ការវិវត្តន៍ ជំនឿមិនពិតនិងហេតុការណ៍ពិត
«ការវិវត្តន៍គឺជាហេតុការណ៍ពិត ដូចហេតុការណ៍ដែលថាព្រះអាទិត្យបញ្ចេញកម្ដៅនោះ»។ នេះជាការអះអាងរបស់អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រដ៏ល្បីល្បាញម្នាក់ ដែលស្រាវជ្រាវខាងការវិវត្តន៍។16 ពិតមែនតែ ការពិសោធន៍និងការសង្កេតមើលបញ្ជាក់ភ័ស្តុតាងថាព្រះអាទិត្យគឺក្ដៅមែន ប៉ុន្តែតើការពិសោធន៍និងការសង្កេតមើល ផ្ដល់ទីសំអាងយ៉ាងច្បាស់ដែលប្រកែកពុំបានថា សេចក្ដីបង្រៀនអំពីការវិវត្តន៍គឺជាហេតុការណ៍ពិតដែរឬ?
មុននឹងឆ្លើយសំណួរនេះ យើងសូមពន្យល់ចំណុចមួយឲ្យបានច្បាស់សិន។ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រជាច្រើននាក់បានកត់សម្គាល់ថា ភាវរស់អាចប្រែប្រួលបន្តិចពីតំណមួយទៅតំណមួយ។ ជាឧទាហរណ៍ មនុស្សអាចបង្កាត់ពូជឆ្កែ ដើម្បីឲ្យកូនឆ្កែមានជើងខ្លីជាង ឬរោមវែងជាងឆ្កែតំណមុនៗ។a អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រខ្លះហៅការប្រែប្រួលបន្តិចបន្តួចនេះថា «មីក្រូវិវត្តន៍»។
ប៉ុន្តែ អ្នកដែលជឿលើការវិវត្តន៍បង្រៀនថា មានការប្រែប្រួលបន្តិចម្ដងៗក្នុងរយៈពេលរាប់ពាន់លានឆ្នាំ ហើយដូច្នេះក៏នាំឲ្យមានការផ្លាស់ប្រែយ៉ាងធំដែលធ្វើឲ្យត្រីក្លាយជាសត្វផ្សេងដែលអាចរស់លើដីគោកក៏បាន ក្នុងទឹកក៏បាន ហើយក៏ធ្វើឲ្យសត្វដែលស្រដៀងស្វាក្លាយទៅជាមនុស្សជាតិវិញ។ ការប្រែប្រួលដ៏ធំដែលពួកគេស្មានថាបានកើតឡើងនោះ ត្រូវហៅថា«ម៉ាក្រូវិវត្តន៍»។
ឆាល ដាវីន និងសៀវភៅរបស់គាត់ចំណងជើងថាដើមកំណើតពូជភាវរស់
ជាឧទាហរណ៍ លោកឆាល ដាវីនបានបង្រៀនថា ការប្រែប្រួលបន្តិចបន្តួចដែលយើងមើលឃើញ បង្ហើបឲ្យយើងដឹងថា ក៏អាចមានការប្រែប្រួលដ៏ធំជាងដែរ តែគ្មានអ្នកណាធ្លាប់សង្កេតឃើញទេ។17 គាត់គិតថា ភាវរស់ដើមមួយចំនួនដែលគេចាត់ទុកថាជាសរីរាង្គសាមញ្ញ បានវិវត្តន៍បន្តិចម្ដងៗ ដោយ«ផ្លាស់ប្ដូរលក្ខណៈដើមតែបន្តិចទេ»។ ក្រោយច្រើនយុគសម័យ ការផ្លាស់ប្ដូរនេះបានបង្កើតឲ្យមានភាវរស់រាប់លានប្រភេទដែលមាននៅផែនដី។18
ចំពោះមនុស្សជាច្រើន ការអះអាងនេះស្ដាប់ទៅដូចជាសមហេតុផល។ ពួកគេវែកញែកថា‹បើភាវរស់ពូជណាមួយអាចប្រែប្រួលបន្តិចបន្តួចបាន នោះការវិវត្តន៍អាចធ្វើឲ្យមានការប្រែប្រួលធំក្នុងរយៈពេលយូរបាន›។ ប៉ុន្តែតាមការពិត សេចក្ដីបង្រៀនអំពីការវិវត្តន៍ផ្អែកលើជំនឿមិនពិតបីយ៉ាង។ ចូរពិចារណាចំណុចបន្តបន្ទាប់នេះ។
