BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • mwbr24 September pp. 1-14
  • Byambo Bikwabo bya mu “Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo”

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Byambo Bikwabo bya mu “Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo”
  • Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo—2024
  • Tumitwe tucheche
  • SEPTEMBER 2-8
  • SEPTEMBER 9-15
  • SEPTEMBER 16-22
  • SEPTEMBER 23-29
  • SEPTEMBER 30–OCTOBER 6
  • OCTOBER 7-13
  • OCTOBER 14-20
  • OCTOBER 21-27
  • Nanchi kino kibena kulumbulula’mba pa kukopolola byambo bya mu Baibolo kechi balubankenyepo nenyi?
  • Twayuka byepi kuba’mba kechi kukiji mo balubankenye mwavula pa kukopolola byambo biji mu Baibolo ne?
  • Ñanyi bishinka bikwabo bitukwasha kuketekela kuba’mba Baibolo bamutuntulula bingi bulongo?
  • OCTOBER 28–NOVEMBER 3
Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo—2024
mwbr24 September pp. 1-14

Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo

© 2024 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

SEPTEMBER 2-8

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA MASALAMO 79-81

Mweshainga byo Mwatemwa Jizhina ja Yehoba ja Lukumo

w17.02 9 jifu. 5

Bukuzhi ‘Bupe Bwalumbuluka Kufuma kwi Shetu’

5 Twakonsha kumwesha byepi amba twatemwa jizhina ja Yehoba? Twakonsha kumwesha kino mu byubilo byetu. Yehoba ukeba’mba twikale bazhila. (Tangai 1 Petelo 1:15, 16.) Kino kibena kulumbulula’mba twafwainwa kupopwelangatu Yehoba bunke bwanji ne kumukookela na muchima yense. Nangwatu betumanyike, twafwainwa kwibikako kulondela mafunde anji aoloka ne mizhilo yanji. Inge twatwajijila kuba byaoloka, kyeya kyetu kimweka ku bantu bonse ne kuleta lukumo ku jizhina ja Yehoba. (Mat. 5:14-16) Inge twaikala bantu bazhila, tumwesha’mba mizhilo ya Yehoba yawama ne kushiina Satana amba wa bubela. Inge twatamisha, twafwainwa kulapila kufuma panshi ya muchima ne kuchinuzhuka byubilo byashikwa Yehoba.​—Sala. 79:9.

ijwbv 3 mafu. 4-5

Loma 10:13​—“Kwita pa jizhina ja Nkambo”

Mu Baibolo byambo bya kuba’mba “kwita pa jizhina ja Yehoba” byavwangamo byavula. Kechi bilumbululatu kuyuka jizhina ja Lesa ne kwijingijisha pa kumupopwela ne. (Salamo 116:12-14) Kilumbulula kuketekela Lesa ne kukeba bukwasho kwi aye.​—Salamo 20:7; 99:6.

Yesu Kilishitu wanemekele bingi jizhina ja Lesa. Byambo bitanshi byo aambile mu lulombelo lwanji lwa kumwenako waambile’mba: “Tata wetu wa mwiulu jizhina jenu jizhile,” nangwa’mba jitumbijikwe. (Mateo 6:9) Yesu waambile ne kuba’mba twafwainwa kumuyuka Yehoba, kumukookelanga, ne kumutemwa bingi mwine mwina jino jizhina pa kuba’mba tukatambule bumi bwa myaka ne myaka.​—Yoano 17:3, 6, 26.

Bishinka Bikwabo Byanema

it-2 111

Yosefwa

Jizhina ja Yosefwa Jatumbijikilwe Bingi. Yosefwa bamunemekele bingi pa baana ba kwa Yakoba. Onkao mambo, kyaijilemo bingi kimye kimo jizhina janji kwijingijisha kwimenako mikoka yonse ya bena Isalela. (Sl 80:1) Nangwa kwimenako bonse bayile ku bufumu bwa ku buyeke bwa bena Isalela. (Sl 78:67; Am 5:6, 15; 6:6) Jizhina janji bejambapo ne mu bungauzhi bwa mu Baibolo. Mu kimwesho kya bungauzhi kyamwene Ezikyo, Yosefwa bamwambapo amba ukekala na mapunzha abiji. (Ezi 47:13) Kabiiji pa bibelo bisatu bya muzhi utelwa’mba, “Yehoba uji monka,” kimo kitelwa’mba Yosefwa. (Ezi 48:32, 35) Kabiji pa kwamba pa kukwatankanya bantu ba Yehoba, Yosefwa bamutela’mba Mfumu pa kwamba pa lubaji lumo lwa bufumu, kabiji Yuda ye mfumu wa lubaji lukwabo lwa bufumu. (Ezi 37:15-26) Bungauzhi bwaawile ngauzhi Obadiya bwamba pa “ba mu nzubo ya kwa Yosefwa” kuba’mba bakatolamo lubaji pa konauna “ba mu nzubo ya kwa Isao.” (Ob 18), Kabiji bungauzhi bwanembele Zekaliya bwaambile pe Yehoba byo akapokolola “ba mu nzubo ya kwa Yosefwa.” (Zek 10:6) Kabiji Yosefwa ye ye babajila pa mikoka ya bena Isalela ba ku mupashi, kechi Efelaimu ne.​—Lum 7:8.

Yosefwa byo bamutongola pa Lumwekesho 7:8, kimwesha’mba bungauzhi bwaambile Yakoba kimye kyo afwilenga, bwaambilenga pa bena Isalela ba ku mupashi. Onkao mambo, kyailamo kuba’mba Lesa wa kwa Yakoba, Aye Yehoba wa bulume bonse, watumine Kilishitu Yesu kwiya kwikala Kafunga Wawama wapaine bumi bwanji ne kufwila “mikooko yanji.” (Yoa 10:11-16) Kabiji Yesu Kilishitu ye jibwe ja pa jikonka ja kitendekesho paimena nzubo ya Lesa muji bena Isalela ba ku mupashi. (Efi. 2:20-22; 1 Pe 2:4-6) Uno Kafunga kabiji jibwe, uji ne Lesa wa Bulume bonse.​—Yoa 1:1-3; Byu 7:56; Heb 10:12; Esakanyaiko Nte 49:24, 25.

SEPTEMBER 9-15

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA MASALAMO 82-84

Santainga pa Mwingilo ye Mwingila mu Jibumba ja Yehoba

wp16.6 8 mafu. 2-3

Byo Tufunjilako ku Bañonyi

Bantu baikalanga mu Yelusalema bayukile bingi bulongo tumimbya. Mambo twalengelanga binsa mu jizezelo ja kishimikwa. Tumo twalengejile binsa ku nzubo ya Lesa yashimikile Solomone. Tuno tumimbya twalengenga binsa ku nzubo ya Lesa pa mwaka pa mwaka twazhikijilwanga kabiji twana twato twakomanga bulongo.

Mwana wa kwa Kola wanembele Salamo 84 waingijilanga pa nzubo ya Lesa mulungu umo pa bañondo batanu na umo. Wamonanga binsa mu kipango kya nzubo ya Lesa. Wakebanga bingi kwikalamo kikupu nobe tuno tumimbya twalenganga binsa mu bipango bya Yehoba. Waambile’mba: “Byo natemwapo tente wenu wa lusambakeno, anweba Yehoba wa mabumba! Muchima wami yense utonga, kine nkebesha bingi kwikala mu bipango bya Yehoba. . . Mambo ne kañonyi kataana mwa kwikala konkakwa ne kamimbya kalenga kinsa, mokalamina twana twako kwipi na kya kusokelapo bitapisho kyenu, anweba Yehoba wa mabumba, Mfumu wami kabiji Lesa wami!” (Salamo 84:1-3) Nanchi ne atweba ne baana betu tusanta ne kukebesha kupwila pamo na bantu ba Lesa nyi?​—Salamo 26:8, 12.

w08 7/15 30 mafu. 3-4

Ibikilai Bikonkwanyi Byafwainwa ne Kwikala Balusekelo

Umvwe twibakote nangwa tukolwakolwa twakonsha kuyuka pa kupelela mu mwingilo wa Yehoba. Inge mwi bansemi, mwakonsha kumona’mba mwabwela bingi panyuma mu lufunjisho lwa pa bunke bwenu ne kupwila kwa bwina Kilishitu mambo kimye ne ngovu yenu bitaiwa ku baana benu. Nangwa byonkabyo, nanchi kuba kyaikala kuba’mba mambo mwata muchima papelela bulume bwenu kyo kimulengela kubula kumona byo mwafwainwa kwingila nenyi?

