BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • mwbr25 November pp. 1-16
  • Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo
  • Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo—2025
  • Tumitwe tucheche
  • NOVEMBER 3-9
  • NOVEMBER 10-16
  • NOVEMBER 17-23
  • NOVEMBER 24-30
  • DECEMBER 1-7
  • DECEMBER 8-14
  • DECEMBER 15-21
  • DECEMBER 22-28
  • DECEMBER 29–JANUARY 4
Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo—2025
mwbr25 November pp. 1-16

Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo

© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

NOVEMBER 3-9

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA LWIMBO WA SOLOMONE 1-2

Jishimikila Jaamba pa Butemwe bwa Kine

w15 1/15 30 ¶9-10

Nanchi Butemwe bwa Kine ko Buji Nyi?

9 Mu ano moba baji mu masongola bakamwa Yehoba bayuka kuba’mba masongola kechi bulundatu ne. Bafwainwa kwitemwa kya kine ne kwimwesha buno butemwa. Nanchi buno butemwe bo bwepi? Nanchi buno butemwa ke butemwe bwa kwipana bwatongolwa mu Baibolo nyi? (1 Yoa. 4:8) Abya mwavwangwa kwimwesha butemwe bwa kine bo bemwesha ba mu kisemi nyi? Nanchi buno butemwe ke bobwa bwikalapo na balunda na muntu nyi? (Yoa. 11:3) Nanchi butemwa bwa kwifwalama nyi? (Maana 5:15-20) Butemwe bwa kine mu masongola bwavwangamo bino byonse. Butemwe bumwekela mu byubilo. Kyanema bingi ku baji mu masongola kubula kuleka bintu bya pa juba pa juba kwibalengela kubula kwimwesha butemwe. Kuba bino kwakonsha kuzhikijila masongola ne kwibalengela kwikala na lusekelo. Mu bisho mo babula kwisajila wa kusongola, wa mulume ne wa mukazhi kechi beyuka bulongo saka bakyangye kwisongola ne. Onkao mambo, kubula kulubako kwiambila byambo bya butemwe kwanema bingi pa kuba’mba butemwe bwabo bukome ne masongola abo akose.

10 Kwiambila byambo bya butemwe mu masongola mufuma kintu kikwabo kyanema bingi. Mfumu Solomone wamulengejile nsongwakazhi wa ku Shulema “bya kwikobaika bya ngolode yo bavwangakanya na siliva.” Wamutakaikile bingi kuba’mba “umweka bulongo nobe ñondo, wakematu nobe kyeya kya juba.” (Lwimbo 1:9-11; 6:10) Nangwa byonkabyo, uno nsongwakazhi watwajijile kwikala wakishinka ku kafunga ye atemenwe bingi. Ñanyi kintu kyamukoseshanga ne kumutekenesha kimye kyo aabene na kafunga? Mwine witubula kyamukwashishe. (Tangai Lwimbo wa Solomone 1:2, 3.) Kuvuluka ‘byambo bya butemwe byawama’ byaambile kafunga. Kwi aye bino byambo ‘byawamine kukila binyu’ bisangajika muchima wa muntu, kabiji jizhina ja kwa kafunga jajinga “nobe manyi o baitulwila” pa mutwe. (Sala. 23:5; 104:15) Kuvuluka butemwe bo bakumwesheshe kulengela butemwe kukoma. Onkao mambo, kyanema bingi baji mu masongola kumweshanga byo batemwa bamwatawabo nangwa bakazhi babo.

Bishinka Bikwabo Byanema

w15 1/15 31 jifu. 11

Nanchi Butemwe bwa Kine ko Buji Nyi?

11 Bena Kilishitu babula mu masongola, kikatakata aba babena kukeba wa kusongola nangwa wa kusongolwako bakonsha kufunjilako byavula ku byanembwa mu buku wa Lwimbo wa Solomone. Uno nsongwakazhi kechi wamutemenwe Solomone ne. Wachipishe banabakazhi bena Yelusalema amba: “Kange munkanjikizhe nangwa kukolomona butemwe mwi amiwa ne, mwibuleke bukeishile bwine.” (Lwimbo 2:7; 3:5) Mambo ka? Mambo kechi kyailamo kufwalama muntu ujitu yense ne. Bena Kilishitu babena kukeba kusongolwa nangwa kusongola bafwainwa kupembela saka batekanya kufikatu ne kimye kyo bakatana muntu ye bakatemwa kya kine.

NOVEMBER 10-16

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA LWIMBO WA SOLOMONE 3-5

Ene Mambo o Kyanemena Kwikala Wawama Muchima

w15 1/15 30 jifu. 8

Nanchi Butemwe bwa Kine ko Buji Nyi?

8 Mu Lwimbo wa Solomone byambo byanembwamo kechi byonse byaamba pa buya ne. Akilangulukai pa byambo byaambile kafunga pa ñambilo ya nsongwakazhi. (Tangai Lwimbo wa Solomone 4:7, 11.) Byatunwa byanji bebilumbulula kuba’mba “kuzuuma munzungwe wa buki.” Mambo ka? Mambo buki bwa ku jipuma bwatobala bingi. “Buki ne mukaka biji munshi ya lujimi wobe” kulumbulula kuba’mba byonka biji buki ne mukaka, byambo byanji byawamine bingi. Kyamwekeshatu patoka kuba’mba kafunga kechi waambilengatu pa buya ne, byo amwambijile uno nsongwakazhi amba, “kashika walamba, . . . kechi ujipo na bulema nangwa bumo ne.”

w00 11/1 11 jifu. 17

Lesa Ukeba’mba Twikalenga na Byubilo Byawama

17 Muntu wa busatu watwajijile kwikala wa kishinka ke nsongwakazhi mwina Shulema. Na mambo a kuba’mba wajinga nsongwakazhi walambile bingi, waongwele muchima wa nsongwalume kafunga ne mfumu wa bena Isalela nonshi aye Solomone. Mu buku wa Lwimbo wa Solomone, uno nsongwakazhi mwina Shulema bamulumbulula’mba watwajijile kwikala na byubilo byawama kabiji bantu bavula bamunemekele bingi. Kabiji kafunga naye wamunemekele bingi na mambo a byubilo byanji byawama. Pa kimye kimo kafunga waambilepo pe nsongwakazhi mwina Shulema amba wajinga nobe “mashamba aji mukachi ka luvimba.” (Lwimbo wa Solomone 4:12) Kala mu Isalela, mu mashamba bajimangamo bishu, maluba anunka bulongo ne bichi byawama. Ku ano mashamba bazhokoloshangako luvimba nangwa nsakwa kabiji babikangako kibelo pa kutwelela. Ku kino kibelo bashinkangako. (Isaya 5:5) Kafunga wamonanga byubilo byawama byajinga na uno nsongwakazhi mwina Shulema nobe mashamba awama. Uno nsongwakazhi wajinga na byubilo byawama. Wafwainwetu kumwesha butemwe bwa mu masongola ku mwanamulume wafwainwe kumusongola.

g04 12/22 9 mafu. 2-5

Kuwama kwa Mukachi Kwanema

Nanchi kuwama kwa mukachi kwakonsha kulengela bantu kwitutemwa nyi? Ba Georgina, baikala mu masongola pepi na myaka 10 baambile’mba: “Pa myaka yonse yo naikala na bamwatawami, nebatemenwako na mambo a bukishinka bwabo. Kintu kyanema bingi mu bwikalo bwabo ke kutokesha Lesa ku muchima. Kino kyo kibalengela kunta muchima ne kummwesha butemwe. Bangipuzha byo mbena kulanguluka pa bintu saka bakyangye kufuukula kabiji bansanchila. Nayuka’mba bantemwa bingi.”

Ba Daniel, basongwele mu 1987, baambile’mba: “Bakazhi bami bawama bingi. Kechi nebatemwatu na mambo a byo balamba ne, bino muchima wabo wawama, undengela kwibatemwa bingi. Bata bingi bakwabo muchima kabiji bebalengela kukasuluka. Baji na byubilo byawama. Kino kindengela kumvwa bingi bulongo kwikala nabo.”

Mu ino ntanda yatama, twafwainwa kwikala balaba. Kechi twafwainwa kutatu muchima pa kukebesha kumweka bulongo ne, mambo kuba bino kechi kwanema ne. Pakuba twafwainwa kuta muchima pa kwikala na byubilo byawama mambo kuba bino ko kuwama kwa mukachi. Baibolo waamba’mba: “Kumweka bulongo kujimbaika, ne buya bo bwa kakimyetu kacheche, bino mwanamukazhi wakamwa Yehoba bakamutakaika.” Baibolo witujimunako ne kuba’mba: “Byonkatu biji jishikiyo ja ngolode jiji ku moona wa nkumba, byo biji ne mwanamukazhi walamba ukana maana.”—Byambo bya Maana 11:22; 31:30.

Mambo a Lesa etutundaika’mba kulamba kwafwainwa ‘kwikala kwa mu muchima, kyo kivwalo kibula kubola kya muchima wakooka kabiji wazhindama, ye wa buneme kwi Lesa.’ (1 Petelo 3:4) Kwambatu kine, kuwama kwa mukachi kwakila kulamba. Kabiji atweba bonse inge twibikako tukekala bawama mukachi.

Bishinka Bikwabo Byanema

w06 11/15 18 ¶4

Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku wa Lwimbo wa Solomone

2:7; 3:5—Mambo ka “banabakazhi ba mu Yelusalema” o bebachipishishe “na balupaala ne bansebula ba mungye”? Balupala ne bansebula ke banyama bayukanyikwa’mba balamba kabiji bamweka bingi bulongo. Onkao mambo, nsongwakazhi mwina Shulema wachipishe banabakazhi ba mu Yelusalema na bintu byawama kabiji bimweka bingi bulongo kuba’mba baleke kumukanjikizha nangwa kukolomona butemwe mwi aye.