ជំនឿមិនពិតទី១: ការផ្លាស់ប្ដូរឯកឯងនៃហ្សែនជាកត្ដាសំខាន់ដែលបង្កើតឲ្យមានភាវរស់ពូជថ្មី។ សេចក្ដីបង្រៀនអំពីម៉ាក្រូវិវត្តន៍ផ្អែកលើការអះអាងថា ការផ្លាស់ប្ដូរឯកឯងនៃហ្សែនរបស់សត្វឬរុក្ខជាតិដោយចៃដន្យហើយដោយគ្មានមូលហេតុ អាចបង្កើតពពួកសត្វនិងរុក្ខជាតិថ្មី ហើយរហូតដល់បង្កើតពូជថ្មីដែលមិនធ្លាប់មាន។19
ការផ្លាស់ប្ដូរក្នុងហ្សែនអាចធ្វើឲ្យរុក្ខជាតិមានលក្ខណៈប្លែក ដូចដើមផ្កានេះធំខុសពីធម្មតា តែការផ្លាស់ប្ដូរនោះមានកម្រិត
ហេតុការណ៍ពិត: លក្ខណៈផ្សេងៗនៃរុក្ខជាតិឬសត្វគឺត្រូវកំណត់ដោយព័ត៌មានសេនេទិចដែលជាប្លង់មួយផ្ទុកដោយណ្វៃយ៉ូក្នុងកោសិកានីមួយៗ។b ពួកអ្នកស្រាវជ្រាវបានរកឃើញថា ការផ្លាស់ប្ដូរក្នុងព័ត៌មានសេនេទិចនេះ អាចធ្វើឲ្យរុក្ខជាតិនិងសត្វតំណក្រោយ មានលក្ខណៈខុសប្លែកពីតំណមុនៗ។ ប៉ុន្តែតើការផ្លាស់ប្ដូរក្នុងហ្សែនពិតជាបង្កើតពូជរុក្ខជាតិនិងពូជសត្វថ្មីសុទ្ធសាធឬ? តើការស្រាវជ្រាវអំពីហ្សែនអស់រយៈពេលមួយរយឆ្នាំហើយនេះបានបញ្ជាក់យ៉ាងណាអំពីរឿងនោះ?
នៅចុងទសវត្សរ៍នៃឆ្នាំ១៩៣០ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្របានមានចិត្តរំភើបដោយយល់ស្របតាមគំនិតថ្មីមួយ។ មុននោះ ពួកគេបានគិតថា ភាវរស់ណាដែលមានលក្ខណៈសមបំផុតនឹងបរិស្ថានរបស់វា គឺមានលទ្ធភាពច្រើនបំផុតដើម្បីរស់និងបន្តពូជ។ ដំណើរនេះហៅថា ជម្រើសធម្មជាតិ។ ពួកគេក៏បានគិតថា នេះអាចបង្កើតឲ្យមានពូជរុក្ខជាតិថ្មី ពេលដែលមានការផ្លាស់ប្ដូរក្នុងហ្សែនដោយចៃដន្យហើយដោយគ្មានមូលហេតុ។ ដោយយល់ដូច្នេះ ពួកគេបែកគំនិតថ្មីមួយ គឺពួកគេបានសន្និដ្ឋានថា បើមនុស្សបណ្ដាលឲ្យហ្សែនផ្លាស់ប្ដូរ នោះពួកគេអាចបង្កើតពូជរុក្ខជាតិថ្មីដ៏ល្អជាង។ លោកវ៉ូល អេគីហាដ ឡឺនីក ដែលជាអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនៅវិទ្យាស្ថានមួយខាងការបង្កាត់ពូជរុក្ខជាតិ បាននិយាយថា៖ «នៅពេលនោះ ជីវវិទូនិងពួកឯកទេសខាងសេនេទិច ជាពិសេសពួកអ្នកបង្កាត់ពូជរុក្ខជាតិនិងសត្វ មានចិត្តសប្បាយក្រៃលែង»។c ហេតុអ្វីពួកគេសប្បាយក្រៃលែង? លោកឡឺនីក ដែលបានចំណាយពេលអស់៣០ឆ្នាំក្នុងការសិក្សាអំពីលក្ខណៈរុក្ខជាតិដែលមានការផ្លាស់ប្ដូរក្នុងហ្សែន បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «អ្នកស្រាវជ្រាវទាំងនេះបាននឹកស្មានថា