Myaka yavula yapitapo, mwina Levi umo wakebele kwingila mwingilo wakosele bingi ye akonsheshe kubula kwingila. Wajinga na jishuko ja kwingila mu nzubo ya Lesa milungu ibiji pa mwaka pa mwaka. Nangwa byonkabyo, wakebelenga kutwajijila na kwingila kwipi na kyakusokelapo bitapisho. (Sala. 84:1-3) Ki ka kyakwashishe uno mwanamulume kutondwa na yewa mwingilo? Walangulukile’mba kwingila juba jimotu mu bipango bya nzubo ya Lesa ke mashuko bingi. (Sala. 84:4, 5, 10) Popamotu, ne atweba mu kifulo kya kutanga muchima ku bwikalo bwetu, twafwainwa kuyuka ne kusanta pa mingilo yo tuba.

w20.01 17 jifu. 12

Mwanema Bingi kwi Yehoba Lesa Wenu!

12 Inge mubena kukolwa, yukai kuba’mba Yehoba wayuka byo mubena kupitamo. Musashijilai kuba’mba emukwashe pa kuba’mba mwikale na milanguluko yawama pa bintu byo mubena kupitamo. Apa bino mwaingijisha Baibolo kukeba byambo bya lutekenesho Yehoba byo abikamo. Tai muchima pa byepelo bimwesha kuba’mba Yehoba wanemeka bingi bakalume banji. Umvwe saka muba bino, mukamona kuba’mba Yehoba ubila lusa bonse bamwingijila mu bukishinka.​—Sl. 84:11.

Bishinka Bikwabo Byanema

it-1 816

Baana Babula Bashabo

Na mambo a kuba kyapelele bingi kulubako bafwilwa ne babula bakwikwasha, Yehoba waamba pa “baana babula bashabo” pa kulumbulula bena Isalela byo bamwakamwanga nangwa byo basatukile. Kimye bena Isalela kyo baakamwanga Lesa, balamanga bulongo baana babula bashabo. Bino inge baleka kulondela bunchimambo bwaoloka, baana babula bashabo bebayanjishanga bingi. Kino kyamweshanga kisaka kyonse byo kyamusatukila Lesa. (Sl 82:3; 94:6; Is 1:17, 23; Ye 7:5-7; 22:3; Ezi 22:7; Zek 7:9-11; Mal 3:5) Jifingo ja Yehoba jafikilanga bonse bayanjishanga baana babula bashabo. (Mpi 27:19; Isa 10:1, 2) Yehoba wilumbulula aye mwine amba ye Wibazhikijila (Man 23:10, 11), Nkwasho wabo (Sl 10:14), ne kuba’mba Shabo (Sl 68:5) baana babula bashabo. Aye mwine ye wibachila mambo (Mpi 10:17, 18), kwibobila lusa (Hos 14:3), kwibakosesha (Sl 146:9), ne kwibalama na bumi.​—Ye 49:11.

Kiyukilo kimo kya kuyukilako bwina Kilishitu bwa kine ke kuta muchima banabakazhi bafwilwa ne baana bakishale. Mutumwa Yakoba wanembejile bena Kilishitu amba: “Kupopwela kwatoka kabiji kwabula kutama kwi Lesa wetu kabiji Tata ko kuno: kulama bulongo baana ba kishale ne banabakazhi bafwilwa babena kumanama, ne kwifumyako ku biko bya pano pa ntanda.”​—Yak 1:27.

SEPTEMBER 16-22

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA MASALAMO 85-87

Kulomba Kwitukwasha Kuchinchika

w12 5/15 25 jifu. 10

Nanchi Mubena Kusamisha Lukumo lwa Yehoba Nyi?

10 Pa kuba’mba tusamishenga lukumo lwa Lesa, twafwainwa ne ‘kukelwanga mu lulombelo.’ (Loma 12:12) Twafwainwa kulomba kuba’mba Yehoba etukwashe kumwingijila mu jishinda jaitabilwa. Kabiji twakonsha kumulomba mupashi wazhila, kwitukwasha kwikala na lwitabilo lwakosa, bulume bwa kushinda meseko ne kwikala na maana a “kulumbulula bulongo mambo a bukine.” (2 Timo. 2:15; Mat. 6:13; Luka 11:13; 17:5) Byonkatu mwana byo akinka manungo mwi bashanji, ne atweba twafwainwa kukinka manungo mwi Shetu wa mwiulu, Yehoba. Inge twalomba kuba’mba etukwashe kumwingijila bulongo, twakonsha kuketekela’mba uketukwasha. Kange tulangulukenga’mba tubena kumukatazha ne. Mu kifulo kya kulanguluka bino, twayai tumutotenga, kumusanchila, kulomba lutangijilo lwanji kikatakata inge ketupite mu meseko ne kulomba amba etukwashe kumwingijila mu jishinda jizhijika jizhina janji jazhila.​—Sala. 86:12; Yako. 1:5-7.

w23.05 13 mafu. 17-18

Yehoba byo Akumbula Milombelo Yetu

17 Tangai Salamo 86:6, 7. Nyimbi wa salamo aye Davida waitabijile kuba’mba Yehoba umvwa ne kukumbula milombelo yanji. Ne atweba twakonsha kwikala na luno lwitabilo. Balongo ne banyenga bo twisambapo mu uno mutwe betulengela kuyuka’mba Yehoba upana maana ne bulume bwa kuchinchika. Wakonsha kwingijisha balongo ne banyenga nangwatu bantu babula kumupopwela kwitukwasha byonka byo bebakwashishe ne abo.

18 Kampe Yehoba kechi wakonsha kukumbwila milombelo yetu monka mo tubena kukebela ne, bino twayuka kuba’mba ukakumbula. Uketupa bintu byonkatu byo tubena kukeba, kabiji uketupa pa kimye kyonkatu kyo tubena kwibikebelapo. Onkao mambo, twajijilai kulomba ne kuketekela kuba’mba Yehoba ukemukwashanga mu ano moba. Kabiji mu ntanda ipya ‘ukapa bilengwa byumi bintu byonse byo bikeba.’​—Sala. 145:16.

Bishinka Bikwabo Byanema

it-1 1058 jifu. 5

Muchima

Kwingijila Lesa “na Muchima Yense” Muchima wa muntu wakonsha kwikalatu bulongo, pano bino muchima wa kifwanyikizho saka aabenamo. Davida walombele’mba: “Nkwashai ngikale na muchima umo kuba’mba ngakamwenga jizhina jenu,” kulumbulula kuba’mba muchima wa muntu wakonsha kwabanapo na mambo a bintu byatemwa muntu nangwa byo achiina. (Sl 86:11) Muntu wa uno mutundu kechi uba bintu “na muchima yense ne”​—uji nobe meema auba kyambazhi, ko kuba’mba wingijila Lesa kwa kubula kubambakana. (Sl 119:113; Lum 3:16) Kabiji muntu wakonsha kwikala na “michima ibiji” (nangwa’mba na muchima umo ne mukwabo), kupichila mu kwingijila bankambo babiji, nangwa kupichila kwamba kintu kimo na bujimbijimbi saka abena kulanguluka pa kintu kikwabo. (1 Mo 12:33; Sl 12:2, tubyambo twapanshi) Yesu waambile’mba bujimbijimbi bwa uno mutundu bwatama bingi.​—Mat 15:7, 8.