TAIKO MUCHIMA KU MWINGILO WA KUSAPWILA

Baibolo Waambapo’mba ka pa Kwipyola ku Meso ne bya Kwikobaika Kobaika?

ijwbq kibaaba 131

Mukumbu wa mu Baibolo

Baibolo kechi waamba byavula pa kwipyola, kwiwamisha ne pa bya kwikobaika kobaika ne. Kabiji kechi wakanya bino bintu ne. Bino nangwa byonkabyo, Baibolo kechi utundaikatu kwiwamisha kwa pangye ne, pakuba waamba pa kwiwamisha kwa mu muchima amba “kyo kivwalo kibula kubola kya muchima wakooka kabiji wazhindama.”—1 Petelo 3:3, 4.

Baibolo kechi wakanya kwipyola ne

●Banabakazhi bakishinka banembwa mu Baibolo nabo bepyolanga. Mwanamukazhi wasongwele Isaka aye Libeka wavwalanga jishikiyo ja ngolode ku moona, makosa ku maboko ne bya kwikobaika bikwabo bya mutengo byo bamupeele ku muko wanji aye Abalahama. (Ntendekelo 24:22, 30, 53) Kabiji Eshita naye waswile “jishinda ja kulondela pa kwibawamisha” banabakazhi ne kwibanengezha kuba’mba basale inamfumu wa mu bufumu bwa bena Pelisha. (Eshita 2:7, 9, 12) Kyamweka jino jishinda mwavwangile kwingijisha bintu byo bengijisha pa kwipyola.

● Baibolo waesakanya bintu byawama ku bya kwikobaika kobaika. Waamba pa muntu wa maana ufundako bakwabo amba ujitu nobe ‘jishikiyo ja ngolode. . . ku yewa uswa byo babena kumufunda.’ (Byambo bya Maana 25:12) Kabiji Lesa waesakenye byo aubile ku bena Isalela ku mwanamulume uvwika mukazhanji makosa, malungo mu nshingo ne mashikiyo kuba’mba amweke bulongo. Ne Lesa byo byo aubile ku bena Isalela

Milanguluko yabula kuyilamo yamba bantu pa kwipyola ne bya kwikobaika kobaika

Bantu bamba’mba: Baibolo pa 1 Petelo 3:3 wakanya “kwichika nsuki, kuvwala bya kwikobaika bya ngolode nangwa bya kuvwala byawama.”

Kishinka: Kino kinembelo kibena kwesakanya buneme bwa kuwama kwa mukachi na kwiwamisha kwa pangye nangwa’mba kwipyola. (1 Petelo 3:3-6) Kabiji binembelo bikwabo nabyo byaesakanya kuwama kwa mukachi na kwa pangye.—1 Samwela 16:7; Byambo bya Maana 11:22; 31:30; 1 Timoti 2:9, 10.

Bantu bamba’mba: Mfumu wamukazhi wakanama Yezebeli byo eshingile “bifita ku nkope” kimwesha’mba kwipyola kwatama.—2 Bamfumu 9:30, tubyambo twa munshi.

Kishinka: Yezebeli wajinga mulozhi kabiji mbanzhi, bamukambwile na mambo a byubilo byanji byatama kechi na mambo a byo amwekanga ne.—2 Bamfumu 9:7, 22, 36, 37.

NOVEMBER 17-23

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA LWIMBO WA SOLOMONE 6-8

Chinuzhukainga Meseko

it “Lwimbo wa Solomone” jifu. 11

Lwimbo wa Solomone

Solomone waswishishe nsongwakazhi mwina Shulema kubwela ku nzubo. Bakolojanji babalume byo bamumwene na kwiya baipwizhe’mba: “Ñanyi we ubena kwiya kufuma mu kiselebwa, saka akumbata mutemwe wanji?” (Lwi 8:5a) Bakolojanji babalume kechi bayukile kuba’mba nyenga yabo wajinga na muntu ye atemenwe ne. Mu myaka ya kunyuma kulojanji wamulume umo waambile pe aye amba: “Tuji na nyenga yetu mwanyike, ukyangye kututuka mabele. Tukooba byepi na nyenga yetu pa juba jo bakamwipanguzha?” (8:8) Kolojanji mukwabo wakumbwile’mba: “Aye inge yo nsakwa, tukashimika peulu yanji kyamba kya siliva, bino aye inge kyo kinzhilo, tukamushinka na jipulanga ja kichi kya sida.” (8:9) Na mambo a kuba’mba nsongwakazhi mwina Shulema washinjile meseko, watondelwe na bujimi bwanji bwa miñanzañanza mambo watwajijile kwikala wa kishinka ku muntu ye atemenwe (8:6, 7, 11, 12), waambile’mba: “Amiwa yami nsakwa, kabiji mabele ami aji nobe byamba. Onkao mambo, kwi aye nji nobe muntu waikala mu mutende.”—8:10.

yp 188 jifu. 2

Nanchi Kwilaala na Muntu Saka Mukyangye Kutwela mu Masongola Kwatama Nyi?

Kwilama bulongo kwakonsha kulengela mwanyike kuchinuzhuka makatazho afuma mu kuba bulalelale. Baibolo waamba pa nsongwakazhi watwajijile kwilama bulongo nangwa kya kuba watemenwe bingi sambe wanji. Kino kyamulengejile kwamba’mba: “Amiwa yami nsakwa, kabiji mabele ami aji nobe byamba.” Kechi wapelele kongola na bulalelale ne. Wajinga nobe lubumbulu lwakosa lwa nsakwa yalepa iji na byamba bya kukankalwa kukanjila! Kyamufwainwe kumutela’mba “ye batemwa bingi kwi bainanji” kabiji waambile ne pa mwanamulume ukamusongola kuba’mba, “kwi aye nji nobe muntu waikala mu mutende.” Mutende wa mu milanguluko ye ajinga nanji wibalengejile kwikala na lusekelo.—Lwimbo wa Solomone 6:9, 10; 8:9, 10.

yp2 33

Ye Tufunjilako—Nsongwakazhi Mwina Shulema

Nsongwakazhi mwina Shulema wayukile’mba wafwainwa kwikala na milanguluko yawama pa bya kumwesha butemwe. Waambijie balunda nanji amba “nemusashijila namba kange munkanjikizhe nangwa kukolomona butemwe mwi amiwa ne, mwibuleke bukeishile bwine.” Nsongwakazhi mwina Shulema wayukile’mba kutemwisha muntu kwakonsheshe kumulengela kubula kufuukulapo bulongo. Kabiji wayukile ne kuba’mba balunda nanji bakonsha kumukanjikizha kutemwa muntu wabula kumufwainwa. Kabiji butemwe bwanji bwakonsheshe kumulengela kubula kufuukulapo bulongo. Nsongwakazhi mwina Shulema watwajijile kwikala nobe “nsakwa.”—Lwimbo wa Solomone 8:4, 10.

Nanchi ne anweba mwayuka bya kumwesha butemwe byonka byaubile nsongwakazhi mwina Shulema nyi? Nanchi mukalangulukapo bulongo saka mukyangye kufuukula bya kumwesha butemwe nyi? (Byambo bya Maana 2:10, 11) Kimye kimo bakwenu bakonsha kwimukanjikizha kwifwalama na muntu saka mukyangye kwinengezha. Nangwa anweba bene mwakonsha kutendeka kulanguluka kwifwalama na muntu saka mukyangye kufikilamo. Inge mwamona nsongwalume ne nsongwakazhi bekwata ku maboko saka babena kwenda, nanchi ne anweba mukebesha kumonapo wa kwifwalama nanji nyi? Nanchi mwakonsha kutemwa muntu wabula kwitabila mu bintu byo mwaitabilamo nyi? Mwakonsha kufunjilako byavula ku nsongwakazhi mwina Shulema mambo wayukile bya kumwesha butemwe.

Bishinka Bikwabo Byanema

w15 1/15 29 jifu. 3

Nanchi Butemwe bwa Kine Kobuji Nyi?

3 Tangai Lwimbo wa Solomone 8:6. Byambo bya kuba’mba “lubebe lwa kwa Yehoba” bilumbulula bulume buji na butemwe. Butemwe bwa kine “lubebe lwa kwa Yehoba,” mambo Yehoba ye Nsulo ya buno butemwe. Bantu baji na bulume bwa kutemwa bakwabo mambo wibalengele mu kipasha kyanji. (Nte. 1:26, 27) Lesa byo apaine mwanamukazhi mutanshi, aye Evwa, ku mwanamulume mutanshi, Adama waambile byambo bya nsansawilo. Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, Evwa wamutemenwe bingi Adama, mambo ko ‘ko bamufumishe.’ (Nte. 2:21-23) Mwanamulume ne mwanamukazhi bakonsha kwitemwa kya kine mambo Yehoba witupa bulume bwa kutemwañana.

TAIKO MUCHIMA KU MWINGILO WA KUSAPWILA

ijwfq kibaaba 43

Nanchi Bakamonyi ba kwa Yehoba Baji na Mizhilo Yaamba pa Kwisampa Bulunda na Muntu ye Bakeba Kutwela Nanji mu Masongola nyi?

Bakamonyi ba kwa Yehoba baitabila’mba mu Baibolo muji mafunde ne mikambizho itukwasha kufuukula bulongo bintu bitokesha Yehoba ku muchima kabiji itulengela kumwenamo bintu byawama. (Isaya 48:17, 18) Atweba kechi yetu twabikileko ano mafunde ne mikambizho ne. Pano bino, tulondela ano mafunde ne mikambizho mu bwikalo bwetu. Akilangulukai pa ano mafunde byo aambapo pa kwiyuka bulongo.

Masongola kechi afwainwa kupwa ne. (Mateo 19:6) Bakamonyi ba kwa Yehoba bayuka’mba kwiyuka bulongo kwanema bingi mambo kyo kimye kya kwinengezha kutwela mu masongola. Kabiji bayuka’mba kechi kimye kya kukaya ne.

Mwanamulume ne mwanamukazhi bafikilamo kutwela mu masongola bo bafwainwa kutendeka kwisamba pa kuba’mba beyuke bulongo. Mambo bantu ba uno mutundu ‘bapitaila pa jifumbi ja bwanyike,’ ko kuba’mba bapitaila pa myaka bantu yo bomvwa bingi kilaka kya kukeba kwilaala.—1 Kolinda 7:36.

