JISHIMIKILA JA BWIKALO
“Kechi Najinga Bunke Ne”
BINTU byavula bimweka mu bwikalo byakonsha kwitulengela kulanguluka nobe tujitu bunke nabiji kufwisha bantu bo twatemwa, kuvilukila ku mpunzha ya katataka nangwa inge tujitu bunke. Napita mu bino bintu byonse. Pano bino inge nalanguluka pa mwapita bwikalo bwami, luno nashiinwa kuba’mba kechi najinga bunke ne. Pano lekai nemushimikizhe kyalengela’mba ñambe bino.
NAFUNJIJILEKO BINTU BYAVULA BINGI KU LWITABILO LWAJINGA NA BANSEMI BAMI
Batata ne bamama bajinga Bakatolika bene bene. Pano bino byo bafunjile mu Baibolo kuba’mba jizhina ja Lesa Yehoba, baikele Bakamonyi ba kwa Yehoba bajinga bingi na mukoyo. Batata balekele kusonga bipashañano byaimenangako Yesu. Pakuba baingijishe busendwe bwabo bwa bukalipentala kwalula nzubo yetu kuba’mba ikale Nzubo ya Bufumu mu San Juan del Monte, mpunzha yaikela kwipi na Manila, muzhi mukatampe wa mu kyalo kya Philippines.
Na bansemi bami ne bakwabo ba mu kisemi kyetu
Byo nasemekelwe mu 1952, bansemi bami batendekele kumfunjisha pe Yehoba byonka byo bafunjishenga bakolojami babalume bana ne banyenga yami basatu. Byo nakomenenga, bantundaikanga kutanga kitango kimo mu Baibolo pa juba pa juba, kabiji bamfunjishe mu mabuku avula alumbulula Baibolo. Bansemi bami javula batambwilanga bakalama ba mwanzo ne balongo baingijilanga pa Betele. Byo twaikelenga nabo, bano balongo betubuulangako mashimikila awama ne kwitutundaika kabiji kino kitulengejile kuta muchima pa kwingijila Yehoba.
Nafunjijileko bintu byavula bingi ku lwitabilo lwajinga na bansemi bami. Bamama byo bafwile na mambo a kukolwa, amiwa ne batata twatendekele mwingilo wa bupainiya mu 1971. Pano bino, mu 1973, batata bafwile saka nji na myaka 20. Kufwisha bansemi bami bonse babiji kwandengejile kwikala na binyenge kabiji naumvwinengatu nobe nashalatu bunke. Nangwa byonkabyo, luketekelo “lwa kine kabiji lwakosa” lwa mu Baibolo lwankwashishe kufwenya kwipi ne Yehoba ne kubula kukizhamo kwikala na binyenge. (Hebe. 6:19) Byo papichile kimye kicheche kufuma pafwijile batata, bantumine kuya na kwingila mwingilo wa bupainiya bwiikajila pa jikuji ja Coron, mu kibunji kya Palawan mu kyalo kya Philippines.
NAUMVWINENGA’MBA NJI BUNKE MU MINGILO YAKATEZHE BINGI
Najinga na myaka 21 byo nafikile pa jikuji ja Coron. Na mambo a kuba’mba nakomejile mu muzhi mukatampe, nakuminye byo nataaine kuba’mba mu mapunzha amo pa jino jikuji kechi mwajinga malaichi, mema a kupompi nangwa myotoka yavula ne. Nangwa kya kuba pa jino jikuji pajingatu balongo bacheche, kechi najingapo na painiya wa kwingila nanji ne. Onkao mambo, bimye bimo nayangatu bunke na kusapwila. Byo nafikiletu, natonganga bingi ba mu kisemi kyami ne balunda nami. Bufuku natalanga mwiulu ne kumona tubangabanga saka mbena kujila. Nakebelenga kuleka mwingilo wami ne kubwela ku nzubo.
