Byambo Bya Lesa Bikale Kyeya Kya Mu Jishinda Jenu
“Byambo byenu . . . kyo kyeya kya mu jishinda jami.”—MASALAMO 119:105.
1, 2. Byambo bya Yehoba byakonsha kwikala byepi kyeya kya mu jishinda jetu?
BYAMBO bya Yehoba bikekala kyeya kya mu jishinda jetu umvwe twibiswisha. Pa kumwenamo byawama mu kyeya kya ku mupashi, twafwainwa kutanganga Byambo bya Lesa ne kwingijisha lufunjisho lujimo. Inge kya kuba twauba bino, kikekala nobe byonka byaambile nyimbi wa masalamo kuba’mba: ‘Byambo byenu ye lampi wa maulu ami, kyo kyeya kya mu jishinda jami.’—Masalamo 119:105.
2 Pano twayai twisambe pa Masalamo 119:89-176. Bino byambo biji mu ano mavesi anembwa mu bibaba 11, byawama bingi. Byakonsha kwitukwasha kutwajijila mu jishinda ja ku bumi bwa myaka ne myaka.—Mateo 7:13, 14.
Mambo ka o Twafwainwa Kusangalela mu Byambo bya Lesa?
3. Masalamo 119:89, 90 amwesha byepi amba twafwainwa kubila monka mwayila byambo bya Lesa?
3 Kusangalela mu byambo bya Lesa kwitulengela kuba bulongo ku mupashi. (Masalamo 119:89-96) Nyimbi wa masalamo waimbile’mba: “Anweba Yehoba, myaka ne myaka, byambo byenu byaikajijila mwiulu. . . . Anweba mwiikajika ntanda, ne kwikala yaikajijila.” (Masalamo 119:89, 90) Monka mwayila byambo bya Lesa—‘mizhilo yo batongwela bya mwiulu’—ko kuba’mba juba, ñondo ne tubangabanga, byenda mu mashinda abyo kabiji ntanda nayo yaikajijila myaka ne myaka. (Yoba 38:31-33; Masalamo 104:5) Twafwainwa kubila monka mwayila byambo byonse bilupuka mu kanwa ka Yehoba; mambo byaamba Lesa ‘bilumbulukila’ mu kufikizhiwa kwa nkebelo yanji.—Isaya 55:8-11.
4. Kusangalela mu byambo bya Lesa kukwasha byepi ba mwingilo banji babena kumanama?
4 Nyimbi wa masalamo ‘inge waji wabujilwe kusangalela mu buku wa Lesa wa mizhilo inge waonaikile kala mu kumanama kwanji.’ (Masalamo 119:92) Kechi wamanyikilwenga na bantu bangi ne; wamanyikilwenga na bena Isalela babujilenga kukokela mizhilo bamushikilwe. (Bena Levi 19:17) Bino, kechi kyamulengejile bijikila ne, mambo watemenwe mizhilo ya Lesa yamuzhikijilenga. Mu Kolinda, mutumwa Paulo wapichile mu ‘bya lufu bya ku balongo banji ba bubela,’ kampepo “batumwa bakila” bamuzhachishenga. (2 Kolinda 11:5, 12-14, 26) Bino, Paulo wachinchikile ku mupashi mambo a kuba wasangalejilenga mu byambo bya Lesa. Na mambo a kuba tusangalela mu Byambo bya Yehoba ne kwingijisha byo byamba, twatemwa balongo betu. (1 Yoano 3:15) Nangwa kya kuba ba mu ntanda betushikwa, kechi tuvulama mikambizho ya Lesa ne. Tukelwa kuba kyaswa muchima wanji mu butemwe na balongo betu byo tubena kutengela kwingila mwingilo wa Yehoba na lusekelo myaka ne myaka.—Masalamo 119:93.
