‘Anweba Baana, Kokelai Bemusema’
‘Anweba baana, kokelai bemusema monka mwaswila Nkambo, mambo kino kyo kyaoloka.’—EFISESA 6:1.
1. Kukokela kwakonsha kwimupulusha byepi?
ATWEBA lelo jino pakibokola mambo twakokejile, bino bakwabo nabo bafwa na mambo a kubula kukokela. Kukokela ka? Kya kumwenako, kukokela mibiji yetu ‘yalengelwe yakatazha.’ (Salamo 139:14) Meso etu amona makumbi afita, ne matwi etu omvwa kululuma kwa mvula. Kabiji kubesha kwa mvula kulengela nsuki yetu kwenda. Ku boba bo bafunjisha umvwe bamona bino biyukilo, kibalengela kufyama kuchina kwibapumpula ku mvula wa mabwe ne kubesha, mambo wakonsha kwipayañana.
2. Mambo ka baana o bakebewa kwibajimunako, kabiji mambo ka o bafwainwa kukokela bansemi babo?
2 Anweba baana mukebewa kujimunwako pa mambo a bintu byatama bileta bizumba, kabiji bansemi benu bo bakonsha kwimujimunako. Kampe mwakonsha kuvulukapo saka bemwambila’mba: “Kukwata mujilo ne usakupya.” Kukayilanga ku mukola ne, wakafwa.” “Saka ukyangye kukiluka mukwakwa, patanshi tala kuku ne kuku bino ukiluke.” Kya bulandatu ke kya kuba’mba bakyanyike bebakozha nangwatu kwibepaya na mambo a kubula kukokela. Kukokela bansemi yenu ke kintu ‘kyaoloka,’ nangwa’mba kyawama. Kabiji ke kintu kya maana. (Byambo bya Mana 8:33) Kabiji kinembelo kikwabo kya mu Baibolo kyaamba’mba ke kintu ‘kyafwainwa’ kwi Nkambo yetu Yesu Kilishitu. Ee, Lesa wimukambizha kukokela bansemi benu.—Kolose 3:20; 1 Kolinda 8:6.
Mfweto ya Myaka ku Boba Bakokela
3. Kwi atweba bavula “bumi, bonkabwa bwa kine kine” bo bu ka, kabiji bakyanyike bakonsha kuketekela byepi kwiyowa buno bumi?
3 Kukokela bansemi benu kwimulengela kwikala na “bumi buno,” kabiji kukemulengela ne kwiyowa bumi “bukeya,” butelwa’mba “bumi, bonkabwa bwa kine kine.” (1 Timoti 4:8; 6:19) Kwi atweba bavula, bumi, bonkabwa bwa kine kine ke kwikala myaka ne myaka panopantanda mu ntanda ipya ya Lesa, yo alaya boba balondela mikambizho yanji mu bukishinka. Mukambizho umo wanema waamba’mba: ‘Nemeka bashobe ne bainobe, uno ye mukambizho mutanshi uji na mulaye wa bibusa, namba umone biyampe, wikale myaka yavula panopantanda.’ Onkao mambo, umvwe mwakokela bansemi benu, mukekala balusekelo. Kimye kyenu kya kulutwe kikawama, kabiji mukeyowa bumi bwa myaka ne myaka mu paladisa panopantanda!—Efisesa 6:2, 3.