Mu bino bimye byo naumvwinenga nobe njitu bunke, nalombanga kwi Yehoba kufuma panshi ya muchima wami. Navulukanga bintu byo natangile mu Baibolo ne mu mabuku etu. Javula nalangulukanga pa kinembelo kya Salamo 19:14. Navulukanga kuba’mba Yehoba ukekala “Jibwe jami kabiji Mukuzhi wami” inge ke ndanguluke languluke pa bintu bimutookesha ku muchima nabiji bintu byo alenga ne byubilo byanji. Mutwe wajinga mu Kyamba kya Usopa wa kuba’mba “You Are Never Alone”a wankwashishe bingi. Namutangile bimye byavula. Inge naikala bunke naumvwanga’mba nji ne Yehoba mambo mu bimye bya uno mutundu popo nalombanga, kufunda Baibolo ne kulanguluka languluka pa byo nafundanga.
Byo papichile kimye kicheche kufuma po nafikijile mu Coron, bantongwele kwikala mukulumpe mu kipwilo. Byo kiji kuba’mba yami yenka najinga mukulumpe mu kipwilo, natangijilanga Sukulu wa Mwingilo wa Lesa, kusambakana kwa kuya mu mwingilo, Lufunjisho lwa Buku lwa Kipwilo ne Lufunjisho lwa Kyamba kya Usopa. Kabiji mulungu ne mulungu yami naambanga majashi a mvula bantu. Na mambo a kuba’mba najinga na bya kuba byavula, nalekele kumvwa’mba njitu bunke.
Mu mwingilo ye naingijilenga pa jikuji ja Coron mwafumine bintu byawama bingi mambo bantu bamo bo nafunjishanga Baibolo babatizhiwe. Pano bino kwajinga ne makatazho. Pa bimye bimo, naendanga museke walepa bingi pa kubatu’mba mfike mu nyaunda, kabiji kechi nayukanga ko nsakulaala inge nafika ne. Mu nyaunda ya kipwilo mwajinga ne makuji akwabo acheache avula bingi. Javula nayanga na bwato kabiji inge tubena kupita pa tulunga kwaiyanga luvula. Kechi nayukile ne kufwenka ne. Yehoba wanzhikijile ne kunta muchima mu ano makatazho onse. Palutwe kacheche, naishile kuyuka’mba Yehoba wannengezhenga ku makatazho akatampe aishilenga kulutwe mu mwingilo mukwabo ye bampele.
KWINGIJILA MU KYALO KYA PAPUA NEW GUINEA
Mu 1978, bantumine kuya na kwingijila mu kyalo kya Papua New Guinea, kyaikela ku kabeta ka ku buyeke bwa Australia. Mu kyalo kya Papua New Guinea mwavula bingi mitumba kabiji kyakepako pacheche inge twikyesakanya na kyalo kya Spain. Nakuminye bingi byo nataaine kuba’mba bantu nobe mamilyonyi asatu ba mu kino kyalo bamba milaka kukila pa 800. Kyawaminekotu ke kya kuba’mba bantu bavula bamba mulaka wa Pidgin wa bena Melanesia wayukanyikwa’mba Tok Pisin.
Bantumine kuya na kwingijila mu kipwilo kingijisha mulaka wa Kizungu kyaikela mu muzhi mukatampe wa Port Moresby. Nangwa byonkabyo, navilukijile mu kipwilo kyaingijishanga mulaka wa Tok Pisin kabiji nevwangile pa jibumba jafunjilenga uno mulaka pa kuba’mba namuyuke. Inge naya mu mwingilo, naingijishanga bintu byo nafunjile mu uno kalashi. Kino kyankwashishe kufunda bukiji mulaka. Mu kimyetu kicheche, natendekele ne kwamba majashi a mvula bantu mu mulaka wa Tok Pisin. Nakuminye bingi mambo mwaka saka akyangyetu ne kupwa kufuma po nafikijile mu Papua New Guinea, bantongwele kwikala kalama wa mwanzo mu bipwilo byaingijishanga mulaka wa Tok Pisin byajinga mu bibunji bikatampe.
