CILAMIN CYA MIKAND CYA KU ENTERNET Watchtower
Cibumb cya mutetekel
CILAMIN CYA MIKAND CYA KU ENTERNET
Ciin-kanyok
  • BIBL
  • MIKAND YIHATUL
  • BISANGIL
  • w24 Caahemb pp. 20-25
  • Aaluk mu bufuk​—ni shaal mu citookej

Video ning waakaabumw kiin ha cyaab eecy.

Lutat i lumweek haakadyobw bangat video.

  • Aaluk mu bufuk​—ni shaal mu citookej
  • Cibumb cya Muteetekel Cididiil Bukaleng bwa Yehow Musah (Cya kulong)—2024
  • Tu biin bwaal
  • Mukand a mushind aakaabumw
  • KWAALUK MU BUFUK NI KUSHAAL MU CITOOKEJ
  • AALUK MU MYAND YA BUFUK
  • SHIKATAAY “BU BAAT BADY MU CITOOKEJ”
  • Udy mumanyikok myand ya Biin-biin eeny?
    Cibumb cya Muteetekel Cididiil Bukaleng bwa Yehow Musah (Cya kulong)—2024
  • Longel ku may ma bulekel ma baan-balum ba lulamat
    Cibumb cya Muteetekel Cididiil Bukaleng bwa Yehow Musah (Cya kulong)—2024
  • Mutudy mwa kwiikal ni musangal muvul mu mudimw a bukajaady
    Cibumb cya Muteetekel Cididiil Bukaleng bwa Yehow Musah (Cya kulong)—2024
  • Manyik ney Yehow i “Mawej udy ni buumy”
    Cibumb cya Muteetekel Cididiil Bukaleng bwa Yehow Musah (Cya kulong)—2024
Tal bivul
Cibumb cya Muteetekel Cididiil Bukaleng bwa Yehow Musah (Cya kulong)—2024
w24 Caahemb pp. 20-25

CIIN BWAAL CYA KULONG CYA 12

MUSAMBW A 77 Butoke pa buloba bua midima

Aaluk mu bufuk​—ni shaal mu citookej

“Ha kal nwaakady mu bufuk; ki kaabaak, nudy mu citookej.” —EF. 5:8.

BWAAL BUTAM

Citudy mwa kulongel ku dyumvwiij dya myaak yibidy yifwanyikij eey: bufuk ni citookej yidyobw baleeb mu mukand a biin Efez shapitil 5.

1-2. a) Pool waakady mu shikacil kaay hafundiley biin Efez mukand? b) I majooj kaay matwiiyiiy kukontonon?

CIISANG cyaakady mupostol Pool mu nzubw a lukan mu Rom, ukacil bwa kukashish baan baabw biin Krist mu diitabij. Kaakady ni mushind a kwiibakumbul taz ni taz haakadyey mu nzubw a lukan, ki waakady wiibafundil mikand. Umw a ku mikand eey, i ufundiley biin Efez bu mu muvw a 60 eecy 61 B.B.—Ef. 1:1; 4:1.

2 Mivw habwiih ni 10 ya ku butambwiil, Pool uhitijil mafuk kaahand mu cibunj cya Efez, wend ni kudiil ni ulongweesh baat musah mulengel. (Yil. 19:1, 8-10; 20:20, 21) Waakady mukat baan baabw bikasakan ni waakady mukat kwiibambulwiish bwa kushaalobw ni lulamat kudy Yehow. Nook, bwabiny ufundil biin Krist bashing diisaby habitaatal bufuk ni citookej? I malongweesh kaay matudy mwa kuhetel ku mubel oow? Tukontononaayaak maalabul ma majooj aam.

KWAALUK MU BUFUK NI KUSHAAL MU CITOOKEJ

3. I kufwanyikij kaay kuleejel mupostol Pool kudy mu mukand ufundiley biin Efez?

3 Pool ufundil biin Krist ba mu Efez neey: “Ha kal nwaakady mu bufuk; ki kaabaak, nudy mu citookej.” (Ef. 5:8) Hiinaah, mupostol Pool ukadil mudimw ni myaak eey: bufuk ni citookej bwa kumvwiij mwaakady biin Efez baalabul micim yaababw. Tukontononaay bwa kumanyik bwabiny Pool uleebel neey biin Efez baakady mu “bufuk.”