Mwanamulume ne mwanamukazhi babena kwiyuka bulongo bakasuluka kutwela mu masongola. Nangwa byonkabyo, bantu bamo bekana mwayila mizhilo ya kafulumende kechi bakasuluka kusongola nangwa kusongolwa jikwabo kwesakana na muzhilo wa Lesa ne. Mambo uno muzhilo waamba’mba bulalelale bo bonkatu muntu bo afwainwa kukainapo mwinakwanji.—Mateo 19:9.

Bena Kilishitu bebakambizha kusongolatu nangwa kusongolwatu ku mwina Kilishitu mukwabo. (1 Kolinda 7:39) Bakamonyi ba kwa Yehoba bayuka’mba uno mukambizho kechi waambatu pa muntu unemeka byo twaitabilamo ne. Pakuba waamba pa muntu waitabila mu bintu byo twaitabilamo kabiji Kamonyi wabatizhiwa ulondela bino bintu. (2 Kolinda 6:14) Kimye kyonse Lesa ubuula bapopweshi banji kutwela mu masongola na muntu waitabila mu bintu byo baitabilamo. (Ntendekelo 24:3; Malakai 2:11) Kabiji bashayuka nabo bayuka’mba uno mukambizho wawama bingi.

Baana bafwainwa kukookelanga bansemi babo. (Byambo bya Maana 1:8; Kolose 3:20) Kabiji mwana wikala na bansemi ukeba kutendeka kwisamba na muntu kuba’mba amuyuke bulongo wafwainwa kukookela byamubuula bansemi pa mambo a kwiyuka bulongo na muntu wa kutwela nanji mu masongola. Kino kyavwangamo jifumbi jo bafwainwa kutendekelapo kwisamba ne bintu byo bafwainwa kwibaswisha kubanga pa kuba’mba beyuke bulongo.

Bakamonyi balondela mikambizho ya mu Baibolo pa kusala muntu ye bakeba kwisambanga nanji pa kuba’mba beyuke bulongo ne kufuukula kimye kya kutendekelapo kwiyuka bulongo. Balondela jifunde jaamba’mba: ‘Muntu yense ukesendela mwine kisendwa kya mwingilo wanji.’ (Ngalatiya 6:5, tubyambo twa munshi) Nangwa byonkabyo, bavula bakeba kutendeka kwisamba pa kuba’mba beyuke bulongo, bepuzhako Bakamonyi bakwabo baji na bulunda bwakosa ne Yehoba kabiji bebatemwa kuba’mba bebabuleko maana a mwa kubila bintu.—Byambo bya Maana 1:5.

Bantu besamba kuba’mba beyuke bulongo boba bintu byavula byo balanguluka’mba bijitu bulongo, pano bino saka aji mambo akatampe. Baibolo witukambizha kuchinuzhuka kuba bulalelale. Bulalelale bwavwangamo kwilaala kwa bantu babula kwisongola ne byubilo bya bunya nabiji kukwataula bya bulume ne bya bwanabukazhi, kwilajila kukanwa nangwa kwilajila ku matako. (1 Kolinda 6:9-11) Nangwatu bintu byuba bantu babula kwisongola bilengela kwikala na kilaka kya kukeba kwilaala ke “bubipisho” bufichisha Lesa ku muchima. (Ngalatiya 5:19-21) Kabiji Baibolo wakanya “ñambilo ya bunya.”—Kolose 3:8.

Muchima uji bingi na bujimbijimbi. (Yelemiya 17:9) Wakonsha kulengela muntu kuba bintu byo ayuka’mba byatama. Mwanamulume ne mwanamukazhi babena kwiyuka bulongo kechi bafwainwa kuswisha muchima kwibajimbaika ne. Bafwainwa kuchinuzhuka kwikalatu kwa bubiji bwabo. Kabiji bafwainwa kufuukulapo kupwanañananga na bakwabo nangwa kwikala na muntu wa kwibasopa. Kuba bino kukebazhikijila. (Byambo bya Maana 28:26) Bena Kilishitu bakatanda ne bazhike bakeba wa kutwela nanji mu masongola bafwainwa kuchinuzhuka misabilo ya pa intaneti ya bantu bakeba bakwisamba nabo pa kuba’mba beyuke bulongo. Bayuka’mba kechi kyawama kwisamba na muntu ye wabula kuyuka nangwa pachechetu ne.—Salamo 26:4.

Bantu ba mu bisho bimo bo bengijisha jino jishinda ja kwiyuka bulongo. Baibolo kechi waambapo’mba mwanamulume ne mwanamukazhi patanshi bafwainwa kwisambanga pa kuba’mba beyuke bulongo ne. Kabiji kechi waambapo’mba kwiyuka bulongo jo jishindatu jonka ja kutwelelamo mu masongola ne.

Mutwe uji mu buloshuwa wa kuba’mba Marriage & Family Review waambapo’mba: “Bashayuka bakebele kebele bishinka pa bantu babanda mu masongola kabiji bataaine’mba inge bantu besongola baya mu bupopweshi bumo, baitabila mu bintutu bimo ne kwikela monka mwayila mafunjisho o baitabilamo byo bintu bilengela masongola abo kutwajijila (myaka 25 kufika ku 50 ne kukilapo).”—Volyumu 38, buloshuwa 1, jifuka 88 (2005).

Kwiyuka bulongo ko ku ka?

Mwanamulume ne mwanamukazhi bakeba kwiyuka bulongo bamba ne kuba bintu bimwesha’mba befwalama. Boba bino inge baji pa bantu bakwabo, kwa bunke bwabo, pa luntunanwa, mu bufyamfya, kwisamba pa foni ne kwinembela tubyambo pa foni. Nangwa byonkabyo, Bakamonyi ba kwa Yehoba bayuka’mba kwiyuka bulongo kechi ke kimye kya kukaya ne, pakuba ke kimye kyanema bingi kya kwinengezha kutwela mu masongola.

NOVEMBER 24-30

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA ISAYA 1-2

Luketekelo lwa Bantu “Banemenwa na Bubi”

ip-1 14 jifu. 8

Shanji ne Baana Banji ba Milengulwila

8 Isaya watwajijile kwamba bino byambo ku kisaka kya Bayudea amba: “Malwa enu anweba kisaka kyatama, bantu banemenwa na bubi, jibumba ja bantu babi, baana ba milengulwila! Yehoba bamukana, kechi banemeka wazhila wa Isalela ne, bamwalukamo.” (Isaya 1:4) Byubilo byatama byakonsha kubaya ne kulengela muntu kunemenwa. Mu moba ajingako Abalahama, Yehoba walumbulwile bubi bwa bantu baikalanga mu Sodoma ne Gomola kuba’mba “bwabaya bingi.” (Ntendekelo 18:20) Bino byo byo kyajinga ne ku Bayudea, Isaya wibatelele’mba “bantu banemenwa na bubi.” Kabiji wanungilepo’mba “jibumba ja bantu babi, baana ba milengulwila.” Kya kine Bayudea bajingatu nobe baana babula kumvwa. Mambo ‘bamwalukilemo,’ Shabo.

ip-1 28-29 mafu. 15-17

“Iyai Twisambe”

15 Yehoba wibambijile jikwabo na butemwe ne na kifyele kuba’mba. “‘Anweba bantu, iyai twisambe kabiji nsakwimukwasha kwikala na bulunda bwawama ne amiwa. Nangwa kya kuba mambo enu achilatu ngee nobe mashi, akatokatu too nobe mabebe, nangwa kya kuba achilatu ngee nobe kisapi kyachijisha, akatokatu too nobe boya bwa mukooko.’” (Isaya 1:18) Bantu bavula bomwvina mungi byambo byatendekelako mu kino kyepelo. Nabiji mu Baibolo wa The New English Bible, batendeka na byambo bya kuba’mba, “twayai tumvwañane.” Kino kibena kumwesha nobe bantu babiji babena kumvwañana kuba’mba bapwishe lukatazho. Bino kechi byo byo kiji ne, mambo Yehoba kechi ulubakanya nangwa kya kuba bantu bamusatukila ne. (Mpitulukilo ya mu Mizhilo 32:4, 5) Kino kinembelo kechi kyaamba pa kwisamba byonka byuba bantu babiji pa kupwisha lukatazho ne, bino kyaamba pa bunchibamambo bwaoloka. Kiji nobe Yehoba ubena kuchibila bena Isalela mambo mu kochi.

16 Kwambatu kine kino kilenga bingi moyo, pano bino Yehoba ke nchibamambo wa lusa ne kifyele. Aye ulekelako bantu mambo. (Salamo 86:5) Yehoba waambile’mba mambo a bena Isalela nangwa “achilatu ngee” ukebalekelako kabiji “akatokatu too nobe mabebe.” Nangwa kya kuba bantu bengile na ngovu kupana bitapisho nangwa kulomba kechi bakonsha kufuta mambo o balenga ne. Yehoba ye yenkatu wafwainwa kwibalekelako ne kufuta mambo abo. Bino Lesa ulekelako muntu mambo inge walapila kya kine kufuma panshi ya muchima.

17 Kino kishinka kyanema bingi kabiji Yehoba wabwezhapo kwikyamba ne mu nsansawilo amba mambo achilatu ngee nobe “kisapi kyachijisha,” akekala nobe kisapi kya katataka kyabula kukowela. Yehoba ukeba atweba kuyuka’mba inge twalapila kya kine, aye witulekelako mambo nangwa kya kuba abayepotu byepi. Aba balanguluka’mba mambo abo abaya bingi kechi bakonsha kwibalekelako ne, bafwainwa kufunjilako ku byamwekejile Manase. Walengele mambo akatampe pa myaka yavula. Bino byo alapijile, bamulekejileko mambo. (2 Byambo bya Moba 33:9-16) Yehoba ukeba atweba bonse kubikako ne boba balenga mambo akatampe kuyuka’mba kino kyo kimye kya ‘kwisamba’ ne aye kuba’mba tolole bintu.

