Kitango 15
Kukomesha Kisemi Kinemeka Lesa
1-3. Mambo ka bamo o bakankelwa kupwisha lukatazho lwaseeka mu masongola ne mu bunsemi, bino mambo ka Baibolo o yakonsha kukwashisha?
TWAMBE namba mubena kukeba kushimika nzubo yenu. Patanshi musakukipota mpunzha ya kushimikapo. Na kutengela kwa kanswatu, mwatendeka kala kufwanyikizha bikekala nzubo yenu ipya. Bino ibyepi bya inge kyakuba’mba byela byakwingijisha mufwabyo kabiji kechi mwayuka ne buntungi ne? Kwesekaeseka kwenu byo kukemufichishapo kumuchima!
2 Bantu bavula batwela mu masongola bafwanyikizha kwikala na kisemi kyasangalala, bino sakababula byela byakwingilako nangwa buntungi bukebewa pa kwikala na kisemi kyasangalala. Mu kimyetu kicheche panyuma ya juba ja masongola, byubilo byatama bitendeka kumweka. Kulwa ne lutobo bikalatu ke kisela kya juba ne juba. Inge bana batendeka kusemwa, bano bashabo ne bainabo ba bukumo betana kuba’mba kechi bayukapotu ne mwakusungila bana ne.
3 Kya lusekelo, nangwa byonkabyo, Baibolo yakonsha kukwasha. Mafunde ayo aji nobe byela byakwingilako byakonsha kwimulengela kukomesha kisemi kya lusekelo. (Byambo bya Mana 24:3) Twayai tumone kino byo kyafwainwa kwingijiwa.
BYELA BYAKWINGIJISHA PAKUKOMESHA MASONGOLA A LUSEKELO
4. Mambo ka mu masongola o mwakonsha kwikela lukatazho, kabiji ñanyi bipimo byakokozhewa mu Baibolo?
4 Besongola nangwa baliñane byepi, bapusana michima, byo bapichilemo ku bwanyike, ne mu nkomeno. Onkao mambo, pakonsha kwikala lukatazho panyuma ya masongola. Nanchi lukengijiwapo byepi? Kyawama, inge bantungi ba bena kushimika nzubo, batajisha pa mapulani ayo. Ano mapulani yo mikambizho yafwainwa kulondelwa. Baibolo ipana bipimo bya kwa Lesa bya kukomesheshamo kisemi kya lusekelo. Pano twayai tubalaulepo bipimo bimo.
5. Baibolo ikonkomwena byepi pa buneme bwa bukishinka mu masongola?
5 Bukishinka. Yesu waambile kuba’mba: “Akya kyasambakanya Lesa, muntu kechi ekyabanye ne.”a (Mateo 19:6) Mutumwa Paulo wanembele kuba’mba: “Masongola ekale a mushingi mu bonse, ne mwanya naye abulwe kuzhilulwa: mambo ba bulalelale ne bankende Lesa ukebazhachisha.” (Bahebelu 13:4) Onkao mambo bantu besongola bafwainwa kwiumvwa kwikala ba mwingilo kwi Yehoba wa kwikala bakishinka ku bena kwabo.—Ntendekelo 39:7-9.
