Naa Bandu Mɛŋgɛlaa KƐSI YAULAŊ O INTANƐITIIYO WA
Bandu Mɛŋgɛlaa
NAA KƐSIAA LAYAUWA O INTANƐTIIYO CHOO
Kisiei
Ɔ, ɔ, Ɛ, ɛ, Ŋ, ŋ
  • Ɔ
  • ɔ
  • Ɛ
  • ɛ
  • Ŋ
  • ŋ
  • BAABUIYO
  • YAULAŊ A NYƆƆŊ
  • BƆŊAŊNDAŊ
  • nwt p. 2170-2173
  • A2 Sɔɔŋ Cho o Baabuiyo Hoo Niŋndoŋ

Viduei cho le fondaa hoo le.

Mal Haki, bahawɛi pɔmbɔ yɔŋnuŋ le num vidueiyo hoo solullo.

  • A2 Sɔɔŋ Cho o Baabuiyo Hoo Niŋndoŋ
  • Baabuiyo-Hivioo le Chieeŋ Sɛnɛiyo
  • Fonda Soo a Nyɛ Pilɔɔ Wo
  • A1 Sawala Mandaalaŋ le Baabuiyo Hivioo
    Baabuiyo-Hivioo le Chieeŋ Sɛnɛiyo
  • Diom Mɛlɛka Nda Hivi wo Cho Yoomu
    Bandu Mɛŋgɛlaa le Masale Chɛhowaleŋ Yondaa—2015
  • Mɛlɛka Suukaŋndo Chɛhowa Cho Ni
    Bandu Mɛŋgɛlaa le Masale Chɛhowaleŋ Yondaa—2015
Baabuiyo-Hivioo le Chieeŋ Sɛnɛiyo
A2 Sɔɔŋ Cho o Baabuiyo Hoo Niŋndoŋ

A2

Sɔɔŋ Cho o Baabuiyo Hoo Niŋndoŋ

A wɔsi 1950 nda soli Hivioo le Chieeŋ Sɛnɛiyo le Yaula maKilikiilaŋ o Iŋkilisiiye niŋ ni, nduyɛ a wɔsi 1961 nda soli Hivioo le Chieeŋ Sɛnɛiyo kpou ni. Chɔŋ a teleŋ koŋ, waŋnda miiliɔŋndaŋ o tɔ tɔlaŋ niŋ hiouwɔɔ sɔɔŋ maŋgalaŋ 210 sɔla niŋ tɔnɔɔ o Baabuiyo hoo niŋ ni. Kanifuule hivioo hoo choŋnuŋ walaŋ, o kindu diomndaŋ veelu le, nduyɛ yooŋgu cho o sɔɔŋ maŋgalaŋ tasoŋ niŋndo cho leniŋ ni.

Kɛ sɔɔŋ maŋgalaŋ siŋgaŋ niŋ o wɔsila 50 hiou laŋ niŋ. Mi Kunda Hiviaa cho suŋ suŋ le Baabuiyo hoo Hivioo le Chieeŋ Sɛnɛiyo Wo saaluŋ maa a nɔ ma tosa siŋgaŋndaŋ le halikpeŋ ma pilaŋ wanaa veelu hau diomndaŋ nda kɔltaŋ. Le kpeleŋndo hoo komallo, ma kɛsiŋ sɔɔŋ muŋ o kɔl:

  • Sɔɔŋ maŋgalaŋ waŋnda dimi waalioo ma bii muŋ bila woŋ soliŋndo kpeku. Le tamaseliiyo, dimioo hoo aa “wa niko masaa ŋwaŋnda chiee choo kpou,” mi waŋndo bii ndu bila maa “Mɛlɛka cho wɔ masa le.” Kɛ, suɛi kulle cho ni maa le mi masale ndɔleŋ le wa naa choo. (Maatiu 6:10) O Baabuiyo hoo niŋ, miŋ soliŋ “bandu luamaa lasalaa” kpeku le “maaŋndo.” (Lɛvitikɔɔ 17:11) Miŋ soliŋ vɛlɛ diomndo hoo kpeku “yulaa bɛnduaa” le “wanaa layakuaa.” (Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 18:15) O Baabuiyo hoo niŋ, miŋ soliŋ “kumbɔɔ” kpeku le “chɔɔ.” (Luku 9:60) Miŋ soliŋ vɛlɛ “wallo” kpeku le “saaŋgial.” (Maatiu 20:28) Miŋ chua “kpakioo” le “saasaa,” kanifuule mi kɔllo kuɛ waŋndo o nyɛ nda wou sɔɔwa leniŋ ndo.—Polowaa 25:28.