5. Mfumu Asa wakebele byepi Yehoba?
5 Pa kuba’mba tumweshe amba twamunemeka Yehoba, twakonsha kulomba’mba: “Amiwa ne muntu wenu, mpulushai; mambo nasakilenga byatongolwa byenu.” (Masalamo 119:94) Mfumu Asa wakebele Lesa ne kufumyamo mpopwelo yatama mu Yuda. Pa kupwila kukatampe ko bapwijile mu mwaka wa bujikumi na butanu wa bufumu bwa kwa Asa (963 B.C.E.), bena Yuda “balayañene lulayañano lwa kumukebesha Yehoba.” “Bamutaine” Lesa kabiji “wibapele kwikala mu mutende konse konse.” (2 Byambo bya Moba 15:10-15) Kino kya kumwenako kyafwainwa kutundaika muntu yense wabwela panyuma mu kipwilo kya bwina Kilishitu kutatula kumukeba jibiji Lesa. Ukapesha ne kuzhikijila bonse batatula jibiji kupwanañena pamo na bantu banji.
6. Byubilo ka biketuzhikijila ku mupashi?
6 Byambo bya Yehoba bipana maana akonsha kwituzhikijila ku byonse byonauna bumupashi. (Masalamo 119:97-104) Mikambizho ya Lesa itulengela kwikala ba maana kukila balwanyi betu. Kukokela milaye yanji ne ‘kulama byatongolwa byanji kwitulengela kwikala na maana kukila bakulumpe.’ (Masalamo 119:98-100) Umvwe byambo bya Yehoba ‘byatobala kukila buki mu kanwa ketu,’ tukashikwa ne kuchinuzhuka “mashinda a bubela.” (Masalamo 119:103, 104) Kino kuketuzhikijila ku mupashi inge twatalañana na bantu belemena, bashinta, kabiji babula kwakamwa Lesa mu ano moba apelako.—2 Timoti 3:1-5.
Lampi wa Maulu Etu
7, 8. Kwesakana na Masalamo 119:105, ki ka kyo twafwainwa kuba?
7 Byambo bya Lesa yo nsulo ya kyeya kibula kuzhima kya ku mupashi. (Masalamo 119:105-112) Kana twi bashingwa nyi nangwa kana twi balunda nabo ba ‘mikooko ikwabo’ twamba’mba: “Byambo byenu ye lampi wa maulu ami, kyo kyeya kya mu jishinda jami.” (Yoano 10:16; Masalamo 119:105) Byambo bya Lesa biji nobe lampi upana kyeya mu jishinda jetu, kuba’mba tubulenga kwituntula ne kupona ku mupashi. (Byambo bya Mana 6:23) Bino, twafwainwa kuleka byambo bya Yehoba kwikala lampi wa maulu etu.
8 Kitufwainwa kwimana bakosa nobe nyimbi wa Salamo 119. Wafuukwile amba kechi akasenduke ku byatongolwa bya Lesa ne. Waambile’mba: “Nachipile luchipo ne kwilwikajika, namba, nkalamanga mafunde enu [a Yehoba] aoloka.” (Masalamo 119:106) Kange tuvulamenga lufunjisho lwa Baibolo lwa kimye kyonse ne kwivwangamo mu kupwila kwa bwina Kilishitu ne.
9, 10. Twayuka byepi kuba’mba bantu bepana kwi Yehoba bakonsha ‘kusenduka ku byatongolwa byanji,’ pano bino kino kyakonsha kuchinuzhukwa byepi?
9 Nangwa kya kuba nyimbi wa masalamo kechi ‘wasendukile ku byatongolwa bya Lesa’ ne, bino kino kyakonsha kumweka ku muntu wipana kwi Yehoba. (Masalamo 119:110) Mfumu Solomone wasendukile, nangwa kya kuba wajinga wa mu mukoka wipaine kwi Yehoba kabiji muntu umo waingijile monka mwayijile maana amupele Lesa. “Nangwa byonkabyo banabakazhi ba mitundu ingi bamulengeshe kulenga mambo” byo bamongwejile ku mpopwelo ya kupopwela bankishi.—Nehemiya 13:26; 1 Bamfumu 11:1-6.
