Kutala Bantu

MESO amwesha milanguluko yetu ne byo tubena kwiumvwa. Akonsha kumwesha kukumya nangwa moyo. Kabiji akonsha kumwesha lusa nangwa butemwe. Kimye kimo akonsha kumwesha luzhinauko nangwa bulanda. Wakikulumpe umo waambile pa bakwabo mo baikelanga bayanjile bingi amba: “Meso amwesha biji mu michima yetu.”

Bamo bakonsha kuyuka byo tubena kulanguluka ne bintu byo tubena kwambapo kwesakanatu na meso etu ko abena kutala. Mu bisho byavula, bantu baketekela muntu ubena kwibatala na mushingi. Pano bino, umvwe muntu keatale panshi nangwa kutala ku bintutu bikwabo mu kifulo kya kutala muntu ye abena kwamba nanji, bakonsha kumuzhinauka. Mu bisho bikwabo kutala muntu nakanaka bekumona’mba kubula mushingi, kwitota, kuzhingila nangwa kuba mapata. Kino byo byo kiji kikatakata umvwe mwanamulume ubena kwisamba na mwanamukazhi nangwa mwanamukazhi na mwanamulume, na mfumu nangwa na muntutu mukwabo uji pa kifulo kya peulu. Kabiji mu mapunzha amo, umvwe mwanyike waubatu monka azanzhila meso pa mukulumpe ye abena kwisamba nanji, bakonsha kumumona’mba mushingi ufwaye.

Nangwa byonkabyo, ku mpunzha ko bekiswisha, kutala muntu pa kwamba byambo byanema kwakonsha kumukwasha bingi kumvwisha. Kwakonsha kumwesha’mba muntu ubena kwamba wasumininwa bingi mu bintu byo abena kwambapo. Akimonai Yesu byo akumbwile kimye baana banji ba bwanga kyo bazhinaukile ne kutendeka kwamba’mba: “Nanchi wayuka kupuluka ñanyi?” Baibolo washimuna’mba: ‘Yesu pa kwibatala, waambile’mba, Ku bantu kechi kikonsheka ne; pakuba byonse byakonsheka kwi Lesa.’ (Mat. 19:25, 26) Kabiji Binembelo bimwesha ne kuba’mba mutumwa Paulo naye watajishanga bingi byaubanga bantu bo aambangako. Pa kimye kimo muntu wajinga kilema kufumatu munda mwa inanji wajinga ponka kimye Paulo kyo aambilenga. Byubilo 14:9, 10 byaamba’mba: ‘Aye waumvwinenga byaambilenga Paulo: ne aye Paulo wamutajijishe ne pa kumona’mba, uji na lwitabilo lwa kumupulusha, wamwambile na jiwi jikatampe amba, Imana na maulu obe, oloke.’

Bya Kuba mu Mwingilo wa mu Bujimi. Kimye kyo muji mu mwingilo wa mu bujimi, ikalai bakasuluka pa kusolomoka bantu. Po kyafwainwa, ipuzhainga mepuzho alumbuluka kuba’mba mutendeke mwisambo pa mutwe ye atemwa awo muntu ye mwatana. Byo mubena kuba bino, monainga’mba mubena kumutala bulongo kabiji na mushingi. Kumwemwesela ne kutala muntu saka mwamukasulukila kukamulengela naye kukasuluka. Kuno kumwemwesela kwakonsha kumukwasha kuyuka byo muji kabiji ne kumulengela kwikala wakasuluka pa kwisamba nanji.

Inge kyakonsheka, kumumona byo abena kumweka pa meso, kwakonsha kwimukwasha kuyuka byo mwafwainwa kwamba. Mukamona umvwe wazhingila nangwa umvwe kechi ubena kukeba kwisamba nenu ne. Mukayuka umvwe kya kuba kechi ubena kukeba kwisamba nenu ne. Kabiji umvwe keamweke kuzhingila, napo mukamona. Inge ubena kukebesha kumvwa byo mubena kwamba, kino nakyo kyakonsha kumweka. Meso anji akonsha kwimulengela kwamba bitende bitende nangwa lubilo, kumulengela naye kusunsapo pa mwisambo, kuleka mwisambo, nangwa umvwe kyakonsheka kumwesha bya kufunda lufunjisho lwa Baibolo.

Kana mubena kusapwila busapwishi bwa ku mvula bantu nyi, nangwa kufunjisha muntu lufunjisho lwa Baibolo pa nzubo, ibikishaingako kutala na mushingi bantu bo mubena kwisamba nabo. Pano bino, kechi mwafwainwa kukizhamo kutajisha muntu ne, mambo wakonsha kumvwa bumvu. (2 Mfu. 8:11) Mutalaingatu monka mo kyafwainwa kwikela. Mu mapunzha avula, kino kimwesha’mba awo muntu mwamuta muchima. Nangwa byonkabyo, inge mubena kutanga mu Baibolo nangwa mu bukutu mukwabo, meso enu akazanzatu pa byambo byo mubena kutanga. Pano bino, pa kukosesha kishinka, mwakonsha kumutala bino kechi kumutajisha kitala ne. Umvwe saka muba bino pa kimye pa kimye, kyakonsha kwimukwasha kumona inge ubena kumvwa byo mubena kutanga nangwa ne.

Umvwe kimye kitanshi mwaumvwa bumvu pa kutala muntu, kulefulwa ne. Umvwe saka mwibikako, kutala bantu kukeyangatu ako kwine, kabiji kwakonsha kwimukwasha kuyuka bya kwisamba bulongo na bantu.

Pa Kwamba Jashi. Baibolo witubula’mba Yesu saka akyangye kutendeka kwamba Jashi janji ja pa Mutumba, ‘wainwine meso anji ku baana banji ba bwanga.’ (Luka 6:20) Funjilai ku byo aubile. Umvwe mukambanga ku jibumba, patanshi jitalai ne kutulumanako pa ka kimye kacheche saka mukyangye kutendeka kwamba. Mu mapunzha avula kino kivwangamo ne kutalapo bantu bamo baji mu jibumba. Kuno kupembelelako pacheche kwakonsha kwimukwasha kupwisha ntuntwa moyo ye twakonsha kwikala naye pa ntendekelotu. Kabiji kwakonsha ne kukwasha luonde nalo kwalula milanguluko yabo kuba’mba iyile mwayila yenu ne byo mubena kwiumvwa kwesakana na mwekelo ya kilungi kyenu. Kabiji kuba bino kukalengela luonde kwikizha michima ne kwinengezha kwimuteleka.

Kimye kyo mubena kwamba jashi, talainga mu jibumba. Kange mutalengatu jibumba jonse ne. Esekeshainga kutala muntu umo umo. Mu bisho byavula, ñambi ukebewa kutala bantu pa kwamba.

Kutala bantu bo mubena kwambako kechi kubalanyatu meso aku ne kuku ne. Talaipo na mushingi muntu umo mu luonde, kabiji umvwe kyakonsheka ambai mukuku yense wa byambo saka mumutala. Apa bino mutale mukwabo kabiji ne kwamba mukuku wa byambo umo nangwa ibiji ku yewo muntu. Kange mukizhemo kutajisha muntutu umo ne, mambo kyakonsha kumulengela kumvwa bumvu, kabiji kange mutalengatu bantu bamotu mu luonde ne. Talatalainga bonse mu luonde, bino pa kwamba ku muntu umo, ambai nanji ne kumona byo asakuba saka mukyangye kuya pa mukwabo.

Pepala paji byambo byo mubena kwamba mwafwainwa kumutula pa kya kwambilapo, kumulama ku kuboko, nangwa kumubika mu Baibolo kuba’mba kimukwashengako kukelwilapotu jiso. Umvwe mwainaminatu pa pepala wenu, kechi kikemupelela kutala luonde ne. Mwafwainwa kumona bimye binga byo mubena kutala pa pepala wenu kabiji ne kine kimye kyo mwafwainwa kutalapo. Inge kemufike pene pa kamina ka jashi bino aku saka mwainamina pa pepala, kechi mukakankalwatu kumona bibena kuba bantu bo mubena kwambako ne, bino ne ñambilo yenu nayo ikakepa bulume. Kabiji napo inge mwakizhamo kutala pa pepala, kechi kikemupelela kutala jibumba ne.

Umvwe mwaelela muntu mpila, mutalako ne kumona umvwe wiibaka. Mulanguluko yense uji mu jashi uji nobe mubena “kumwela” ku luonde. “Kumubaka” kumwekela mu byo babena kuba—nabiji kwinauna mutwe, kumwemwesela ne kwimutajisha. Umvwe saka mutala bantu, kino kyakonsha kwimukwasha kuyuka’mba milanguluko yenu babena “kwiibaka.”

Inge bemupa kutanga ku kipwilo, nanchi mwafwainwa kutala bantu kimye kyo mubena kutanga nyi? Umvwe luonde lubena kulondela mu byo mubena kutanga mu Baibolo, bavula kechi bakayuka kana mubena kutala bantu nangwa ne. Pano bino, kutala luonde kwakonsha kulengela ntangilo yenu kuwama mambo kukemukwasha kuyuka kana babena kumvwa byo mubena kutanga nangwa ne. Kabiji aba baji mu luonde babula ma Baibolo ne milanguluko yabo ibena kuyatu kungi, kwibatala kwakonsha kwibakwasha kutesha muchima ku byo mubena kutanga. Nangwa byonkabyo, mwakonsha kubatu bino mu ka kimye kacheche, kabiji kechi kwafwainwa kubiwa kya kuba kwimulengela kwituntula pa kutanga ne. Pa kuba’mba mukonshe kutalanga luonde, kyanema bingi kukwata Baibolo mu kuboko ne kwinuna mutwe kabiji ne kumona’mba kalevu kechi kakinkisha pa kyaji ne.

Bimye bimo, bakulumpe mu kipwilo bebapa majashi a kutanga pa kushonkena kwa nkambi. Pa kuba’mba batange bulongo, bafwainwa kunengezha bulongo kabiji ne kupitulukishamo bingi. Ibyo kuba’mba umvwe mubena kwamba jashi ja kutanga kechi kyapela kutala luonde ne. Pano bino, inge ñambi wanengezha bulongo, wakonsha kutalanga luonde pa kimye pa kimye kwa kubula kulubamo po afika. Umvwe saka oba bino, ukakwasha baji mu luonde kutelekesha kabiji ne kwibalengela kumwenamo pakatampe mu mikambizho yanema ya ku mupashi yo banengezha.