    Diomndo hoo “kulle” o Hibuluiye a o Kilikiiye niŋ sindɛ ndoo sim le kulii tɔlɔɔ, kulii wanachioo ɔɔ chuauwaa mamaa, ɔɔ mɛŋma yɔŋgu folioo waŋ. Le mɛɛ nda soliŋ lɛ diomndo hoo “kulle” kpeku o Iŋkilisiiye niŋ le suɛi a wanachioo okɔɔ le yɛ, ma siŋga ndu a diomnda cheleŋ le mi suɛi kulle fula o nyɛ nda wa suɛi a ndu okɔɔ wo niŋ. (Chɛnɛsi 1:11; 22:17; 48:4; Maatiu 22:24; Chɔŋ 8:37) Teleŋnda bɔɔbɔɔ, “chuauwa” ɔɔ “chuauwaa mamaa” nda soliŋ kpeku ni le suɛi a buŋgɛi Mɛlɛka chua o kpeloo Idɛŋ niŋnde okɔɔ, mɛɛ Chɛnɛsi 3:15 cho nuaa yɛ.

    O Baabuila tasela nda soli o Iŋkilisiiye niŋndaŋ, ma soliŋ diomndo hoo, “sɔɔŋaa” kpeku le chɔmndo mɛɛ ndaa dii Chiisu yɛ. Mi che bɛɛ a mɛɛ ndaa dii Chiisu yɛ okɔɔ diomndo hoo cho suɛi ni, kɛ mi ndaa soliŋ ndu kpeku tau le chɔmndo mɛɛ ndaa dii waŋndo yɛ. Mi ndaa sɔɔŋa ndu yɔmndo o ŋdial mbo fula lekɔɔli, okoŋ ma landu ndu. Kɛ le mɛɛ nda sɔɔŋa Chiisu yɔm o ŋdial te yɛ, mi Baabuiyo hoo soliŋ diomndaŋ ndaŋ, “dii ndu o yɔmndo choo” a “baŋ ndu o yɔmndo choo” kpeku, le chɔmndo mɛɛ nda baŋ Chiisu o yɔm imɔnɔɔ choo yɛ.—Maatiu 20:19; 27:31, 35.

  • Diomndaŋ o Baabuiyo niŋ tɛɛsiaa. Diomnda nda soliŋ kpeku o Baabuila cheleŋ niŋndaŋ, naŋ nɔ miŋ chɔɔlu laŋ tɛɛsiaa le halikpeŋ mi waŋnda bii laŋ bila nyɛkɛndɛi. Le tamaseliiyo, diom maHibuluiyo hoo “siɔl” a diom maKilikiiyo hoo “hedis,” ma soliŋ ndaŋ kpeku o Baabuiyo niŋ le suɛi a sɛila waŋnda chieeya kpou okɔɔ. Wanaa bɔɔbɔɔ sina diomndaŋ ndaŋ te. Nduyɛ “Hedis” yɛ mbo yɔŋgu yiyaŋ cheleŋ a mɛɛ nda soliŋ ndu kpeku o Kilikiiye niŋ le naamula yɛ yɛlaŋ yɛ. Lelaŋ, ma siŋga diomnda tiɔɔŋndaŋ okoŋ ma miŋgi nyɛ wanaa poonyiaa Baabuiyo wa ndaa yiyaŋndo, ndu cho yɛ “Sɛiyo” ni. Suŋ suŋ niŋ “Siɔl” a “Hedis,” o tɛɛsiaa amatou niŋ la cho ni.—Sam 16:10; Walta Kiilaa 2:27.