4. Baana bakonsha kunemeka byepi Lesa ne kumwenamo byawama?
4 Umvwe mwanemeka bansemi benu kupichila mu kwibakokela, ko kuba’mba mubena kunemeka ne Lesa, mambo ye wimukambizha kwibakokela. Kabiji ne anweba bene mumwenamo byawama. Baibolo waamba’mba: “Amiwa ne Yehoba Lesa wenu, yenka wimufunjisha’mba mukamwenemo byawama.” (Isaya 48:17; 1 Yoano 5:3) Umvwe mwaikala ba lukokelo mumwenamo ka? Kilengela bainenu ne bashenu kwikala balusekelo, kabiji ne abo bakonsha kumwesha butemwe bwabo mu mashinda akonsha kwimusangajika. (Byambo bya Mana 23:22-25) Bino kyakilapo kunema, umvwe mwaikala balukokelo, kilengela Shenu wa mwiulu kusangalala, kabiji ukemupesha mu mashinda avula bingi! Twayai tumone Yehoba byo apesheshe ne kuzhikijila Yesu, awo waambile pe aye mwine amba: “Mbenakuba bya kumutokesha pa muchima moba onse.”—Yoano 8:29.
Yesu ke Sendwe wa Mingilo
5. Ñanyi bishinka bijipo bimwesha’mba Yesu wajinga sendwe wa mingilo?
5 Yesu ye wajinga mwana mubeji kwi inanji Maliya. Shanji aye Yosefwa wajinga kalipentala. Yesu naye wajinga kalipentala, wafunjile uno mwingilo kwi Yosefwa. (Mateo 13:55; Mako 6:3; Luka 1:26-31) Mwalanguluka’mba Yesu wajinga kalipentala wa mutundu ka? Byo akijinga mwiulu, saka akyangye kwimitwa mu jishinda ja kukumya mu jivumo ja inanji muzhike wa kishinka wabujile kusambakanapo na mwanamulume, byo atelwanga’mba maana waambile’mba: ‘Najinga nanji [Lesa] pamo nobe sendwe mwine. Kabiji najinga wanji ye amwenejilemo lusekelo pa juba pa juba.’ Lesa wamutemenwe bingi Yesu, awo wajinga sendwe mwiulu. Nanchi mwalanguluka’mba byo ajinga mwanyike panopantanda wibikilengako na ngovu kwikala sendwe wa mingilo, kalipentala wawama nyi?—Byambo bya Mana 8:30; Kolose 1:15, 16.
6. (a) Mambo ka o mwalangulukila’mba Yesu byo akijinga mwanyike waingilanga bingi pa nzubo? (b) Mu ñanyi mashinda banyike mo bakonsha kulonda Yesu?
6 Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, Yesu byo akijinga mwanyike, kimo kimye wakayanga bisela, byonka byaamba ne Baibolo amba baana byo byo baubanga kala. (Zekaliya 8:5; Mateo 11:16, 17) Bino mwakonsha kuyuka’mba byo ajinga mwana mubeji pa baana bonse mu kisemi kikatampe kyabujile bintu byavula bya ku mubiji, wajinga na mingilo ikwabo ya kwingila, kununga pa mwingilo wa bukalipentala ye afunjile kwi Yosefwa. Mu kuya kwa moba, Yesu waikele musapwishi kabiji waingijilenga bingi mu mwingilo kya kuba’mba kechi watele ne muchima ku bintu bikwabo ne. (Luka 9:58; Yoano 5:17) Nanchi ne anweba mwakonsha kumonapo mashinda mo mwakonshesha kulonda Yesu nyi? Abya bansemi benu bemubula’mba muwamishe ku kibamba kyenu nangwa kwingilako mingilo ikwabo nyi? Nanchi bemutundaika kupopwela Lesa kupichila mu kutanwa ku kupwila kwa bwina Kilishitu ne kubulako bantu bintu byo mwaitabilamo nyi? Mwalanguluka amba Yesu byo akijinga mwanyike wakonsheshe kubapo byepi pa bino byonse?
Watele Bingi Muchima pa Baibolo ne Kwikala Mufunjishi Wawama
7. (a) Bañanyi Yesu bo ayile nabo ku kijiilo kya Lupitailo? (b) Yesu wajinga kwepi bakwabo byo babwelelenga ku nzubo, kabiji mambo ka o ayijile kokwa?