SEPTEMBER 23-29

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA MASALAMO 88-89

Bukalama bwa Yehoba Bwawama Bingi

w17.06 28 jifu. 5

Tumbijikainga Bumfumu bwa Yehoba!

5 Kuji kintu kikwabo kimwesha’mba Yehoba ye uji na luusa lwa kulama bilengwa byonse. Aye wingijisha bulongo luusa lwanji kwesakana na bunchibamambo bwanji bwaoloka. Waamba’mba: “Amiwa yami Yehoba uji na butemwe bubula kwaluka, ne bunchibamambo bwaoloka kabiji umwesha bololoke mu ntanda, mambo amiwa mmwena lusekelo mu bino bintu.” (Yele. 9:24) Yehoba kechi wingijisha mizhilo ya bantu bambulwa kulumbuluka pa kuchiba mambo ne. Uchiba mambo monka mo aolokela mambo aye mwine waoloka, kabiji mizhilo yo apele bantu yaimena pa bololoke bwanji. Twayuka’mba mizhilo yanji, mafunde anji, ne byonse byo afuukula byaoloka mambo “bololoke ne bunchibamambo bwaoloka kyo kitendekesho kya jitanda [janji].” (Sala. 89:14; 119:128) Nangwa kya kuba Satana ulengulula bumfumu bwa Yehoba, aye wakankalwa kuleta bunchibamambo bwaoloka mu ntanda.

w17.06 29 jifu. 10-11

Tumbijikainga Bumfumu bwa Yehoba!

10 Yehoba kechi kalama wakanama nangwa washinta ne. Pakuba bonse bamukookela bekala bakasuluka kabiji ba lusekelo. (2 Ko. 3:17) Davida waambile pe Lesa amba: “Mu kyenyi [kya Lesa] muji lukumo ne munema; bulume ne lusekelo biji mu mpunzha mo ekala.” (1 Moba 16:7, 27) Kabiji nyimbi wa masalamo aye Etana wanembele’mba: “Bo bene ba lusekelo bayuka kwimba. Benda mu kyeya kya mu kilungi kyenu, anweba Yehoba. Kimye kyonse basangalela mu jizhina jenu, kabiji batumbalala na mambo a bololoke bwenu.”​—Sala. 89:15, 16.

11Kulanguluka pa buwame bwa Yehoba kimye kyonse kwakonsha kwitukwasha kushiinwa’mba bukalama bwanji bwawama. Kitulengela kumvwatu byonka byaumvwine nyimbi wa masalamo, waambile’mba: “Kwikala juba jimo mu bipango byenu kwawama kukila kwikala myaka kiumbi ku mpunzha ingi!” (Sala. 84:10) Yehoba ye Mulenga wetu witutemwa. Onkao mambo, wayuka byo tukeba pa kuba’mba twikale ba lusekelo, kabiji witupa bino bintu. Tumwenamo bingi mu bintu byonse byo etukambizha kuba, kabiji bituletela lusekelo, nangwatu inge byamweka kukatazha kwi atweba bantu kwi byuba.​—Tangai Isaya 48:17.

w14 10/15 10 jifu. 14

Ikalai na Lwitabilo Lwakosa mu Bufumu

14 Akilangulukai Yehoba byo alayile Mfumu Davida wa bena Isalela ba kala kupichila mu lulayañano lwa Davida. (Tangai 2 Samwela 7:12, 16.) Yehoba walayañene luno lulayañano ne Davida kimye Davida kyo alaminenga mu Yelusalema, ne kumulaya’mba Mesiasa ukekala wa mu kisemi kyanji. (Luka 1:30-33) Onkao mambo, Yehoba walumbulwile jikwabo ndonda ya kisemi mu kafuma mwana ne kulumbulula’mba awa ukaswana Davida ukekala “mwine” mwina jitanda ja Bufumu bwa Bumesiasa. (Ezi. 21:25-27) Bufumu bwa kwa Davida ‘bukekajikwa myaka ne myaka’ kupichila mwi Yesu. Kine, mwana wa kwa Davida ‘ukekalanga myaka yonse; ne jitanda janji jikekalanga nobe juba.’ (Sala. 89:34-37) Ee kine, bukalama bwa Bumesiasa kechi bukatama ne, kabiji bintu byo bukoba bikekala myaka ne myaka!

Bishinka Bikwabo Byanema

cl 281 jifu. 4-5

“Anweba Yenu Yenka Wakishinka”

4 Byonka byo bwaingijishiwa mu Binembelo bya Kihebelu, “bukishinka” ke lusa lwa butemwe muntu lo ekala nalo pa kintu kabiji kechi lupwa pa kyokyo kintu ne, poso nkebelo yabo yafikizhiwa. Mu bukishinka muji byavula kukila kuketekelwatu. Kino ke kya kine mambo muntu wakonsha kwikala waketekelwa na mambo a kubatu’mba byo byo afwainwa kwikala. Pano bino bukishinka bwaimena pa butemwe. Kabiji kyambo kya “kuketekelwa” kyakonsha ne kwingijishiwa ku bintu bibula kupema. Kya kumwenako, nyimbi wa masalamo watongwele ñondo amba “kamonyi wakishinka [waketekelwa, NW] wa mwiulu” na mambo a kumwekanyika bufuku kimye kyonse. (Masalamo 89:37) Bino ñondo kuba watongolwa’mba wakishinka ne. Mambo ka? Mambo bukishinka ke kyubilo kya butemwe bintu bibula kupema kyo byakonsha kubula kumwesha.

5 Mwayila Binembelo, muntu wa bukishinka ke muntu waseka. Kwibumweshatu konka kumwesha’mba paji bulunda pakachi ka muntu ubena kwibumwesha ne yewo ye abena kwibumweshako. Bukishinka bwa uno mutundu kechi bwalauka alauka ne. Kechi buji nobe manyaki a pa kalunga atwalwa twalwatu kuku ne kuku na mambo a kwalauka alauka kwa lubesha ne. Bukishinka, nangwa’mba butemwe bwakishinka, buji na bulume bwa kushinda mikiika yakatazha.

TAIKO MUCHIMA KU MWINGILO WA KUSAPWILA

Baibolo Waamba pa Ka?

ijwbq 181

Baibolo watendekelapo kulumbulula Lesa wa bulume bonse byo alengele bya mwiulu ne biji pano pa ntanda. Lesa waingijisha Baibolo kuyukanyikisha jizhina janji ja kuba’mba Yehoba ku bantu, pa kuba amba bamuyuke.​—Salamo 83:18.

Baibolo waamba’mba Lesa bamubepela bubela bwavula, kabiji waamba ne kuba’mba ukazhijika jizhina janji.

Baibolo waamba pa ene mambo Lesa o alengejile bantu ne ntanda. Kabiji walumbulula bikoba Lesa pa kufumyapo bintu bibena kulengela bantu kuyanda kulutwe.

Mu Baibolo muji mafunde akwasha bantu mu bwikalo bwa pa juba pa juba. Waamba pa bintu nabiji:

Bya Kwikala na bulunda bwawama na bakwetu. “Onkao mambo, bintu byonse byo mukeba’mba bantu bemubile, ne anweba mwafwainwa kwibobilabyo.”​—Mateo 7:12.

Byo kilumbulula: Twafwainwa kubilanga bakwetu bintu byonka byotukeba’mba betubilenga.