Bishinka Bikwabo Byanema

ip-1 39 jifu. 9

Nzubo ya Yehoba Bakeisuntula

9 Lelo jino, bantu ba Lesa kechi bapopwela mu bishimikwa byo bashimika pa mitumba ne. Nzubo ya Yehoba yajinga mu Yelusalema beyonawine ku bashilikale bena Loma mu 70 C.E. Kabiji mutumwa Paulo walumbulwile’mba nzubo ya Lesa yajinga mu Yelusalema ne tente wa lusambakeno wa kala, byaimenejilengako kintu kyanema. Byaimenejilengako “tente wa kine, wapopele Yehoba kechi bantu ne.” (Bahebelu 8:2) Uno tente wa ku mupashi ke lunengezho Yehoba lo abikako lwa kumupopwela na mambo a kitapisho kya bukuzhi kya kwa Yesu Kilishitu. (Bahebelu 9:2-10, 23) Na mambo a kino, “Mutumba paji nzubo ya Yehoba” ye batongola pa Isaya 2:2, wimenako bupopweshi bwa kine bujiko lelo jino. Bapopweshi ba kine lelo jino kechi bakonkana ku mpunzha imotu na kupopwela Yehoba ne, bino bamupopwela saka bakwatankana.

TAIKO MUCHIMA KU MWINGILO WA KUSAPWILA

ijwbq kibaaba 96

Bundengamambo bo bu ka?

Mukumbu wa mu Baibolo

Bundengamambo ke mambo alenga muntu nangwa’mba kuba bintu bifichisha Lesa ku muchima. Bundengamambo mwavwangwa kulala mizhilo ya Lesa na mambo a kuba bintu byatama bifichisha Lesa ku muchima. (1 Yoano 3:4; 5:17) Kabiji Baibolo walumbulula’mba bundengamambo ke kulala mizhilo ko kuba’mba kukankalwa kuba bintu byawama.—Yakoba 4:17.

Mu milaka ine itanshi mo banembejile Baibolo, kyambo kya bundengamambo kilumbulula “kutupila.” Jibumba ja bashilikale bamo mu bena Isalela kala, bayukile bingi kwasa mabwe na kinzhipunzhipu kya kuba’mba “kechi bakonsheshe kutupila ne.” Akino kyambo inge bekituntulula byonkatu byo kiji, twakonsha kwikitanga’mba “kechi bakalenga mambo ne.” (Mitonyi 20:16) Onkao mambo, bundengamambo bulumbulula kukankalwa kulondela mafunde a Lesa aoloka.

Byo aji Mulenga wetu, Lesa uji na luusa lwa kupana mafunde afwainwa kulondela bantu bonse. (Lumwekesho 4:11) Kabiji tuyuke’mba tuketotolwela kwi Lesa pa bintu byonsetu byatama byo tuba.—Loma 14:12.

Nanchi kyakonsheka kuleka kulenga mambo nyi?

Ine mwane kyakatazha. Kyakatazha mambo Baibolo waamba’mba “bonse baleenga mambo kabiji kechi bafika ku lukumo lwa Lesa ne.” (Loma 3;23; 1 Bamfumu 8:46; Musapwishi 7:20; 1 Yoano 1:8) Mambo ka o kitukatezha kuleka kulenga mambo?

Bantu batanshi ba Adama ne Evwa, patanshi kechi bajinga bandengamambo ne. Mambo bebalengele baoloka kabiji mu kipasha kya Lesa. (Ntendekelo 1:27) Nangwa byonkabyo, balekele kwikala baoloka mambo basatukijile Lesa. (Ntendekelo 3:5, 6, 17-19) Byo basemene baana, baana babo basambwileko bundengamambo ne kubula koloka kwi abo. (Loma 5:12) Mfumu Davida wa bena Isalela waambile’mba: “Amiwa nasemenwe mu bubi.”—Salamo 51:5.

Nanchi kuji mambo amo abaya kukila akwabo nyi?

Ee ko aji. Baibolo waamba’mba banabalume bajinga mu Sodoma bajinga “bandengamambo bakijilemo kutama” mambo bubi bwabo ‘bwabayile bingi.’ (Ntendekelo 13:13; 18:20) Monai bino bintu bisatu bikwasha kuyuka’mba ao mambo abaya bingi.

1. Kubaya kwa mambo. Baibolo witukanya kulenga mambo akatampe nabiji bulalelale, kupopwela bankishi, kwiba, kupendwapendwa, kuja bya lunkanankana, kwipayañana ne kupopwela mipashi. (1 Kolinda 6:9-11; Lumwekesho 21:8) Baibolo wapusanya ano mambo na bantu bamba mu kupulumukatu, kulenga mambo kwa kubula kuyuka nabiji kwamba byambo byatama nangwa kuba bintu bikozha bakwetu ku muchima. (Byambo bya Maana 12:18; Efisesa 4:31, 32) Nangwa byonkabyo, Baibolo witutundaika kubula kukepesha mambo, mambo tumambo tucheche tulengela muntu kulala mizhilo ya Lesa.—Mateo 5:27, 28.

2. Kilengela kulenga mambo. Bantu bamo balenga mambo mu bulubi na mambo a kubula kuyuka bikeba Lesa. (Byubilo 17:30; 1 Timoti 1:13) Baibolo kechi waamba’mba kijitu bulongo aba balenga mambo kwa kubula kuyuka ne, bino wamwesha lupusano luji pa kulala mizhilo ya Lesa kya nshijitu. (Kubala 15:30, 31) Kulenga mambo kya nshiji kufuma mu ‘muchima watama.’—Yelemiya 16:12.

3. Kulengalenga mambo. Baibolo wapusanya mambo alenga muntu jimotu ne na mambo alengalenga muntu pa kimye kyabaya. (1 Yoano 3:4-8) Aba “balenga mambo kya nshiji” saka bayuka kuba kyawama, Lesa kechi ukebalekelako mambo ne.—Bahebelu 10:26, 27.

Aba balenga mambo akatampe bezhachisha bingi na mambo akatampe o balenga. Mfumu Davida wanembele’mba: “Bubi bwami buji pa mutwe wami; bwannemenatu nobe kipe kyanema.” (Salamo 38:4) Nangwa byonkabyo, Baibolo watundaika bantu balenga mambo kuba’mba: “Muntu mubi aleke byubilo byanji byatama kabiji muntu watama naye aleke kulanguluka bintu byatama; abwele kwi Yehoba, yenka ukamubila lusa, abwele kwi Lesa wetu mambo aye ukamulekelako mambo anji onsetu.”—Isaya 55:7.

DECEMBER 1-7

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA ISAYA 3-5

Yehoba Wakebelenga Bantu Banji Kumukookela

w06 6/15 18 jifu. 1

“Tai Muchima uno Muñanzañanza”!

Isaya waesakenye “nzubo ya kisaka kya Isalela” ku bujimi bwa miñanzañanza mwafumanga “mañanzañanza atama” nangwa’mba abola. (Isaya 5:2, 7) Mañanzañanza o banowanga amwekanga nobe a mungye, apusene bingi na o babyalanga mambo akepele kabiji mwavujile ntetele. Mañanzañanza a mungye kechi awamine kulengela binyu nangwa kuja ne. Bino byo byajinga ne kisaka kyasatukile kyabulanga kulondela mizhilo ya Lesa yaoloka. Mwine mwina bujimi kechi ye walengejile mañanzañanza kutama ne. Yehoba wakwashishe kisaka kya bena Isalela kwikala na byubilo byawama. Waipwizhe’mba: “Ñanyi kintu kikwabo kyo nakonsheshe kuba ku bujimi bwami bwa miñanzañanza kyo nkyangye kubapo kala?”—Isaya 5:4.

w06 6/15 18 jifu. 2

“Tai Muchima uno Muñanzañanza”!

Byo kiji kuba’mba kisaka kya bena Isalela kechi kyapanganga bipangwa byawama ne, Yehoba wibajimwineko kuba’mba ukakundula lubumbulu lo ashimikile lwazhokolokele bantu banji. Kechi ukakopaula tumisampi twa miñanzañanza twatama nangwa kujimauna mushiji ne. Kabij kechi ukanokesha mvula wa kukomesha miñanzañanza ne. Miba ne nseku ikavwambila mu bujimi bwa miñanzañanza.—Isaya 5:5, 6

Bishinka Bikwabo Byanema

ip-1 80 mafu. 18-19

Bya Malwa Bikafikila Bujimi bwa Miñanzañanza Bwatama

18 Kala mu Isalela Yehoba ye wajinga mwina ntanda. Kisemi kyonse bekipeele mpunzha yakyo yo basonkelanga, kabiji kechi bebaswishishe kwiipotesha ne. (Bena Levi 25:23) Uno muzhilo wazhikijilanga bantu kubula kujiila bakwabo makusu pa mutwe pa kupotesha mapunzha. Kabiji wakwashanga bisemi kubula kuyanda. Nangwa byankabyo, Bayudea bamo balalanga mizhilo ya Lesa yakwashanga bantu kuzhikijila mapunzha. Mika wanembele’mba: “Bakumbwa majimi ne kwiangata; ne mazubo, kabiji beatambula; bajimbaika muntu ne kutambula nzubo yanji, ne kutambula buswanyi bwanji.” (Mika 2:2) Pano bino, Byambo bya Maana 20:21 bitujimunako’mba: “Buswanyi bo batambula na mambo a lwiso Kulutwe kechi bukaleta mapesho ne.”

19 Yehoba walayile’mba ukakambula aba bajiilanga bakwabo makusu pa mutwe. Kabiji mazubo o baangatanga mu lunkanankana “kafwako muntu nangwa umo ukashalamo ne”. Mapunzha o baangatanga mu bujimuku akashalatu ke masala. Kine kimye ne juba kikafika buno bungauzhi kechi byayukanyikwa ne. Kyamweka kufika kutanshi kwa buno bungauzhi kwamwekela kimye bantu kyo bebatwajile mu buzha mu Babilona.—Isaya 27:10.