10 “Wa busonso,” aye Satana uta tukose twavula. (Masalamo 91:3) Kya kumwenako, wasenduka kala mu lwitabilo wakonsha kweseka kwitusendula mu jishinda ja kyeya kya ku mupashi ne kwitongwela mu mfishi ya basenduka mu lwitabilo. Mu bena Kilishitu ba mu Tiyatila, mwajinga “mwanamukazhi Yezebeli,” kampe jajinga jibumba ja banabakazhi bafunjishenga bakwabo kupopwela bankishi ne byubilo bya bulalelale. Yesu kechi watentemeshe bino byubilo byatama ne, netuwa kechi twafwainwa ne. (Lumwekesho 2:18-22; Yuda 3, 4) Onkao mambo twayai tulombenga bukwasho bwa Yehoba kuba’mba tubule kusenduka mu byatongolwa byanji, tukelwenga monka mu kyeya kya Byambo byanji.—Masalamo 119:111, 112.
Byambo bya Lesa Bituzhikijila
11. Kwesakana na mwayila Masalamo 119:119, Lesa umona byepi babi?
11 Umvwe ne kusenduka ku malamuna anji ne, Lesa uketuzhikijila. (Masalamo 119:113-120) Kechi twibatemwa “ba michima ibiji,” byonkatu Yesu byo abula kutemwa bantu bauba kyambazhi betela’mba bena Kilishitu mu ano moba ne. (Masalamo 119:113; Lumwekesho 3:16) Na mambo a kuba twingijila Yehoba na muchima yense, ye ‘wetu wa kufyamamo’ kabiji uketuzhikijila. ‘Ukebasula bonse bapampuka mu malamuna anji’ pa kwikala ba bujimbijimbi ne ba bubela. (Masalamo 119:114, 117, 118; Byambo bya Mana 3:32) Wibamona babi nobe “bincha”—ndochi yo bafumya ku bya buneme nabiji siliva ne ngolode. (Masalamo 119:119; Byambo bya Mana 17:3) Twafwainwa kumweshanga kikupu kuba’mba twatemwa milaye ya Lesa, mambo kine kechi tukeba kwivwanga pamo na babi bo babungizha pamo nobe bincha kuba’mba bebyonaune ne!
12. Mambo ka kwakaminwa Yehoba o kwanemena?
12 Nyimbi wa masalamo waambile’mba: “Mubiji wami wazakama na mambo a kwimuchina [Yehoba].” (Masalamo 119:120) Kuzakama Lesa na muchima yense ne kuchinuzhuka byo ashikwa kwanema bingi inge tukeba’mba etuzhikijile byo tuji bakalume banji. Moyo wa kwakamwa Yehoba ye wamulengejile Yoba kwikala waoloka mu bwikalo bwanji. (Yoba 1:1; 23:15) Kwakamwa Lesa kwakonsha kwitulengela kukoselamo mu jishinda ja Lesa wa bibusa kechi na mambo a kiji kyonse kyakonsha kwitufikila ne. Bino kulomba na lwitabilo ko kukalengela kuchinchika.—Yakoba 5:15.
Kulomba na Lwitabilo
13-15. (a) Mambo ka o twafwainwa kwikela na lwitabilo kuba’mba milombelo yetu isakukumbulwa? (b) Umvwe ne kuyuka mwa kulombela ne, ki ka kyakonsha kubiwa? (c) Londololai Masalamo 119:121-128 byo akonsha kwipasha na ‘mibinzo yetu ya kubula kukonsha kwamba’ mu lulombelo.
13 Twakonsha kulomba na lwitabilo kuba’mba Lesa aketwimeneko. (Masalamo 119:121-128) Byonka byo kyajinga kwi nyimbi wa masalamo, twayuka namba milombelo yetu ikakumbulwa. Mambo ka? Mambo twatemwa mikambizho ya Lesa “kukila ngolode, ee kine, kukila ne ngolode yawamisha.” Ne kyakilapo, ‘tulanguluka namba byatongolwa bya Lesa bya mu byonse byaoloka.’—Masalamo 119:127, 128.
