumiut . . . ukiut 400-gssãne iluarât uvdloĸ gûtipilugsiortut ivdlernartitât decemberip uvdluisa 25-at, seĸernup uterialerfia, nagdliútorssuartut misingnartitdlugo . . . seĸernup inûvia Gûtip ernerata inûviatut nagdliútorsiutigineĸalerpoĸ.“
suna pivdlugo jûtdlisiorneĸ taima navianartigâ?
isumaĸartoĸarpoĸ jûtdlisiorneĸ navianartoĸ nangminigssarsiornermut sujuarsautaugame. ássersûtigalugo alĩkusersuissartoĸ Daniel Martins Sydafrikame râdiúkut autdlakâtitame oĸarpoĸ tupigusûtigeĸalugo pâsileramiuĸ mêrĸat jûtdle ĸanoĸ issigigât. mêrĸat katerisimârnerine aperissarpai „suna pivdlugo jûtdlisiortartugut“. akissarpât: „tuníssutisiniardluta.“ Martin Deidrelo Bobganíkut angajorĸâjussut atuagkiortûssutdlo navianartûsínaussoĸ avdla uparuarpât: „inersimassorpagssuit mêrĸat ilumũngitsulianik kúkussumigdlo oĸalugtualianik oĸalugtũtarpait mêrĸat kingornagut gûtîtsúngornigssãnik kinguneĸarsínaussunik. mêrĸap erĸarsartausia nâpertordlugo, jûtdlip inua piviussutut oĸalugtuarineĸartoĸ piviúngigpat, tauva Gûtilũnît piviussutut oĸautigineĸartartoĸ ímaĸa piviúngilaĸ.“
jûtdlisiorneruvdle navianarnerpârtâ tássauvoĸ Gûtimit iluarineĸarungnaernigssamik kinguneĸarsínaunera. sôĸ? ardlalingnik píssuteĸarpoĸ. ássersûtigalugo, jûtdlisiorneĸ gûtipilugsiornermut sujuarsautauvoĸ, gûtipilugsiornerdlo bîbilime inerterĸutauvoĸ. (1 Juánase 5:21) Jesusip inúngorneranut atatitdlugo nerssutautit nerriviat ĸitigalugo takoránersutut inigssititigkat sujorãne gûtipilugsiortoĸartarpoĸ, sôrdlo oĸalugfingme Santa Maria in Aracoelime Romamĩtume. gûtipilugsiortutdlo orpiliât nâggârtut oĸalugfîsa ilarpagssuine inigssíneĸarmat? tamána gûtipilugsiortusungníngínerpoĸ?
ãmátaoĸ, jûtdlisiornerup Jesusimik patdlorfigingningneĸ sujuarsarsimavâ, atâtânik, Jehova Gûtimik, patdlorfigingningneĸ kinguarsardlugo. tamánátaoĸ gûtipilugsiornertut ípoĸ Nâlagaĸ Jesus Kristus nâlangnarsisitaĸ tássaungmat „Gûtip píngortitaisa autdlarĸautât“. (sarĸúmersitat 3:14; ãmátaoĸ takûk Rûmamiunut agdlagkane 1:25.) jûtdlisiutítaoĸ píssutaoĸatáuput mêrĸat milliûnigdlit isuma kúkussoĸ tamána ũmámiugilersimangmássuk. jûtdlisiutit ilait oĸausertaĸarput Jesusip atâtâtalo ajugaĸángitsup angíssutsíkut naligîngneránik isumaĸarnartunik.
imáipordle: Jesus oĸángisáinarpoĸ Gûtiuvdlune ajugaĸángitsoĸ. kisiánile Jesus nalunaerpoĸ: „atâtarme uvavnit angneruvoĸ.“ (Juánase 14:28) atâtane kisime patdlorfigissagssaussoĸ isumaĸarpoĸ, oĸardlune: „[Jehova] Gûtit patdlorfigísavat kivfartûtdlugulo táuna kisiat.“ (Matîuse 4:10) makínerme kingornagut agdlât Jesus atâtane ĸilangmiussoĸ patdlorfigineĸarĸujuarpâ. — Juánase 20:17.
jûtdle ugperissarsiorpalugtumik avssiaĸutáinauvoĸ inugpagssuit imerpatdlârdlutik nerivatdlârdlutigdlo sorĸusaitsumigdlo ĸîmarujugpatdlârdlutik nagdliútorsiorumaneránut. orpiliarnerne inûnerdlungnerit áiparît áiparîngnermingne ajornartorsiornerinut patsisáuput tusâmanerdlugaussut. Tuluit-nunãne áiparîngnermik sujúnersuissut kátuvfiata nalunaerusiât nâpertordlugo 1983-ime jûtdlip kingornagut áiparît sujunersiuissut sapâtip akúneranut sujunersiuissaraluartunit mardloriáumik amerdlanerúput. ajornartorsiutinut píssutaussut ilãtut orpiliarnerit taineĸarput ãmátaoĸ „nerissagssanut, tuníssutigssanut píngússanutdlo akigssaileĸineĸ“. tamáko ajornartorsiúmut sualugtumut avdlamútaoĸ pissôĸatáuput. „tamatuma nalâne ingminut toĸúnerit toĸoriaraluarneritdlo ánilârnartumik ĸagfariartarput,“ tarnip nápautainik ilisimatôĸ Johannesburgimĩtoĸ oĸarpoĸ.
ãmátaoĸ sumigínarsínáungilarput ’Babylonimit angisûmit’ ugperissarsiorníkut tagpîtdlisitaujuartut navianartorsiorujugssuarmata. bîbilime sujuligtûtit takutitsiarpât Babylonip erĸartũneĸarfigssâ ĸanigdleĸissoĸ. — 2 Timûtiuse 3:1-5.
ĸularutigssáungitsumik, erĸúngitsumik ugperissarsiornerup silarssuarme tamarme nâlagauvfigssua táuna, ilerĸue nagdliútorssuilo gûtipilugsiorpalugtut ilángutdlugit, ungasíngitsúkut peĸarungnaerdluínarsimásáput. mãnákut, pivfigssaĸaratdlartitdlugo, iliûserissartagai napitínartut átavigiungnáikit. taorserdlugo kristumiut ilumôrtut erĸigsineĸ ítuínartoĸ inungnilo Gûtimit iluarineĸarnigssaĸ nuánârutigísavdlugo amiákûvdlutik inûssugssat nâpeĸatigissákit. — Tussiaat 37:29. (wD 15/12 84)
[Qupp. 5-mi assiliartaq]
Jesusip inúngorneranut atatitdlugo inigssititigkat, sôrdlo una oĸalugfît Romamĩtut ilãne takugssaussoĸ, kristumiut gûtisiorneránut nâpertũpat?
[Qupp. 7-mi assiliartaq]
jûtdlip nalâne romamiuarĸat aineĸartarput inûssaliaĸ una oĸalugfingme Santa Maria in Aracoelimĩtoĸ patdlorfigiartorĸuvdlugo