Bya kuba na bijikila. “Kange mubambishenga michima na mambo a juba ja kesha ne, mambo juba ja kesha jikekala na bijikila byajo.”​—Mateo 6:34.

Byo kilumbulula: Kechi twafwainwa kukizhamo kwakamwa pa bintu bikamweka kulutwe ne, twafwainwatu kuta muchima pa bintu bibena kukebewa pa jojo juba.

Bya kwikala na lusekelo mu kisemi. “Muntu yense wafwainwa kutemwa mukazhanji byonka byo etemwa aye mwine; kabiji mwanamukazhi naye wafwainwa kwikala na mushingi mukatampe ku mwatawanji.”​—Efisesa 5:33.

Byo kulumbulula: Pa kuba’mba bantu bekale na lusekelo mu masongola bafwainwa kwitemwa ne kwipa mushingi.

SEPTEMBER 30–OCTOBER 6

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA MASALAMO 90-91

Ketekelai mwi Yehoba pa Kuba’mba Mukekale Myaka ne Myaka

wp19.3 5 mafu. 3-5

Bantu Bakeba Kwikala Myaka Yavula Pa Ntanda

Kechi bashayuka bonse ba sayansi baswa kuba’mba muchi ulengela maselo kubula kukota wakonsha kulengela bantu kwikala myaka yavula ano moba ne. Ibyo kuba’mba kutendeka mu ma 1800, bantu babena kwikalako myaka yavula kukila kala. Pano bino, kwikala na butooto, kuyuka bya kwizhikijila ku bikola, ne kwikala na michi yavula yakonsha kubuka bikola byapusana pusana. Bashayuka bamo bamba kuba’mba pa kino kimye kafwako muntu wakonsha kwikala myaka yavula ne.

Pa myaka nobe 3,500 yapitapo, nembi wa Baibolo aye Mosesa waambile’mba: “Myaka ya bumi bwetu yo myaka 70, nangwa 80 inge kya kuba muntu wakosa. Bino yayulatu na makatazho ne bulanda; ipwatu bukiji, kabiji tuzhimañana.” (Salamo 90:10) Nangwa kya kuba bantu bebikeko byepi kuba’mba bekalenga myaka yavula, bino bekalatu myaka icheche yaambilepo Mosesa.

Bino kuji bilengwa bimo bya mu kalunga ka mema bikala myaka kukila pa 200, ne bichi bimo bikala myaka kukila pa 1000. Inge twaesakanya myaka ikala bantu na myaka ikala bilengwa byo twaambapo ne bilengwa bikwabotu, twakonsha kwiipuzha’mba, ‘Nanchi bantu bakatwajijila kwikala myaka 70 nangwa 80 nyi?’

wp19.1 5, kakitenguluzha

Lesa Jizhina Janji Ñanyi?

Bantu bavula beipuzha buno bwipuzho. Kampe ne anweba mwiipuzha buno bwipuzho. Mwakonsha kwipuzha’mba: Inge jiulu ne ntanda ne byonse bijimo kuji wibilengele, nga walengele Lesa ñanyi?

Bashayuka ba sayansi bamba kuba’mba ntanda ne jiulu byajinga na ntendekelo. Kabiji Baibolo naye mu buku mutanshi waamba’mba: “Mu ntendekelo Lesa walengele jiulu ne ntanda.”​—Ntendekelo 1:1.

Jiulu kechi jilengeletu jine ne, kabiji kechi jakonsheshe kwikalako bunke bwajo ne. Kafwako kintu kyakonsha kwilenga kine kwa kubula wa kwikilenga ne. Umvwe kya kuba kechi kwajinga kintu nangwa kimo jiulu saka jikyangye kulengwa ne, ko kuba’mba ne jiulu inge kechi jalengelwe ne. Kino kimweshatu patoka kuba’mba kuji walengele jiulu. Aye wajingako kala jiulu saka jikyangye kulengwa kabiji kechi wajinga na ntendekelo ne. Kechi kyapela atweba bantu kumvwisha kino kishinka ne. Yehoba Lesa ye mupashi wa maana ne bulume bonse, kabiji ye walengele jiulu.​—Yoano 4:24.

Baibolo waamba pe Lesa amba: “Mitumba saka ikyangye kulengwa nangwa saka mukyangye kulenga ntanda ne mushiji, kufumatu kala kene kufika ne myaka ne myaka, anweba yenu Lesa.” (Salamo 90:2) Bino byambo bimwesha’mba Lesa kechi uji na ntendekelo ne. Aye ye walengele jiulu ne ntanda “mu ntendekelo.”​—Lumwekesho 4:11.

w22.06 18 mafu. 16-17

Butemwe bwa Yehoba byo Bwitukwasha Kushinda Moyo

16 Satana wayuka’mba twanemeka bingi bumi bwetu. Wamba’mba muntu wakonsha kuba kiji kyonse, kuvwangakotu ne kusankilapo bulunda bwanji ne Yehoba pa kubatu’mba apulushe bumi bwanji. (Yoba 2:4, 5) Buno ke bubela bwafitatu bwii. Kabiji na mambo a kuba’mba ye “uleta lufu,” Satana ukeba’mba tuchiinenga lufu pa kuba’mba tuleke kwingijila Yehoba. (Hebe. 2:14, 15) Kimye kimo, Satana wingijisha bantu banji kwituzakamisha kuba’mba basakwitwipaya inge twakana kusankilapo lwitabilo lwetu. Kabiji Satana wakonsha kweseka lwitabilo lwetu umvwe twakolwa bingi. Badokotala ne balongo betu babula kwitabila bakonsha kwitukanjikizha’mba tuswe kwitubika mashi. Kuba bino kwakonsha kwitulengela kulala mizhilo ya Lesa. Nangwa bantu bamo bakonsha kwitukanjikizha kwingijisha mashinda akwabo a kubukilwamo akonsha kwitulengela kulala mafunde a mu Baibolo.

17 Nangwa kya kuba kechi tukeba kufwa ne, twayuka’mba Yehoba ukatwajijila kwitutemwa nangwa twafwa. (Tangai Loma 8:37-39.) Balunda ba Yehoba umvwe bafwa, utwajijila kwibavuluka kabiji kwi aye kikalatu nobe bakiji bomi. (Luka 20:37, 38) Ukebesha bingi kwibasangula. (Yoba 14:15) Yehoba wapaine bupe bwanema bingi pa kuba’mba “[tukekale] na bumi bwa myaka ne myaka.” (Yoa. 3:16). Twayuka kuba’mba Yehoba witutemwa bingi kabiji wituta muchima. Onkao mambo, umvwe twakolwa nangwa betuzakamisha’mba basakwitwipaya, kechi twafwainwa kumusankilapo Yehoba ne. Pakuba twafwainwa kumulomba’mba etutekeneshe, kwitupa maana ne bulume bwa kwitukwasha kuchinchika. Abino byo byaubile ba Valérie ne bamwatawabo.​—Sala. 41:3.

Bishinka Bikwabo Byanema

wp17.5 5

Nanchi Muji na Malaika Wimuzhikijila Nyi?

Baibolo kechi waambapo kuba’mba bantu baji na bamalaika bebazhikijila ne. Kya kine kuba’mba Yesu waambile’mba: “Mwafwainwa kumona’mba kechi mwalengulula bano bantu baji nobe baana ba bacheche ne [baana ba bwanga ba kwa Kilishitu], mambo kine nemubuula namba, bamalaika babo ba mwiulu kimye kyonse bamona kilungi kya Batata ba mwiulu.” (Mateo 18:10) Nangwa byonkabyo, kechi twafwainwa kulangulukanga’mba muntu yense uji na malaika umuzhikijila ne, Yesu watazhizhe mu kuba’mba bamalaika batako bingi muchima ku bingila baana banji ba bwanga. Bino bapopweshi ba Lesa bachinuzhuka bintu byakonsha kwibabiika mu kizumba ne kuketekela’mba bamalaika ba Lesa basa kwibazhikijila.

