Ilisimatusar­nerup sun­niutai

Ujarlerfis­siaq naaper­torlugu ilisimatusar­neq tas­saavoq “aaq­qis­suus­saasumik nak­kutigin­nin­nik­kut, misileraanik­kut uut­tuinik­kul­lu nunarsuup avataarsuul­lu qanoq in­neran­nik periuseqar­neran­nil­lu misis­sueq­qis­saar­neq”. Suliaq taman­na pisariul­lunilu pakatsinarsin­naavoq. Ilisimatuut sapaatit-akun­nerini, qaam­matini al­laal­lu ukiuni arlalin­ni ilungersorlutik misileraasarlutil­lu nak­kutigin­nit­tar­put. Ilaan­nik­kut iner­niliisin­naaneq ajor­put, amerlaner­tigul­li inuian­nut iluaqutaasunik paasisaqar­tar­put. As­sersuutis­sat amerlan­ngitsut sam­meriar­tigit.

Europami sulif­feqarfim­mit mil­luaat plastik­keq nin­ngusooq sorujuiaal­lu nutaaliaal­luin­nar­toq ineriar­tor­tin­neqarsimavoq, taan­na atorlugu inuk nap­parsimaler­nani imermik mingutsin­neqarsimasumik imersin­naavoq. Mil­luaat taamaat­toq pin­ngor­titami ajunaar­nersuaqar­til­lugu, soorlu 2010-mi Haitimi nuna sajum­mat, ator­neqar­poq.

Ul­lumik­kut avataarsuani qaam­mataasiat iluaqutigalugit Global Positioning System (GPS) ineriar­tor­tin­neqarsimavoq. Aal­laq­qaam­mut sak­kutuunut atugas­satut sananeqar­poq, ul­lumik­kul­li biiler­tut, tim­misar­tor­tar­tut, umiar­tor­tut al­laal­lu piniar­tut ungasis­sumul­lu pisut­tuar­tar­tut iluaqutigisar­paat. GPS-imik ineriar­tor­titsisimasut pis­sutigalugit or­nitatsin­nut apuun­nis­sar­put ajor­nan­ngin­neruler­poq.

Mobili, qarasaasiaq inter­netiluun­niit ator­tar­piuk? Nakorsaat nutaaliaq ator­tarak­ku peq­qin­neruler­nikuuit imaluun­niit peq­qis­sinikuuit? Tim­misar­torlutit angalasar­pit? Taamaap­pat ilisimatusar­nerup inuian­nut iluaqutis­sar­taasa ilaat atorluar­tar­pat. Ilisimatusar­neq ilin­nut sun­niuteqarluarsimavoq.

ILISIMATUSAR­NERUP KIL­LEQAR­NERA

Nalitsin­ni ilisimatuut paasisaqar­nerujumal­lutik pin­ngor­titarsuarmik misis­sueq­qis­saarsimap­put. Atomfysikerit atomip san­naanik misis­sueq­qis­saar­tar­put astrofysikeril­lu nunarsuup avataarsuul­lu qanoq pilersimanerat paasiniarlugu ukiut mil­liardit matuma sior­na pisimasut paasiniar­tar­paat. Ilisimatuut ilaat ilungersorlutik misis­suinermin­nut, aam­ma takus­saan­ngitsunut tikin­neqarsin­naan­ngitsunul­lu, tun­ngatil­lugu oqar­tar­put Guuti Biibilimi eq­qaaneqar­toq piup­pat nas­saarineqarsin­naas­sasoq.

Ilisimatuut isumaliutersor­tar­tul­lu nuimasut ilaasa taman­na naam­magin­ngilaat. Taak­kua ilisimatooq atuak­kior­torlu Amir D. Aczelip “Guutip piunerata ilisimatusar­nik­kut up­per­narsar­neqarsin­naan­ngin­neranik” oqarsimanera taperser­tar­paat. As­sersuutigalugu fysikeri tusaamasaq oqarsimavoq “Guutip, nunarsuarmi avataarsuanilu pingaaruteqarluin­nar­tup, piuneranut up­per­narsaateqan­ngin­nera piun­ngin­neranut up­per­narsaataasoq”. Al­lat Biibili naaper­torlugu Guutip iliuusii “angak­kuar­ner­tut” aam­ma “nas­suiaatis­saqan­ngitsutut” oqaatigisar­paat.a

