Nyaakuɛiyo
Koondoo, Nyaakuɛiyo 1
“O cho nya mala mi la sɔla yoomuaŋ le biuwɔŋndo.”—Chemi. 1:3.
Nyunaŋndɔ aa: ‘Baa mi chɛl pa sila nda ke ya wo? Baa mi chɛl pa biondɔŋ nuu ɔɔ mi yɔŋgu kafɛilaŋ le nyɛ ya tosa wo? Baa mi keleŋa pa acheleŋnda tɔɔyaŋ biyɔɔ? Te a wa pɛ diomndaŋ veeloo a wanaa lo o laalaŋ ndaa choo wa okɔɔ o Baabuiyo niŋ, yiyaŋ a mɛɛ nda bii sɔɔŋ waa nuaa yɛ. Te a wa pɛ bundɛi waŋndo yaasiaa o Baabuiyo niŋ, nyunaŋndɔ aa: ‘Yɛɛ ya nɔ yɛ mi tosa le mi tol tamasi waŋndo hoo kɔɔli?’ Ŋ sɔla vɛlɛ tɔnɔɔ, te ŋ mɛɛndaŋ pɛ tamaseliila chaaŋaa naa laalaŋnda, o wa bɛndu yuu ɔɔ feleŋgɔnɔ. Le tamaseliiyo, baa a sina pa waŋndo o kunda numndo niŋ o cho tɔɔndaŋndo biuwɔŋndo wo? Naapum chaaŋaa nduaa ɔɔ yuŋgu ndɔɔ cho ndu simullo ni, te koŋ te, kɛndiaa lepɛŋndo cho ndu paaliaŋndo ni. Baa wana koŋ nɔ pa suliŋnda kɛndɛla ŋ tiuba ma tol kɔɔli laŋ? Te a pɛɛku pɛ o tamaselii ndɔɔ niŋ, keŋ cho num mala ma che nɛila ŋ tiuba ma biunuŋ tɔɔndaŋnda numndaŋ ndo. Ŋ cho bɔɔ a kɔl kɛndɛ le mɛɛ naŋ nɔ wanaa nɔ tamaseliila kɛndɛla naŋ tual kɔɔli laŋ! Hei kpeekpei tosa vɛlɛ ni miŋ wa a kɔl kɛndɛ.—Hibu. 13:7. w22.04 13 ¶13-14
Nɔŋgɔwaa, Nyaakuɛiyo 2
“Waŋndo nyɔɔ kioo wana hiau wa a kɔl kɛndɛ, a waŋndo num nyɔɔ kioo.”—Walta. 20:35.
Te simul kala kalaa komal naa pɛ o yoomoo niŋ, miŋ naŋ kɔl tau te bɛndu kundaa chua pɛ teleŋndo le naa nilaŋ yaŋɔɔ a le naa kɔllo dɛɛniaa. Te ŋ yeema pɛ hiouwɔɔ lachioo tosaa le waŋnda chaa Baabuiyo pɛɛkoo, miŋ naŋ kɔl tau te kɔɔfanɔ nɔ taasioo wo chal naa pɛ ikɛi le waŋndo pɛɛkoo. Nduyɛ, miŋ wa vɛlɛ a kɔl kɛndɛ te o chɔm naa pɛ naa naŋ nɔ miŋ tosa hiouwɔɔ lachioo wa. Mi puaapiliaa a ndepiliaa haa kpou wa a kɔl kɛndɛ le naa malaa. Mi naa bɛɛ wa a kɔl kɛndɛ te ŋ yɔŋguŋ pɛ le puaapiliaa a ndepiliaa naa malaa. Te a yeema pɛ ma tosa tau o wali Chɛhowaa niŋ o nɛilaŋ ndaŋ niŋ ɔɔ nɛila cheleŋ, yɛɛ mala yɛ num? Kɛsi kpeleŋndaŋ tau o lepilɛ niŋ te. Le tamaseliiyo, naapum ma kɛsi kpeleŋndo le tosaa tau o kundaa niŋ. Mi i wa ikala le kpeleŋ waa nuaa komallo kanifuule, a sina nyɛ kpeekpei ŋ nɔ ma tosa wo le. Nduyɛ o yɔŋ bɛɛ ma komal ndu, a tiuba ma sina le. Le hei, handu kpeleŋndo le nyɛ kpeekpei ŋ yeema ma tosa wo. Naapum a poonyiaa ndu a nyɛ mala num ma sɔla batiuwaa le ndu komallo wo o yau choo. w22.04 25 ¶12-13
Kpekedoo, Nyaakuɛiyo 3
“A nɔ ma kaala wana nya chiɛɛliaŋ ndo mɛɛ ŋ kaala numpila yɛ.”—Chemi. 2:8.