Nanchi kino kibena kulumbulula’mba bamalaika kechi bakwasha bantu nenyi? Ine. (Salamo 91:11) Bantu bamo baitabila’mba Lesa wibapa bamalaika bebazhikijila. Ba Kenneth bo twaji kwambapo mu mutwe mutanshi nabo byo byo balanguluka. Nangwa kya kuba kechi twakonsha kukana ne, kampe byo balanguluka byo ibyo. Bakamonyi ba kwa Yehoba bemwena bamalaika byo bebazhikijila inge baji mu mwingilo wa kusapwila. Bino byo kiji kuba’mba bamalaika kechi bamweka ne, kechi twayuka Lesa byo ebengijisha pa kukwasha bantu ne. Nangwa byonkabyo, twafwainwa kumusanchilanga Lesa pa byo akwasha bantu banji.​—Kolose 3:15; Yakoba 1:17, 18.

OCTOBER 7-13

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA MASALAMO 92-95

Kwingijila Yehoba bo Bwikalo bwa Bwawama!

w18.04 26 jifu. 5

Anweba Banyike, Nanchi Mwibikila Bikonkwanyi mu Mwingilo wa Lesa Nyi?

5 Kishinka kikatampe kitulengela kwibikila bikonkwanyi mu mwingilo wa Lesa ke kumwesha’mba tumusanchila Yehoba pa butemwe bwanji ne pa byonse byo etubila. Nyimbi wa masalamo waambile’mba: “Kyawama kwimusanchila anweba Yehoba . . . Mambo anweba Yehoba, mwandengela kusangalala na mambo a mingilo yenu; na mambo a mingilo ya maboko enu, ñimba na lusekelo.” (Sala. 92:1, 4) Anweba banyike, langulukainga pa bimupa Yehoba. Wimupa bumi, lwitabilo, Baibolo, kipwilo, ne luketekelo lwa bwikalo bwawama bwa kulutwe. Kutangizhako mingilo ya Lesa jo jishinda jimwesha kuba’mba mumusanchila pa bino byonse bo emupa, kabiji kino kimulengela kufwenya kwipi ne aye.

w18.11 20 jifu. 8

Milanguluko ya Bañanyi yo Mulondela?

8 Byonka biji nsemi wawama, Yehoba ukeba baana banji kwikala bwikalo bwawama. (Isa. 48:17, 18) Onkao mambo, witupa mafunde etukwasha kwikala na byubilo byawama ne kumvwañana na bakwetu. Kino kitukwasha kumona bintu byonka byo ebimona. Kulondela mafunde a Lesa kechi kwitwangata bwana bwa bene bo etupa ne. Pakuba kwitukwasha kwikala na milanguluko yawama pa bintu. (Sala. 92:5; Maana 2:1-5; Isa. 55:9) Kabiji kwitukwasha kufuukula bulongo ne kwikala ba lusekelo ne kutwajijila kwikala na byubilo byawama. (Sala. 1:2, 3) Kulanguluka byonka bilanguluka Yehoba kwawama kabiji tumwenamo byawama!

w20.01 19 jifu. 18

Mwanema Bingi kwi Yehoba Lesa Wenu!

Inge twakota, twafwainwa kushiinwa kuba’mba kukiji mingilo Yehoba yo akeba’mba twingilenga. (Sala. 92:12-15) Yesu witufunjishe kuba’mba nangwa kya kuba mingilo yo twingila yakonsha kumweka nobe kechi yanema ne, bino Yehoba wiinemeka bingi. (Luka 21:2-4) Onkao mambo, tai muchima pa byo mwakonsha kuba. Nabiji kwamba pe Yehoba, kulombelako balongo ne banyenga, ne kutundaika bakwenu kutwajijila kwikala ba kishinka. Yehoba wimumona’mba mwi ba mwingilo uno ne aye, na mambo a kwipana kumukookela, kechi na mambo a bintu byo muba ne.​—1 Ko. 3:5-9.

Bishinka Bikwabo Byanema

cl 176 jifu. 18

“‘Mamā byo Azhika . . . Maana a Lesa!’”

18 Akimonai mutumwa Paulo byo aambile pa bukata bwa maana a Yehoba: ‘Mamā byo byazhika bunonshi, ne maana, ne kuyukisha kwa Lesa! ne buchibamambo bwanji byo bwabula kukonsheka kuyukanyika, ne mashinda anji nao byo abula kukonsheka kwialondalonda!’ (Loma 11:33) Pa kutendeka kino kyepelo na kyambo kya kubazhimuka kya kuba’mba “mamā,” Paulo wamwesheshe moyo mukatampe. Kyambo kya Kingiliki kyo aingijishe kya ‘kuzhika’ kipashako na kyambo kya “kalengwa.” Mu jino jishinda, byambo byanji bilengela kufwanyikizha kintu byo kiji. Umvwe ke tulanguluke pa maana a Yehoba, kiji nobe tubena kutala mu kimbo kyaubatu nzeke, kya kukankalwa kuyuka ne ko kyakapelela ne. (Masalamo 92:5) Nanchi kino kechi kitulengela kwikepesha nenyi?

OCTOBER 14-20

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA MASALAMO 96-99

“Sapwilainga Mambo Awama”!

w11 3/1 6 mafu. 1-2

Mambo Awama o a Ka?

BENA KILISHITU basapwila bantu “mambo awama a Bufumu” kupichila mu kwibalumbulwila byo buji, kuba’mba buno Bufumu ke kafulumende ukalamanga pano pa ntanda ponse kulutwe mu bololoke. Bino mu Baibolo, byambo bya kuba’mba mambo awama bebingijisha ne kulumbulula bikwabo. Nabiji byambo bya kuba’mba, “mambo awama a lupulukilo” (Salamo 96:2); “mambo awama a Lesa” (Loma 15:16); ne bya kuba’mba “mambo awama aamba pe Yesu Kilishitu.”​—Mako 1:1.

Onkao mambo, mambo awama alumbulula bukine bonse bwaambile Yesu ne bwanembele baana banji ba bwanga. Saka akyangye kuya mwiulu, Yesu wakambizhe baana banji ba bwanga amba: “Onkao mambo, yainga na kufunjisha bantu ba mu bisaka byonse bya bantu kwikala ke baana bami ba bwanga, ne kwibabatizha mu jizhina ja Tata ne ja Mwana ne ja mupashi wazhila, ne kwibafunjisha kulama bintu byonse byo nemukambizha. Kabiji yukai’mba nji nenu moba onse kukafikatu ne ku mpelo ya buno bwikalo.” (Mateo 28:19, 20) Onkao mambo, mwingilo wa bena Kilishitu bakine kechi wakulumbulwilatu bakwabo biji Bufumu bwa Lesa ne, bino bafwainwa ne kwibikako kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga.

w12 9/1 16 jifu. 1

Ki ka Kikamweka mu Juba ja Kije?

Byonka byo bamwesha pa kipikichala kiji ku kilujo, bantu bavula balanguluka’mba pa Juba ja Kije, myeo ya bavula bakeileta ku kipona kya Lesa na kwibachibila mambo abo kwesakana na byubilo byabo, bamo bakebapa bumi mwiulu bakwabo bakebasoka mu mujilo wa helo myaka ne myaka. Pakuba Baibolo wamba’mba, Juba ja Kije jikekelako kupokolola bantu ku nshiji. (Salamo 96:13) Lesa watongola Yesu kwikala Mutonyi ukachibila bantu mambo monka mo aolokela.​—Tangai Isaya 11:1-5; Byubilo 17:31.

w12 9/15 12 mafu. 18-19

Kukekala Mutende pa Myaka Kiumbi Kimo ne Myaka Yonsetu!