4. Tel mishind yileeleej neey biin mu Efez baakady mu bufuk.

4 Bufuk budy mu citendelel cya makos. Kuuhal kwa kumanyikobw myand ya biin-biin eecy bwa kushaalobw biin Krist, biin Efez baakady Pool ufundil mikand baakady bahik ba myand ya makos ya mu bitendelel bivul ni ya biitab-a-tab, cileejel myand ya majimbw. Mu cibunj cya Efez mwaakady tempel mutam wa Artemis, waakady baat bavul ba ciisang aacy batal bu umw a ku tempel mwandamuteket wiibakilobw waakady ukemesh bikasakan. Baat baakady bay ku tempel aakw bwa kuhambidil hing. Kulong ni kwanyish kwa hing mu nzubw mutam wa Artemis waakady mudimw mutam waakady nend biin citendeleel cya makos, ni waakady wiibahetesh fwalang. (Yil. 19:23-27) Cikwaabw, baat bavul ba mu cibunj eecy baakady biibamanyik bwa myand ya majimbw.—Yil. 19:19.

5. I mushind kaay waakady biin Efez biikal mu bufuk mu bilong byaababw?

5 Kwiikal mu bufuk hakulek kuneemek may matam ma mu Bibl. Baat ba mu Efez baakady biibamanyik bikasakan bwa myand ya cyendend ni kabaakadyoh bend ni bumvw bwa myand yaakadyobw balong. Mu cibunj aacy baakady biisamb teng myand ya busenj, bulongavy mu mazab ni mu fet yaakadyobw balong mu bitendeleel byaababw. (Ef. 5:3) Baat bavul ba mu Efez baakady “bajimbaj biikadil byoos bilengel” byumvumvwiij neey “kabacyaakadyoh bend ning ni bumvw.” (Ef. 4:17-19) Kuuhal kwa kulongobw bwa kumanyik mikenj ya Yehow habitaatal cidy cilengel eecy bwa cidy cibiih, mucim aababw a mund kacyaakadyoh bend wiibalumbulwiish cikwaabw haakadyobw balong bwaal bubiih eecy kabacyaakadyoh bend biitacish bwa kulangil ha mushind waakady Yehow wiiyumvw bwa bilong byaababw. Bwa tubingil ootw, Pool waakady mwa kuleeb neey bady ni “meej maciiciluk [bady mu bufuk], ni kabiish bahet buumy butwaatwaalobw kudy Mawej.”

6. Bwabingany Pool wambiil biin Efez neey baakady “kaabaak mu citookej”?

6 Bamw biin Efez, kabashaadiloh bend mu bufuk. Pool ufundiil neey: ‘Baakady kaabaak mu citookej mu kuswiikakan kwaababw ni Mawej.’ (Efez. 5:8) Baakady kaabaak mu citookej hakwiikal ni shikacil waakady uhetangan ni Diiy dya Mawej. (Mis. 119:105) Biin Efez aab, balekel myand yibiih yaakadyobw balong mu citendeleel cyaababw cya makos ni myand ya bulongavy. Batwaadijil “kulong myand bu muloolong Mawej” ni balongel mwaababw moos bwa kuhambidil Yehow ni kumusangej.—Ef. 5:1.

7. I mushind kaay udy shikacil iitut mwiikal bu wa biin Krist bavul ba mu Efez?

7 Bya mushind aakaabumw, kuuhal kwiitut kumanyik myand ya biin-biin, twaakady mu bufuk habitaatal myand yitwaakady biitabij mu bitendeleel mutwaakady ni mu biikadil bitwaakady naaby. Bamw ba kutudy baakady balong fet mu citendeleel cya makos mwaakadyobw; bakwaabw ba kutudy baakady ni shikacil a bulongavy. Ki hatumanyikil biin-biin may ma Yehow habitaatal cidy ciwaakan ni cidy cibiih, twiiyil kushintuluk. Tutwaadijil kwiikal ni shikacil waakady uhetangan ni cidy Mawej mukat. Bu cihet, tudy bahet mabenesh mavul. (Ye. 48:17) Ki bwa kaabaak, tucituutungunuk ni kuhet makab. Bikaam tulek myand ya bufuk yitukaady baman kulek, ni tutungunuk ni ‘kwiikal bu baat bady mu citookej.’ I mushind kaay utudy mwa kulong nook?

