Mambo a Yehoba o Omi Bishinka Bikatampe Kufuma mu Nkalata Yanembejilwe Bena Loma
MUTUMWA Paulo byo ajinga pa lwendo lwanji lwa busatu lwa bumishonale nobe mu 56 C.E., wafikile mu muzhi wa Kolinda. Waumvwine’mba bena Kilishitu Bayudea ne Bangiliki mu Loma baikele na milanguluko yapusana ya bintu. Byo akebele kwibakwatankanya pamo mwi Kilishitu, Paulo wibanembejile nkalata.
Ino nkalata yo anembejile bena Loma, Paulo walondolwelemo bantu byo bafwainwa kubingishiwa kabiji ne byo bafwainwa kwikalanga. Ino nkalata ne atweba itulengela kumuyuka Lesa bulongo ne Mambo anji, kabiji yaamba pa lusa lwa Lesa, ne kutumbijika mwingilo wa Kilishitu ku lupulukilo lwetu.—Hebe. 4:12.
MUNTU WAKONSHA KUBINGISHIWA BYEPI?
Paulo wanembele’mba: “Bonse balenga mambo, kabiji bapelelelatu ne kufika ku lukumo lwa Lesa ne; pa kubinga bebabingishatu ku bupe bwanji [Lesa] monka mu bukuzhi bwa mwi Kilishitu Yesu.” Kabiji Paulo waambile’mba: “Muntu ubingila ku lwitabilo pa kubula mingilo ya mu Mizhilo.” (Loma 3:23, 24, 28) Na mambo a lwitabilo mu “lubingisho,” bena Kilishitu bashingwa ne ba mu “jibumba jikatampe” ja ‘mikooko ikwabo’ bakonsha ‘kubingishiwa.’ Bena Kilishitu bashingwa bekala na bumi bwa mwiulu bwa kulama pamo ne Kilishitu, kabiji jibumba jikatampe bekala balunda nanji Lesa, ne kwikala na luketekelo lwa kupuluka “malwa akatampe.”—Loma 5:18; Lum. 7:9, 14; Yoa. 10:16; Yako. 2:21-24; Mat. 25:46.
Paulo waipwizhe’mba: ‘Byo twabulwa kwikala ba mu Mizhilo ne byo twaikala pano ke ba mu bupe [nangwa’mba byo twaubilwa lusa] tulenge mambo nyi?’ Wakumbwile’mba: “Ine kabiji, akyo ne.” Paulo walondolwele’mba: “Mwi bazha . . . , ba bundengamambo bwa kumwenamo lufu, nangwa mwi ba lukokelo lwa kumwenamo bololoke.” (Loma 6:15, 16) Waambile’mba: “Pakuba umvwe mwaipaya na Mupashi byubilo bya mubiji, mukekala na bumi.”—Loma 8:13.
Mepuzho a mu Binembelo Akumbulwa:
1:24-32—Nanchi byubilo byatama byaambiwapo pano byajinga bya Bayudea nyi, inyi Bangetila? Nangwa kya kuba bino byambo byakonsha kwingila ku mabumba onse abiji, bino Paulo waambilenga mu kushinkamika ku bena Isalela ba kala basendukile mu lwitabilo. Nangwa kya kuba bayukile mizhilo yaoloka ya Lesa, bino ‘bakaine kwikala na maana a kuyuka Lesa.’ Onkao mambo bajinga na byubilo byatama.
3:24, 25—Nga “bukuzhi [bwapainwe] mwi Kilishitu Yesu” bwapwishishe byepi “mambo alengelwe kala” saka bukyangye kupanwa ne? Bungauzhi butanshi bwa Bumesiasa bwanembwa pa Ntendekelo 3:15, bwafikizhiwe mu 33 C.E. kimye Yesu kyo bamwipaile pa kichi kya lumanamo. (Nga. 3:13, 16) Nangwa byonkabyo, kimye Yehoba kyo aambile buno bungauzhi, kyajingatu nobe bukuzhi bwapainwe kala, mambo kafwako nangwa kimo kyakonsha kulengela Lesa kubula kufikizha nkebelo yanji ne. Onkao mambo, pa mambo a kitapisho kya kwa Yesu Kilishitu kyaishile kupanwa, Yehoba wakonsheshe kulekelako mambo a baana ba kwa Adama baikelenga na lwitabilo mu uno mulaye. Kabiji bukuzhi bukalengela kukekale lusanguko lwa boba bajingako kimye kya kwa Yesu saka kikyangye kufika.—Byu. 24:15.
6:3-5—Kubatizhilwa mwi Kilishitu Yesu ne kubatizhilwa mu lufu lwanji kulumbulula ka? Yehoba byo ashinga baana ba bwanga ba kwa Kilishitu na mupashi wazhila, kibalengela kukwatankana ne Yesu ne kwikala lubaji lwa kipwilo, ko kuba’mba mubiji wa Kilishitu, kabiji aye ye Mutwe. (1 Ko. 12:12, 13, 27; Kolo. 1:18) Kino kyo kilumbulula kubatizwa kwabo mwi Kilishitu Yesu. Kabiji bena Kilishitu bashingwa ‘babatizhilwa mu lufu lwa [Kilishitu]’ mu jishinda ja kuba’mba bekala bwikalo bwa bukitapisho, kabiji bakana luketekelo luji lonse lwa kwikala panopantanda. Onkao mambo, lufu lwabo ke lwa bukitapisho, byonka byajinga lufu lwa kwa Yesu, nangwa kya kuba lufu lwabo kechi lupana bukuzhi ne. Kuno kubatizhilwa mu lufu lwa Kilishitu kupwatu inge bafwa ne kusangulwa ku bumi bwa mwiulu.
7:8-11—‘Bundengamambo bwamwene byepi mwa kubila na mukambizho’? Mukambizho wakwashishenga bantu kuyuka bundengamambo byo buji, kabiji kino kibalengejilenga kubula kulubamo’mba bandengamambo. Kyafuminemo, bamwene bundengamambo bo balengele, kabiji bantu bavula po po baishile kuyuka amba balenga mambo. Onkao mambo kyakonsha kwambiwa’mba bundengamambo bwamwene mwa kubila na Mukambizho.
Lufunjisho Kotuji:
1:14, 15. Tuji na bishinka byavula bingi byafwainwa kwitulengela kusapwila mambo awama na mukoyo. Kishinka kimo ke kya kuba’mba, tuji na kikoloto ku bantu bapotelwe na mashi a kwa Yesu, kya kwibakwasha kumuyuka Lesa ne nkebelo yanji.
1:18-20. Bantu babula kupopwela Lesa kabiji babula koloka ‘bulaka bwibashinka,’ mambo byubilo bya Lesa bibula kumweka byamwekela mu bilengwa.
2:28; 3:1, 2; 7:6, 7. Panyuma ya kwamba byambo byazhingijishe Bayudea, Paulo wabwelele waamba byambo bya kwibanekenya muchima. Ne atweba twafwainwa kuyuka mwakubila bintu bulongo.
3:4. Umvwe byamba bantu byapusana na byaamba Lesa mu Mambo anji, atweba twitabizha kuba’mba, “Lesa ekale wa bukine” kupichila mu kuketekela byambo bya mu Baibolo ne kubila monka mukebela Lesa. Kupichila mu kwingila na mukoyo mwingilo wa kusapwila Bufumu ne kulenga baana ba bwanga, twakonsha kukwasha bantu kuyuka amba, Lesa waikala wa bukine.
4:9-12. Lwitabilo lwajinga na Abalahama lwatelelwe amba bololoke kala kene saka akyangyetu ne kutwela mu mukanda byo afikizhe myaka ya kusemwa 99. (Nte. 12:4; 15:6; 16:3; 17:1, 9, 10) Mu jino jishinda, Lesa wamwesheshe kintu kilengela muntu kutelwa’mba waoloka.
4:18. Luketekelo lwanema bingi mambo lukosesha lwitabilo.—Hebe. 11:1.
5:18, 19. Paulo walondolwele bingi bulongo kwa kubula kuvuzha byambo pe Yesu byo ajinga nobe Adama, kabiji kino kyamulengejile Paulo kulumbulula bulongo ene mambo muntu umo kyo akonsha “kupana mweo wanji ke kya kukula bavula.” (Mat. 20:28) Kuyuka mwakwambila ne kubula kuvuzha byambo o mashinda awama kufunjishishamo bulongo.—1 Ko. 4:17.
7:23. Bibese bya mubiji nabiji maboko, maulu, ne lujimi byakonsha ‘kwituleta mu buzha bwa muzhilo wa bundengamambo,’ onkao mambo twafwainwa kuyuka mwa kwibingijishisha bulongo.
8:26, 27. Umvwe twaikala na makatazho akilamo kutama kya kuba twakankalwa ne bya kulomba, “mupashi witulombela.” Kepo Yehoba aye ‘umvwa milombelo,’ witabizha milombelo yayila monka mo akebela yanembwa mu Mambo anji nobe ibena kufuma kwi atweba.—Sala. 65:2.
8:38, 39. Bya malwa, bilengwa byatama bya mupashi, ne makafulumende a bantu kechi byakonsha kulengela Yehoba kuleka kwitutemwa ne, kabiji kechi byakonsha kwitulengela ne atweba kuleka kumutemwa Yehoba ne.
9:22-28; 11:1, 5, 17-26. Bungauzhi bwavula bwaamba pa kubwezhiwa kwa bena Isalela bwafikizhiwa na kipwilo kya bena Kilishitu bashingwa, ‘bo aita, kechi mu Bayudea bonka ne, ne mu Bangetila pamo.’
10:10, 13, 14. Umvwe twamutemwa Lesa ne kutemwa bantu kabiji twaikala ne na lwitabilo lwakosa mwi Yehoba ne mu milaye yanji, byakonsha kwitutundaika kuswikwa na mwingilo wa bwina Kilishitu.
11:16-24, 33. ‘Lusa ne kushinta kwa Lesa’ byaesakana bingi bulongo. Ee, “Aye Jibwe, mingilo yanji yalumbulukatu; mambo mashinda anji onse o aoloka.”—Mpitu. 32:4.
KWIKELA MONKA MWAYILA KUBINGISHIWA KWETU
Paulo waambile’mba: “Byonkabyo anwebakwetu, nemusashijila na bya lusa lwa Lesa, namba, mulambule mibiji yenu, ke kitapisho kyumi, kyazhila, kyaitabilwa kwi Lesa, ko kunemeka Lesa kwenu kwa mu muchima.” (Loma 12:1) Kyambo kya kuba’mba “byonkabyo,” nangwa’mba bena Kilishitu byo babingishiwa na mambo a lwitabilo lwabo, kyamwesha kuba’mba byambo byalondejilepo byaambile Paulo byafwainwe kwibafika pa muchima wabo bene, pa mambo a bakwabo, ne pa mambo a kafulumende.
Paulo wanembele’mba: ‘Naambila . . . bonse ba mwi anweba, namba, kechi mwilanguluke kukilapo po mwafwainwa kwilangulukila ne.’ Wapaine lujimuno amba: “Butemwe [bwenu] bwikale bwa kubula bujimbijimbi.” (Loma 12:3, 9) “Bantu bonse banekenene bakulumpe balama kyalo.” (Loma 13:1) Mu bintu bikebewa mwine muntu kwingijisha jiwi ja mu muchima wanji, watundaikile bena Kilishitu ‘kubula kwizhachisha bene na bene.’—Loma 14:13.
Mepuzho a mu Binembelo Akumbulwa:
12:20—‘Tubika byepi mujilo pa mutwe’ wa mulwanyi? Mu kimye kya kala, babikanga kyela mu kintengwa babwela babika makala a mujilo peulu ne panshi. Kyuya kya peulu kyasungululanga kyela ne kufumyako biko. Popamotu, ne atweba tubika mujilo pa mutwe wa mulwanyi kupichila mu kumubila bintu byawama pa kuba’mba apimpule byubilo byanji ne kwikala na muchima ne byubilo byawama.
12:21—‘Tushinda byepi bubi na byawama’? Jishinda jimo jo tubilamo bino ke kupichila mu kuchinchika ne kwingila mwingilo witupa Lesa wa kusapwila mambo awama a Bufumu kufikatu ne kimye mwine Yehoba kyo akamba’mba pano kyapwa.—Mako 13:10.
13:1, NW—Mu ñanyi jishinda bakulumpe balama kyalo mo ‘bebaswisha kwikalapo kwi Lesa mu bifulo byabo bicheche’? Bakulumpe balama kyalo ‘bebaswisha kwikalapo kwi Lesa mu bifulo byabo bicheche’ mu jishinda ja kuba’mba Lesa ye wibetabizha kulama, kabiji bimye bimo, bukalama bwabo bwaambiwepo na Lesa. Kino kyamweshiwa mu byaambijile jimo Baibolo pa mambo a kibelengelo kya bakalama.
Lufunjisho Kotuji:
12:17, 19. Kushinkanya kibi na kibi kikwabo kimwesha’mba tubena kwingila mwingilo wafwainwa kwingilatu Yehoba kwapwa. Ke kwijantula umvwe ‘twashinkanya kibi na kibi kikwabo’!
14:14, 15. Kechi twafwainwa kufichisha mulongo wetu ku muchima nangwa kumutuntwisha kupichila mu kajo nangwa bya kutoma byo twamupa ne.
14:17. Kwikala na bulunda bwawama na Lesa kechi kwaimena pa kajo kaja muntu ne bya kutoma ne, nangwa kajo ko abula kukeba kuja ne bintu byo abula kukeba kutoma ne. Kwaimena pa kwikala baoloka, ba mutende, kabiji balusekelo.
15:7. Twafwainwa kutambwila bantu bonse bakeba kufunda bukine mu kipwilo ne kusapwila mambo a Bufumu ku bonse bo tutana kwakubula kumwesha misalululo ne.
[Kipikichala pa peja 31]
Nanchi bukuzhi bwakonsha ne kwingila mwingilo wa kulekelako muntu bundengamambo bo aubile bukuzhi saka bukyangye kupanwa nyi?