18 Luno lukwatankano beluchibikizhe kimye bantu kyo bebajimbaikile kwi Satana, ne kusatukila bumfumu bwa Yehoba. Nangwa byonkabyo, kutendeka mu 1914, Bufumu bwa Bumesiasa bubena kwingijila pa kubwezha luno lukwatankano ne buumo bwajingapo. (Efi. 1:9, 10) Mu Bukalama bwa Myaka Kiumbi, tukamona bintu byawama “byo tubula kumona” pa kino kimye. Kepo buno Bukalama bukafika “ku mpelo.” Ki ka kikalondelapo? Nangwa kya kuba Yesu bamupa “lūsa lwa . . . bintu byonse bya mwiulu ne bya pano pa ntanda,” aye kechi ukeba kwitumbijika ne. Kabiji kechi ukeba kwesakana pamo na Yehoba ne. Onkao mambo, ukepelula ne ‘kulubula bufumu kwi Lesa wanji kabiji Shanji.’ Ukengijisha kifulo kyanji kikatampe “mu kumuletela lukumo Lesa.”​—Mat. 28:18; Fili. 2:9-11.

19 Pa kikye kimye, bangikazhi ba mu Bufumu bakekala balumbuluka. Bakepelula byonka biji Yesu ne kutundaika bumfumu bwa Yehoba. Kabiji bakekala na jishuko ja kumwesha kino kupichila mu kushinda lweseko lukapelako. (Lum. 20:7-10) Panyuma ya bino, bantu bonse nangwa bamalaika bakasatuka, bakebonauna myaka ne myaka. Kino kikekala kimye kya lusekelo lukatampe. Bilengwa byonse bikatakainga Yehoba na lusekelo, kabiji ukekala “bintu byonse ku bantu bonse.”​—Tangai Salamo 99:1-3.

Bishinka Bikwabo Byanema

it-2 994

Lwimbo

Byambo bya kuba’mba “lwimbo mupya” kechi bitanwatu mu buku wa Masalamo ne, bino bitanwa ne mu buku wa Isaya ne buku mu wanembele mutumwa Yoano. (Sl 33:3; 40:3; 96:1; 98:1; 144:9; 149:1; Is 42:10; Lum 5:9; 14:3) Kwesekana na byo bilumbulula pavula po byatanwa, byambo bya kuba’mba “lwimbo mupya” bimwesha kuba’mba uno lwimbo bamwimba inge Yehoba wauba bintu bimwesha kuba’mba ye Mfumu walengele bintu byonse. Byonka biji byambo biji pa Salamo 96:10: bya kuba’mba “Yehoba waikala ke mfumu.” Kyamweka uno “lwimbo mupya” ubena kwamba pa bintu bipya byaubiwe mu bufumu bwa Yehoba, byo byakunza bikobiwa mwiulu ne pano pa ntanda. Kabiji kino kyo kishina kya uno lwimbo.​—Sl 96:11-13; 98:9; Is 42:10, 13.

OCTOBER 21-27

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA MASALAMO 100-102

Sanchilainga Yehoba pa Butemwe Bwanji Bubula Kwaluka

w23.03 12 mafu. 18-19

Bya Kuba pa Kuba’mba Mufikilemo Kubatizhiwa

18 Kutemwa Yehoba ke kyubilo kyawama bingi kyo muji nakyo. (Tangai Byambo bya Maana 3:3-6.) Butemwe bwa kutemwa Lesa bukemukwasha kuchinchika makatazho a mu bwikalo. Javula Baibolo wamba pa butemwe bwa Yehoba bubula kwaluka bo atemwa bantu banji. Kino kilumbulula’mba kechi ukaleka kutemwa bantu banji ne. (Sala. 100:5) Mwalengwa mu kipasha kya Lesa. (Nte. 1:26) Mwakonsha kumwesha byepi butemwe bo ajipo nabo?

19 Tendekelaipo kusanta. (1 Tesa. 5:18) Pa juba pa juba, ishikishai’mba, ‘Yehoba wammwesha byepi amba wantemwa?’ Kepo mwafwainwa kutongaula byonse byo emubila pa jojo juba mu lulombelo lwenu. Byonka byo kyajinga ku mutumwa Paulo, ne anweba mwafwainwa kuyuka kuba’mba Yehoba wimubila bintu byawama mambo wimutemwa. (Tangai Ngalatiya 2:20.) Ishikishai’mba, ‘Nanchi ne amiwa mmwesha’mba namutemwa nyi?’ Butemwe bo mwatemwa Yehoba bukemukwasha kushinda meseko ne kuchinchika makatazho. Bukemukwasha kutwajijila kupopwela Yehoba kimye kyonse ne kumwesha’mba mwatemwa Shenu moba onse.

w23.02 17 jifu. 10

“Jimukai, Saka Mulaba ne Kukenkenta!”

10 Bintu bimo byo twafwainwa kuchinuzhuka ke kusengula kubi, kupendwapendwa, kukizhamo kuja, ñambilo ya mwenga, kutamba bya kisangajimbwe byatama, kutamba bipikichala bya mulekese ne bintutu bikwabo byatama. (Sala. 101:3) Mulwanyi wetu aye Diabola, witwimena kuntundwa na kukeba mashinda a konawinamo bulunda bwetu ne Yehoba. (1 Pe. 5:8) Inge kechi twajimuka ne, Satana ukabyala mu milanguluko yetu ne mu michima yetu nkunwa yatama nabiji kichima, kubula bukishinka, lwiso, lupato, kwilundumika ne kizhingijisha. (Nga. 5:19-21) Patanshitu, kechi mwakonsha kulanguluka’mba bino bintu byatama ne. Pano bino inge kechi twibisankilapo bukiji ne, byakonsha kujimba mizhazhi ne kwitubika mu lukatazho.​—Yako. 1:14, 15.

w11 7/15 16 mafu. 7-8

Nanchi Mukomvwina Lujimuno lwa Yehoba Nyi?

7 Ki ka kyavwangwamo mu kuchinuzhuka bafunjishi ba bubela? Kechi twibatambwila mu mazubo etu nangwa kwibemuna ne. Kabiji kechi tutanga mabuku abo, kwibatamba pa malangalanga, kutanga byambo byabo bya pa intaneti nangwa kwibatundaika pa bintu byo bamba nangwa kunemba ne. Mambo ka o tubujila kuba bino? Ke na mambo a butemwe. Twatemwa “Lesa wa bukine,” onkao mambo, kechi tukeba kutanga nangwa kuteleka ku mafunjisho aluwankana apusenamo na Mambo anji a bukine ne. (Sala. 31:5; Yoa. 17:17) Kabiji twatemwa ne Jibumba ja Yehoba mo twafunjila bukine, kubikapo ne jizhina ja Yehoba ne byo jilumbulula, nkebelo ya Lesa ku ino ntanda, kyubiwa ku muntu wafwa kabiji ne kwikala na luketekelo mu lusanguko. Nanchi mwakonsha kuvuluka byo mwiumvwine kimye kitanshi kyo mwafunjile ano mafunjisho ne akwabotu a bukine nyi? Pano mambo ka a kwipapikila na bantu bamba byambo byatama pa Jibumba jetu jitufunjishe buno bukine?​—Yoa. 6:66-69.

8 Nangwa kya kuba bafunjishi ba bubela bakambepo kya mutundu ka, kechi tukebalondela ne. Mambo ka a kuyila ku mishima yauma ya bujimuku yakonsha kwitulengela kupulwilamotu mabula? Mu kifulo kya kuba bino, twayai tutwajijile kwikala bakishinka kwi Yehoba ne Jibumba janji jiji na mema a bukine afuma mu Mambo a Lesa etukwasha kupwisha kilaka kyetu.​—Isa. 55:1-3; Mat. 24:45-47.

Bishinka Bikwabo Byanema

it-2 596

Pelekanyi

Kañonyi katelwa’mba pelekanyi byo koba inge kaikuta, katumbuka kuya kwabunke ne kwikala saka kekundamina na bulanda, saka kabika ne mutwe pa kipuzhi. Kechi kasunkena ne, kabiji palepa mwakonsha kulanguluka’mba jibwe jitoka. Kano kañonyi kemana kwakubula kwisunkenya pa maola avula bingi. O ene mambo nyimbi wa masalamo o aesakenyejile kubaya kwa bulanda boajinga nabo ku bimana na bulanda kano kañonyi. Wanembele’mba: “Naikalatu nobe pelekanyi mu kiselebwa.” (Sl 102:6) Pano kyambo kya “kiselebwa” kechi kibena kulumbulula mpunzha mwabula bichi ne, pa kuba kibena kulumbululatu mungye mwabula bantu, nabiji mu musanza mwayula mema. Mu bimye bimo mu mwaka, mu misanza ya ku buyeke bwa Yodano mutanwa bingi tuno tuñonyi ne mu ano moba. Mu Isalela mutanwa mitundu isatu ya tuno tuñonyi. Tuñonyi tutelwa’mba pelekanyi twavula bingi kumusela ke tutoka (tutelwa’mba Pelecanus onocrotalus); tukwabo tutelwa’mba Dalmatian (Pelecanus crispus) ne tuji na mivumbo yachiluluka (tutelwa’mba Pelecanus rufescens) ato kechi tumwemweka ne.

Tuñonyi tutelwa’mba pelekanyi twatemwa mu mapunzha aji kwalepa kubula kuya bantu. Ku ano mapunzha koko tusemena make, kutetula twaana ne kukokoloka panyuma ya kuja masabi. Na mambo a kuba’mba kano kañonyi katemwa kutanwa kwa bunke, mu Baibolo bekengijisha kwimenako kwikala na bulanda. Isaya waawile pa lonaiko lwaishilenga pa bena Edomu mu bukifwanyikizho amba mu kyo kya kyalo mukekalangatu ba pelekanyi. (Isa 34:11) Zefwaniya waawile’mba ba pelekanyi bakekalanga pa mashiki a mu muzhi wa Ninevwa, kulumbulula kuba’mba uno muzhi bakamonaunatu shata kabiji kechi mukekalapo bantu jibiji ne.​—Zef 2:13, 14.

TAIKO MUCHIMA KU MWINGILO WA KUSAPWILA

Nanchi Bantu Bapimpula Baibolo Nangwa Kupimpula Byambo Bijimo Nyi?

ijwbq 129

Nanchi Bantu Bapimpula Baibolo Nangwa Kupimpula Byambo Bijimo Nyi?

Ine kechi bamupimpula ne. Kwesakanya byaamba Baibolo na manyusikilipiti a kala kwitukwasha kuyuka bulongo inge kya kuba bantu bapimpula byaamba Baibolo nangwa ne, nangwa kya kuba pa myaka yavula bamukopolwejile pa bintu byonaika.

Nanchi kino kibena kulumbulula’mba pa kukopolola byambo bya mu Baibolo kechi balubankenyepo nenyi?

Kuji manyusikilipiti a Baibolo a kala avula o bataana. Mu ano manyusikilipiti muji mwavula bingi mo balubankenye pa kukopolola. Bimo byo balubankenye pa kukopolola ke bichechetu kabiji kechi byapimpula mulanguluko mwine uji mu binembelo ne. Pano bino, mumo mo balubankenye pa kukopolola byambo biji mu Baibolo, kyamweka baubijilemotu pa kuba’mba batwale mungi bukine buji mu Baibolo. Akimonai bino bishinka bibiji:

1.Pa 1 Yoano 5:7, mu ma Baibolo amo a kala muji bino byambo bya kuba’mba: “Mwiulu muji Tata, Mambo ne Mupashi Wazhila; bino byonse bisatu ke muntu umo.” Pano bino, manyusikilipiti a kine aamba’mba bino byambo kechi byajingamo mu binembelo bine ne. Bebinungilekotu mu kuya kwa moba. Onkao mambo, mu ma Baibolo amo o batuntulula bulongo bino byambo bebifumyamo.

2.Jizhina ja Lesa jitanwamo bimye byavula bingi mu manyusikilipiti a Baibolo a kala. Nangwa byonkabyo, mu ma Baibolo avula jizhina ja Lesa bapingizhapo na byambo bya kuba’mba “Nkambo” nangwa “Lesa.”

Twayuka byepi kuba’mba kechi kukiji mo balubankenye mwavula pa kukopolola byambo biji mu Baibolo ne?

Ano moba kuji manyusikilipiti avula bingi o bataana kya kuba kibapeelela kumona mo balubankenye pa kukopolola kukila kala. Ñanyi kwipasha kuji pa ano manyusikilipiti o bataana kwesakana na bukine buji Baibolo lelo jino?

Byo aambilenga pa byambo bya mu Binembelo bya Kihebelu (javula byo batongola’mba “Lulayañano lwa Kala”), shayuka aye William H. Green waambile’mba: “Twakonsha kwamba’mba kafwako buku mukwabo wa kala watuntululwa bulongo nobe uno ne.”

Shayuka wa Baibolo aye F. F. Bruce waambile pa Binembelo bya Bwina Kilishitu nangwa’mba Lulayañano Lupya amba: “Bishiino bya binembelo bya Lulayañano lwetu Lupya byavula bingi kukila bishiino bya banembi bakwabo, kabiji bukine bwabyo kafwako wakonsha kwibuzhinauka ne.”

Frederic Kenyon wafunda bingi pa manyusikilipiti a Baibolo, waambile’mba “muntu wafwainwa kulama mu kuboko kwanji Baibolo ne kwamba kwa kubula moyo nangwa kuzhinauka’mba buku ye alama kine Mambo a Lesa o banembele kuba’mba akwashe bantu bonsetu.”

Ñanyi bishinka bikwabo bitukwasha kuketekela kuba’mba Baibolo bamutuntulula bingi bulongo?

Bonse Bayudea ne bena Kilishitu banembele ano mashimikila a mu Baibolo kechi bafilepo mambo alengele bantu ba Lesa ne. (Kubala 20:12; 2 Samwela 11:2-4; Ngalatiya 2:11-14) Kabiji baambile pa mashimikila aambile pa kubula kukookela kwa Bayudea ne kusolola mafunde a bantu. (Hoseya 4:2; Malakai 2:8, 9; Mateo 23:8, 9; 1 Yoano 5:21) Abano banembi byo banembulwile bulongo ano mashimikila byonkatu byo ajinga, kyamwesheshe bukishinka bwabo ne byo banemekele Mambo a Lesa.

Nanchi kechi kyayilamo kuswa kuba’mba Lesa wanembele uno Baibolo, wakonsha kwiilamawizha ku bantu bakeba kubikamo bya bubela nenyi? (Isaya 40:8; 1 Petelo 1:24, 25) Ene mambo Lesa o anembejile Baibolo ke a kuba’mba akwashe bantu kechi bonka bajingako kala ne, bino ne atweba tujiko ano moba. (1 Kolinda 10:11) Onkao mambo, “bintu byonse byanembelwe kala bebinembele’mba tufunjileko, kuba’mba mu kuchinchika kwetu ne mu lutekenesho lwa mu Binembelo twikale na luketekelo.”​—Loma 15:4.

Yesu ne baana banji ba bwanga baingijishenga Binembelo bya Kihebelu kwa kubula kuzhinauka bukine bwajinga mu bino binembelo.​—Luka 4:16-21; Byubilo 17:1-3.