Kulamakaj: 1. Mupostol Pool ufuufund mukand hady musalaay wa biin Rom mumuswiik shen mumulamok. 2. Mukand waakady Pool mufundil biin Efez.

Image digitally reproduced with the permission of the Papyrology Collection, Graduate Library, University of Michigan, P.Mich.inv. 6238. Licensed under CC by 3.0

Mubel waakady Pool mufundil biin Efez i mubel wa lukat utudy mwa kukooyel byeet leeloow (Tal cikos cya 7)b


AALUK MU MYAND YA BUFUK

8. Bilondeshel biin Efez 5:3-5, byaakady bikaam biin Efez balek biny?

8 Bal Biin Efez 5:3-5. Bwa kwiikal kuleeh ni myand ya bufuk, biin Krist biin Efez baakady ni bwa kulek bilong byaakady kabiy bisangej Yehow. Mu myand eey kabiish baleebomw teng bwa myand ya masandy, ki baleeleebomw cikwaabw bwa may ma busenj. Pool uvulwiijiil biin Efez neey: baakady mwa kulek myand eey bab biikal bakaam bwa kuhet “buuhyaan mu bukaleng bwa Krist ni bwa Mawej.”

9. Bwabiny bikaam tulek myand yoos yidy mwa kwiitusak bwa kwend masandy?

9 Tut byeet bikaam tutungunuk ni kul diivit bwa kaay ’twaatweelakan mu myand ya buuciluby yiloolongobw kudy baat bady mu bufuk.’ (Ef. 5:11) Bwaal bwa biin-biin budy neey: hady muut utal, umvw eecy wiisamb civul myand yoonyek eecy ya busenj, biiyiiy kwiikal biheehel menmen bwindiy kwiiyilong. (Kbwa. 3:6; Jak 1:14, 15) Mu cibunj kaahand, cisumbw citam cya biin-kweet batwaadijil kwiisamb ni “balund” baababw eecy kufundilangan mikand ku dyambulwiish dya byaab bya kuhetelangan ku Enternet. Ku butambwiil, bavul ba kudyobw batangil kwiisambil ha myand ya mu spirit yidy mu diiy dya Mawej. Ki ku bikeeh ku bikeeh, batangil kwiisambil ha myand yaakady kayiy yisangej Yehow. Nook, miisamb yaababw yaakady yiimanyin teng ha myand ya masandy. Ki hahicil mafuk, bavul ba ku baat aab biiyil kwiitab neey miisamb yaababw yoonyek aay yaakady yibafikish ku kwend masandy.

10. Bilondeshel biin Efez 5:​6, i mushind kaay udy Sataan uteet bwa kwiitudingomw?

10 Bulongolody bwa Sataan buteeteet teng bwa kwiitudingomw, buloolong bwa twiitab neey myand ya bulongavy ni myand yoonyek kayiishoh bend yibiih ku mees kwa Yehow. (2 Py. 2:19) Bwaal oobw kabwiishoh bend bwiitukemesh! Umw mushind udy Dyaabol ukal nend mudimw i wa kukondakany nend baat bwa kaay bajingunun cidy cilengel ni cidy cibiih. (Ye. 5:20; 2 Kor. 4:4) Bwaal bwa biin-biin budy neey: film yivul yileeleejobw, myand ya ku T.V, ni ya ku Enternet, baleeleej civul myand yikiish yihetangan ni may mawaakan ma Yehow! Sataan uteeteet bwa kwiitudingomw bwa tulang neey bilel ni shikacil yoonyek kabiishoh bend bibiih tut biibilong, ki yisaasangej ni kakwiishoh bubiih tut biiyilong.—Bal Biin Efez 5:6.