Na mambo a kuba’mba bipwilo byaikejile palepalepa, najinga na mwingilo wa kunengezha kubuñana kwavula ne kwenda bingi. Patanshitu, naumvwanga nobe njitu bunke na mambo a kuvilukila mu kyalo kingi, kufunda mulaka wakatataka ne bisho. Na mambo a mitumba ne kutama kwa mikwakwa, nakankalwanga kwenda panshi kuya na kufwakesha bipwilo. Onkao mambo, nayanga na ndeke mulungu ne mulungu. Pa bimye bimo, nakanjilanga ndeke yabanda ibula kwingila bulongo kabiji naikalangamotu bunke. Kukanjila ndeke ya uno mutundu kwandengelanga kumvwa moyo byonkatu byo naumvwanga inge nakanjila mu bwato.
Na mambo a kuba’mba bantutu bacheche bo bajinga na mafoni, nesambanga na bipwilo kwingijisha makalata. Javula natendekelangapo kufika makalata saka akyangye kufika ne kwipuzha bantu pa kuba’mba bambule inge bayukapo Bakamonyi baji bonse. Inge nataana balongo, bantambwilanga bingi na lusekelo kabiji nayukile’mba mu kwibikako kwami mwafuminenga bintu byawama. Nemwenejile Yehoba byo ankwashishe mu mashinda avula kabiji bulunda bwami ne aye bwakosele bingi.
Byo najinga ku kitulu pa jikuji jitelwa’mba Bougainville, bamulume ne mukazhi bajinga bingi na lusekelo bansolomokele ne kungipuzha’mba, “Nanchi mwituvulukamo nyi?” Bano bamulume ne mukazhi nebavulukile mambo nebasapwijile byo nafikiletu kimye kitanshi mu Port Moresby. Yami natendekejilepo kwibafunjisha Baibolo. Kepo mu kuya kwa moba nebapaine ku mulongo wa mu yonka ino mpunzha kuba’mba ebafunjishenga. Pa kikye kimye, bonse babatizhiwe. Kino kyajinga pa mapesho avula afumine kwi Yehoba byo naingijijile mu kyalo kya Papua New Guinea pa myaka isatu.
KISEMI KYA BANTU BACHECHE KYAPAYANKENE
Na ba Adel
Saka nkyangye kufuma pa jikuji ja Coron mu 1978, namonañene na nyenga Adel wapayankene na mingilo ya Yehoba. Waingijilenga mwingilo wa bupainiya bwa kimye kyonse aku saka abena kukomesha baana banji babiji Samuel ne Shirley. Kabiji pa kimye kimotu, walaminenga ne bainanji bakoma. Mu May 1981, nabwelele ku kyalo kya Philippines na kusongola nyenga Adel. Panyuma ya masongola etu, twaingijilenga bupainiya bwa kimye kyonse ne kulamina pamo kisemi.
Kwingijila mu Palawan—pamo na ba Adel ne baana betu Samuel, ne Shirley
Nangwa kya kuba twajinga na baana, mu 1983 bantongwele jikwabo kwikala painiya wiikajila kabiji bantumine kuya na kwingijila pa jikuji ja Linapacan, mu kibunji kya Palawan. Kisemi kyonse twavilukijile ku ino mpunzha yajinga kwalepa kwabujile Bakamonyi. Byo papichile mwaka umo, bainabo ba Adel bafwile. Nangwa byonkabyo, twatwajijile kwingila mwingilo wa kusapwila kabiji kuba bino kwitukwashishe kuchinchika. Twatendekele kufunjisha Baibolo bantu bavula bingi pa jikuji ja Linapacan kya kuba twakebelenga kwikala na Nzubo ya Bufumu icheche. Onkao mambo, twiishimikijile Nzubo ya Bufumu atweba bene. Byo papichiletu myaka isatu kufuma po twaishijile pa jikuji ja Linapacan, twaumvwine bingi bulongo bantu 110 byo baishile na kutaanwa ku Kivuluko kabiji bavula babatizhiwe byo twafumine pa jino jikuji.