14 Yehoba umvwa milombelo yetu mambo tulomba na lwitabilo kabiji tukokela byatongolwa byanji. (Masalamo 65:2) Ibyepi inge kya kuba twaikala na lukatazho lwa kuba twakankalwa ne mwa kulombela mwafwainwa? “Mupashi witulombela na mibinzo ya kubula kukonsha kwamba.” (Loma 8:26, 27) Pa bino bimye, Lesa umvwa byambo biji mu Byambo byanji kwikala lulombelo lwa byo tukeba.
15 Mu Binembelo muji milombelo ne milanguluko yavula ipasha na ‘mibinzo yetu ya kubula kukonsha kwamba.’ Kya kumwenako, langulukai pa Masalamo 119:121-128. Jishinda jo baambilamo byambo pano jijitu pamo na bwikalo bwetu. Kya kumwenako, umvwe tubena kuchina kwitumwesha malwa, twakonsha kulombela monka mwalombejile nyimbi wa masalamo kwi Lesa kuba’mba etukwashe. (Mavesi 121-123) Umvwe tukeba kufuukulapo mulanguluko umo wakatazha, twafwainwa kulomba mupashi wa Yehoba kwitukwasha kuvuluka ne kwingijisha milaye yanji. (Mavesi 124, 125) Nangwa kya kuba ‘twashikwa mashinda onse a bubela,’ kimo kimye twakonsha kulomba Lesa kwitukwasha pa kuba’mba kechi twaponena mu lweseko lwa kulala mizhilo yanji ne. (Mavesi 126-128) Umvwe saka tutanga Baibolo moba onse, tukavuluka byambo bya uno mutundu kimye kyo tubena kulomba kwi Yehoba.
Milaye ya Yehoba Ikwashañana
16, 17. (a) Mambo ka o tukebela milaye ya Lesa, kabiji twafwainwa kwiimona byepi? (b) Bantu bakonsha kwitumona byepi, pano bino ki ka kyanema?
16 Umvwe tukeba Yehoba kumvwa milombelo yetu ne kubilwa bibusa, twafwainwa kulama milaye yanji. (Masalamo 119:129-136) Na mambo a kuba tuji na kavulamya, twafwainwa milaye ya Yehoba ya kukumya itulengela kuvuluka lufunjisho ne mikambizho yanji. Kabiji tusanta bingi, byambo bya Lesa byo bileta kyeya kya ku mupashi pa kwibilumbulula. (Masalamo 119:129, 130) Tusanchila Yehoba ne pa byo ‘asamisha kilungi kyanji pe atweba’ kuba’mba twitabilwe kwi aye, nangwa kya kuba ‘tukola twa mema tuzunzuluka ku meso etu’ na mambo a kuba bakwetu bamo balala mizhilo yanji.—Masalamo 119:135, 136; Kubala 6:25.
17 Twaketekela Lesa kwitubila bibusa kikupu umvwe saka tukokela milaye yanji yaoloka. (Masalamo 119:137-144) Byo tuji bakalume ba kwa Yehoba, twayuka namba uji na lūsa lwa kwitupa milaye yanji yaoloka ne kwitukambizha amba yo mikambizho yo twafwainwa kukokela. (Masalamo 119:138) Nyimbi wa masalamo wakokejile mikambizho ya Lesa, pano bino mambo ka o aambijile’mba: “Amiwa ne mucheche ne kusulwa nasulwa”? (Masalamo 119:141) Kyamweka waambilenga pa balwanyi banji byo bamumwenenga. Umvwe twatwajijila mu bololoke, bantu bamo bakonsha kwitulengulula. Bino kintu kyanema ke kya kuba’mba Yehoba witubila bibusa mambo twikela monka mwayila milaye yanji yaoloka.
Kuzhikijilwa ne Mutende
18, 19. Ki ka kifumamo umvwe twalama milaye ya Lesa?