11. I mushind kaay udy myand yitadil Angela yileej buseeb bwa kukooyel mubel udy mu biin Efez 5:7? (Tal cikwaabw cifwaatul.)

11 Sataan i mukat bwa twiikal mu cikong cya baat cidy mwa kulong bwa biitukasakeen bwiitut kulond may ma Yehow. Ki bwabiny Pool wambiil biin Efez neey: “Kanulong nwiikal mu cikong ni biin baat aab,” I bwiin kuleeb neey: kwiikal ni baat baloolong myand yibiih ku mees kwa Mawej. (Ef. 5:7) Bikaam tuvuluk neey: cikong ciitut kaciin cimanyin teng ha baat batuhiihitij naabw diib taz ni taz. Ni kudy cikwaabw baat batuheehetelangan naabw ha byaab bya kuhetelangan bya ku Enternet, ki buuhund bwaakady biin Efez ba kal kabay bahet. Angela,a udy mushikacil mu cibunj cya Asih, utadil mwaakady byaab bya kuhetelangan ku Enternet biikal ni buuhund. Uleeleeb neey: “Byaab eeby bidy mwa kwiikal butey, bwaal ku bikeeh ku bikeeh bidy mwa kushintulul mushind iibuh a kulang. Kaabaak kabicyaakadyoh bend biitacish bwa kwiikal ni ‘balund’ baakady kabay baneemek may matam ma mu Bibl. Hahicil mafuk, natangil kulang neey byaakady biIengel bwa kwiikal ni shikacil waakady kay usangej Yehow.” Ki bakul baakady ni lukat bambulwiishil Angela bwa kushintulul meej mindiy. Uleeleeb neey: “Kaabaak nady mwiiwuj mu mut mwaam ni myand ya mu spirit, hamut kwiiwujomw ni myand ya ha byaab bya kuhetelangan ku Enternet.”

Kulamakaj: 1. Mwiin-kweet mwaan-mukaj sand utaatal mu telefon indiy biit bidyobw bateek ha byaab bidy baat bavul bahetelangan ku Enternet. 2. Mwiin-kweet umw oow wiisaasamb ni mwiin-kweet mwaan-mukaj mukwaabw ni musangal mu mudimw a bukajaady.

Baat batuhiihitij naabw diib bady mwa kwiikal ni bwenzej ha mushind utudy mwa kukooyel ku may ma Yehow (Tal cikos cya 11)


12. I biny biikal mwa kwiitwambulwiish bwa kukooyel ku may mawaakan ma Yehow habitaatal cidy cilengel ni cidy cibiih?

12 Bikaam tul diivit ni meej ma baat ba mu bulongolody oobw bataatal neey myand ya bulongavy i yilengel. Tudy bamanyik bilengel neey i myand yibiih. (Ef. 4:19, 20) Tuloolong bilengel hatwiiyihaahanguj nook: ‘Nady mukat kulek kwiikal mu ciikong cya baat cikiish ni buseeb bu mudy: baat batukaakal naabw mudimw, balony ba mu kalaas kiitut, eecy baat bakwaabw bakiish baneemek may mawaakan ma Yehow eeny? Nakookooyelok ni mucim mukasakan ku may ma Yehow ning hady bakwaabw baaleeb neey ciinoh bend mukat kwiitab meej ma bakwaabw haniimakookooyel eeny?’ Teng mudyeby biibileej mu 2 Timoteh 2:20-22, bidy mwa kwiitulomb bwa twiikal ni budimw bwa kusungul balund biitut ba ha micim mu cisumbw cya biin Krist. Bikaam twiikal bamanyik neey bakwaabw kabiishoh bend mwa kwiitwambulwiish bwiitut kushaal ni lulamat mu mudimw utukaakadil Yehow.