Mu 1986, bantumine kuya na kwingijila pa jikuji ja Culion, kabiji kwajinga mpunzha kwaikalanga bantu bavula bajinga na mbumba pa jino jikuji. Palutwe kacheche, nyenga Adel naye bamutongwele kwikala painiya wiikajila. Patanshitu, twaumvwinenga moyo kusapwila bantu bajinga na mbumba. Nangwa byonkabyo, basapwishi ba mu ino mpunzha betubuujile’mba bano bantu bebapele muchi kabiji amba mbumba kechi iketusambukila ne. Bantu bamo bakolelwe mbumba bayanga na kupwila pa nzubo ya nyenga. Kino kitulengejile kukasuluka kusapwila bano bantu balangulukanga’mba bebalengulula kwi Lesa ne ku bantu ne kwibabuula pa luketekelo lwawama lwa mu Baibolo. Kituletejile bingi lusekelo byo twamwene kuba’mba bano bantu bajinga na mbumba bakolelwe bingi batemenwe byo bafunjile kuba’mba kulutwe na lwendo bakekala na butuntulu bwa mubiji bwawama.—Luka 5:12, 13.
Baana betu bapijijilwe byepi kwikala pa jikuji ja Culion? Ba Adel ne amiwa twaichile banyenga babiji banyike kufuma pa jikuji ja Coron kwiya pa kuba’mba baana betu bekalepo na balunda bawama ba kwibatundaika. Samuel, Shirley ne bano banyenga babiji bajinga bingi na lusekelo kufunjisha bakwabo banyike Baibolo. Amiwa ne ba Adel twafunjishanga bansemi ba bano baana. Kwajinga kimye kimo kyo twafunjishenga Baibolo bisemi 11. Pa kupitapo kimye, bantu bavula bo twafunjishenga Baibolo bayijilengako palutwe, onkao mambo, twalengele kipwilo kikwabo kya katataka.
Patanshitu, najingatu mukulumpe mu kipwilo bunke mu ino mpunzha. Onkao mambo, ofweshi wa musampi wañambijile kutangijila kupwila kwa mulungu ne mulungu kwatanwanga basapwishi batanu na basatu pa jikuji ja Culion kabiji naubanga kintutu kimo ne ku kupwila kukwabo kwataanwanga basapwishi batanu na bana kwaikelanga mu muzhi wa Marily po twaendanga maola asatu na bwato. Inge twapwisha kupwila pa ano mapunzha onse abiji, nayanga pamo na kisemi kyonse kabiji twaendanga mu mpunzha ya mitumba po twaendanga maola avula na kufunjisha bantu Baibolo mu muzhi wa Halsey.
Mu kuya kwa moba, basapwishi bavujijileko bingi mu muzhi wa Marily ne Halsey kya kuba twashimikile Mazubo a Bufumu mu ino mizhi ibiji. Byonka byaubile balongo pa jikuji ja Linapacan, balongo ne boba bafunjilenga Baibolo bapainenga bintu byabo bya ku mubiji ne kwipana kwingilako mwingilo wa kushimika Mazubo a Bufumu. Nzubo ya Bufumu yajinga mu Marily mwakonsheshe kwikala bantu 200 kabiji bakonsheshe ne kwiibaisha. Onkao mambo, twiingijishanga ne pa kubuñana kwa mwanzo.
NAJINGA NA BULANDA, BINYENGE KABIJI NAIKELE JIBIJI NA LUSEKELO
Mu 1993, baana byo bakomene, amiwa ne ba Adel twatendekele mwingilo wa mu mwanzo mu kyalo kya Philippines. Kabiji mu 2000 nataainwe ku Sukulu wa Lufunjisho lwa Mwingilo pa kuba’mba nkekale mufunjishi wa ino sukulu. Nalangulukilenga’mba kechi nafikilamo kwikala mufunjishi mu uno sukulu ne, pano bino ba Adel bantundaikanga kimye kyonse. Bamvulwilemo kuba’mba Yehoba ukampa bulume bwa kwingila uno mwingilo wa katataka. (Fili. 4:13) Ba Adel baambile bino na kushiinwa mambo batwajijile kwingila mwingilo wabo wa bupainiya nangwa kya kuba bakolwanga.
Mu 2006, byo nafunjishenga, ba Adel bebataaine na kikola kya ku bongo kitelwa’mba Parkinson. Twakuminye bingi. Byo nabuujile ba Adel kuba’mba ndeke uno mwingilo pa kuba’mba nebalamenga, baambile’mba, “Ine kebaitu dokotala wakonsha kunkwasha na kikola kyami kabiji nayuka’mba Yehoba uketukwasha kutwajijila kwingila uno mwingilo.” Pa myaka itanu na umo yalondejilepo, ba Adel batwajijile kwingijila Yehoba kwakubula kwijizhañanya. Na mambo a kuba’mba bakankelwenga kwenda, basapwilanga saka baji mu kakinga ka balemana. Kabiji byo kibakatazhanga kwamba, pa kupwila bakumbulanga mu kyambo kimo nangwa bibijitu. Ba Adel bebatuminanga byambo bya kwibasanchila na mambo a kutwajijila kuchinchika kufikatu ne byo bafwile mu 2013. Twaingijijile pamo na ba Adel myaka 30, mukwetu wantemenwe bingi kabiji wakishinka. Pano bino, byo afwile, naikele jibiji na bulanda ne binyenge na mambo a kushala bunke.
Ba Adel bakebelenga’mba ntwajijile mu mwingilo wami kabiji byo byo naubile. Napayankene bingi mu mwingilo wami kabiji kino kyankwashishe kubula kutwajijila kwikala na binyenge. Kufuma mu 2014 kufika mu 2017, bantumine kuya na kwingijila mu bipwilo byaingijishanga mulaka wa Tagalog byajinga mu byalo mo bakainye mwingilo wetu wa kusapwila. Palutwe kacheche, nayile na kwingijila bipwilo bingijisha mulaka wa Tagalog mu kyalo kya Taiwan, United States ne Canada. Mu 2019, nafunjishenga mu Sukulu wa Basapwishi ba Bufumu mu Kizungu mu kyalo kya India ne Thailand. Ino mingilo yonse yandetela bingi lusekelo. Ngikala bingi na lusekelo inge napayankana mu mwingilo wa Yehoba.
YEHOBA WITUKWASHA KIMYE KYONSE
Mwingilo yense wa katataka ye bampa undengela kutemwa bingi balongo ne banyenga bo ntaana, kabiji kino kinkatazha bingi kwibasha. Pa bimye bya uno mutundu, nafunda kuketekela mwi Yehoba na muchima wami yense. Yehoba unkwasha kimye kyonse kabiji kino kinkwasha kuswa mingilo yonse ya katataka yo bampa. Pa kino kimye, mbena kwingila mwingilo wa bupainiya bwiikajila mu kyalo kya Philippines. Nji mu kipwilo kya katataka kabiji balongo ne banyenga bankwasha ne kummonatu nobe ne wa mu kisemi kyabo. Kabiji nji bingi na lusekelo pa kumona Samuel ne Shirley byo babena kulondela lwitabilo lwajingapo na bainabo.—3 Yoa. 4.
Balongo ne banyenga mu kipwilo banta bingi muchima
Napita mu makatazho avula bingi mu bwikalo bwami nabiji kwimwena bakazhi bami byo bamanaminenga na kikola kikatampe ne kufwa. Kabiji napimpwilenga bwikalo bwami kechi na mambo a makatazho o napichilengamo ne. Nangwa byonkabyo, nemwena kuba’mba Yehoba “kechi uji kwalepa ne atweba bonse ne.” (Byu. 17:27) Kuboko kwa Yehoba “kechi kwaipipa” kwa kukankalwa kukwasha ne kukosesha bakalume banji nangwa kya kuba baji mu manyaunda a kwalepa ne. (Isa. 59:1) Yehoba, Jibwe jami, watwajijila kunkwasha mu bwikalo bwami bonse kabiji namusanchila bingi. Kechi nji bunke ne.