Abino byambo kechi bitaanwa mu manyusikilipiti a Codex Sinaiticus, Codex Alexandrinus, Vatican Manuscript 1209, mwine Latin Vulgate, Philoxenian-Harclean Syriac Version nangwa Syriac Peshitta ne.

Bataana manyusikilipiti akila pa 5,000 o babena kutongola’mba Lulayañano Lupya nangwa’mba Binembelo bya Kingiliki bya Bwina Kilishitu.

Baibolo kechi waamba’mba bantu Lesa bo aingijishe kunemba kuba balubankanya pa kunemba ne. Baibolo waamba mu kushinkamika amba: “Kafwako muntu ubula kulenga mambo ne.”​—1 Bamfumu 8:46.

Baibolo waamba’mba nangwa kya kuba Lesa kechi wibabuujile bya kunemba kyambo pa kyambo ne, bino aye watangijilenga milanguluko ya bantu banembelenga.​—2 Timoti 3:16, 17; 2 Petelo 1:21.

OCTOBER 28–NOVEMBER 3

BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA MASALAMO 103-104

Yehoba Uvuluka’mba “twi Lukungu”

w23.07 21 jifu. 5

Ikalai Bakooka Muchima Byonka Biji Yehoba

5 Kwipelula ne kifyele bilengela Yehoba kubula kumina pa kintutu kimo. Yehoba waambijile Lota kupichila mu bamalaika amba anyemene ku mpunzha ya mitumba, Lota waumvwine bingi moyo. Onkao mambo, waambile’mba aye ne kisemi kyanji banyemene mu muzhi mucheche wa Zoala muzhi Yehoba ye akebelenga konauna. Yehoba kechi wakoselepotu’mba Lota alondele byamubuujile Lesa ne, pakuba waswishishe Lota kuya mu muzhi wa Zoala. Awa muzhi mucheche kechi bamonawine ne. (Nte. 19:18-22) Byo papichile myaka yavula, Yehoba wamwesheshe kifyele ku bangikazhi ba mu Ninevwa. Watumine ngauzhi Yona kuya na kwambila bantu baubilenga byatama kuba’mba Lesa ukonauna muzhi pamo ne abo. Bino bena Ninevwa byo balapijile, Yehoba wapimpwile mulanguluko ne kwibalekelako mambo kabiji kechi wibonawine ne.​—Yona 3:1, 10; 4:10, 11.

w23.09 6-7 mafu. 16-18

Ketekelai mwi Yehoba Byonkatu Byaubile Samisonyi

16 Nangwa kya kuba Samisonyi wapichile mu bintu byatama na mambo a kintu kyatama kyo afuukwilepo, kechi walekele kuba kyaswa muchima wa Yehoba ne. Inge twalubankanya kabiji betololako nangwa betulekesha kwingila mingilo imo mu kipwilo kechi twafwainwa kuleka kwingijila Yehoba ne. Vulukainga’mba Yehoba waswila jimo kwitulekelako mambo. (Sala. 103:8-10) Nangwa kya kuba tulubankanya, Yehoba uketupa bulume bwa kuba kyaswa muchima wanji byonkatu byo aubile kwi Samisonyi.

17 Akilangulukai pa kyamwekejile nsongwalume aye Michael. Wapayankene bingi mu mwingilo wa Yehoba, wajinga nkwasho kabiji painiya wa kimye kyonse. Nangwa byonkabyo, walubankenye kabiji kino kyamulengejile kubula kutwajijila kwingila mingilo imo mu kipwilo. Waambile’mba: “Saka nkyangye kulubankanya, napayankene bingi mu mwingilo wa Yehoba. Nobe mu kukopatu kwa jiso bintu byapimpwilwe. Natendekele kulanguluka’mba kyapwa bunga bwapwila pa mpuki kechi nkengilapo jikwabo mingilo mu jibumba ja Yehoba ne. Kechi nalangulukilepo’mba Yehoba ukansha ne, pano bino kintu kyo nalangulukilengapotu ke bulunda bwami ne aye. Nalangulukilenga’mba bulunda bwami ne aye kechi bukakosa jikwabo byonka byo bwajinga kala ne kuba’mba nkengilapo mingilo mu kipwilo byonka byo naingilanga kala ne.”

18 Nangwa byonkabyo, Michael kechi walekele kuba kyaswa muchima wa Lesa ne. Wanungilepo’mba: “Nebikileko bingi kufwenya kwipi ne Yehoba. Naambanga nanji kimye kyonse mu lulombelo kabiji natanganga mambo a Lesa ne kulanguluka langulukapo.” Mu kuya kwa kimye, Michael watendekele kwingila mingilo jibiji mu kipwilo. Luno ke mukulumpe mu kipwilo kabiji painiya wa kimye kyonse. Waambile’mba: “Bakulumpe mu kipwilo bantundaikile ne kunkwasha bingi. Kino kyandengejile kuyuka’mba Yehoba wakintemwa. Kabiji kino kyandengejile kuyuka’mba nkengilanga mingilo mu kipwilo jibiji na jiwi ja mu muchima jatooka. Bino byo napichilemo byamfunjishe’mba Yehoba ulekelako mambo muntu walapila kya kine.” Twafwainwa kushiinwa’mba Yehoba uketupa mingilo jikwabo ne kwitupesha nangwatu inge twalubankenye kabiji twapimpula byubilo byetu ne kutwajijila kumuketekela.​—Sala. 86:5; Maana 28:13.

w23.05 26 jifu. 2

Mwakonsha Kufikizha Bikonkwanyi Byenu mu Mwingilo wa Lesa

2 Inge muji na kikonkwanyi kyo mwabula kufikizha, kechi mwafwainwa kulefulwa ne. Nangwatu kikonkwanyi kicheche kikebewa kimye ne kwingila na ngovu. Kukebesha kufikizha kikonkwanyi kyenu kumwesha’mba mwanemeka bingi bulunda bwenu ne Yehoba kabiji mukeba kumupa byawamisha. Yehoba wanemeka bingi byo mwibikako. Kabiji kechi ukeba anweba kuba byakila pa bulume bwenu ne. (Sala. 103:14; Mika 6:8) Onkao mambo, mwafwainwa kwibikila kikonkwanyi kyo mwafwainwa kufikizha. Ñanyi kintu kyo mwafwainwa kuba pa kuba’mba mufikizhe kikonkwanyi kyenu? Twayai twisambe pa bintu bimo byo mwakonsha kuba.

Bishinka Bikwabo Byanema

cl 55 jifu. 18

Bulume bwa Kulenga Bintu bwa​—“Yenka Walengele Mwiulu ne Ntanda”

18 Tufundako ka kwi Yehoba byo engijisha bulume bwanji bwa kulenga bintu? Tuba bingi moyo pa kumona bilengwa byapusana pusana. Nyimbi wa masalamo umo waambile’mba: “Anweba Yehoba, mingilo yenu byo yavujisha! . . . Panopantanda payula bilengwa byenu.” (Masalamo 104:24) Kino kintu kya kine. Bashayuka ba byasayansi bafunda bya bilengwa byumi bayuka misango ne misango ya bintu byumi panopantanda yakila pa milyonyi umo; bino bapusana mu ndangulukilo yabo kuba’mba kana ino misango ya bintu yavula kukila pa 10 milyonyi, 30 milyonyi, nangwa kukilapo nyi kana. Muntu ulenga bipikichala wakonsha kutana’mba pa kimye kimo bulume bwanji bwa kulenga bintu bwapwa. Yehoba aye kechi byo byo aji ne, mambo bulume bwanji bwa kulenga bintu bipya byapusana pusana kechi bupwa nangwa pachechetu ne.

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu