Kulondolola Bishinka mo Byalondankena

SAKA mukyangye kukonkanya pamo bishinka byo mukeba kukamba, mwafwainwa patanshi kukiyukila jimo ene mambo o mubena kukebela kwibyambila. Nanchi mubena kukebatu kubula bantu pa mambo a mutwe umo nabiji lwitabilo, milanguluko, kyubilo, nangwa bwikalo nyi? Nanchi mubena kukeba kumwesha bukine nangwa kukana mulanguluko umo nyi? Abya mubena kukeba bantu kutemwa ne kunemeka kintu kyo mubena kwambapo nangwa kwibakwasha kubila bintu mo mwaambila nyi? Pa kuba’mba mukakonshe kukwasha muntu umo nangwa bavula, mwafwainwa kukilangulukilapo jimo pa bintu awo muntu nangwa abo bantu byo bayukila jimo pa yewo mutwe kabiji ne byo bamumona. Panyuma ya kuba bino, tanchikai bishika byenu mu jishinda jikemukwasha kulumbulula bintu byo mukeba bantu kukomvwa.

Pa mambo a mwingilo wa kwa Saulo (Paulo) mu Damasakasa, Byubilo 9:22 byaamba’mba, ‘washinkile ne bulaka bwa bena Yudea baikajile mu Damasakasa, pa kwibalumbulwila’mba, uno yenka ye Kilishitu.’ Pano walumbulwile byepi kuba’mba byumvwanyike? Byonka byo kyamweka mu jishimikila jaamba pa mwingilo wa kwa Paulo mu Antioka ne mu Tesalonika, patanshi, wakyambile pa kishinka kya kuba’mba Bayudea baswile Binembelo bya Kihebelu kabiji ne kuba’mba baitabijile’mba bino binembelo byaambilenga pe Mesiasa. Kepo mu byonka bino Binembelo, Paulo wasajilemo mbaji yaambilenga pa bwikalo ne mwingilo wa Mesiasa. Waambilepo pa bino binembelo ne kwibyesakanya ku byamwekejile Yesu. Kyapeleleko, waambile kishinka kyayukanyikilwe bingi, amba, Yesu ye Kilishitu nangwa’mba Mesiasa. (Byu. 13:16-41; 17:2, 3) Umvwe ne anweba saka mulumbulula bulongo bukine bwa mu Baibolo, muketabisha bingi bantu.

Kunengezha bya Kwamba. Mwakonsha kunengezha bishinka mu mashinda apusana pusana abena kumvwanyika. Umvwe mwamona’mba kijitu bulongo, mwakonsha kwingijisha mashinda abiji pa kimye kimotu. Akimonai ano mashinda amo.

Kunengezha mu bumutwe. Jino jishinda javwangamo kunengezha bishinka byenu mu bipungu mu bipungu, kipungu kyonse saka kimwesha ene mambo o mubena kwambila kyokyo kishinka. Bino bipungu byakonsha kwikala bishinka bikatampe bibena kukwasha kumvwisha mutwe ye mubena kwambapo. Byakonsha kwikala bishinka bibena kukanya nangwa kwitabizha kintu kimo. Bishinka bimo nangwa kya kuba byakwatankanako na mutwe, byakonsha kunungwako nangwa kwibifumyapo kwesakanatu na bantu bo mukambangako byo baji nangwa nabiji kintu kyo mukeba’mba kikomvwanyike.

Akimonai kya kumwenako kya kunengezha mu bumutwe. Jashi jipi jibena kwamba pa jizhina ja Lesa, jakonsha kwikala na bishinka nabiji (1) ene mambo o kyanemena kuyuka Lesa pa jizhina, (2) Lesa jizhina janji ñanyi (3) byo twakonsha kwijinemeka.

Twakonsha kufunjilako byavula pa mambo a kunengezha mu bumutwe inge saka tupesapesa mu mabuku a ‘kalume wa kishinka kabiji wa maana’ o anengezha kufunjishishamo bantu mafunjisho a Baibolo a pa nzubo. (Mat. 24:45) Mu ano mabuku muji mitwe yavula yakonsha kukwasha babena kufunda Baibolo kuyuka bukine butanshi bwa mu Baibolo. Mu mabuku akatampe mwikala tumitwe twatuchetuche twabanya kitango kyonse. Mutwe yense ukwasha muntu ubena kufunda Baibolo kulanguluka pa mutwe mukwabo walondelapo ne kuyuka jashi jonse byo jiji.

Kilengela bintu kubiwa kabiji ne bifumamo. Kwisamba na bantu pa kilengela bintu kubiwa kabiji ne bifumamo, ke jishinda jikwabo ja kulondolwelamo bishinka mo byalondankena.

Umvwe mubena kwisamba na bantu bavula bakebewa kulangulukishapo pa byakonsha kufumamo mu bintu byo babena kuba nangwa byo babena kukeba kuba, jino jishinda jakonsha kwingila bingi bulongo. Byambo bya Mana kitango 7 byapana kya kumwenako kyawama bingi pa kino. Kyalumbulula bingi bulongo nsongwalume kitabilambijinga ‘wabujile maana’ (kilengela bintu kubiwa) byo echiine kala na mwanamukazhi pite ne kwiletelela bya malwa byakatazha (bifumamo).—Mana. 7:7.

Pa kuba’mba kishinka kyumvwanyikishe, mwakonsha kupusanya bintu byatama bimwekela bantu bakankalwa kwenda mu mashinda a Yehoba ku bintu byawama byo bamona aba bamumvwina. Byo bamutangijile ku mupashi wa Yehoba, Mosesa byo byo aubile pa kwamba ku mukoka wa bena Isalela saka bakyangye kutwela mu Ntanda ya Mulaye.—Mpitu., kita. 28.

Kimye kimo mwakonsha kutendeka mwisambo wenu kupichila mu kwamba pa kyamwekele (kintu kifumamo), apa bino ne kutongola (kyalengejile) kyokyo kintu kwikyuba. Kino javula kivwangamo kwamba pa lukatazho ne bya kwilupwisha.

Lukatazho ne bya kwilupwisha. Umvwe mu mwingilo wa mu bujimi kemwisambe pa lukatazho lwaikazha bantu bufinda ne kwamba’mba kokiji kintu kikelupwisha, kyakonsha kulengela muntu kukeba kumvwa. Kampe yenu mwatongola lolo lukatazho nangwa kampe aye ye wilutongola.

Luno lukatazho lwakonsha kwikala ene mambo bantu o bakotela ne kufwa, bumbanzhi kyo bwavujila nangwa nshiji o yasampukila ne pakatele. Kechi kikebewa kwamba byavula bya kumwesha’mba ano makatazho ko aji ne, mambo ayukanyikilwa jimo. Anweba tongolaitu lukatazho ne kulumbulula kine kintu kyo aamba Baibolo amba kyo kikelupwisha.

Kimye kimo lukatazho lwakonsha kwikalatu lwa mwine muntu nabiji makatazho aji na nsemi wabula mwina kwanji, kulefulwa na mambo a misongo ikatampe, nangwa malwa o ajimo muntu na mambo a kumwikazha bufinda ku mukwabo. Pa kuba’mba mumukwashe, mwafwainwa kukyumvwa byo abena kwamba. Baibolo wapana mabulañano awama bingi pa ano makatazho onse. Pano bino, afwainwa kwiengijisha na milangwe. Umvwe mukeba’mba mwisambo wenu amukwashe kya kine awo muntu, mwafwainwa kwamba kintu kibena kukebewa. Lumbululai kine kintu kyo mubena kwisambapo, kana kumwesha kintu kyakonsha kupwisha lukatazho kikupu nyi, inyi kana kyakonsha kwilukepeshakotu, nangwa kana kulumbulula kintu kyakonsha kukwasha kuchinchika lolo lukatazho lukabula kupwa mu buno bwikalo bujipo. Mu jishinda jikwabo, monai kuba’mba Binembelo byo mubena kwingijisha bibena kukosesha kyokyo kishinka kyo mubena kwambapo. Umvwe ne, akyo kintu kyo mwatongola’mba kyo kya kupwishishamo lolo lukatazho kechi kyakonsha kumukwasha ne.

Kutanchika mu ndonda. Bishinka bimo bimweshatu abyo bine’mba byakonsha kwambiwa mu ndonda. Kya kumwenako, mu buku wa Kulupuka, Binkunka Jikumi byatanchikwa kwesakana na monka mo byamwekejilenga. Mu Kitango 11 kya Bahebelu, mutumwa Paulo watanchika mu ndonda banabalume ne banabakazhi ba lwitabilo.

Umvwe mwashimikizha mu ndonda bintu byamwekele kunyuma, kyakonsha kukwasha bantu bo mubena kwambako kumvwisha bintu bimo byo byaubiwenga. Kino kingila ne ku bintu bibena kubiwa ano moba ne byanembwa mu Baibolo. Mu jino jishinda, ko kuba’mba mubena kwingijisha mashinda abiji pa kimye kimo, kulondolola mu ndonda bintu byamwekanga kunyuma kabiji ne kulumbulula kibilengelanga kubiwa kabiji ne byafumangamo. Umvwe mukeba kwamba pa bintu Baibolo byo aamba’mba bikamweka kulutwe, bantu bo mubena kwambako bakomvwisha ne kubula kwibilubamo umvwe mwibyamba mu ndonda.

Kwamba bintu mu ndonda kechi kulumbulula’mba kimye kyonse mwafwainwa kutatwila ku ntendekelo ne. Kimye kimo mwakonsha kutatwilatu kushimikizha jishimikila po jawamina. Kya kumwenako, umvwe mubena kushimikizhapo kyamwekele kimo, mwakonsha kutendekela pa kimye muntu umo kyo bamwesekele na mambo a bulumbuluke bwanji kwi Lesa. Panyuma ya kwamba pa kyokyo kimye, mwakonsha pano kutendeka kwamba mu ndonda bintu byaubiwenga kufika ku kyokyo kimye kyo bamwesekejilemo.

Kwingijishatu Bishinka Byafwainwa. Nangwa bishinka byo mwanengezha bikale byepi nangwa byepi, mwafwainwa kumona’mba mwaambakotu bibena kukebewa kwapwa. Kishina kya jashi jenu kyo kyafwainwa kwimukwasha kuyuka bishinka byo mwafwainwa kusala. Mwafwainwa ne kulanguluka pa bantu bo mukambangako. Kishinka kyakonsha kuwama ku bantu bamo kechi kyakonsha kuwama ku bantu bakwabo ne. Kabiji mwafwainwa ne kumona’mba bishinka byo mwasala bikemukwasha kufikizha nkebelo yenu yo mubena kwambila jashi. Inge ne, jashi jenu nangwa jiwamepotu byepi kechi jikakwasha bantu ne.

Pa kupesapesa, mwakonsha kutana bishinka byawama bingi byakwatankana na mutwe ye mubena kupesapesapo. Pano mwafwainwa kusalamo binga byo mukamba? Umvwe mwaamba bishinka byavula ku bantu, nkebelo ya jashi jenu kechi ikomvwanyika ne. Bantu bavulukako bishinka bicheche byaambiwa bulongo kukila bishinka byavula byaambiwa lubilo. Kino kechi kibena kulumbulula’mba kechi mwafwainwa kubula kubikamo byambo byakonsha kuwamisha jashi ne. Pano bino, kechi byafwainwa kuvujisha kya kuba byalengela ne bishinka kubula kumvwanyika ne. Akimonai byambo bya uno mutundu byo bebibikilemo mu Baibolo mu Mako 7:3, 4 ne Yoano 4:1-3, 7-9.

Pa kufuma pa kishinka kimo kuya pa kikwabo, kwibikulakanyanga kya kuba bantu bo mubena kwambako bashalamo ne. Pa kuba’mba milanguluko ilondankanenga bulongo, kyakonsha kuwama umvwe kemusongozhanye mulanguluko umo ku mukwabo. Mwakonsha kwiisongozhanya kupichila mu kwingijisha kipelu nangwa kwamba mukuku wa byambo yense ubena kumwesha lukwatankano luji pakachi kayo. Mu milaka yavula, byambo nangwa bipelu bipi byakonsha kwingila kumwesha milanguluko yalondelapo byo yakwatankana na yafumako.

Kwingijishatu bishinka bibena kukebewa ne kwibinengezha bulongo, kukemukwasha kulumbulula bintu byo mukeba bantu kumvwa.