SHIKATAAY “BU BAAT BADY MU CITOOKEJ”

13. Bilondeshel biin Efez 5:7-9, “kushikat bu baat bady mu citookej” kumvumvwiij biny?

13 Pool ukashishil cikwaabw biin Krist ba mu Efez bwa kaay balek teng myand ya bufuk, ki wiibambiil cikwaabw bwa kushikat “bu baat bady mu citookej.” (Bal Biin Efez 5:7-9.) Kulong nook kumvumvwiij biny? I kwiikal ni bilong bileeleej neey tudy biin Krist ba biin-biin diib dyoos. Umw mushind utudy mwa kulong bwa kukumbaj kiihacil aak, i kubal ni kulong bikasakan Diiy dya Mawej ni mikand yikwaabw yiitut mudyobw bumvwij myand ya mu Bibl. Bidy ni buseeb buvul bwa kutum nang-nang meej miitut ku cileejel ni ku malongweesh ma Yeez, bwaal i yiy “citookej cya baat ba ha bulab.”—Jah 8:12; Tus. 6:23.

14. I mushind kaay udy spirit mujilang mwa kwiitwambulwiish?

14 Tut byeet, bikaam tulomb dyambulwiish dya spirit mujilang a Mawej bwa tuhet mushind a kutungunuk ni kwiikal ni bilong bileeleej neey tudy “baat bady mu citookej.” Bwabiny? Bwaal kabiishoh bend biheehel bwa kutungunuk ni kwiikal bajilang mu bulongolody bwa myand yibiih oobw. (1 Tes. 4:3-5, 7, 8) Sprit mujilang udy mwa kwiitwambulwiish bwa kulwiish meej ma ha bulab, ni meej ma biin ha bulab makiish mahetangan ni meej ma Mawej. Spirit mujilang udy mwa kwiitwambulwiish bwa kwiikal ni ‘myand yilengel ni yiwaakan.’—Ef. 5:9.

15. Teel mishind yidy mwa kwiitwambulwiish bwiitut kuhet spirit mujilang bilondeshel Biin Efez 5:19, 20.

15 Umw mushind udy mwa kwiitwambulwiish bwa kuhet spirit mujilang i hakusambil Yehow bwa kwiitwaakishey. Yeez uleebel neey Yehow wiiyiiy ’kwaakish woos waakamulomb spirit mujilang.’ (Luuk 11:13) Ni hatutuutumbish Yehow haakaabumw mu bisangil biitut bya biin Krist, tuheehet byeet spirit mujilang. (Bal Biin Efez 5:19, 20.) Bukash budy naabw spirit a Mawej bwiiyiiy kwiitwambulwiish bwiitut kwiikal ni shikacil umvumvwangan ni lukat lwa Mawej.

16. Bilondeshel Biin Efez 5:10, 17 i biny biikal mwa kwiitwambulwiish bwa kwangat mahangadik ma buseeb?

16 Hatukaakaam kwangat mahangadik mady ni buseeb, bikaam tujingunun ‘cidy Mawej [Yehow] mukat’ ni kuunyim kulong myand yumvumvwangan ni lukat lwindiy. (Bal Biin Efez 5:10, 17.) Hatumamanyik mudy may matam ma mu Bibl mahetangan ni shikacil iitut, twiiyiiy kaabaak kukaam bwa kumanyik mushind udy Yehow ulang bwa bwaal aabw. Ni hatukookooyel ku may matam mindiy, twiiyiiy kwiikal bakumban bwa kwangat mahangadik malengel.

17. Bilondeshel Biin Efez 5:15, 16, kukal mudimw bilengel ni diib diitut kumvumvwiij biny? (Tal cikwaabw cifwaatul.)

17 Pool ubedyel cikwaabw biin Krist biin Efez bwa kukalobw mudimw bilengel ni diib dyaababw. (Bal Biin Efez 5:15, 16.) “Mubiih” mulwiish iitut Sataan, i mukat bwa twiikal ni bivul bya kulong mu bulongolody oobw bwa kaay twiikal ni diib dya kukadil Mawej mudimw. (1 Jah 5:19) Bidy mwa kumweek cikwaabw bikooyel bwa mwiin Krist kuteek ha cyaab cya kuuhal kukaam kwa bihat, kulong tulaas, eecy mudimw indiy hamut a kukaamey mishind kaahand yidyey mwa kwiikal naay bwa kukadil Yehow mudimw. Yiy mulong nook, wiiyiiy kuleej mukaadyey ni meej ma baat bakiish bakadil Yehow mudimw. Cya biin, kwiikal ni biit eeby kakwiinoh bend bwaal bubiih, ki kabiin mwa kwangatoh bend cyaab cya kuuhal mu shikacil iitut. Bwiitut kushikat “bu baat bady mu citookej,” bikaam ’tulong mudimw bilengel ni diib [diitut],’ hakutum meej bikasakan ku myand yidy biin-biin ni buseeb.

Biin Krist ba mu siyekel a kuuhal badiidiil baat musah mu njil udy ni baat bavul mu Efez.

Biin Krist ba mu Efez bakadil mudimw bilengel ni diib dyaabab hakudiil baat musah (Tal cikos cya 17)


18. I biny bilongel Donald bwa kukaley mudimw bilengel ni diib dindiy?

18 Kaam mishind kaahand yidy mwa kukwambulwiish bwa kukadil Yehow mudimw menmen. I cidy Donald mulong, mwiin-kweet udy mushikacil mu cibunj cya Afrik wa kucyaash. Uleeleeb neey: “Nalangil ha shikacil aam ni nalombel Yehow bikasakan bwa ayaambulwiish bwa mim kwiikal ni bivul bya kulong mu mudimw indiy. Nasambiil bwa mim kuhet mudimw waakady mwa kuuyambulwiish bwa mim kwiikal ni diib diivul dya kudiil baat musah. Ku dyambulwiish dya Yehow nahetel mudimw mulengel. Mim ni mukaj aam tutwaadijil kulong mudimw a ku diib ni ku diib haakaabumw.”

19. I mushind kaay utudy mwa kutungunuk ni kushikat “bu baat bady mu citookej”?

19 Mukand ufundil Pool biin Efez wiibambulwiishil biin-biin bwa kushaalobw ni lulamat kudy Yehow. Cikwaabw, mubel mufundish ku dyambulwiish dya spirit mujilang oow udy mwa kwiitwambulwiish byeet. Teng mutubiibilong, udy mwa kwiitwambulwiish bwa kusungul ni meej mushind a kuhitij nend luleng ni balund. Udy mwa kwiitusak bwiitut kutungunuk ni kulong Bibl ha ciibidil bwa citookej cya myand ya biin-biin ciikal mwa kutungunuk ni kwiitulombol mu byoos bituloolong. Cikwaabw umbumb kashoony ha buseeb budy naabw spirit mujilang, bukash budy mwa kulong bwa twiikal ni biikadil bilengel. Kukooyel myand yidy Pool mufund kudy mwa kwiitwambulwiish bwa kwangat mahangadik ma meej, maheehetang ni mushind udy Yehow ulang. Tut balong myand eey, twiiyiiy kwiikal bakumban bwa kwaaluk mu bufuk bwa myand ya mu bulongolody oobw ni tushaal mu citookej!

WIIYIIY KWAALAABUL BICY?

  • Twaal dyumvwiij dya myaak yibidy eey: “bufuk” ni “citookej” bidyobw baleej mu Biin Efez 5:8.

  • I mushind kaay utudy mwa kuhatuk mu “bufuk”?

  • I mushind kaay utudy mwa kushikat “bu baat bady mu citookej”?

MUSAMBW A 95 Butoke budi buenda anu buvula

a Majin makwaabw i mashintulul.

b DYUMVWIIJ DYA CIFWAATUL: Cifwaatul cidyobw baleej i diibij dya kuuhal dya mukand waakady mupostol Pool mufundil biin Efez.

    Mikand ya mu Kanyok (2013-2025)
    Hatuk
    Tweel
    • Ciin-kanyok
    • Abany
    • Biwukakaam
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mikenj ya kukal naay mudimw
    • Mikenj ya myand yisokok
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Tweel
    Abany