18 Kulama milaye ya Lesa kwitufwenyesha kwipi ne aye. (Masalamo 119:145-152) Na mambo a kuba tutako muchima ku milaye ya Yehoba, twakonsha kwita pe aye na muchima yense, ne kuketekela’mba usakwitumvwa. Twakonsha kupapuka “sa bukyangye kukya” ne kulomba bukwasho. Kino kyo kimye kyawama kya kulomba! (Masalamo 119:145-147) Kabiji Lesa uji kwipi ne atweba, mambo byonka byaubile Yesu kechi twitumpa mu byubilo bibi ne. Tuji na luketekelo kuba’mba byambo byanji byo bya kine. (Masalamo 119:150, 151; Yoano 17:17) Bulunda bwetu na Yehoba bwitulamawizha mu ino ntanda yaluwankana kabiji bonka buno bulunda buketuzhikijila ne ku bulwi bwanji bukatampe bwa Amagedonyi.—Lumwekesho 7:9, 14; 16:13-16.
19 Na mambo a kuba twanemeka byambo bya Lesa, twazhikijilwa kya kine kine. (Masalamo 119:153-160) Kupusanako na babi, ‘kechi twasenduka mu milaye ya Yehoba ne.’ Twatemwa byatongolwa bya Lesa ne onkao mambo twazhikijilwa monka mwayila lusa lwanji. (Masalamo 119:157-159) Milaye ya Yehoba itulengela kuvuluka bintu bimo byo akeba kuba’mba tube. Mu ñambilo ikwabo, byatongolwa bya Lesa yo mikambizho, kabiji twayuka’mba Mulenga wetu ye uji na lūsa lwa kwitutangijila. Tuba byamba mizhilo ya Lesa mambo twayuka kuba’mba ‘kishina kya mambo a Lesa kyo kya kine kine’ kabiji kechi tuji na bulume bwa kukonsha kwenda monka mwafwainwa ne.—Masalamo 119:160; Yelemiya 10:23.
20. Mambo ka o twaikela na “mutende mukatampe”?
20 Kutemwa mizhilo ya Yehoba kwituletela mutende mukatampe. (Masalamo 119:161-168) Lumanamo kechi lwitwangata “mutende wa Lesa” mukatampe ne. (Filipai 4:6, 7) Tumutota Yehoba javula—‘pa juba pa juba jitanu na jibiji,’ mambo twasekela bingi mu mafunde anji. (Masalamo 119:161-164) Nyimbi wa masalamo waimbile’mba: “Batemwa buku wenu wa mizhilo bo baji na mutende mukatampe; Kabiji kechi bamona bya kwituntulako ne.” (Masalamo 119:165) Umvwe atweba bonse pa muntu pa muntu twatemwa ne kulama mizhilo ya Yehoba, kafwako kintu kyuba muntu nangwa kintutu kikwabo kiketutuntwisha ku mupashi ne.
21. Ñanyi bya kumwenako bya mu Binembelo bimwesha’mba lukatazho lwa mu kipwilo kechi lwafwainwa kwikala kya kwituntulako ne?
21 Bantu bavula batongolwa mu Baibolo kechi baswishishe kintu nangwa kimo kwikala kya kwituntulako kikupu ne. Kya kumwenako, mwina Kilishitu aye Ngayusa kechi waji na kya kwituntulako ne, bino ‘waendelenga mu bukine,’ kechi na mambo a byubilo byatama bya kwa Diotelefesa ne. (3 Yoano 1-3, 9, 10) Paulo wasashijile banabakazhi bena Kilishitu ba Yodia ne Shinchike amba “bekale na muchima umo mwi Nkambo,” kampepo na mambo a lukatazho lwabo. Kyamweka, bebakwashishe kupwisha lukatazho lwabo kabiji batwajijile kwingijila Yehoba mu bukishinka. (Filipai 4:2, 3) Onkao mambo, umvwe mu kipwilo mwaikala lukatazho lumo, kechi lwafwainwa kwikala lwa kwituntulako ne. Twafwainwa kulamangatu byatongolwa bya Yehoba, kuvuluka kuba’mba ‘mashinda etu onse aji ku meso anji.’ (Masalamo 119:168; Byambo bya Mana 15:3) Kabiji kafwako kiketwangata kikupu “mutende mukatampe” ne.
22. (a) Umvwe twakokela Lesa, ñanyi jishuko jo twakonsha kwikala najo? (b) Twafwainwa kumona byepi bamo balubilamo bafuma mu kipwilo kya bwina Kilishitu?