7 Banabalume bonse ba mu kisemi kya bena Isalela bakulumpe ne banyike bebakambizhe kuya na kupopwela Yehoba ku nzubo yanji kimye kya bijiilo bisatu bya Bayudea. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 16:16) Yesu byo ajinga na myaka ya kusemwa 12, kyafwainwa kisemi kyanji kyonse kyayile na kutanwa ku kijiilo kya Lupitailo ku Yelusalema. Luno lwendo lwafwainwa lwavwangilemo ne bonse bankasanji ba balume ne babakazhi. Nangwa byonkabyo, pa boba bayilenga pamo na kisemi kya kwa Yesu pafwainwa pajinga ne Salome wajinga nyenga ya kwa Maliya, pamo ne mwata wanji Zebede ne baana babo ba Yakoba ne Yoano, palutwe kacheche baishile kwikala batumwa.a (Mateo 4:20, 21; 13:54-56; 27:56; Mako 15:40; Yoano 19:25) Pa lwendo lwabo lwa kubwela, ba Yosefwa ne Maliya bafwainwa balangulukile’mba Yesu wajinga na balongo banji, onkao mambo kino kibalengejile kubula kutako muchima kumukeba. Byo papichile moba asatu, Maliya ne Yosefwa bamutaine Yesu mu nzubo ya Lesa, ‘kasa aikala mukachi ka bafunjishi, na kwibomvwa ne kwibepanguzha nangwa’mba kwibepuzha.’—Luka 2:44-46.
8. Yesu byo ajinga mu nzubo ya Lesa waubile ka, kabiji mambo ka bantu o bakuminye?
8 Mu ñanyi jishinda Yesu mo ‘aipwizhenga’ bafunjishi? Kuno kwipuzha kechi kwajingatu kwa kukeba kwisankawila nangwa kutambwilatu byambo ne. Kyambo kya Kingiliki kyaingijishiwa pano kyakonsha kulumbulula kwipuzhaipuzha byonka byo kyubiwa mu kije kya mambo, ne mu jino jishinda ke kukeba kuyuka kya kine bishinka. Ee, Yesu nangwatu byo akijinga mwanyike, wajinga bingi na kizaku kya kukeba kufunda Baibolo kya kuba’mba wakumishe ne bafunjishi ba bupopweshi bakijilemo kufunda. Baibolo waamba’mba: ‘Bonse bamumvwinenga bakuminyenga maana anji ne byo ebalondolwejilenga.’—Luka 2:47.
9. Mwakonsha kulonda byepi kya kumwenako kya kwa Yesu mu kufunda Baibolo?
9 Yesu byo akijingatu mwanyike, mambo ka o alengejile bafunjishi bakijilemo kufunda kukumya pa mambo a bukine bwa mu Baibolo bo ayukile? Wajinga na bansemi baakamwanga Lesa bamufunjishanga mafunjisho a Lesa kufuma ku bwanyike bwanji. (Kulupuka 12:24-27; Mpitulukilo ya mu mizhilo 6:6-9; Mateo 1:18-20) Twafwainwa kuketekela’mba Yosefwa wamusendanga Yesu saka akijitu mwanyike ku nshinagoga na kumvwa Binembelo byo byatangiwenga ne kulondololwa. Nanchi ne anweba muji na bansemi bemufunjisha Baibolo ne kuya nenu ku kupwila kwa bwina Kilishitu nyi? Nanchi mwibasanchila pa byo bengila na ngovu, byonka Yesu byo asanchijile bansemi banji nyi? Abya mubulako bakwenu bintu byo mufunda, byonka byaubile Yesu nyi?
Yesu Wanekenejile
10. (a) Mambo ka bansemi yanji Yesu o bafwainwe kuyuka kwa kumutana? (b) Ñanyi kya kumwenako kyawama Yesu kyo amwesheshe banyike?