    Diom maHibuluiyo hoo nɛfɛsi, a diom maKilikiiyo hoo saki, mi ndaa soliŋ ndaŋ kpeku le “yoomoo.” Le mɛɛ waŋnda nɔ yiyaŋnda teŋgeŋ teŋgeŋnda a diomndo hoo yɛ, nɛi naŋ soliŋ hoo kpeku wo mala wanaa veelu diomndaŋ o Baabuiyo niŋnda le chɔɔ mɛɛ wanaa poonyiaa Baabuiyo wa tɛɛsiaa diomndaŋ ndaŋ o suɛi maŋgalɛi tasei nda poonyiaa Baabuiyo leniŋ nde. Diomndo hoo nɔla mbo wa le (1) wanachioo, (2) yoomu wanachioo, (3) nyaa yoomaa, (4) yeemɛi wanachioo ɔɔ, lepum, (5) wana vilɛiyo. Kɛ, diomndo hoo “yoomoo,” le mɛɛ nda soliŋ ndu kpeku o Iŋkilisiiye niŋ tau le yɛ, mi kɛɛsiaa tosaŋ le diomnda cho laŋ o suɛi maŋgalɛi tasei niŋ ndaŋ hivioo le mi la chɛlaŋ a nyɛ kpeekpei la wa suɛi a ndu okɔɔ wo, nduyɛ lepum mbo nɔ tɛɛsiaa amatou aa, “nyɛ yoomaa.” (Le tamaseliiyo, tofa Chɛnɛsi 1:20; 2:7; Lɛvitikɔɔ 19:28; Sam 3:2; Polowaa 16:26; Maatiu 6:25.) Kɛ, o bolii Baabui waŋnda sina nyɛkɛndɛi ye ipum niŋ, ma mal diomndo hoo “yoomoo” o bolii Baabuiye hei niŋ a tɛɛsiaa amatou, le num chɔmndo mɛɛ nda bii ndu o nɛi cheleŋ choo yɛ.—Ditɔnɔmii 6:5; Sam 131:2; Polowaa 2:10; Maatiu 22:37.

    O nɛi pilɛ koŋ choo, ma mal diomndo hoo “kɔl kelei” o Baabuiyo niŋ te a wa pɛ suɛi a falii wanachioo okɔɔ. Kɛ o bolii Baabuiye ipum niŋ mɛɛ Sam 7:9 a 26:2, vɛlɛ a Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 2:23 cho nuaa yɛ, “yiyaŋnda yiŋgoloŋndaŋ” la cho loŋ ni, nduyɛ mi Hibuluiye ɔɔ Kilikiiye wa o tɛɛsiaa niŋ amatou.

    Diom maKisioo hoo “kɔllo,” o sim le kɔl kpeekpeiyo ɔɔ nyɛ cheleŋ. Mɛɛ naŋ soliŋ ndu kpeku o Kisiei niŋ yɛ koni nda soliŋ ndu kpeku o Hibuluiye a o Kilikiiye niŋ ni. Kɛ o fondaŋndaŋ lapum, te nyɛ nda wa suɛi a ndu okɔɔ wo ve walaŋ te, a tɛɛsiaa ndu le chɔmndo nyɛ o sim ndo. Le tamaseliiyo, o yau Polowaa wo niŋ, “nyɛ kɔl ndɔɔ yeema wo o tosa ni” wa loŋ paandu ni. Kɛ suŋ suŋ niŋ, miŋ miŋgi “o nɔ kɔl kalu le,” okoŋ mi tɛɛsiaa maHibuluiyo ndu wa amatou. (Polowaa 6:32; 7:7) O nɛi pilɛ koŋ choo koni naŋ bii “chuɛiyaŋ,” “dialloŋ,” a “lioo” ni, le mbo chɛlaŋ a nyɛ nda wa suɛi a ndu okɔɔ wo. (Chɛnɛsi 45:18; Ikilisiaatii 5:6; Choobu 16:15) Diomndaŋ ndaŋ lapum, tɛɛsiaa ndɔɔ cho o suɛi lebolle hei bɛŋgu, “Tɛɛsiaa le Diomndaŋ o Baabuiyo Niŋ.”

  • Mɛɛ nda hivi ndu yɛ pala diomndaŋ veelu le. O Baabuila naŋ hivi laŋ lapum niŋ, miŋ soliŋ diomndaŋ lapum kpeku le chɔmndo nyɛ yɔŋnuŋndɔ le wo a nyɛ yɔŋnuŋ niŋndo. Le tamaseliiyo, miŋ soliŋ diomndaŋ kpeku le chɔmndo maa nyɔɔ cho hiouwɔɔ lachi a yɔŋnɔŋndo, mɛɛ laŋ la cho nuaa yɛ, “mbo lo o koŋ mbo,” “mi i yɔŋnɔŋ mbo,” “ma lo o koŋ ma,” a diomnda cheleŋ. Kɛ o Baabuiyo hoo niŋ, diomnda cheleŋ naŋ soliŋ kpeku ni le mbo wa tɛtɛlɛ le diomndaŋ veeloo, mɛɛ laŋ la cho nuaa yɛ, “okoŋ,” “ma,” a “mbo,” taama taama mɛɛ naŋ che maa sabu sɔviɔɔ wa le laŋ soliŋndo kpeku. (Chɛnɛsi 3:9; 34:1; Polowaa 2:4) Lelaŋ, mɛɛ naŋ che maa diomndaŋ la faŋaŋ bɛɛ, suɛi kulle nɔla mi i fula, miŋ faŋa laŋ le halikpeŋ mi waŋnda nɔla diomndaŋ veeloo nyɛkɛndɛi.