6. Nanchi bukishinka bukakwasha byepi kusungijila masongola?
6 Bukishinka buleta mushingi ne bukikizhi mu masongola. Besongola babukishinka bayuka kuba’mba, nangwa kishupetu byepi, bakekwasha. (Musapwishi 4:9-12) Byo kyapusanapo na bobo bekana inge paikalatu kalukatazho katanshi kacheche! Bantu ba yewo mutundu bukijibukiji balanguluka kuba’mba ‘kechi basajile muntu wawama ne,’ ne kuba’mba ‘beshikwa,’ kabiji ne kuba’mba kyawamatu ne kusongola nangwa kusongolwa ku ungi. Bino ndangulukilo ya uno mutundu kechi ipanapo kimye ku bonse babiji kya kununguluka mu milangwe ne. Mukifulo kya byobyo, bakamfutumfutu ba uno mutundu bakonsha kutwala lukatazho ku mukwabo ye bakasongola nangwa ye bakasongolwako. Inge muntu uji na nzubo yawama bino watana kuba’mba musemi ubena kunoka, kyakine weseka kumusomanya. Kechi ubatu ponkapo wavilukila mu nzubo ingi ne. Byonkabyo, kwikana na mwina kwenu kechi jo jishinda ja kupwishishamo lukatazho lwa mu masongola ne. Inge paikala lukatazho, kange mwikane ne, bino esekeshai kwingila na ngovu kuba’mba musungijile masongola. Bukishinka bwa yeo mutundu bulengela masongola kwikala kintu kyawama kusungijila, kuzhikijila, ne kutemwisha.
7. Nanchi mambo ka kumvwañana javula o kwashupila ku besongola, bino kuvwala “bumuntu bupya” kwakonsha kukwasha byepi?
7 Lumvwañano. Kishimpi kya Baibolo kyamba kuba’mba: “Pa kubula kije, abya byo balangulukila jimo byaluka ke byatu.” (Byambo bya Mana 15:22) Bino, kumvwañana kwashupa bingi ku bantu bamo besongola. Mambo ka byobyo? Mambo akuba’mba bantu baji na mashinda apusanapusana a kumvwañenamo. Kino javula kyo kishina kilengela kubula kumvwañana ne kwifichisha ku michima. Kilengela bino kyakonsha kwikala jishinda awo muntu joakomejilemo. Ku kyakumwenako, apo kampe bamo bakomejile mu kisemi amo bansemi mobatobokangatu kikupu. Pano byo bakoma ne kusongola basongola nangwa basongolwa, kimye kimo kechi bakonsha kuyuka jishinda ja butemwe ja kwambilamo ku mwina kwabo ne. Nangwa kikale byonkabyo, nzubo yenu kechi yafwainwa kwikala ke ‘nzubo yayula lutobo ne.’ (Byambo bya Mana 17:1) Baibolo ikonkomwena pa kuvwala “bumuntu bupya,” kabiji kechi iswisha bululu bonse, kubwazanga, ne mwenga ne.—Efisesa 4:22-24, 31.
8. Kika kyakonsha kukwasha inge pabuka lutobo na mwina kwenu?
8 Kika kyo mwakonsha kuba inge pabuka lutobo? Inge kyakuba anweba bonse babiji kimukola ku muchima, mwakonsha kuba bingi bulongo kulondela lujimuno luji pa Byambo bya Mana 17:14 lwakuba’mba: “Onkao mambo kilekai, lutobo saka lukyangye kubuka.” Ee, mwafwainwa kuzhindama poso kimye kikwabo, kimye anweba ne mwina kwenu kyo mwafwomoka. (Musapwishi 3:1, 7) Nangwa pa mweke kya bubyepi, esekeshai kwikala ‘bapelawizha kumvwa, babanda kwamba, ne babanda kuba bukaji.’ (Yakoba 1:19) Kikonkwanyi kyenu kyafwainwa kwikala kya kupwisha lukatazho, kechi kya kuwina mapata ne. (Ntendekelo 13:8, 9) Salai byambo ne jishinda ja kwibyambilamo jakonsha kwimufwomona anweba ne mwina kwenu. (Byambo bya Mana 12:18; 15:1, 4; 29:11) Ne kyakila pa byonse, kange mutwajijile kuzhingila ne, bino mukwikepesha kebelai pamo bukwasho kupichila mu kwisamba ne Lesa mu milombelo.—Efisesa 4:26, 27; 6:18.