ពេលនោះពួកគេនឹងអាចបង្កើតវិធីសាស្ត្រថ្មីសម្រាប់បង្កាត់ពូជរុក្ខជាតិនិងសត្វ។ ពួកគេបានគិតថា បើពួកគេបណ្ដាលឲ្យហ្សែនផ្លាស់ប្ដូរ រួចជ្រើសរើសលក្ខណៈល្អៗ នោះពួកគេអាចបង្កើតពពួករុក្ខជាតិនិងសត្វថ្មីដែលល្អជាង»។20 តាមពិត ពួកគេខ្លះបានសង្ឃឹមថានឹងអាចបង្កើតពូជរុក្ខជាតិនិងពូជសត្វប្រភេទថ្មីដែលមិនធ្លាប់មានពីមុន។
រុយដែលមានហ្សែនផ្លាស់ប្ដូរនៅតែជារុយ ទោះជាមានលក្ខណៈខុសប្លែកពីធម្មតា
ពួកអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនៅសហរដ្ឋអាម៉េរិក អាស៊ី និងអឺរ៉ុបបានចាប់ផ្ដើមកម្មវិធីស្រាវជ្រាវដែលមានការឧបត្ថម្ភល្អខាងលុយកាក់ ហើយដែលប្រើវិធីសាស្ត្រដែលពួកគេនឹកស្មានថានឹងធ្វើឲ្យរុក្ខជាតិហើយសត្វវិវត្តន៍លឿនជាង។ ក្រោយពីបានខំព្យាយាមស្រាវជ្រាវអស់ជាង៤០ឆ្នាំ តើមានលទ្ធផលយ៉ាងណា? អ្នកស្រាវជ្រាវម្នាក់ បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «បើនិយាយទូទៅ ទោះជាមានជំនួយខាងថវិកាយ៉ាងច្រើនក៏ដោយ ក៏ការដាក់ឲ្យត្រូវចំហាយវិទ្យុសកម្ម [ដើម្បីបណ្ដាលឲ្យហ្សែនផ្លាស់ប្ដូរ] ក្នុងបំណងបង្កើតឲ្យមានពពួកភាវរស់ដែលល្អជាង នោះពុំបានសម្រេចឡើយ»។21 លោកឡឺនីកក៏បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «មកដល់ទសវត្សរ៍នៃឆ្នាំ១៩៨០សេចក្ដីសង្ឃឹមនិងចិត្តសប្បាយក្រៃលែងរបស់ពួកអ្នកវិទ្យាសាស្ត្របានចប់ដោយបរាជ័យនៅទូទាំងពិភពលោក។ នៅបស្ចិមប្រទេស ពួកគេបានបោះបង់ចោលការស្រាវជ្រាវវិធីបង្កើតពូជដោយបណ្ដាលឲ្យហ្សែនផ្លាស់ប្ដូរ។ រុក្ខជាតិនិងសត្វសឹងតែទាំងអស់ដែលមានការផ្លាស់ប្ដូរក្នុងហ្សែន . . . បានស្លាប់ ឬមានលក្ខណៈខ្សោយជាងពពួកដែលមានក្នុងធម្មជាតិ»។d
ទោះជាយ៉ាងនោះក៏ដោយទិន្នន័យដែលបានត្រូវប្រមូលពីការស្រាវជ្រាវអស់ជិត១០០ឆ្នាំអំពីការផ្លាស់ប្ដូរក្នុងហ្សែន ហើយអស់៧០ឆ្នាំក្នុងការសាកល្បងបណ្ដាលឲ្យហ្សែនផ្លាស់ប្ដូរនោះ ផ្ដល់ទីសំអាងឲ្យអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រធ្វើការសន្និដ្ឋានអំពីរឿងដែលថា ការផ្លាស់ប្ដូរក្នុងហ្សែនអាចបង្កើតពូជថ្មីបានឬមិនបាន។ ក្រោយពីបានពិចារណាទីសំអាងហើយ លោកឡឺនីកបានសន្និដ្ឋានថា៖ «ការផ្លាស់ប្ដូរក្នុងហ្សែន [របស់រុក្ខជាតិឬសត្វ] ដែលមានក្នុងធម្មជាតិ មិនអាចបង្កើតពូជថ្មីសុទ្ធសាធមួយបានទេ។ សេចក្ដីសន្និដ្ឋាននេះគឺស្របតាមការពិសោធនិងលទ្ធផលទាំងអស់ដែលបន្សល់ទុកដោយការស្រាវជ្រាវអំពីការផ្លាស់ប្ដូរក្នុងហ្សែនក្នុងសតវត្សរ៍ទី២០ ព្រមទាំងក៏ស្របតាមទ្រឹស្ដី អំពីលទ្ធភាពកើតមានព្រឹត្តិការណ៍ចៃដន្យផងដែរ»។