10 Mwalanguluka’mba ba Maliya ne Yosefwa beumvwine byepi byo bamutaine Yesu mu nzubo ya Lesa panyuma ya kupitapo moba asatu? Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, baumvwine bingi bulongo. Nangwa byonkabyo, Yesu wakuminye bingi pa kutana amba bansemi banji kechi bayukile ko ajinga ne. Bonse babiji bayukile kusemwa kwa kwa Yesu mu jishinda ja kukumya. Kabiji nangwa kya kuba kechi bayukile bishinka byonse ne, bafwainwa bayukilepo bishinka bimo pa mambo a mwingilo wanji wa kulutwe na lwendo wa kwikala Mupulushi kabiji ne Kalama wa mu Bufumu bwa Lesa. (Mateo 1:21; Luka 1:32-35; 2:11) Kino kyalengejile Yesu kwibepuzha’mba: “Mwajikunsakilanga ka? kechi mwajikuyuka’mba, nafwainwa kwikala mu nzubo ya Batata nenyi?” Bino na mambo a lukokelo Yesu wayile na bansemi banji ku muzhi wabo wa ku Nazala. Baibolo waamba’mba: ‘wibanekenejilenga.’ Kabiji “inanji wibilaminenga abya bintu byonse mu muchima wanji.”—Luka 2:48-51.
11. Lufunjisho ka lo mwakonsha kufunda kwi Yesu pa mambo a kwikala ba lukokelo?
11 Abya kimupelela kulonda Yesu, saka mukokela bansemi benu kimye kyonse nyi? Inyi mulanguluka’mba kechi bayuka bintu byavula bya ino ntanda ne, kabiji mwayuka byavula kwibakila? Kya kine, mwakonsha kuyuka byavula, kampe bya kwingijisha maselula foni, makompyuta, nangwa biñambañamba bikwabo byaiyako ano moba. Pano akilangulukai byajinga Yesu awo walengejile bafunjishi bakijilemo kufunda kukumya na ‘maana anji ne byo ebalondolwejilenga.’ Mwakonsha kuswa amba, anweba mwayukatu bicheche, aye wayukile byavula. Bino Yesu wanekenejile bansemi banji. Kino kechi kilumbulula’mba kimye kyonse waswangatu byonse byo bamwambilanga ne. Nangwa byonkabyo, ‘wibanekenejilenga’ mu myaka yonse ya bwanyike bwanji. Lufunjisho ka lo mwakonsha kufunda kwi aye?—Mpitulukilo ya mu mizhilo 5:16, 29.
Kukokela Kwashupa Bingi
12. Kukokela kwakonsha kwimupulusha byepi?
12 Kukokela kechi kimye kyonse kyo kwapela ne, byonka byo kyamwekele myaka ibiji yapitapo ku banyike babiji ba bakazhi. Bano banyike bakebelenga kukilañanya mukwakwa mukatampe bingi uji na mwakupichila myotoka mutanu ne mumo, mu kifulo kya kupichila mu ka jishinda kapita peulu ko bapitamo bantu. Bano banyike baambijilenga mukwabo waendelenga mu ka jishinda kapita peulu ko bapitamo bantu amba: “Twaya tupichile kuno John, nanchi kechi tubena kuyila pamo nenyi?” Aye byo akaine, mwanyike umo wa mukazhi wamwendelekele amba, “washishita!” nangwa byonkabyo, John kechi wachiinene, waambile’mba, “amiwa mbena kulondela bimbula bamama.” Byo aendeleko pacheche, waumvwinetu kikululu kya tayala ya motoka, namba atale bibye panshi, banyike babiji babakazhi bebapunka ku motoka. Mwanyike umo wafwile, kabiji mukwabo naye bamukozhezhe kyatama bingi kya kuba’mba kulu kumo bekuchibileko. Inabo wa bano baana babiji bo aambijile’mba bapichile mu ka jishinda ka peulu waishile kubula bainanji John amba: “Nanchi baana bami nabo inge bakukokela byonka byakokela mwanenu.”—Efisesa 6:1.
13. (a) Mambo ka o mwafwainwa kukokela bansemi benu? (b) Mu ñanyi bintu mwana mo akonsha kubula kuba bibena kumubula bansemi banji?
13 Mambo ka Lesa o aambila’mba: ‘Anweba baana, kokelai bemusema”? Umvwe saka mukokela bansemi benu, ko kuba’mba mubena kukokela ne Lesa. Kabiji bansemi benu bayuka byavula kukila anweba. Kya kumwenako, myaka itanu kunyuma ano mapuso aambiwapo saka akyangye kubiwa, baina John bajinga na bakwabo ba bakazhi bajinga na mwana ye baipaile na mambo a kukeba kukilañanya uno yenka mukwakwa mukatampe! Ee, kechi kyakonsha kupela kimye kyonse kukokela bansemi benu ne, bino Lesa waamba’mba mwafwainwa kwibakokelanga. Pano umvwe bansemi benu nangwatu bantu bakwabo bemubula amba mubepe, kwiba, nangwa kuba kintu kiji kyonse kibula kutokesha Lesa pa muchima, mwafwainwa “kukokela Lesa kukila bantu.” O ene mambo panyuma ya kwamba’mba, “kokelai bemusema,” Baibolo kyo kyo anungilapo’mba, “monka mwaswila Nkambo.” Kino kyavwangamo kukokela bansemi benu mu bintu byonse byaswañana na mizhilo ya Lesa.—Byubilo 5:29.
14. Mambo ka muntu walumbuluka o kyamupelela kwikala wa lukokelo, pano mambo ka o afwainwa kufunda kwikala wa lukokelo?
14 Nanchi mwalanguluka’mba umvwe mwajinga balumbuluka, ko kuba’mba, ‘babula kuzhilulwa, baabana na bandengamambo,’ byonka byajinga Yesu, inge kimupelejile kimye kyonse kukokela bansemi benu nyi? (Bahebelu 7:26) Umvwe mwajinga balumbuluka, kechi mwakonsha kuba byatama byonka byo muba luno ne. (Ntendekelo 8:21; Salamo 51:5) Nangwatu Yesu naye wafunjile bya kwikala wa lukokelo. Baibolo waamba’mba: “Nangwa [Yesu] waji Mwana, wafunjile lukokelo ku byonkabya bintu byo amanamine.” (Bahebelu 5:8) Nga lumanamo lwamukwashishe byepi Yesu kufunda bya kwikala wa lukokelo, lufunjisho lo abujile kufundapo mwiulu ne?
15, 16. Yesu wafunjile byepi kwikala wa lukokelo?
15 Na mambo a lutangijilo lwa Yehoba, ba Yosefwa ne Maliya bamuzhikijile Yesu byo akijinga mwanyike. (Mateo 2:7-23) Nangwa byonkabyo, kyapeleleko Lesa wafumishepo bulume bwa kumuzhikijila Yesu mu jishinda ja kukumya. Lumanamo lwa milanguluko ne mubiji lwapichilemo Yesu lwabaile bingi kya kuba Baibolo waamba’mba, “walombele milombelo ne misashijilo na kujijisha kukatampe ne mipolo.” (Bahebelu 5:7) Kino kyaubiwe kimye ka?
16 Kino kyaubiwe kimye kyapeleleko kya bumi bwanji Yesu panopantanda, Satana byo a muvundumukijile mu kukeba konauna bulumbuluke Bwanji. Yesu wamanyikilwe bingi na milanguluko pa mambo a lufu lwanji lwa kufwa nobe ngubabibi byo lwakonsheshe kutamisha jizhina ja Shanji kya kuba’mba byo ‘alombeshe [mu bujimi bwa Ngesemani] masulwila anji aalukile nobe miso ikatampe ya mashi sa inokela panshi.’ Kimye kicheche kyalondejilepo, lufu lwanji lwa pa kichi kya lumanamo lwakolele bingi kya kuba’mba Yesu waambile byambo na “kujijisha kukatampe ne mipolo.” (Luka 22:42-44; Mako 15:34) Kino kyamulengejile ‘kufunda lukokelo ku byonkabya bintu byo amanamine,’ kabiji kyasangajikile muchima wa Shanji. Yesu byo aji mwiulu, umvwa kunekena kwetu byo tweseka javula kwikala ba lukokelo.—Byambo bya Mana 27:11; Bahebelu 2:18; 4:15.