  • Diomnda soo a wana lanɔɔ ɔɔ wana pɔnɔɔ okɔɔ laŋ tɛɛsiaa nyɛkɛndɛi. Diomnda maHibuluilaŋ a maKilikiilaŋ lapum la sim le wana lanɔɔ ɔɔ wana pɔnɔɔ, nduyɛ o Kilikiiye niŋ, mbo sim vellaa velle. Kɛ lepum, diom cho o suɛi maŋgalɛi tasei niŋ mbo sim le wana pɔnɔɔ ɔɔ wana lanɔɔ wo, te a soliŋ ndu pɛ kpeku o nɛiyo hoo choo kinɛi, suɛi kulle fula le. O Hibuluiye a o Kilikiiye niŋ, ma soliŋ diomndaŋ ndaŋ kpeku teleŋnda bɔɔbɔɔ le waŋ piaanduaa. Kɛ diomndaŋ ndaŋ la wa vɛlɛ le waŋ piaanduaa a waŋ laanduaa. Le tamaseliiyo, mi che bɛɛ diomndaŋ ndaŋ “puaa Isɔluɛi” sim le puaa 12 Chekɔpu wa, kɛ teleŋnda bɔɔbɔɔ la sim le waŋ piaanduaa a waŋ laanduaa o kaaleŋ Isɔluɛi niŋ kpou. (Chɛnɛsi 46:5; Ɛsodɔɔ 35:29) Lelaŋ o Baabuiyo hoo niŋ, ma soliŋ diomndo hoo “Isɔluɛiya” kpeku o fondaŋnda bɔɔbɔɔ le chɔmndo maa a kaaleŋ Isɔluɛi okɔɔ nda cho suɛi ni. O nɛi pilɛ koŋ choo, ma siŋga “poombɔ nɔ finya le wo,” okoŋ ma miŋgi “chuaambuaa nɔ ŋfinya le wa” ɔɔ “viiya,” le chɔmndo maa o sim le poombɔɔ ɔɔ chuaambɔɔ vellaa velle. O baa o pilɔɔ choo, le mɛɛ Baabuiyo soliŋ diom sim le waŋ piaanduaa wo kpeku le suɛi a Mɛlɛka, Po ndɔɔ, maalikɛiyaa yɛ yiaa vɛlɛ a nyinaa wɔɔŋnda okɔɔ yɛ, sabu kɛ kɛ cho le miŋ soliŋ diomnda cheleŋ kpeku a mɛɛ nda hivi Baabuilaŋ lapum waalioo yɛ le.

    Nyɛ o nyɛ cho o poonyiaa o Baabuiyo hoo niŋ, ŋ piɛi fɛlɛŋ, miŋ hivi ndu nyɛkɛndɛi nduyɛ miŋ chɔm kaala yiŋgoloŋndo le Kunda tase hivi Baabuiyo hoo, Hivioo le Chieeŋ Sɛnɛiyo wo.

Sɔɔŋ cheleŋ o Baabuiyo hoo niŋ:

Baabuiyo hoo nɔ diomnda tɛɛsiaalaŋ amatou. Teleŋnda bɔɔbɔɔ, o kundalaŋ ndaŋ bɛŋgu diomnda tɛɛsiaalaŋ ndaŋ la cho ni:

  • “Ɔɔ” Nɛila cheleŋ wana hivi nyɛ cho o poonyiaa o Hibuluiye, Aluamakiiye, ɔɔ o Kilikiiye niŋ, mbo sim le nyɛ pilɔɔ kpe wo.—Chɛnɛsi 1:2, tɛɛsiaa o “nyina Mɛlɛkaa” choo; Chɔɔsuaa 1:8, “toolo toolo.”

  • “Ɔɔ naapum” Nɛi cheleŋ wana hivi nyɛ cho o poonyiaa wo, o nɔ suɛi sɔvɛi kɛ mi suɛi kulii nduɛi wa teŋgeŋndo.—Chɛnɛsi 21:6, “mamɔɔ a ya latulu”; Sɛkalaya 14:21, “Kenanaitiinɔɔ.”

  • “Hibuluiye ɔɔ Kilikiiye” Poonyiaa cho o Hibuluiye, Aluamakiiye, ɔɔ o Kilikiiye niŋndo chuaa ma hivi diomndo a diomndo, ɔɔ nyɛ o sim o suɛi maŋgalɛi tasei nda poonyiaa Baabuiyo leniŋ nde.—Chɛnɛsi 30:22, “folioo”; Ɛsodɔɔ 32:9, “bolii kalaa.”

  • Tɛɛsiaa le diomndaŋ lapum a sɔɔŋ cheleŋ Tɛɛsiaa le diolaŋ (Chɛnɛsi 3:17, “Adam”; Ɛsodɔɔ 15:23, “Malua”); tɛɛsiaa a lusullo okɔɔ vɛlɛ a tuuwo Chɛnɛsi 6:15, “nɛiyo”); diom sim le diola wanachioo ɔɔ nyɛ cheleŋndo (Chɛnɛsi 38:5, “o”); sɔɔŋ mala numndoŋ cho o Tɛɛsiaa niŋ vɛlɛ a Tɛɛsiaa le Diomndaŋ o Baabuiyo Niŋ.—Chɛnɛsi 37:35, “Sɛiyo”; Maatiu 5:22, “Kɛhɛna.”

Buŋgɛi cho o Baabuiyo kandɔŋndo ma veelu ndi aa “Sɔɔŋ Tasoŋ a Diom Mɛlɛkaa Okɔɔ.” Buŋgɛi hei nɔ sɔɔŋ taseŋ wana saaluŋ o Baabuiyo niŋndoŋ. Te a hiou ndɔɔ pɛ Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ, a cho saalɔŋ “Yaula Baabuiyo o Lepula,” “Diomnda Baabuiyo o Lepula” a “Tɛɛsiaa le Diomndaŋ o Baabuiyo Niŋ.” Tɛɛsiaa le Diomndaŋ o Baabuiyo Niŋ mala wana cho diomndaŋ veeloo wo le mbo bii diomnda nda hɛli laŋ bila a mɛɛ nda soliŋ ndaŋ kpeku o Baabuiyo niŋ yɛ. Sɔɔŋ cho o Tɛɛsiaa A wo niŋndoŋ cho muŋ ni: “Sawala Mandaalaŋ le Baabuiyo Hivioo,” “Sɔɔŋ Cho o Baabuiyo Hoo Niŋndoŋ,” “Mɛɛ Naŋ Looku Baabuiyo Sɔla Yɛ,” “Diola Mɛlɛkalaŋ o Yaula maHibuluilaŋ Niŋ,” “Diola Mɛlɛkalaŋ o Yaula maKilikiilaŋ Niŋ,” “Kɔfoo: Wanaa Suaa le Mɛlɛka Wa Vɛlɛ a Masaa le Chuda a Isɔluɛi” a “Sɔɔŋ Yɔŋnuŋ Teleŋ Chiisu Wa o Lɛŋndeŋ Choo Woŋ.” Tɛɛsiaa B wo nɔ Mapiilaŋ, Kɔfulaŋ a sɔɔŋ cheleŋ mala wanaa pɛɛku Baabuiyo nyɛkɛndɛiya.

O Baabuiyo niŋ, yau kɛ kɛ nɔ sɔɔŋ lebolloŋ le bolii Baabuiye a sɔɔŋ ikɛi, le wana veelaa ladiomndo malaa mbo sina sɔɔŋ cho a yau koŋ okɔɔ woŋ. O peele kɛ kɛ tɛɛŋ, bolii Baabuiye cho o kɔfoo niŋ, le chɔmndo bolii Baabui cheleŋ chiɛɛliaŋ a ndi ve.

    WOL le Sɔɔŋ Yaasiaa—Kisi (2010-2025)
    Chukku Ma Kinda
    Chuku Ma Kumbi
    • Kisiei
    • Share
    • Mɛɛ ŋ Yeema Yɛ
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Sawalaŋ Le Tɛɛŋgei Soliŋndo Kpeku
    • Mɛɛ Naŋ Bii Yooŋgula Numndaŋ Yɛ
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Chuku Ma Kumbi
    Share