ដូច្នេះ តើការផ្លាស់ប្ដូរក្នុងហ្សែនអាចនាំឲ្យភាវរស់មួយពូជវិវត្តន៍ទៅជាភាវរស់ពូជថ្មីសុទ្ធសាធមួយទៀតបានទេ? បើពិចារណាទីសំអាង យើងត្រូវឆ្លើយថា៖ «ទេ!»។ ការស្រាវជ្រាវរបស់លោកឡឺនីកបាននាំឲ្យគាត់សន្និដ្ឋានថា៖ «ពូជភាវរស់ដែលមានទម្រង់ហ្សែនខុសគ្នា គឺហាក់ដូចជាខណ្ឌដាច់ដោយឡែកពីពូជឯទៀត ហើយទោះជាភាវរស់មួយមានការផ្លាស់ប្ដូរក្នុងហ្សែនដោយចៃដន្យក៏ដោយ ក៏វានៅតែពុំអាចផ្ដាច់ខណ្ឌនោះចូលគ្នាបានដែរ»។22
តើហេតុការណ៍ពិតដូចខាងលើនេះបង្កប់អត្ថន័យអ្វី? បើអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រដែលស្ទាត់ជំនាញមិនអាចបង្កើតភាវរស់ពូជថ្មី ដោយបណ្ដាលឲ្យហ្សែនផ្លាស់ប្ដូរ រួចជ្រើសរើសលក្ខណៈណាដែលពួកគេចង់បាន នោះបាតុភូតមួយដែលគ្មានសតិបញ្ញាសោះ ច្បាស់ជាពុំអាចធ្វើប្រសើរជាងពួកគេបានឡើយ មែនទេ? បើការស្រាវជ្រាវបង្ហាញឲ្យឃើញថា ការផ្លាស់ប្ដូរក្នុងហ្សែនមិនអាចធ្វើឲ្យពូជភាវរស់ដែលមានក្នុងធម្មជាតិក្លាយទៅជាពូជថ្មីសុទ្ធសាធនោះ ចុះតើម៉ាក្រូវិវត្តន៍អាចកើតឡើងដូចម្ដេចបាន?
ជំនឿមិនពិតទី២: ជម្រើសធម្មជាតិនាំឲ្យមានភាវរស់ពូជថ្មី។ លោកដាវីនបានជឿថា ដំណើរមួយដែលលោកហៅថាជម្រើសធម្មជាតិ ធ្វើឲ្យភាវរស់ណាដែលមានលក្ខណៈសមបំផុតនឹងបរិស្ថានរបស់វាមានលទ្ធភាពច្រើនបំផុតដើម្បីរស់និងបន្តពូជ រីឯភាវរស់ណាដែលមានលក្ខណៈមិនសមនឹងបរិស្ថាន នឹងត្រូវស្លាប់នៅទីបំផុត។ សព្វថ្ងៃនេះ អ្នកដែលជឿការវិវត្តន៍បង្រៀនថា ពេលពូជភាវរស់ផ្សេងៗកើនចំនួនកាន់តែច្រើនឡើងៗ ហើយបានទៅនៅតំបន់ដាច់ឆ្ងាយពីភាវរស់ឯទៀតដែលជាពូជរបស់វា នោះភាវរស់ណាដែលមានការផ្លាស់ប្ដូរក្នុងហ្សែនឲ្យសមនឹងបរិស្ថានថ្មី បានរស់រានមានជីវិតតទៅ រីឯភាវរស់ឯទៀតបានស្លាប់ផុតពូជ។ តាមទ្រឹស្ដីរបស់អ្នកជឿការវិវត្តន៍ នៅទីបំផុត ភាវរស់ដែលនៅដាច់ឆ្ងាយទាំងនេះបានវិវត្តន៍ទៅជាពូជថ្មី។
ហេតុការណ៍ពិត: ដូចអ្វីដែលបានត្រូវបញ្ជាក់រួចហើយ លទ្ធផលពីការស្រាវជ្រាវបង្ហាញច្បាស់ថាការផ្លាស់ប្ដូរក្នុងហ្សែនមិនអាចបង្កើតពូជរុក្ខជាតិឬពូជសត្វថ្មីសុទ្ធសាធបានទេ។ ប៉ុន្តែ ដើម្បីគាំទ្រការអះអាងថា ធម្មជាតិជ្រើសរើសភាវរស់ដែលមានការផ្លាស់ប្ដូរល្អក្នុងហ្សែនដើម្បីបង្កើតពូជភាវរស់ថ្មីនោះ តើអ្នកដែលជឿការវិវត្តន៍ផ្អែកលើទីសំអាងអ្វី? នៅសហរដ្ឋអាម៉េរិក សៀវភៅមួយបោះពុម្ពនៅឆ្នាំ១៩៩៩ ដោយបណ្ឌិតសភាជាតិខាងវិទ្យាសាស្ត្រ(NAS)រៀបរាប់អំពី«សត្វចាបហ្វីន មាន១៣ប្រភេទដែលលោកដាវីនបានសិក្សាស្រាវជ្រាវនៅបណ្ដាកោះកាឡាប៉ាកុស។ សត្វចាបទាំងនោះហៅថា ចាបហ្វីនរបស់លោកដាវីន»។23
នៅទសវត្សរ៍នៃឆ្នាំ១៩៧០ មានក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវដែលដឹកនាំដោយប្ដីប្រពន្ធមួយគូគឺលោកភីធើនិងលោកស្រីរ៉ូស្មារី គ្រែន នៅសកលវិទ្យាល័យព្រីនស្តន់ សហរដ្ឋអាម៉េរិក។ ពួកគាត់ចាប់ផ្ដើមសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីចាបហ្វីនរបស់ដាវីននោះ ហើយបានរកឃើញថា ក្រោយពីមានការរាំងស្ងួតអស់មួយឆ្នាំនៅបណ្ដាកោះកាឡាប៉ាកុស នោះចំនួនចាបហ្វីនចំពុះធំគឺមានចំនួនច្រើនជាងចាបហ្វីនចំពុះតូច។ លទ្ធផលពីការស្រាវជ្រាវនោះបានត្រូវចាត់ទុកថាមានសារៈសំខាន់ណាស់ ពីព្រោះការមើលរាងនិងទំហំនៃចំពុះចាបហ្វីនជាវិធីសំខាន់បំផុតមួយដើម្បីសម្គាល់ពូជផ្សេងៗទាំង១៣របស់វា។ សៀវភៅបណ្ឌិតសភានោះរៀបរាប់តទៅទៀតថា៖ «លោកនិងលោកស្រីគ្រែន ប៉ាន់ស្មានថា បើមានការរាំងស្ងួតរាល់១០ឆ្នាំម្ដងនៅកោះទាំងនេះ ប្រហែលជានឹងត្រូវការតែ២០០ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីកើតមានសត្វចាបហ្វីនពូជថ្មីមួយ»។24
ក៏ប៉ុន្តែ សៀវភៅរបស់បណ្ឌិតសភានោះមិនបានប្រាប់ថា ក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយពីមានការរាំងស្ងួតនោះ ចំនួនចាបហ្វីនចំពុះតូចបានកើនចំនួនឡើងមានច្រើនជាងចាបហ្វីនចំពុះធំម្ដងទៀតទេ។ អ្នកស្រាវជ្រាវបានឃើញថា នៅឆ្នាំមួយចាបហ្វីនចំពុះធំមានច្រើនជាង តែនៅឆ្នាំក្រោយចាបហ្វីនចំពុះតូចមានច្រើនជាងវិញ គឺអាស្រ័យទៅលើការប្រែប្រួលអាកាសធាតុនៅកោះនោះ។ ពួកគាត់ក៏បានកត់សម្គាល់ថា សត្វចាបដែលបានត្រូវចាត់ទុកថាជាពូជផ្សេង បានបន្តពូជជាមួយគ្នា ហើយកូនទាំងនោះមានលទ្ធភាពរស់ច្រើនជាង មេឬបារបស់វា។ ហេតុនេះហើយ ពួកគាត់បានសន្និដ្ឋានថា បើសត្វចាបទាំងនោះបន្តពូជជាមួយគ្នាតទៅទៀត នោះសត្វចាបដែលត្រូវចាត់ទុកជាពូជពីរផ្សេងគ្នា នឹងទៅជាពូជតែមួយវិញ។25
សត្វចាបហ្វីនរបស់ដាវីនគ្រាន់តែបង្ហាញថាពូជភាវរស់ចេះប្រែប្រួលតាមអាកាសធាតុប៉ុណ្ណោះ
ដូច្នេះ តើជម្រើសធម្មជាតិពិតជាអាចបង្កើតភាវរស់ពូជថ្មីសុទ្ធសាធបានទេ? យូរឆ្នាំមុន ជីវវិទូខាងការវិវត្តន៍ម្នាក់ចាប់ផ្ដើមសង្ស័យថាជម្រើសធម្មជាតិធ្វើដូច្នោះមិនបានទេ។26 នៅឆ្នាំ១៩៩៩ បណ្ឌិតទ្រឹស្ដីវិវត្តន៍ម្នាក់បានសរសេរថា ជម្រើសធម្មជាតិប្រហែលជាជួយពូជភាវរស់ផ្សេងៗសម្របខ្លួនទៅនឹងកាលៈទេសៈថ្មី ប៉ុន្តែមិនមែនបង្កើតពូជថ្មីនោះទេ។27
ចាបហ្វីនរបស់លោកដាវីន ប្រាកដជាមិនបានក្លាយជា«ពូជថ្មី»ទេ វានៅតែជាចាបហ្វីនដដែល។ ម្យ៉ាងទៀត ហេតុដែលថាសត្វចាបទាំងនោះកំពុងបន្តពូជជាមួយគ្នា ធ្វើឲ្យមានការសង្ស័យទៅលើវិធីដែលអ្នកជឿការវិវត្តន៍កំណត់ពូជភាវរស់ផ្សេងៗ។ ព័ត៌មានអំពីសត្វចាបទាំងនេះក៏សឲ្យឃើញដែរថា សូម្បីតែបណ្ឌិតសភាវិទ្យាសាស្ត្រដែលគេគោរពទូទៅក៏ជួនកាលលាក់ព័ត៌មានខ្លះមិនប្រាប់ហេតុការណ៍ទាំងអស់ដែរ។
ជំនឿមិនពិតទី៣: ហ្វូស៊ីលeបង្ហាញឲ្យឃើញអំពីម៉ាក្រូវិវត្តន៍។ សៀវភៅបណ្ឌិតសភានោះក៏ធ្វើឲ្យអ្នកដែលអានគិតថា អ្នកវិទ្យាសាស្ត្របានរកឃើញហ្វូស៊ីលច្រើនណាស់ ដែលបង្ហាញឲ្យឃើញពូជមួយវិវត្តន៍ទៅជាពូជមួយផ្សេងទៀត។ សៀវភៅនោះប្រកាសថា៖ «ហ្វូស៊ីលរបស់សត្វផ្សេងៗដែលមានលក្ខណៈកាត់ពូជ បានត្រូវរកឃើញ។ ហ្វូស៊ីលទាំងនោះមានសត្វដូចតទៅនេះ: [១] សត្វកាត់ពូជត្រីនិងសត្វដែលអាចរស់នៅក្នុងទឹកហើយលើគោក។ [២] សត្វកាត់ពូជល្មូននិងសត្វដែលអាចរស់នៅក្នុងទឹកហើយលើគោក។ [៣] សត្វកាត់ពូជល្មូននិងសត្វដែលចិញ្ចឹមកូនដោយទឹកដោះ។ ក្រៅពីនោះ មានហ្វូស៊ីលបង្ហាញពីសត្វផ្សេងៗទៀតដែលជាពូជស្វា។ ហ្វូស៊ីលទាំងនេះមានច្រើនដល់ម្ល៉េះ បានជាយើងពិបាកដឹងថាសត្វទាំងនោះបានក្លាយទៅជាពូជផ្សេងនៅពេលណា»។28
ហេតុការណ៍ពិត: អ្វីដែលសៀវភៅបណ្ឌិតសភាចែងដោយជំនឿជឿជាក់នោះ ធ្វើឲ្យយើងឆ្ងល់ជាខ្លាំង។ ហេតុអ្វី? អ្នកជឿជាក់ខាងការវិវត្តន៍ម្នាក់បានមានប្រសាសន៍ថា តាមទិន្នន័យពីហ្វូស៊ីល សត្វមិនបានប្រែប្រួលបន្តិចម្ដងៗរហូតដល់ទៅជាសត្វផ្សេងទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ គាត់និយាយថាសំណុំទិន្នន័យហ្វូស៊ីលសឲ្យឃើញថា អស់មួយរយៈពេលយូរ «ពូជភាវរស់ភាគច្រើនបានវិវត្តន៍តែបន្តិចប៉ុណ្ណោះ ឬមិនបានប្រែប្រួលសោះ»។29
យោងទៅតាមសំណុំទិន្នន័យហ្វូស៊ីល ពពួកសត្វសំខាន់ៗទាំងអស់បានលេចឡើងភ្លាមមួយរំពេច ហើយមិនបានប្រែប្រួលច្រើនទេ
មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រទូទាំងពិភពលោកបានជីកកកាយរកហ្វូស៊ីលធំៗប្រហែល២០០លាន ថែមទាំងហ្វូស៊ីលតូចៗរាប់ពាន់លាន ហើយបានធ្វើបញ្ជីរាយនាមហ្វូស៊ីលទាំងនោះ។ អ្នកស្រាវជ្រាវជាច្រើននាក់យល់ស្របថា ទិន្នន័យល្អិតល្អន់អំពីហ្វូស៊ីលដ៏ច្រើនទាំងនេះ បង្ហាញថាពពួកសត្វសំខាន់ៗទាំងអស់បានលេចឡើងភ្លាមមួយរំពេច ហើយបង្ហាញថាវាមិនបានប្រែប្រួលច្រើនទេ ក៏មានសត្វជាច្រើនក្នុងចំណោមសត្វទាំងនោះដែលបានផុតពូជបាត់តែម្ដង។
ជំនឿលើការវិវត្តន៍ជាការជឿងងឹតងងល់
ហេតុអ្វីបានជាអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រល្បីៗជាច្រើននាក់ដែលជឿលើការវិវត្តន៍ និយាយយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ថា ម៉ាក្រូវិវត្តន៍ជាហេតុការណ៍ពិត? អ្នកជឿលើការវិវត្តន៍នាំមុខគេម្នាក់ បានសរសេរដោយឥតលាក់លៀមថា អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រជាច្រើននាក់សុខចិត្តជឿការអះអាងដែលគ្មានទីសំអាង ពីព្រោះពួកគេ«ត្រូវស្មោះត្រង់នឹងទ្រឹស្ដីថាគ្មានអ្នកបង្កើតទេ»។ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រជាច្រើននាក់មិនទាំងព្រមពិចារណាថាមានឬមិនមានអ្នកគ្រោងបង្កើតដែលមានសតិបញ្ញានោះទេ។ ហេតុអ្វី? គាត់ក៏បានសរសេរទៀតថា៖ «ក្នុងនាមជាអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ យើងមិនអាចទទួលស្គាល់ថាមានព្រះទេ សូម្បីតែបន្តិចក៏មិនបានផង»។30
ស្ដីអំពីរឿងនេះ ទស្សនាវដ្ដីមួយបានដកស្រង់សម្ដីរបស់អ្នកសង្គមវិទ្យាមួយរូបថា៖ «អស់២០០ឆ្នាំហើយ មានគេផ្សព្វផ្សាយបំផុសគំនិតថា បើអ្នកចង់ធ្វើជាអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រ នោះមិនត្រូវឲ្យសាសនាមានឥទ្ធិពលទៅលើគំនិតរបស់អ្នកទេ»។ គាត់ក៏បានបញ្ជាក់ដែរថា នៅសកលវិទ្យាល័យផ្នែកការស្រាវជ្រាវ «អ្នកដែលមានជំនឿសាសនាបិទមាត់ជិត មិននិយាយអំពីព្រះទេ»។31
បើលោកអ្នកជឿថាសេចក្ដីបង្រៀនអំពីម៉ាក្រូវិវត្តន៍គឺពិត លោកអ្នកក៏ត្រូវជឿលើរឿងមួយចំនួនទៀតដែរ គឺលោកអ្នកត្រូវជឿថា ពួកអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រដែលមិនប្រាកដថាមានព្រះ ឬក៏មិនជឿថាមានព្រះនោះ ពួកគេនឹងមិនអនុញ្ញាតឲ្យជំនឿរបស់ពួកគេមានឥទ្ធិពលទៅលើរបៀបបកស្រាយលទ្ធផលពីការស្រាវជ្រាវទេ។ លោកអ្នកក៏ត្រូវជឿដែរថា ការផ្លាស់ប្ដូរក្នុងហ្សែននិងជម្រើសធម្មជាតិបានបណ្ដាលឲ្យមានភាវរស់គ្រប់ប្រភេទ ទោះជាការស្រាវជ្រាវអស់មួយរយឆ្នាំហើយបានបង្ហាញថា ការផ្លាស់ប្ដូរក្នុងហ្សែនមិនបានធ្វើឲ្យពូជភាវរស់ណាមួយក្លាយទៅជាពូជថ្មីក៏ដោយ។ ម្យ៉ាងទៀត លោកអ្នកត្រូវជឿថា ជីវិតទាំងឡាយបានវិវត្តន៍បន្តិចម្ដងៗពីបុព្វសត្វតែមួយ ទោះជាសំណុំទិន្នន័យហ្វូស៊ីលបង្ហាញច្បាស់ថា ពពួកសត្វនិងរុក្ខជាតិសំខាន់ៗបានលេចឡើងភ្លាមមួយរំពេច ហើយក្នុងអំឡុងរាប់យុគសម័យមិនបានវិវត្តន៍ទៅជាប្រភេទផ្សេងទៀតក៏ដោយ។ តើជំនឿបែបនេះស្ដាប់ទៅដូចជាមានមូលដ្ឋានលើហេតុការណ៍ពិតឬទេ? ឬក៏មានមូលដ្ឋានលើជំនឿមិនពិតទៅវិញ? បើនិយាយឲ្យត្រង់ទៅ ជំនឿលើការវិវត្តន៍ជាការជឿងងឹតងងល់។
a លក្ខណៈខុសប្លែករបស់ឆ្កែដែលគេបានបង្កាត់ពូជ ច្រើនតែមកពីហ្សែនលែងមានដំណើរការប្រក្រតី។ ជាឧទាហរណ៍ ឆ្កែដាក់ហ្សុនគឺមានមាឌតូច ដោយសារឆ្អឹងខ្ចីរបស់វាមិនលូតលាស់ នាំឲ្យតឿ។
b ការស្រាវជ្រាវបង្ហាញថាស៊ីតូប្លាស ភ្នាសស៊ីតូប្លាស និងផ្នែកឯទៀតក្នុងកោសិកាក៏មាននាទីក្នុងការកំណត់លក្ខណៈនៃភាវរស់ដែរ។
c លោកឡឺនីកជឿថាជីវិតបានត្រូវបង្កើត។ ពាក្យរបស់គាត់ក្នុងសៀវភៅនេះគឺជាមតិររបស់គាត់ផ្ទាល់ មិនមែនជាមតិរបស់វិទ្យាស្ថានដែលគាត់ធ្វើការនោះទេ។
d ពេលដែលពួកគេសាកល្បងបណ្ដាលឲ្យហ្សែនផ្លាស់ប្ដូរនោះ មានរុក្ខជាតិនិងសត្វកើតមកមានលក្ខណៈថ្មី។ ប៉ុន្តែពេលដែលសាកល្បងតទៅទៀត ឃើញថា លក្ខណៈថ្មីនោះមានកាន់តែតិចទៅៗ រីឯរុក្ខជាតិនិងសត្វក្រោយៗដែលបានកើតមកមានតែលក្ខណៈដដែលៗ មិនឃើញមានលក្ខណៈថ្មីផ្សេងទៀតទេ។ បន្ថែមទៅទៀត តិចជាងមួយភាគរយនៃរុក្ខជាតិដែលមានហ្សែនផ្លាស់ប្ដូរបានត្រូវជ្រើសរើសសម្រាប់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវតទៅទៀត។ ក្រោយស្រាវជ្រាវហើយ ពួកគេឃើញថាតិចជាងមួយភាគរយនៃរុក្ខជាតិនោះ គឺសមយកទៅដាក់នៅទីផ្សារ។ ក៏ប៉ុន្តែ មិនដែលមានពូជថ្មីសុទ្ធសាធកើតមកឡើយ សូម្បីតែមួយក៏ដោយ។ លទ្ធផលពីការបណ្ដាលឲ្យហ្សែនរបស់សត្វផ្លាស់ប្ដូរគឺអាក្រក់ជាងពេលដែលបណ្ដាលឲ្យហ្សែនរុក្ខជាតិផ្លាស់ប្ដូរទៅទៀត។ ដូច្នេះ ពួកគេបានបោះបង់ចោលវិធីសាស្ត្រនោះទាំងស្រុង។
e ហ្វូស៊ីលជាឆ្អឹងឬស្នាមរបស់សត្វឬរុក្ខជាតិកប់ជាប់ក្នុងថ្មអស់ច្រើនយុគសម័យ។