Kufunda bya Kwikala ba Lukokelo
17. Kutambwila lujimuno twafwainwa kwikumonanga byepi?
17 Umvwe bashenu ne bainenu bemujimunako, kimwesha’mba bakeba anweba kwikala bulongo, kabiji amba bemutemwa. Baibolo waipuzha’mba: “Ñanyi mwana ye babula kufunda kwi shanji?” Nanchi kechi kyakonsha kuleta bulanda umvwe bansemi benu babula kwimutemwa kya kuba ke babule kwikalako na kimye ne kwingila na ngovu amba bemololeko nenyi? Popamotu, ne Yehoba naye wimololako mambo wimutemwa. “Kufundwa konse byo ukifundwa, kechi kuleta lusekelo ne, kana bulanda; pakuba kulutwe kwi abo bonse bakosela monka, kwibaletela bipangwa bya mutende, bo bololoke.”—Bahebelu 12:7-11.
18. (a) Kujimunañanako mu butemwe kumwesha ka? (b) Mu ñanyi mashinda awama mo mumwena bantu saka bakwashiwa?
18 Mfumu wa bena Isalela ba kala, awo Yesu ye aambilepo na mambo a maana anji akatampe, waambilepo pa bansemi byo bafwainwa kolola baana mu butemwe. Solomone wanembele’mba: “Awa ubula kumujimuna mwananji wamushikwa; pakuba awa umutesha muchima na kumufunda ye wamutemwa.” Solomone waambile ne kuba’mba muntu ye babena kololako mu butemwe mweo wanji wakonsha kupokololwa ku lufu. (Byambo bya Mana 13:24; 23:13, 14; Mateo 12:42) Mwanamukazhi umo mwina Kilishitu uvuluka’mba byo akijinga mwanyike, inge baya ku kupwila kwa bwina Kilishitu pano ke asankesanke bashanji bamubulanga’mba umvwe babwele ku nzubo basakumufimbula. Pano luno uvuluka bashanji byo bamujimunangako mu butemwe kyamulengela amba akome bulongo.
19. Mambo ka kikatakata o mwafwainwa kukokela bansemi benu?
19 Umvwe muji na bansemi bemutemwa kya kuba bekalako na kimye ne kwingila na ngovu na kwimukwasha mu jishinda jawama, basanchilainga. Bakokelainga, byonkatu ne Nkambo yetu Yesu Kilishitu byo akokejile bansemi banji, ba Yosefwa ne Maliya. Bino bakokelainga kikatakata mambo Shenu wa mwiulu Yehoba Lesa ye wimubula’mba mwibakokelenga. Umvwe saka muba bino, mukamwenamo byawama, kabiji ‘mukamona biyampe, ne kwikala myaka yavula panopantanda.’—Efisesa 6:2, 3.
[Tubyambo twa mushi]
a Monai buku wa Insight on the Scriptures, Volyumu 2, peja 841, wanembwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba.
Musakukumbula’mba Ka?
• Ñanyi mfweto baana yo bakonsha kumwenamo umvwe saka bakokela bansemi babo?
• Yesu byo ajinga mwanyike, wamwesheshe byepi kya kumwenako kyawama kya kukokela bansemi banji?
• Yesu wafunjile byepi lukokelo?
[Kipikichala pa peja 20]
Yesu wajinga na myaka ya kusemwa jikumi na ibiji, wayukile bingi Binembelo
[Kipikichala pa peja 21]
Yesu wafunjile byepi lukokelo ku byonkabya bintu byo amanamineko?