9. Mambo ka o kyafwainwa kwambiwa kuba’mba lumvwañano lutendekela mu muchima?
9 Kishimpi kya Baibolo kyamba kuba’mba: “Muchima wa wa mana ubula kanwa kanji bya kwamba, kabiji ukwasha byambo byanji kwitabisha bantu.” (Byambo bya Mana 16:23) Muchitu wakununguluka mu lumvwañano ye muchima, kechi kyatunwa ne. Nanchi mwina kwenu mu mumona byepi? Baibolo itundaika bena Kilishitu kumwesha “lusa.” (1 Petelo 3:8) Nanchi mwakonsha kuba bino inge mwina kwenu waikala na kijikila nyi? Inge mwauba byo byo, kikemukwasha kuyuka momwafwainwa kwasukila.—Isaya 50:4.
10, 11. Nanchi mwanamulume wakonsha kwingijisha byepi mafunde a pa 1 Petelo 3:7?
10 Mushingi ne Munema. Banabalume ba Bwina Kilishitu babujiwa kwikala na bakazhi babo “monka mu mana, ne kumunemeka mwanamukazhi nobe kijilo kyakila kikwabo mu kubula kukosa.” (1 Petelo 3:7) Kunemeka mwanamukazhi kuvwangamo kuyuka buneme bwanji. Mwanamulume wikala na mukazhanji “monka mu mana” unemeka biumvwa mukazhanji, byubilo byanji, mana anji, ne buneme bwanji. Kabiji wafwainwa kukeba kuyuka Yehoba byo ebamona banabakazhi ne jishinda jo akebelamo banabakazhi kusungiwa.
11 Twambe namba, mu nzubo yenu muji kipe kyabukwasho kilajika inge mwikishikula bibi. Nanchi kechi kuba ke mwikishikule na kuteshako mana ne nyi? Kyawama, mu yenka uno mulanguluko Petelo mo mo ekitwajile kyambo kyakuba’mba “kijilo kyakila kikwabo mu kubula kukosa,” kabiji kino kyafwainwa kulengela mwanamulume wa Bwina Kilishitu kumwesha lusa ku mukazhanji watemwiwa.
12. Mwanamukazhi wakonsha kumwesha byepi kuba’mba unemeka bingi mwatawanji?
12 Bino nanchi Baibolo ipana ñanyi lujimuno ku mwanamukazhi? Paulo wanembele kuba’mba: “Mwanamukazhi naye anemeke mwata wanji.” (Efisesa 5:33) Byonkatu mwanamukazhi byoakeba kwiumvwa kuba’mba mwatawanji umunemeka ne kumutemwa, mwanamulume naye ukeba kwiumvwa kuba’mba mukazhanji umunemeka. Mwanamukazhi wamushingi kechi wenda na kunoñonona ku bakwabo bilubo bya mwatawanji, nangwa kana mwatawanji mwina Kilishitu nangwa ine. Kechi wafwainwa kumuvula mushingi wanji kupichila mu kumwendeleka ne kumumvwisha bumvu kumbaji nangwa pa bantu ne.—1 Timoti 3:11; 5:13.
13. Nanchi milanguluko yakonsha kwambiwa byepi mu jishinda ja mutende?
13 Kino kechi kyalumbulula kuba’mba mwanamukazhi wafwainwa kuzhindamatu nzoo ne. Umvwe paji kintu kimo kyamushupa, wakonsha kwikyamba na mushingi. (Ntendekelo 21:9-12) Kufikizha mulanguluko wanji ku mwatawanji kwakonsha kwesakana pamo nobe kumutaila mpila. Mwanamukazhi wakonsha kwiitaya bulongo kuba’mba mwatawanji eibake bulongo, nangwa wakonsha kwiyela nangovu kyakuba yamukozha. Byokyakonsha kuwamapo inge kyakuba ba mulume ne mukazhi ke bachinuzhuke kwitotolwesha, bino mukifulo kya byobyo sa besamba mu mawi a wama ne a bukimote!—Mateo 7:12; Kolose 4:6; 1 Petelo 3:3, 4.