DECEMBER 8-14

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA ISAYA 6-8

“Amiwa bano! Ntumai!”

ip-1 93-94 mafu. 13-14

Yehoba Lesa uji mu Nzubo Yanji Yazhila

13 Twayai tumvwe byaambile Isaya. “Ponkapo naumvwine Yehoba saka amba’mba: ‘Ñanyi ye nsakutuma, kabiji ñanyi uketwambilako?’ Amiwa nakumbwile’mba: ‘amiwa bano! Ntumai.’”(Isaiah 6:8) Bwipuzho bwaipwizhe Yehoba bwafwainwe kulengela Isaya kukumbula mambo ye yenka ye bamwesheshe kino kimwesho. Luno lwito Isaya ye ye baambijile‘mba ekale ngauzhi wa Yehoba. Pano mambo ka Yehoba o aipwizhe’mba, “Ñanyi uketwambilako?” Byo aingijishe ñambilo ya kuba nobe bavula, Yehoba wavwangilemo muntu mukwabo. Ñanyi yenkao? Nanchi uno kechi wajinga mwananji yenkawa umotu waishile kutelwa’mba Yesu Kilishitu nenyi? Ibyo uno wajinga mwana yenka Lesa ye aambijile’mba, “Tulenge muntu mu kipasha kyetu.” (Ntendekelo 1:26; Byambo bya Maana 8:30, 31) Mwiulu Yehoba wingijila pamo na mwananji yankawa umotu kuchibila bantu mambo. Yoano 1:14.

14 Isaya kechi wakankazhamine kukumbula ne. Nangwa kya kuba kechi wayukile byonse byo bamwambijile kuba ne, aye wakumbwile ponkapotu’mba: “Amiwa bano! Ntumai.” Kabiji kechi waipwizhe kuba’mba ayuke byo akamwenamo inge waswa kwingila uno mwingilo ne. Bakalume ba Lesa lelo jino, baji na mwingilo wanema wa ‘kusapwila mambo awama a Bufumu ku ba pano pa ntanda ponse,’ bakonsha kufunjilako kwi ngauzhi Isaya wajinga na muchima wa kwipana. (Mateo 24:14) Byonka byajinga Isaya nabo bengila na mukoyo mwingilo wa “kwikala bukamonyi ku bisaka byonse bya bantu” nangwa kya kuba bantu bamo kechi bateleka ku byo bebasapwila ne. Batwajijila kwingila byonka byaubanga Isaya, mambo bayuka’mba wibapa uno mwingilo uji bingi na bulume.

ip-1 95 mafu. 15-16

Yehoba Lesa uji mu Nzubo Yanji Yazhila

15 Yehoba wabuujile Isaya byo akamba ne bantu byo bakoba: “Yanga ukabuule bano bantu amba: ‘Mukebyumvwa javula, pano bino, kechi mukebikwatakanya ne; Mukebimona javula, pano bino, kechi mukayuka mo byatala ne.’ Kosesha michima ya bano bantu, shinka matwi abo, kabiji zhika pa meso abo, pa kuba’mba babule kumona, kabiji babule kumvwa na matwi abo pa kuba’mba michima yabo ibule kukwatakanya ne kuba’mba babule kubwela ne kwibabuka.” (Isaya 6:9, 10) Nanchi kino kibena kulumbulula’mba Isaya wafwainwe kwibasanzamo, kwibakajipila Bayudea ne kwibalengela kwikala balwanyi ne Yehoba nyi? Ine Mambo bano bajinga balongo banji bo atemenwe. Bino byambo bya Yehoba bimwesha’mba bantu kechi bakateleka ku byambo byo bakebabuula ne, nangwa kya kuba Isaya akengile mwingilo wanji mu bukishinka.

16 Bantu bene bo bajinga na lukatazho. Isaya wibambijile bimye ‘byavula,’ bino kechi baswile nangwa kwibikwatakanya ne. Bavula kechi batelekele ku byambo ne, ubatu nobe bantu bampofu kabiji bashinka matwi. Byo abwelelengako ku bano bantu javula, Isaya wamwesheshe’mba “bano bantu” kechi bakeba kukwatakanya bintu byo bebabujilenga. Kino kibena kumwesha’mba kechi bakebelenga kulondela byambo bya Lesa bibabuujile Isaya ne. Bino byo biji ne bantu lelo jino. Bantu bavula lelo jino bakana kuteleka ku mambo awama a Bufumu bwa Lesa asapwila Bakamonyi ba kwa Yehoba.

ip-1 99 mafu. 23

Yehoba Lesa uji mu Nzubo Yanji Yazhila

23 Yesu waambile’mba bungauzhi bwaambile Isaya bwafikile kimye kyo ajinga pano pa ntanda. Bantu bavula bajinga na byubilo byajingapo na Bayudea mu moba a kwa Isaya. Baikele bampofu kabiji bashinka matwi ne kukana byambo byafujishenga Yesu kabiji kino kyalengejile kwibonauna. (Mateo 23:35-38; 24:1, 2) Kino kyamwekele kimye nzhita ya bena Loma yatangijilwenga na mukulumpe wabo aye Titusa kyo yalukukile muzhi wa Yelusalema mu 70 C.E. ne konauna muzhi ne nzubo ya Lesa. Nangwa byonkabyo, bamo bakookejile Yesu ne kwikala baana banji ba bwanga. Yesu watelele bano bantu amba ‘batokwa.’ (Mateo 13:16-23, 51) Wibabuujile’mba inge bakamone “Yelusalema bamuzhokoloka ku mazhita,” “bakatendeke kunyemena ku mitumba.” (Luka 21:20-22) Onkao mambo, “lukunwa wazhila” nangwa’mba bantu bajinga na lwitabilo, baikele kisaka kya ku mupashi, ko kuba’mba “bena Isalela ba Lesa,” bapulukile.—Ngalatiya 6:16.

Bishinka Bikwabo Byanema

w06 12/1 9 jifu. 4

Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku Mutanshi wa Isaya

7:3, 4—Mambo ka Yehoba kyo amwambijile Mfumu Ahaza amba ukapuluka? Mfumu wa bena Silya ne wa bena Isalela bonse babiji bakebelenga kufumya Mfumu Ahaza pa bufumu bwa bena Yuda ne kukeba’mba babikepo ye batemenwe abo bene, mwana Tabele awo wabujile kufuma mu kikota kya Davida. Kano kakose ka kwa Satana Diabola kakonsheshe kulengela Bufumu bwa lulayañano lwa Davida kubula kwenda bulongo. Yehoba wamulayile Ahaza kumupulusha kuba’mba azhikijile ndonda ya kisemi mwaishile kusemekelwa “Mfumu wa mutende.”—Isaya 9:6.

DECEMBER 15-21

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA ISAYA 9–10

Bungauzhi Bwaambijile Jimo pa “Kyeya Kikatampe”

ip-1 125-126 mafu. 16-17

Mulaye Waamba pa Mfumu wa Mutende

16 Ibyo “kimye kya kulutwe” kyaambilepo Isaya kimenako kimye Kilishitu kyo aingijilenga mwingilo wanji wa kusapwila pano pa ntanda. Yesu byo ajinga pano pa ntanda waikele kimye kyabaya mu Ngalilea. Mu muzhi wa Ngalilea mo mo atendekejile mwingilo wanji wa kusapwila ne kubuula bantu amba: “Bufumu bwa mwiulu bwafwenya pepi.” (Mateo 4:17) Kabiji mu Ngalilea mo mo aambijile Jashi janji ja pa Mutumba, kusala batumwa, kuba kya kukumya kitanshi kabiji ko ko amwekejile ne ku bantu 500 panyuma ya kumusangula. (Mateo 5:1–7:27; 28:16-20; Mako 3:13, 14; Yoano 2:8-11; 1 Kolinda 15:6) Bino bintu byaubile Yesu byafikizhe bungauzhi bwa Isaya bwaamba pa kunemeka “kyalo kya Zebuluna ne kyalo kya Nafitali.” Nangwa byonkabyo, Yesu kechi wasapwijiletu bantu ba mu Ngalilea bonka ne. Byo asapwijile mambo awama ku bantu bonse ba mu uno muzhi, Yesu walengejile kisaka kyonse kya Isalela ne Yuda “kunemekwa.”

17 Nga “kyeya kikatampe” mu Ngalilea kyaambilepo Mateo kimenako ka? Bino byambo byaambile Mateo byafumine mu bungauzhi bwa kwa Isaya. Isaya wanembele’mba: “Bantu baendelenga mu mfishi, bamona kyeya kikatampe. Ne boba baikelenga mu kyalo kya mfishi ikatampe, kyeya kibasamina.” (Isaya 9:2) Ku mpelo ya myaka kitota kitanshi C.E., mafunjisho a bubela alengejile kyeya kya bukine kubula kusama. Bantangi ba bupopweshi bwa Bayudea balengejile bantu kubula kufunda bukine mambo balondejilenga bisho byabo byalengejile ‘kupeezha mambo a Lesa.’ (Mateo 15:6) Bantu bepelula bebamanyikilenga na mambo kwibakanjikizha kulondela “bantangi bampofu.” (Mateo 23:2-4, 16) Mesiasa aye Yesu byo amwekele, meso a bantu bepelula ashinkukile mu jishinda ja kukumya. (Yoano 1:9, 12) Mwingilo waingijile Yesu pano pa ntanda ne bintu byawama byafuminemo na mambo a kitapisho kyanji, byo byo baambapo mu bungauzhi bwa kwa Isaya amba “kyeya kikatampe.”—Yoano 8:12.

ip-1 126-128 mafu. 18-19

Mulaye Waamba pa Mfumu wa Mutende

18 Aba balondejile kyeya bajinga bingi na lusekelo. Isaya watwajijile kwamba’mba: “Mwalengela bisaka bya bantu kuvula bingi; mwibalengela kusangalala bingi. Basangalela mwi anweba byonkatu bantu byo basangalala kimye kya kunowa, kabiji byonkatu bisangalala bantu baabana bintu byo baangachile.” (Isaya 9:3) Na mambo a mwingilo wa kusapwila waingijile Yesu ne baana banji ba bwanga, bantu bajinga na michima ya kishinka basolokele ne kumwesha’mba bakebelenga kupopwela Yehoba na mupashi ne na bukine. (Yoano 4:24) Mu myaka ina, bantu bavula baikele bena Kilishitu. Bantu 3,000 babatizhiwe pa juba ja Pentekosita mu 33 C.E. Palutwe kacheche, “bonse pamo bajinga banabalume nobe 5,000.” (Byubilo 2:41; 4:4) Baana ba bwanga byo batwajijile kusamisha kyeya, “baana ba bwanga bavujijilengako bingi mu Yelusalema; ne bañanga bavula batendekele kwitabila.”—Byubilo 6:7.