22 Umvwe saka tukokela kikupu Yehoba, tukekala na jishuko ja kutwajijila na kumutota. (Masalamo 119:169-176) Kwikela monka mwayila malamuna a Lesa, kechi kwitulengelatu kwikala na mutende ne, bino kulengela ne ‘byatunwa byetu kwamba bya kutota.’ (Masalamo 119:169-171, 174) Ano o mapesho akila etufwainwa mu ano moba apelako. Nyimbi wa masalamo wakebeshe kwikala na bumi ne kutotanga Yehoba, bino mu jishinda jabula kuyukanyikwa bulongo, ‘wayile mungi nobe mukooko walubilamo.’ (Masalamo 119:175, 176) Bamo balubilamo bafuma mu kipwilo kya bwina Kilishitu bakonsha bakitemwa Lesa ne kukeba kumutota. Onkao mambo, kyakonsheka kuba’mba twibakwashe babwele jibiji ne kutana mutende ku mupashi kutendeka kutota Yehoba pamo na bantu banji.—Bahebelu 13:15; 1 Petelo 5:6, 7.
Kyeya kya Myaka kya mu Jishinda Jetu
23, 24. Ñanyi bukwasho bo mwafunda mu Salamo 119?
23 Salamo 119 wakonsha kwitukwasha mu mashinda avula bingi. Kya kumwenako, wakonsha kwitulengela kuketekela mwi Lesa, mambo umwesha kuba’mba kusangalala kuji na “bonka benda mwayila buku wa mizhilo wa Yehoba.” (Masalamo 119:1) Nyimbi wa masalamo wituvululako amba ‘kishina kya mambo a Lesa kyo kya kine kine.’ (Masalamo 119:160) Kino kitulengela kusekela pakatampe mu Byambo byonse bya Lesa. Kulanguluka languluka pa Salamo 119 kwafwainwa kwitulengela kufunda Binembelo bulongo. Nyimbi wa masalamo walombelenga kwi Lesa amba: “Mfunjishai malamuna enu.” (Masalamo 119:12, 68, 135) Kabiji wamusashijile’mba: ‘Bamfunjishe milangwe yalumbuluka ne maana; mambo naitabila mu mikambizho yenu.’ (Masalamo 119:66) Netuwa twafwainwa kuba saka tulomba mu jishinda jimotu.
24 Lufunjisho lwa Yehoba lwitufwenyesha kwipi ne aye. Nyimbi wa masalamo javula witongola’mba kalume wa Yehoba. Waambile kufuma panshi ya muchima wanji amba: “Amiwa ne muntu wenu.” (Masalamo 119:17, 65, 94, 122, 125; Loma 14:8) Byo jaikalapo jishuko kwingijila ne kutota Yehoba byo tuji Bakamonyi banji! (Masalamo 119:7) Abya mubena kwingijila Lesa na lusekelo byo muji basapwishi ba Bufumu nyi? Umvwe ibyo, mwafwainwa kuyuka amba Yehoba ukatwajijila na kwimulamawizha ne kwimupesha mu uno mwingilo umvwe mwaketekela kikupu byambo byanji ne kuleka kyeya kusamisha jishinda jenu.
Musakukumbula’mba Ka?
• Mambo ka o twafwainwa kusangalela mu byambo bya Lesa?
• Byambo bya Lesa bituzhikijila byepi?
• Mu ñanyi mashinda milaye ya Yehoba mo itukwashisha?
• Mambo ka bantu ba kwa Yehoba o bazhikijilwa ne kwikala mu mutende?
[Kipikichala pa peja 9]
Byambo bya Lesa yo nsulo ya kyeya kya ku mupashi
[Kipikichala pa peja 10]
Umvwe twatemwa milaye ya Yehoba, kechi uketumonanga nobe “bincha” ne
[Bipikichala pa peja 11]
Umvwe saka tutanga Baibolo moba onse, tukavulukanga byambo byakonsha kwitukwasha kimye kyo tubena kulomba