14. Mwakonsha kuba byepi inge kyakuba mwina kwenu kechi usekela mu mafunde a Baibolo a mu masongola ne?
14 Byonka byotwamona kala, mafunde a Baibolo akonsha kwimukwasha kukomesha masongola a lusekelo. Bino ibyepi inge kyakuba mwina kwenu kechi uji na lusekelo mu bintu byamba Baibolo ne? Napotu mwakonsha kuba byavula umvwe ke mwingijishe kuyuka Lesa mu lubaji lwenu. Petelo wanembele kuba’mba: “Byonkabyo, anweba banabakazhi nenuwa, nekenenai bamwata wenu, amba, nangwa bamo babula kukokela mambo, pabula mambo betabishiwe na bwikalo bwa bakazhi babo; byo bamona bwikalo bwenu bwawama bwa mu mushingi.” (1 Petelo 3:1, 2) Mu bukishinka, kijitu pamo ne ku mwanamulume uji na mwanamukazhi washikwa Baibolo. Kechi mambo na kintu kyakonsha kusala mwina kwenu kuba ne, anweba lekai mafunde a Baibolo emulenge kwikala mwanamulume nangwa mwanamukazhi wawama. Kabiji kuyuka Lesa kwakonsha kwimulengela kwikala nsemi wawama.
KUSUNGA BANA MWAYILA KUYUKA LESA
15. Nanchi jishinda ja bansemi ja kusungilamo bana jabula kufwainwa jakonsha kusambukila byepi kisemi kikwabo, bino byubilo bya uno mutundu byakonsha kupimpulwa byepi?
15 Kwikalatu na akiso nangwa hamala kechi kulenga umo kwikala kalipentala wayukisha ne. Byonkabyo, kwikalatu na bana kechi kwakonsha kulenga muntu kwikala nsemi wafikapo ne. Kwakubula kuyuka nangwa sabayuka, javula bansemi basunga bana babo byonka abo byo bebasunganga ku bansemi yabo. Mujojo jishinda, mashinda alubankana a kusungilamo bana a konsha kufuma ku kisemi kimo ne kusambukila ku kikwabo. Kishimpi kyakala kya Kihebelu kyamba kuba’mba: “Bashanja bana baja mañanzañanza asasa ne meno a bana ke obe ngwe.” Bino, Binembelo bimwesha kuba’mba muntu kechi wafwainwa kulondela jishinda ja bansemi yanji ne. Wafwainwa kusalapo jishinda jingi, ja kulondela malamuna a kwa Yehoba.—Ezikyo 18:2, 14, 17.
16. Mambo ka o kyanemena kukokozhezha bintu ba mu kisemi kyenu, kabiji kyavwangamo ka?
16 Yehoba ukeba bansemi ba Bwina Kilishitu kutangijila bana babo bulongo ne kwibata muchima. Paulo wanembele kuba’mba: “Kabiji umvwe muntu wabula kwibamwena ba kwanji byafwainwa, kine ne ba mu nzubo yanji mwine bo bene, wilukana kala lwitabilo, wakila wabula kwitaba mu kutama.” (1 Timoti 5:8) Ano mawi byo akosapo! Kufikizha lubaji lwenu nobe bakokozha, kwavwangamo kuta mana ku kukajilwa kwa bana kwa ku mubiji, ku mupashi, ne mu milangwe, ke jishuko ku muntu wakamwa Lesa ne mwingilo ye apewa. Baibolo ipana mafunde akonsha kukwasha bansemi kushimikila bana babo bwikalo bwa lusekelo. Angilangulukaipo pa amo a mu ano mafunde.
17. Kika kikebewa inge mubena kukeba bana benu kulama mizhilo ya kwa Lesa mu michima yabo?
17 Mweshai kyakumwenako kyawama. Bansemi ba kina Isalela bakambizhiwe kuba’mba: ‘Mukebafunjishebyo [byambo bya Lesa] na mukoyo bana benu, kabiji mukebiteletelenga byo mukekalanga mu nzubo yenu, nangwa byo mukendanga mu jishinda, nangwa mu kimye kyo mukalalanga ne mu kimye kyo mukabukanga.’ Bansemi bafwainwe kufunjisha bana babo bipimo bya kwa Lesa. Bino uno mukambizho watendekele na ano mawi: “Kabiji bino byambo byo mbenakukukambizha jino juba ja lelo bikekale mu muchima wobe.” (Mpitulukilo ya mu Mizhilo 6:6, 7) Ee, bansemi kechi bakonsha kupana kintu kyo babula ne. Mizhilo ya kwa Lesa yafwainwa patanshi kunembwa pa michima ya bansemi umvwe bansemi babena kukeba kuba’mba inembwe pa michima ya bana babo.—Byambo bya Mana 20:7; esakanyai na Luka 6:40.
18. Yehoba wakokozhezha byepi bansemi kya kumwenako kyawamisha mu kulumbulula butemwe?
18 Bakokozhezhai kiyukisho kya kuba’mba mwibatemwa. Pa lubatizhilo lwa kwa Yesu, Yehoba wabijikile kuba’mba: “Obewa yobe mwanami ye natemwa; mwi obewa mo namwena lusekelo.” (Luka 3:22) Mujojo jishinda Yehoba watambwijile Mwananji, kulumbulula mukukasuluka kuba’mba wamwitabile ne kumwesha kiyukisho kya kuba’mba Wamutemenwe. Panyuma ya byo byo Yesu waambile kwi Shanji kuba’mba: “Anweba mwantemenwe amiwa ne panopantanda kasa pakyangye kulengwa.” (Yoano 17:24) Byonkabyo, byo muji nsemi wakamwa Lesa, mwafwainwa kubula bana benu kuba’mba mwibatemwa ne kumwesha buno butemwe mu byubilo—kabiji kasa muba kino javula. Kimye kyonse kasa muvuluka kuba’mba “butemwe bukomesha bantu.”—1 Kolinda 8:1.
19, 20. Kika kyavwangwamo mu kujimuna bana bulongo, kabiji bansemi bakonsha byepi kumwenamo mu kya kumwenako kya kwa Yehoba?
19 Lujimuno. Baibolo ikonkomwena pa buneme bwa lujimuno lwa butemwe. (Byambo bya Mana 1:8) Bansemi bachinuzhuka mwingilo wabo wa kutangijila bana babo pa kino kimye, bakamona bya malwa bikekalako mu kimye kya kulutwe. Bino, bansemi bajimunwa kubula kukizhamo. Paulo wanembele’mba, “Anweba bashabo, kwibakolomona bana benu ne, michima yabo yakakoka.” (Kolose 3:21) Bansemi kechi bafwainwa kukizhamo kolola bana babo nangwa kimye kyonse kwamba pa bilubo byabo ne kwendeleka mingilo yabo ne.
20 Yehoba Lesa, Shetu wa mwiulu, wamwesha kyakumwenako kyawama kya kujimwinamo. Ngolwelo yanji kechi ikilamo nangwa pachechetu ne. Lesa wabujile bantu banji kuba’mba: “Nkemufundatu mwafwainwa.” (Yelemiya 46:28) Bansemi bafwainwa kulondela Yehoba pa ano mambo. Lujimuno lukila pakipimo kyafwainwa nangwa lupitaila pa nkebelo yalo ya kolwelamo nangwa kufunjishishamo kine kine luzhingijisha.
21. Bansemi bakonsha kuyuka byepi kuba’mba lujimuno lwabo lubena kukwasha nangwa ne?
21 Nanchi bansemi bakonsha kuyuka byepi kuba’mba lujimuno lwabo lubena kukwasha nangwa ne? Bafwainwa kwiipuzha abo bene kuba’mba: ‘Nanchi njimwino yami ibena kwingila ñanyi mwingilo?’ Lujimuno lwafwainwa kufunjisha. Mwanenu wafwainwa kuyuka kine kintu kyo mubena kumujimwina. Kabiji bansemi bafwainwa kuyuka bintu bikafuma mu ngolwelo yabo. Kya kine, pepi nobe bana bonse kimye kitanshi bazhingila pa kwibajimuna. (Bahebelu 12:11) Bino lujimuno kechi lwafwainwa kulengela mwana kuchina nangwa kwiumvwa waelwa nangwa kumulengela kwiumvwa mba mubi kufumatu ku kusemwa kwanji ne. Yehoba sakaakyangye kujimuna bantu banji, waambile kuba’mba: “Kechi mube moyo ne, . . . mambo amiwa nji nenu.” (Yelemiya 46:28) Ee, ngolwelo yafwainwa kubiwa mujishinda ja kuba’mba mwanenu wiumvwa kuba’mba muji nanji nobe nsemi wa butemwe, kabiji ukwasha.
KUMONA “MWA KUTWAJILA BINTU BULONGO”
22, 23. Mwakonsha kutana byepi mwakutwajila bintu bulongo pa kuba’mba mwikale na kisemi kya lusekelo?
22 Twafwainwa kwikala ba kusanta kuba’mba Yehoba witukokozhezha byela byakwingilako byotukeba pa kukomesha kisemi kya lusekelo. Bino kwikalatu na byela byakwingijisha kechi kwawaina ne. Twafwainwa kufunda bya kwibingijisha bulongo. Ku kyakumwenako, ntungi wakonsha kutendeka kwikala na kisela kya kubula kwingijisha byela byanji bulongo. Wakonsha kwingijisha byela bimo kumwingilo wa bula wabyo. Inge ke obe bibye, nshimikilo yanji yakonsha kwikala ke ya kumasaikatu. Byonkabyo, kampe pakino kimye mwakonsha kumona bisela bimo byatama byatwela mu kisemi kyenu. Bisela bimo byauminamotu poo kabiji byashupa bingi kwalula. Nangwa kikale byonkabyo, londelai lujimuno lwa Baibolo lwakuba’mba: “Wa mana naye omvwe ne kufunjilapo bikwabo, kabiji muntu wa milangwe afunde mwa kutwajila bintu bulongo.”—Byambo bya Mana 1:5.
23 Mwakonsha kutana mwa kutwajila bintu bulongo kupichila mu kutwajijila kufunda kuyuka Lesa. Labijilai mafunde a Baibolo afwainwa kwingila mu kisemi kyenu, kabiji monai kuba’mba mwaaluluka. Monai bansemi ba Bwina Kilishitu bafikapo basongola nangwa basongolwa bamwesha kya kumwenako kyawama. Isambai nabo. Kyakila pa byonse, twikai Yehoba kisendwa kyenu mu milombelo. (Masalamo 55:22; Filipai 4:6, 7) Wakonsha kwimukwasha kuba’mba mwiyowe bwikalo bwa kisemi kyasangalala kimunemeka.
[Tubyambo twa mushi]
a Mambotu bunke amu Binembelo aswisha kwikana ne kukasongola nangwa kukasongolwa ku ungi bo “bulalelale”—kwilaala na muntu ungi kungye ya masongola.—Mateo 19:9, NW.
MONAI INGE MWAYUKA
Nanchi bukishinka, lumvwañano, ne mushingi, bikwasha byepi kwikala na masongola a lusekelo?
Mu ñanyi mashinda bansemi mobakonshesha kukokozhezha bana babo kiyukisho kya kuba’mba bebatemwa?
Nanchi lujimuno lwanengela lwafwainwa kuvwangamo kika?
[Kitenguluzha pa peja 147]