Apeq­qul­li una akineqar­tariaqar­poq: Ilisimatuut pin­ngor­titarsuaq pil­lugu ima ilisimasaqar­tigip­pat inaarutaasumik iner­niliisin­naal­lutik? Naamik. Ilisimatusar­nik­kut siuariar­toqangaarsimavoq, ilisimatoor­pas­suil­li nas­suerutigaat paasisiman­ngisavut im­maqalu paasin­ngisaan­nagas­savut amerlasoorujus­suusut. Fysikeri Nobelimil­lu nersor­naaser­neqarsimasoq Steven Weinberg pin­ngor­titarsuarmut tun­ngasut paasisavut pil­lugit ima oqar­poq: “Iter­nga tikil­lugu misis­suisin­naan­ngilavut.” Profes­sori Mar­tin Rees, Tuluit Nunaan­ni Astronomer Royaleq, ima al­lap­poq: “Suut tamaasa paasisin­naagunan­ngilagut.” Tas­sa pin­ngor­titarsuarmi pin­ngoq­qaatit, cel­lemiit avataarsuanut, nalitsin­ni ilisimatusar­neq iluaqutigalugu suli paasisin­naan­ngilavut. Uku as­sersuutigiin­narsin­naavavut:

• 

  Biologit cel­leni uumas­susilin­ni pisar­tut tamak­kiisumik paasisin­naan­ngilaat. Cel­let qanoq nukim­mik tigooraasar­nersut, qanoq proteinilior­tar­nersut qanorlu marlun­nut avit­tar­nersut suli ilisimatusar­nik­kut tamak­kiisumik akineqarsin­naan­ngil­lat.

• 

  Nunap nutsuinerata sekundit tamarluin­naasa sun­ner­tar­paatigut. Taamaat­torli fysikerit iluamik paasisin­naan­ngilaat. Pis­sik­kaangavit qanoq nunamut toq­qit­tar­nersutit imaluun­niit qaam­mat qanoq nunarsuarmik kaaviiaarisin­naanersoq tamak­kiisumik ilisimaneqan­ngilaq.

• 

  Kosmologit mis­singer­paat nunarsuup avataarsuul­lu pin­ngoq­qaataasa 95 procentii ersin­ngitsut ilisimatuul­luun­niit ator­toris­saarutaat iluaqutigalugit nas­saarineqarsin­naan­ngitsut. Taak­ku marlun­nut, sananeqaatinut taar­tunut nukim­mul­lu taar­tumut, im­mik­koor­tit­tar­paat. Qanor­piarli paasisariaqar­nersut suli ilisimaneqan­ngilaq.

Ilisimatuut aam­ma al­lat as­sigiin­ngitsor­pas­suit paatsiveerus­sutigaat. Sooq taman­na pingaaruteqar­pa? Ilisimatooq nuan­narineqar­toq ima al­lap­poq: “Ilisiman­ngisavut ilisimasatsin­nit amerlanerujus­suup­put. Ilisimatusar­neq uungaan­naq isigilis­sutaaneq ajor­poq, kisian­ni ajasoor­narlunilu ilin­niarusuler­nar­poq.”

Isumaqaruit ilisimatusar­neq Biibilimik Guutimil­lu up­perin­nin­nermik taarsiiar­tulersoq taava uku eq­qarsaatigik­kit: Ilisimatuut pik­koris­sut uut­tuutit pitsaasut atorlugit pin­ngor­titarsuaq pil­lugu kil­lilim­mik paasin­nis­sin­naap­pata taava silatusaar­nerus­sava ilisimatuut paasisin­naan­ngisaat tamaasa ajat­tus­sal­lugit? Ul­loris­sanik ilisimatusar­nerup oqalut­tuas­sar­taa ineriar­tor­neralu pil­lugu al­laaserisap tak­kajaap naggataatungaani Encyclopedia Britan­nica ima eq­qor­tumik iner­niliivoq: “Ukiut 4000-t mis­saan­ni ul­loris­sanik ilisimatusareeraluarluta avataarsua pil­lugu Babylonimiunit paasisaqar­nerungaan­ngilagut.”

Tamatumun­nga tun­ngatil­lugu Jehovap Nalunaajaasuisa inuup nam­mineq aalajangiisin­naatitaanera ataq­qivaat. Biibilimi siun­nersuut una maleruar­niar­tar­par­put: “Qanilaarsusersi [Ingasaas­sinian­ngitsuunersi, NW] ilisimaneqalerli inun­nit tamanit.” (Filip­pimiut 4:5) Taman­na eq­qarsaatigalugu ilisimatusar­nerup Biibilil­lu im­min­nut qanoq ataqatigiin­nerat naaper­tuun­neral­lu misis­soq­qul­lugu kajumis­saar­patsigit.