19 Byonkatu bantu byo bekala na lusekelo inge banowa kajo kavula nangwa byonka bashilikale byo basangalala pa kwabana bipukulwa panyuma ya kushinda mu nkondo, baana ba bwanga ba kwa Yesu nabo basangalele bingi bantu byo bavujijilengako. (Byubilo 2:46, 47) Byo papichile kimye, Yehoba walengejile kyeya kusamina ne bantu ba mu bisaka bikwabo. (Byubilo 14:27) Onkao mambo, bantu ba mitundu yapusana pusana bajinga na lusekelo mambo kibelo kibashinkukijile kya kupopwela Yehoba.—Byubilo 13:48.

ip-1 128-129 mafu. 20-21

Mulaye Waamba pa Mfumu wa Mutende

20 Bintu byawama bifuma mu mwingilo wa Mesiasa bya myaka. Kino kishinka bekimwesha mu byambo byalondelapo byaambile Isaya bya kuba’mba: “Mwachimauna bikonkoji byabo, ne kamama kajinga pa bipuzhi byabo, ko kuba’mba ndondo ya yewa wapananga mingilo, byonka byo kyajinga kimye bena Mijanyi kyo bebashinjile.” (Isaya 9:4) Myaka ya kunyuma Isaya saka akyangye kwikalako, bena Mijanyi ne bena Moabu baumvwañene kubapo bimo bya kulengela bena Isalela kulenga mambo kwi Yehoba. (Kubala 25:1-9, 14-18; 31:15, 16) Palutwe kacheche, bena Mijanyi balukukilenga bena Isalela ne kwibonawina mizhi ne majimi abo pa myaka itanu na ibiji. (Mitonyi 6:1-6) Pano bino, Yehoba waingijishe Gidiona kushinda nzhita ya bena Mijanyi. Kufumatu “kimye bena Mijanyi kyo bebashinjile,” bantu ba Yehoba kechi bebalukukilepo jikwabo ku bena Mijanyi ne. (Mitonyi 6:7-16; 8:28) Katatakatu Gidiona mukatampe, aye Yesu Kilishitu akonaune balwanyi ba Yehoba bajiko mu ano moba. (Lumwekesho 17:14; 19:11-21) Kabiji “byonka byo kyajinga kimye bena Mijanyi kyo bebashinjile,” balwanyi bakebashinda kechi na bulume bwa bantu ne, bino na bulume bwa Yehoba. (Mitonyi 7:2-22) Bantu ba Lesa kechi bakebamanyikapo jibiji ne.

21 Bulume bo bakengijisha kechi bobwa bwingijisha bantu mu nkondo ne. Yesu ye basangwile ye Mfumu wa Mutende kabiji byo akonauna balwanyi banji, ukaleta mutende wa myaka ne myaka. Mu byambo byalondelapo, Isaya waamba pa bashilikale bo baipayile mu mujilo amba: “Masapato a bashilikale onse aubilenga mituutu panshi, ne bivwalo byonse byatapakana mashi, bikekala bya kubanzhilako mujilo.” (Isaya 9:5) Mituutu ya bashilikale bavwala masapato kechi ikomvwanyikapo jibiji ne. Bivwalo byatapakana mashi bya bashilikale kechi bikamwekapo jibiji ne. Kabiji kechi kukekalapo nkondo jibiji ne.—Salamo 46:9.

Bishinka Bikwabo Byanema

ip-1 130 mafu. 23-24

Mulaye Waamba pa Mfumu wa Mutende

23 Upana maana ke muntu ufundako bakwabo. Byo ajinga pano pa ntanda, Yesu wafundangako bakwabo. Mu Baibolo tutangamo amba “jibumba jakuminye bingi mo afunjishishenga.” (Mateo 7:28) Yesu uji bingi na maana, wa kifyele kabiji ulangulukilako bantu. Kufundañana kwanji kechi kwaimenatu pa kukambula bantu ne. Javula ufundañanako kupichila mu kufunjisha bantu ne kwibakwasha kuyuka mwa kubila bintu. Bifundañanako Yesu bitukwasha bingi mambo aye uji na maana, waoloka kabiji kechi ulubankanya ne. Inge twibilondela, tukekala na bumi bwa myaka ne myaka.—Yoano 6:68.

24 Yesu kechi ufundako bantu kwingijisha maana anji ne. Kiji bino mambo aye waambile’mba: “Byo mfunjisha kechi byami ne, bino bya yewa wantumine.” (Yoano 7:16) Yehoba wapa Yesu maana byonka byo aubile ne kwi Solomone. (1 Bamfumu 3:7-14; Mateo 12:42) Baji na mwingilo wa kufunjisha ne wa kufundañanako mu kipwilo bafwainwa kwingijishanga Mambo a Lesa byonka byaubanga Yesu.—Byambo bya Maana 21:30.

TAIKO MUCHIMA KU MWINGILO WA KUSAPWILA

ijwfq kibaaba 35

Nanchi Bakamonyi ba kwa Yehoba Bapimpula Baibolo Kuba’mba Aswañane na byo Baitabilamo Nyi?

Ine, kechi twapimpula ne. Byo twayukile’mba byo twaitabilamo kechi byaswañana na biji mu Baibolo ne, twibipimpula’mba biswañane.

Saka tukyangye kwikala na Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya, twamutangile bingi Baibolo. Twatanganga ma Baibolo ajingako ne kwitabila bintu byonka bijimo. Monai mafunjisho amo aitabilamo Bakamonyi ba kwa Yehoba, mwiesakanye ne kumona inge aswañana na Baibolo byo afunjisha.

Byo twaitabila: Kechi kuji Balesa basatu ne. Kyamba kya Usopa kyo batelanga kala amba Zion’s Watch Tower kya ñondo wa Mankumbinkumbi kya mu 1882 kyaambile’mba: “Bantu batanga mabuku etu bayuka’mba twaitabila mwi Yehoba ne Yesu. Kabiji bayuka amba twaitabila mu mupashi wazhila. Pano bino tukana lufunjisho lwa kuba’mba Yehoba, Yesu ne mupashi ke balesa bemenako muntu umo, nangwa byatemwa kwamba bantu bamo amba Lesa umo kwimenwako na bantu basatu.”

Baibolo waamba’mba: “Yehoba Lesa wetu ye Yehoba umotu.” (Mpitulukilo ya mu mizhilo 6: 4) “Pakuba kwi atweba kuji Lesa umo yenka, Tata, ko bifuma byonse, kabiji mo twaikela ne atweba; ne Nkambo umo yenka, Yesu Kilishitu, mo mo byamwekejile byonse ne atweba pamo.” (1 Kolinda 8: 6) Yesu waambile’mba: “Batata bo bankila.”—Yoano 14: 28.

Byo twaitabila: Helo kechi mpunzha ya mujilo wa kumanyikilamo bantu ne. Kyamba kya Usopa kya Zion’s Watch Tower kya mu ñondo wa Kapyantoto kya mu 1882 kyajinga na mutwe wa kuba’mba “Lufu yo Mfweto ya Bundengamambo,” wafumine pa Loma 6: 23, kyaambile’mba: “Uno mukuku waumvwanyika. Pano bino, kilengela bantu baitabila mu Baibolo amba Mambo a Lesa kuminapotu popolo amba kumanama kwa myaka yo mfweto ya bundengamambo ne kuba’mba kino kyo kyo baitabilamo kabiji Baibolo byo byo aamba, kechi kyayukanyikwa ne.”

Baibolo waamba’mba: “Awa mweo ulenga mambo ye ukafwa.” (Ezikyo 18: 4, 20, King James Version) Lumanamo lwa myaka kechi lo luzhachisho lwa bantu babula kwakamwa Lesa ne, ke “lonaiko lwa myaka.”—2 Tesalonika 1: 9.

Byo twaitabila: Bufumu bwa Lesa ke kafulumende waikajikwa, kechi byubilotu bya mu muchima ne. Kyamba kya Usopa kya Zion’s Watch Tower kya mu ñondo wa Kuvumbi kya mu 1881 kyaambilepo pa Bufumu bwa Lesa. Kyaambile’mba: “Bufumu bwa Lesa bukafumyapo bufumu bonse bwa pano pa ntanda.”

Baibolo waamba’mba: “Mu moba a boba bamfumu aye Lesa wa mwiulu ukaleta bufumu bo bakabula konauna myaka ne myaka, nangwa pachechetu ne, kabiji abwa bufumu kechi bakebupana ku mutundu ungi ne. Kabiji bukalalaula buno bufumu bonse ne kwibupwishatu shata! Pakuba abo bukekala myaka ne myaka,”—Danyela 2: 44.

Nanchi Bakamonyi ba kwa Yehoba banemeka Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya amba po paimena byo baitabilamo nyi?

Ine, twingijisha ma Baibolo avula mu busapwishi. Bino Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya tumupana ku bantu bo tufunda nabo Baibolo, kechi twibapotesha ne. Kabiji tufunda na bantu kwingijisha ma Baibolo akwabo o basaka.

DECEMBER 22-28

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA ISAYA 11-13

Baibolo Waambapo’mba Ka pe Mesiasa Walailwe?

ip-1 159 mafu. 4-5

Lupulukilo ne Lusekelo mu Bukalama bwa Mesiasa

4 Myaka ya kunyuma Isaya saka akyangye kwikalako, banembi ba Baibolo baambilepo pa kwiya kwa Mesiasa, Ntangi wa kine Yehoba ye atumine ku bena Isalela. (Ntendekelo 49:10; Mpitulukilo ya mu Mizhilo 18:18; Salamo 118:22, 26) Yehoba wanungilepo byambo bikwabo kupichila mwi Isaya amba: “Musampi ukasapuka ku kishina kya kwa Yese, ne musele ukamena ku mizhazhi yanji, ukapanga bipangwa.” (Isaya 11:1; esakanyaiko Salamo 132:11.) “Musampi” ne “musele” byonse bimwesha’mba Mesiasa ukafuma mu kisemi kya Yese kupichila mu mwananji, aye Davida ye batongwele kwikala mfumu wa bena Isalela. (1 Samwela 16:13; Yelemiya 23:5; Lumwekesho 22:16) Mesiasa byo aishile, ko kuba’mba uno “musele,” kufuma mu nzubo ya Davida, wapangile bipangwa byawama.

5 Uno Mesiasa walailwe wajinga Yesu. Nembi wa mambo awama, aye Mateo waambilenga pa byambo biji pa Isaya 11:1, byo aambile’mba Yesu byo atelelwe’mba “mwina Nazala,” wafikizhe byambo bya bungauzhi. Na mambo a kuba’mba Yesu wakomejile mu muzhi wa Nazala, bamutelanga’mba mwina Nazala. Jino jizhina jipasha na kyambo kya Kihebelu kyo baingijisha pa Isaya 11:1 kya kuba’mba “musele.”—Mateo 2:23, tubyambo twa munshi; Luka 2:39, 40.

ip-1 159 jifu. 6

Lupulukilo ne Lusekelo mu Bukalama bwa Mesiasa

6 Mesiasa ukekala kalama wa mutundu ka? Nanchi ukekala nobe mfumu wa bena Asilya wakanama waonawine bufumu bwa bena Isalela bwa mikoka jikumi nyi? Ine. Isaya waambile pe Mesiasa amba: “Mupashi wa Yehoba ukekala pe aye, mupashi wa maana ne wa milangwe, mupashi upana maana ne wa bulume, mupashi wa kuyuka bintu ne wa kwakamwa Yehoba. Kabiji aye ukasangalela mu kwakamwa Yehoba.” (Isaya 11:2, 3a) Mesiasa kechi bamutongwele kwingijisha manyi ne, bino bamutongwele na mupashi wazhila wa Lesa. Kino kyaubiwe pa lubatizhilo lwa kwa Yesu, kimye Yoano Mubatizhi kyo amwene mupasha wazhila wa Lesa waikijila pe Yesu nobe nkunda. (Luka 3:22) Mupashi wa Lesa ‘waishile pe Yesu,’ kabiji Yesu wamwesheshe’mba uji na uno mupashi mambo wajinga na maana, bulume, milangwe kabiji wayukile bintu byavula ne kufundako bantu. Bino bimwesha’mba aye ye kalama wawama bingi!

ip-1 160 jifu. 8

Lupulukilo ne Lusekelo mu Bukalama bwa Mesiasa

8 Mesiasa umwesha byepi kwakamwa Yehoba? Yesu kechi uchina Lesa amba wakamuzhachisha ne. Pakuba Mesiasa wakamwa Lesa na mambo a kuba wamunemeka. Muntu wakamwa Lesa uba “bintu bimutokesha ku muchima” kimye konse byonka byaubanga Yesu. (Yoano 8:29) Bintu Yesu byo aubanga ne kwamba bimwesha’mba inge ketwakamwe Yehoba mu bintu byonse byo tuba pa juba pa juba, tukekala na lusekelo.

ip-1 160 jifu. 9

Lupulukilo ne Lusekelo mu Bukalama bwa Mesiasa

9 Isaya waambilepo ne bintu bikwabo bikoba Mesiasa amba: “Kechi ukachiba mambo kwesakana na mwekelo ya muntu ne. Nangwa kukajipila bantu kwesakana na byo aumvwa ne.” (Isaya 11:3b) Inge bemulobela mambo ku kochi, nanchi kechi mwakonsha kutemwa kwimuchibila mambo ku mutonyi wa uno mutundu nenyi? Byo aji nchibamambo wa bantu bonse, Mesiasa pa kuchibila bantu mambo kechi ulondela bujimuku bwabo, kutala ku bilungi nangwa kubingisha banonshi byonka byuba bamitonyi ba mu ano moba ne. Aye wayuka mashinda akonsha kwingijisha bantu ba bujimuku kabiji uyuka biji mukachi ka michima ya bantu ne byo balanguluka.” (1 Petelo 3:4) Aba bonse baji na mwingilo wa kuchibila balongo ne banyenga mambo mu kipwilo, bafwainwa kulondela byuba Yesu.—1 Kolinda 6:1-4.

ip-1 161 jifu. 11

Lupulukilo ne Lusekelo mu Bukalama bwa Mesiasa

11 Baana ba bwanga byo balubankanyanga, Yesu wibololangako mu jishinda jawama. Bakulumpe mu kipwilo nabo byo byo bafwainwa kuba. Bino aba balenga mambo kwa kubula kulapila kechi bafwainwa kuketekela kwibobila lusa ne. Lesa byo akaleta mpelo ya buno bwikalo bwatama, Mesiasa ukengijisha jiwi janji ja bulume “kwipayilako bisaka bya bantu” kimye kyo akonauna bantu babi. (Salamo 2:9; esakanyaiko Lumwekesho 19:15.) Kabiji kechi kukekalapo bantu pano pa ntanda ba kuvulañanya mutende ne. (Salamo 37:10, 11) Na bololoke ne bukishinka bwanji, Yesu ukengijisha bulume bwanji kuba bino.—Salamo 45:3-7.

Bishinka Bikwabo Byanema

ip-1 165-166 mafu. 16-18

Lupulukilo ne Lusekelo mu Bukalama bwa Mesiasa

16 Bulwanyi bwa kusatukila bupopweshi bwa kine bwatendekele mu Edena kimye Satana kyo alengejile Adama ne Evwa kusatukila Yehoba. Ne lelo jino, Satana watwajijila kongola bantu bavula kuba’mba basatukile Lesa. Pano bino, Yehoba kechi ukalengela bupopweshi bwa kine kuzhiya pano pa ntanda ne. Mambo kino kyavwangamo jizhina janji, kabiji wata muchima boba bamupopwela. Kupichila mwi Isaya, Yehoba walayile’mba: “Pa joja juba, muzhazhi wa kwa Yese ukemana nobe kayukilo ka mitundu ya bantu. Ba mu bisaka bya bantu bakeya kwi aye na kukeba maana, kabiji mpunzha yanji yo akekalamo ikekala ya lukumo.” (Isaya 11:10) Mu 537 B.C.E., Yelusalema muzhi Davida mo aikajikile bufumu bwanji, wajinga kayukilo ka kulengela Bayudea bakishinka bashajilepo kubwela na kushimukulula nzubo ya Lesa.

17 Nangwa byonkabyo, buno bungauzhi bwaambilenga ne pa bintu bikwabo. Byonka byo twaambapo kala, buno bungauzhi bwaamba pe Mesiasa, Ntangi wa kine ukatangijilanga bantu bonse. Mutumwa Paulo waambile pa byambo biji pa Isaya 11:10, kumwesha’mba bantu ba mu bisaka bikwabo bajingako pa kyokya kimye bakonsheshe kwikala bena Kilishitu. Wanembele bino byambo byo afumishe mu Baibolo wa Septuagint amba, “Isaya naye waambile’mba: ‘Kukekala muzhazhi wa kwa Yese ukeya na kulama bisaka bya bantu; mwi aye bisaka bya bantu mo mo bikaketekela.’” (Loma 15:12) Bino byambo bibena kufika ne mu ano moba, bantu ba mu bisaka byonse bamwesha’mba batemwa Yehoba kupichila mu kutundaika balongo bashingwa ba kwa Mesiasa.—Isaya 61:5-9; Mateo 25:31-40.

18 Kwesakana na byo kiji lelo, aja “juba” jaambilepo Isaya jatendekele kimye Mesiasa kyo aikele Mfumu pa jitanda ja Bufumu bwa Lesa mwiulu mu 1914. (Luka 21:10; 2 Timoti 3:1-5; Lumwekesho 12:10) Kufumatu kyokya kimye, Yesu Kilishitu ye kayukilo ko bafwainwa kuketekela bena Isalela ba ku mupashi ne bantu ba mu bisaka byonse batengela kafulumende waoloka. Mesiasa ubena kutangijila mwingilo wa kusapwila mambo awama a Bufumu ku bantu ba mu bisaka byonse byonka byaambile Yesu. (Mateo 24:14, Mako 13:10) Mambo awama akwasha bingi bantu. Ba mu “jibumba jikatampe jo bakonsha kubula kubala ku muntu nangwa umo” babena kukookela Mesiasa kupichila mu kwingijila pamo na bashingwa kutundaika bupopweshi bwa kine. (Lumwekesho 7:9) Bantu bavula batwajijila kwingijila pamo na bashingwa mu ‘nzubo ya milombelo’ ya Yehoba kabiji babena kulengela ‘mpunzha ya kukokolokelamo’ ya Mesiasa ko kuba’mba nzubo ya Lesa ya ku mupashi kuyula na lukumo.—Isaya 56:7; Hagai 2:7.

DECEMBER 29–JANUARY 4

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA ISAYA 14-16

Balwanyi ba Bantu ba Lesa Bakebakambula

ip-1 180 jifu. 16

Yehoba Wakambwile Muzhi wa Bwitote

16 Kino kechi kyamwekele ponkapotu mu 539 B.C.E ne. Lelo jino, bintu byonse Isaya byo aambijile jimo pa Babilona byafika. Shayuka umo wa Baibolo waambile’mba: Babilona “byonka byo ajinga kala, ne luno ukijitu milumba ya mabwe.” Kabiji wanungilepo’mba: “Muntu inge wamona biji Babilona luno kechi uzhinauka’mba byambo byaambijile jimo Isaya ne Yelemiya bya kine ne.” Kafwako muntu wajingako mu moba a Isaya wakonsheshe kwambila jimo amba Babilona bakamonauna kabiji ukashalatu ke masala ne. Babilona bamushinjile ku bena Media ne bena Pelisha saka papita kala ne myaka 200 kufuma panembejile Isaya buno bungauzhi. Kya kine, byo papichile myaka, uno muzhi washajiletu masala. Kino kikosesha bingi lwitabilo lwetu mu Mambo a Lesa. (2 Timoti 3:16) Yehoba byo alengejile bungauzhi kufika mu moba a kala, twaketekela kuba’mba ne bungauzhi bonse buji mu Baibolo bukyangye kufika, kine bukafika pa kimye kyafwainwa.

ip-1 184 jifu. 24

Yehoba Wakambwile Muzhi wa Bwitote

24 Mu Baibolo, ba mu ndonda ya bufumu mwafumine Davida bebesakanya ku tubangabanga. (Kubala 24:17) Kufumatu pe Davida, tuno “tubangabanga” twalaminanga pa Mutumba wa Ziona. Solomone byo ashimikile nzubo ya Lesa mu Yelusalema, muzhi yense wayukanyikilwe’mba Ziona. Kwesakana na mizhilo, banabalume bena Isalela bonse bafwainwe kuyanga ku Ziona pa mwaka jisatu. Onkao mambo, Ziona waikele “mutumba wa kusambakenapo.” Nebukaneza byo afumishepo bamfumu ba Bayudea pa bufumu, wakebelenga kwibika peulu ya tuno “tubangaganga.” Byo ebashinjile kechi wapele lukumo Yehoba ne. Na mambo a bwitote witumbijikile aye mwine mu kifulo kya kutumbijika Yehoba.

ip-1 189 jifu. 1

Yehoba byo Afunjileko Bisaka bya Bantu

YEHOBA wakonsha kwingijisha bisaka bya bantu kufundako bantu banji inge batendeka kuba bintu byatama. Nangwa byonkabyo, kechi ulekatu bisaka bya bantu kwakubula kwibakambula inge baikala na bwitote, kukanama ne kumanyika bantu ba Lesa ne. Watangijile Isaya kunemba “bintu bikamwekela Babilona.” (Isaya 13:1) Nangwa byonkabyo, Babilona ukamanyikanga bantu. Mu moba a Isaya bena Asilya bamanyikilenga bantu ba Lesa. Bena Asilya baonawine bufumu bwa bena Isalela bwa ku kabeta ka ku buyeke ne kulukuka bena Yuda. Nangwa byonkabyo, bena Asilya kechi bashinjile bufumu bonse ne. Isaya wanembele’mba: “Yehoba wa mabumba wachipa amba: ‘Byonka byo nalanguluka, byo byo nkoba . . . Amiwa nkonauna mwina Asilya mu kyalo kyami, kabiji nkamunyantawila pa mitumba yami. Kikonkoji kyanji bakekifumya pa bantu bami, kabiji bipe byanji bakebifumya pa bipuzhi byabo.’” (Isaya 14:24, 25) Kechi papichile ne kimye kyabaya kufuma paambijile Isaya buno bungauzhi ne, Yehoba wapokolwele bena Yuda ku bena Asilya.

ip-1 194 jifu. 12

Yehoba byo Afunjileko Bisaka bya Bantu

12 Buno bungauzhi Bwafikile ñanyi kimye? Kechi pabanjile ne. “Abino byo byambo Yehoba byo aambilepo kala pa bena Moabu. Kabiji Yehoba waamba’mba: ‘Mu myaka isatu, byonka bijitu myaka ya muntu wa mingilo, bya lukumo bya kwa Moabu bakebilengulula bingi kabiji mwi aye mukekala kiwowo kyapusana pusana, ne bantu bakashalamo bakakepa bingi kabiji kechi bakanema ne.’” (Isaya 16:13, 14) Kwesakana na byaamba buno bungauzhi, bya kupoyapoya byo bataine mu myaka kitota kya butanu na busatu B.C.E., bimwesha’mba muzhi wa Moabu bamushinjile kabiji bantu bavula banyemenemo. Tiglath-pileser III waambile pe Salamanu mwina Moabu amba naye wamupanga milambo. Senakelibu watambulanga milambo kwi Kammusunadbi, mfumu wa bena Moabu. Bakalama ba bena Asilya abo ba Eshadona ne Osenapa baambile’mba bebakokelanga ku bamfumu ba bena Moabu abo ba Musuri ne Kamashaltu. Myaka ya kunyumakwe, bena Moabu balekele kumvwanyika. Bataine tubintu to balanguluka’mba muzhi wa bena Moabu wajingako. Bino kafwako bya kupoyapoya byo bataana bimwesha’mba uno muzhi wa balwanyi ba bena Isalela bajingako ne.

Bishinka Bikwabo Byanema

w06 12/1 10 jifu. 11

Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku Mutanshi wa Isaya

14:1, 2—Mu ñanyi jishinda bantu ba Yehoba mo ‘bebakwachile bonkaba bebakwachile’ ne ‘kwibalama ke bazha babo bonkaba bebamanyikilenga”? Kino kyafikizhiwe ku bantu nabiji Danyela wajinga na kifulo kikatampe mu bena Babilona balamwanga ku bena Media ne bena Pelisha; Eshita waikele muka mfumu wa bena Pelisha; ne Modekai watongwelwe kwikala ndamakyalo mu Bufumu bwa bena Pelisha.

TAIKO MUCHIMA KU MWINGILO WA KUSAPWILA

ijwbq Kibaaba 108

Bungauzhi bo Buka?

Mukumbu wa mu Baibolo

Bungauzhi ke byambo byafuma kwi Lesa. Baibolo waamba’mba bangauzhi “baambilenga byafumine kwi Lesa byo bebatangijile ku mupashi wazhila.” (2 Petelo 1:20, 21) Onkao mambo, ngauzhi ke muntu ye babuula byambo kwi Lesa ne aye wabuula bakwabo.—Byubilo 3:18.

Nga bangauzhi batambulanga byepi byambo kufuma kwi Lesa?

Lesa waingijishe mashinda apusana-pusana pa kubuula bangauzhi milanguluko yanji:

Kunemba. Lesa waingijishe jino jishinda kimye kyo apele Mosesa Mikambizho Jikumi yo anembele.—Kulupuka 31:18.

Kwamba byambo kwingijisha bamalaika. Pa kimye kimo Lesa waingijishe malaika kubuula Mosesa byambo byo afwainwe kuya na kubuula Felo wa ku Ijipita. (Kulupuka 3:2-4, 10) Inge Lesa wakeba’mba bantu banji bakomvwe byambo byanji byonka byo ebyamba, watumanga bamalaika kuya na kubuulañana byobyo byambo, byonka byo aubile kimye kyo abuujile Mosesa amba: “Unembe bino byambo, mambo monka mwayila bino byambo, mo mo mbena kulayañena ne obewa ne bena Isalela.”—Kulupuka 34:27.

Bimwesho. Bimye bimo Lesa wamweshanga bimwesho ku bangauzhi saka babula kulaala. (Isaya 1:1; Habakuka 1:1) Mu bimwesho bimo bantu besambilenga ne na muntu ye bamwenenga mu kimwesho. (Luka 9:28-36; Lumwekesho 1:10-17) Bimye bimo, bamonanga bimwesho saka balaala bino saka babula kuponena mu tulo. (Byubilo 10:10, 11; 22:17-21) Lesa wabuulanga bangauzhi byambo byanji kupichila mu biloto saka balaala.—Danyela 7:1; Byubilo 16:9, 10.

Kutangijila milanguluko ya bantu. Lesa watangijilanga milanguluko ya bangauzhi kuba’mba bambenga byambo byanji. O ene mambo Baibolo o aambila’mba: “Binembelo byonse byanembelwe na lutangijilo lwa mupashi wa Lesa.” Byambo bya kuba’mba “byanembelwe na lutangijilo lwa mupashi wa Lesa” byakonsha ne kunembwa’mba “Lesa ye wabikilemo.” (2 Timoti 3:16; The Emphasised Bible) Lesa waingijishe mupashi wanji wazhila nangwa’mba ngovu yanji ingila pa “kubika” milanguluko yanji mu bakalume banji. Yajinga milanguluko ya Lesa, bino bangauzhi basajilenga byambo bya kwingijisha.—2 Samwela 23:1, 2.

Nanchi bungauzhi bulumbululatu kwambila jimo bikamweka kulutwe nyi?

Ine. Bungauzhi bwa mu Baibolo kechi bulumbululatu kubuulañana bikamweka kulutwe ne. Pano bino, byambo bya Lesa byavula byamba pa bikamweka kulutwe nangwa kya kuba kechi byashinkamika ne. Bangauzhi ba Lesa javula bajimunangako bena Isalela pa byubilo byabo byatama. Luno lujimuno lwaambanga pa mapesho o bafwainwe kutambula kulutwe umvwe baumvwina lujimuno, ne bya malwa byafwainwe kwibamwekela umvwe bakana kumvwina lujimuno. (Yelemiya 25:4-6) Bena Isalela byo bafuukulangapo kuba byo bibalengelanga kutambula mapesho nangwa kupita mu bya malwa.—Mpitulukilo ya mu Mizhilo 30:19, 20.

Bungauzhi bumo bwa mu Baibolo bubula kwamba pa bya kulutwe

Kimye kimo bena Isalela byo balombele Lesa kuba’mba ebakwashe, watumine ngauzhi kuya na kwibalumbulwila’mba na mambo a kuba’mba bakaine kukookela mikambizho ya Lesa, o ene mambo Lesa o abujila kwibakwasha.—Mitonyi 6:6-10.

Kimye Yesu kyo esambilenga na mwanamukazhi mwina Samaliya, waambile pa byajinga bwikalo bwa uno mwanamukazhi kala. Bino bintu Yesu kechi wakonsheshe kwibiyuka kwa kubula kumusolwelabyo kwi Lesa ne. Uno mwanamukazhi waambijile Yesu amba wajinga ngauzhi nangwa kya kuba kechi waambilepo pa bintu bikamweka kulutwe ne.—Yoano 4:17-19.

Kimye Yesu kyo bamutotolweshenga, balwanyi banji bamuvwetele pa meso ne kumwambila’mba: “Aula! Ñanyi wakupuma?” Kechi bakambizhenga Yesu kwambila jimo bintu bikamweka kulutwe ne, bino bakebelenga’mba engijishe bulume bwa Lesa pa kuba’mba ayuke wamupuminenga.—Luka 22:63, 64.

Nangwa kya kuba kimweka nobe Lesa mwine ye wisambilenga ne Mosesa, bino Baibolo umwesha’mba Lesa waingijishe malaika kubuula Mosesa Mizhilo yanji ya lulayañano.—Byubilo 7:53; Ngalatiya 3:19.

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu