Mambo ka o Twafwainwa Kulaminanga Kimye?
KULAMA kimye nangwa kufika pa kimye kyafwainwa kechi kwapela ne. Bintu bitulengela kubula kulama kimye byavwangamo kwenda miseke yalepa, kuvula kwa myotoka mu mikwakwa ne mitanchi ya bintu bikebewa kuba kimye kyonse. Nangwa byonkabyo, kulama kimye kwanema bingi. Kyakumwenako, muntu ufika bukiji pa nkito bamuketekela bingi kabiji wingila bulongo. Pakuba awa ukelwa pa nkito wakonsha kulengela bakwabo kubula kwingila bulongo kabiji wakonsha ne kulengela bintu kubula kwenda bulongo pa nkito. Kukelwa kwakonsha kulengela mwana wa sukulu kushala pa bintu bimo bifunda bakwabo kabiji ne kubula kuyuka byavula. Muntu inge wakankalwa kulama kimye kyo bamutongwela kuya ku kipatela nangwa kumonañana na dokotala utala pa meno, wakonsha kulubankanya mutanchi wa kubukilwamo.
Pano bino, mu mapunzha amo bantu kechi bamona amba kulama kimye kwanema ne. Inge twikala mu ano mapunzha, ne atweba twakonsha kwikala na muteeto wa kukelwa. Inge byo byo kiji, kyanema bingi kwikala na muteeto wa kulama kimye. Kuyuka buneme bwa kulama kimye kuketukwasha bingi kulondela kimye pa kuba bintu. Bishinka ka bimo byakonsha kwitulengela kulama kimye. Twakonsha kushinda byepi makatazho akonsha kwitulengela kukankalwa kulama kimye. Kabiji mfweto ka yakonsha kufuma mu kulama kimye?
Yehoba ke Lesa Ulama Kimye
Kishinka kikatampe kitulengela kukebesha kulama kimye ke kya kuba’mba tusaka kulondela Lesa ye tupopwela. (Efi. 5:1) Yehoba ye wakumwenako wetu wawama mu kulama kimye. Kechi ukelwa ne. Ulondela bingi mutanchi wanji pa kufikizha nkebelo yanji. Kyakumwenako, Yehoba byo afuukwilepo konauna bantu ba mu ntanda babulanga kumwakamwa na muyulo, waambijile Nowa amba: “Ifikile obe mwine bwato bwa mapulanga a kichi kya ngofela.” Kimye kya muyulo byo kyanangijilenga, Yehoba waambijile Nowa kutwela mu bwato ne kumubula amba: “Pa kupita moba atanu na abiji amiwa nkanokesha mvula pano pa ntanda moba makumi ana, mute ne bufuku, kabiji byonse biji na bumi byo nalengele nkebyonaunapotu pelu! pano panshi.” Pa kimyetu kyafwainwa, byo ‘papichile moba atanu na abiji mema a muyulo aishile pano pa ntanda.’ (Nte. 6:14; 7:4, 10) Fwanyikizhai kyakonsheshe kumwekela Nowa ne kisemi kyanji inge kya kuba kechi batwelele mu bwato pa kimye kyafwainwa ne. Byonka biji Lesa ye bapopwelanga, ne abo balamine kimye.
Byo papichile myaka 450 panyuma ya Muyulo, Yehoba waambijile mushakulu Abalahama amba ukekala na mwana wa mulume mukasemenwa Lukunwa walayilwe. (Nte. 17:15-17) Lesa waambile amba Izaka ukasemwa “pa kyonka kino kimye mwakawa.” Nanchi kino kyaubiwe nyi? Binembelo bitubula amba: “Sala waimichile ne kusema mwana wa mulume kwi Abalahama, monka mu bukote bwanji pa kyonkakya kimye kyo bamulayile.”—Nte. 17:21; 21:2.
Mu Baibolo muji byakumwenako byavula bimwesha Lesa byo alamanga kimye. (Yele. 25:11-13; Da. 4:20-25; 9:25) Baibolo witubula kutengela juba ja luzhachisho jibena kwiya jo akaleta Yehoba. Nangwa kya kuba ku meso a bantu jimweka nobe ‘jabanda,’ betulaya kuba’mba ‘kechi jikabanda ne.’—Ha. 2:3.
Kulama Kimye Kwanema bingi mu Mpopwelo
Banabalume bena Isalela bonse bafwainwe kutanwako ne kufika ku ‘bijiilo byatongwelwe bya Yehoba’ pa kimye kyafwainwa. (Levi 23:2, 4) Kabiji Lesa wayukile ne kimye kyafwainwe kupainwamo bitapisho bimo. (Lupu. 29:38, 39; Levi 23:37, 38) Nanchi kino kechi kimwesha amba Lesa ukeba bakalume banji kulamanga kimye mu mpopwelo yabo nenyi?
Mu myaka kitota kitanshi mutumwa Paulo byo afunjishe bena Kolinda pa mambo a kupwila kwa bena Kilishitu byo kwafwainwe kubiwanga, wibatundaikile amba: “Bintu byonse byubiwe na mushingi ne mo byalondakena.” (1 Ko. 14:40) Ne kupwila kwa bena Kilishitu kwafwainwe kutendekanga pa kimye kyatongwelwe. Ne lunotu Yehoba umona kuba amba kulama kimye kwanema. (Mala. 3:6) Pano bintu ka byo twafwainwa kuba pa kuba amba tufikenga bukiji ku kupwila kwa bwina Kilishitu?
Byo Twafwainwa Kuba pa Kuba’mba Tulamenga Kimye
Bamo batana kuba amba kwinengezhezha jimo kwibakwasha bingi. (Mana 21:5) Kyakumwenako, umvwe tukeba kuya ku mpunzha imo ko twafwainwa kufika pa kimye kyatongolwa, abya twakonsha kutendekako lwendo pa kimye kyo twamona kuba’mba tusakukelwa nyi? Nanchi kechi kyawama kutendekelako jimo lwendo saka kukiji kimye kuba’mba nangwa pamweka ‘bintu bisolomokatu’ twabula kukelwa nenyi? (Sapwi. 9:11) Nsongwalume walamanga kimye wa jizhina ja José waambile amba: “Kintu kyakonsha kukwasha muntu pa kuba amba afikenga pa kimye kyafwainwa ko abena kuya ke kuyuka kimye kyo afwainwa kwenda pa yewo museke.”a
Ku bamo kyakonsha kuwama kunengezhezha jimo kukomboka bukiji pa nkito pa kuba amba babulenga kukelwa ku kupwila kwa bwina Kilishitu. Bino byo byaubile ne Kamonyi umo mu Ethiopia byo ayukile amba wakonsheshe kukelwa ku kupwila kwa kipwilo na maminiti 45 na mambo a kupimpulwa kwa kimye kya kwingijilamo. Wisambile na mukwabo mobengijila nkito kuba amba eyenga bukiji na kumukombola mu moba o bekelamo na kupwila. Kabiji uno Kamonyi naye waswile kwingijilako mukwabo maola akwabo atanu na abiji.
Umvwe tuji na baana babacheche, kyashupa bingi kufika bukiji ku kupwila. Mutembo wa kunengezha baana ke wa bainabo, pano bino ne ba mu kisemi bakwabo nabo bafwainwa kukwashañana. Nsemi wamukazhi mwina Mexico wa jizhina ja Esperanza uji na baana batanu ne basatu. Baji na myaka ya kusemwa pakachi ka 5 ne 23. Esperanza walondolola kisemi kyanji byo kifika bukiji amba: “Baana bami babakazhi bakomako bankwasha kunengezha baana babacheche. Kino kindengela kupwisha kwingila mingilo ya mu nzubo ne kwinengezha ami mwine kuya na kupwila pa kimye kyafwainwa.” Kino kisemi kyanengezha kimye kya kutendekelamo kufuma pa nzubo, kabiji bonse bakwatankana bingi pa kuba’mba balamenga kimye.
Kumwenamo mu Kulama Kimye mu Mpopwelo Yenu
Kulanguluka pa bintu byawama bifuma mu kufika bukiji ku kupwila kwa bwina Kilishitu kwakonsha kwitutundaika kutwajijila kwibikishako kulama kimye. Nsongwakazhi wa jizhina ja Sandra, watemwa kufika bukiji ku kupwila waamba amba: “Kyo natemenwa kufika bukiji ke kya kuba amba ngikalako na kimye kya kwimuna balongo ne banyenga, kwisamba nabo ne kwibayuka bulongo.” Umvwe twafika bukiji pa Nzubo ya Bufumu, twakonsha kumwenamo mu kuteleka ku byachinchika bakwetu baiya na kupwila ne byo bengila mu bukishinka. Umvwe ketutanweko ne kwisamba misambo itundaikañana, ne atweba twakonsha kwibalengela balongo ne banyenga yetu kumweshanga “butemwe ne mingilo yawama.”—Hebe. 10:24, 25.
Lwimbo ne lulombelo lwa kushinkwila pa kupwila kwa bwina Kilishitu byanema bingi mu mpopwelo yetu. (Sala. 149:1) Nyimbo yetu itota Yehoba, kwituvululamo byubilo byo twafwainwa kwikala nabyo ne kwitutundaika kusapwilanga na lusekelo. Nga lulombelo lwa kushinkwila kupwila lwingila nkito ka? Kimye kya kala Yehoba watelele nzubo yanji amba “Nzubo ya lulombelo.” (Isa. 56:7) Lelo jino tukonkana ku kupwila kwetu na kulomba kwi Lesa. Lulombelo lwa kushinkwila kupwila kechi lwitukwashatu kulomba lutangijilo ne mupashi wazhila kwapwa ne, bino lunengezha milanguluko ne michima yetu kutambwila byambo byo tusakufunda. Twafwainwa kwibikishako kufika bukiji ku kupwila kwetu lwimbo ne lulombelo lwa kushinkwila saka bikyangye kubiwa.
Pa kwamba pa kimulengela kufika bukiji ku kupwila, Helen wa myaka ya kusemwa 23 waambile amba: “Ndanguluka namba jo jishinda ja kumwesheshamo butemwe bwami pe Yehoba mambo ye unengezha byonse byo tufunda, kubikakotu ne lwimbo ne lulombelo lwa kushinkwila.” Nanchi ne atweba kechi byo byo twafwainwa kwibimonanga bino bintu nenyi? Ee, byo byo twafwainwa kwibimonanga. Onkao mambo, twayai twibikengako kulama kimye mu bintu byonse byo tuba, kikatakata pa kupopwela Lesa wetu wa kine.
[Tubyambo twa mushi]
a Mazhina apimpulwa.
[Kipikichala pa peja 26]
Inengezhezhainga jimo
[Kipikichala pa peja 26]
Tendekelaingako jimo lwendo na mambo a ‘bintu bisolomokatu’
[Bipikichala pa peja 26]
Mwenaingamo mfweto mu kufika bukiji ku kupwila