Suŋ suŋ, Chɛhowa cho “faŋga bɛndu bɛndoo” chuuŋgiaa, nduyɛ mbo wa nda pɛɛkoo le ma wa o Masale ndɔleŋ bɛŋgu. (Sɔɔŋ. 7:9, 10) Mi che bɛɛ chieeŋndo cho hau o piaa cha a sɔɔŋ ŋsiooŋndoŋ vɛlɛ a chɔulaŋ, kɛ waŋnda haa cho kindiŋndo le waŋnda kaalaa o lelɛŋ o lelɛŋ niŋ a lekaa o lekaa, ma wa yɛle tulaaleŋ soliŋndo o kɔl. O dimi niŋ, waŋnda haa cho mɔɔŋ ndaŋ chɔuwoŋ toosiaa, ma siiŋguu muŋ dɛndɛla waalaŋ. (Makal 4:3) Waŋnda haa kue o chɔu le, nduyɛ a cho acheleŋnda malaa le ma saaluŋ yoomu kpeekpeiyo sanaa a nda pɛɛkoo a Mɛlɛka tonyaa, vɛlɛ a tuu o nɔ le naa wo okɔɔ. (1 Timo. 6:19) Lepum, mi wanayaŋ ndaŋ simul nda. Naapum yɛ, a nɔ nyɛsɔlaa bɔɔ le kanifuule, a cho Masale Mɛlɛkaleŋ tooloo. Kɛ mi Chɛhowa tosa a sabu le ma sɔla nyɛm nda hauba woŋ. (Maa. 6:25, 30-33; Luku 18:29, 30) Sɔɔŋ muŋ kpou chɔm maa Masale Mɛlɛkaleŋ le cho kpeekpei. Nduyɛ, le cho hiouwɔɔ lachi a tuu Mɛlɛkaa peeloo. w22.12 5 ¶13
Kɔɔlumaa, Nyaakuɛiyo 4
“Amiina! Huŋ, Masanɔɔ Chiisu.”—Sɔɔŋ. 22:20.
Te wɔsila waa pilɛ laŋ la chuu pɛ, wanaa cho wa o chieeŋndo choo wa kpou cho simnɔŋ walaŋ. A teleŋ koŋ, wana o wana nɔ lɛ niŋ haki Adam tɛɛŋguu naa wo le. (Luomaŋ. 5:12) Nyɛ o nyɛ haki Adam ndo cho hau tosaa, cho faŋaŋ lefafɛɛŋ. Hei sim ni maa wanaa cho wa o chieeŋndo choo a teleŋ koŋ nda cho wa yoomu lefafɛɛŋ kanifuule, a cho wa walaŋ. (Sɔɔŋ. 20:5) Ŋ sina maa mi Setana tɔɔndaŋ Chiisu le ndu faŋaa o laalaŋ ndɔɔ choo. Kɛ o tiu ndu ba le. Mi Chiisu lo o laalaŋ ndɔɔ choo. Baa wanaa walaŋaa cho wa o chieeŋndo choo wa tosa niŋ nyɛ pilɛ koŋ te Setana huŋ sɔla pɛ fondaa le nda tofaa? Wana o wana nɔ mbo tosa kɛɛsiaa a ba ndɔ a teleŋ koŋ. Kanifuule te wɔsila waa pilɛ laŋ la chuu pɛ, a cho Setana soli o sooŋ yiŋgilɛi nɔ lamɛɛlu le wo niŋ. (Sɔɔŋ. 20:7) Wanaa cho lo o laalaŋ ndaa choo a teleŋ tofa mɛɛlaa hoo wa, cho yoomu fafɛɛŋndo sɔla nduyɛ ma tuei hɛnɛkɛyɛi kpeekpeiye yeela. (Luomaŋ. 8:21) Wanaa cho Chɛhowa kɛɛ diikɔŋnda, cho tambii fafɛɛŋnde sɔla.—Sɔɔŋ. 20:8-10. w22.05 19 ¶18-19
Chimɛiyo, Nyaakuɛiyo 5
‘A cho ndu tɔndii kɔɔliei lɔwa.’—Chɛ. 3:15.
Mi huuluei hei peeluŋ mɛɛ Setana nyindu Chuuwa nda Luomaŋnda le ma dii Po Mɛlɛkaa. (Luku 23:13, 20-24) O kpeekpei niŋ, te a lɔwa pɛ waŋndo tɔndii kɔɔliei, mbo wa nyɛ nɛiyaa koŋ sinaŋndo le teleŋ biŋgi. O nɛi pilɛ koŋ choo, mɛɛ nda dii Chiisu, mi keŋ tosa mbo chua palɛi i yaa o sɛiyo niŋ. Nduyɛ ndoo nɔla nyɛ o nyɛ tosa le. (Maa. 16:21) Le mi huului cho o Chɛnɛsee 3:15 niŋnde peeluŋ, mɛɛ mi Chiisu ndoo miiŋgu yoomu. Le yɛɛ naŋ dimi yɛ lende? Kanifuule a mɛɛ huului keŋ dimi yɛ, yɛyii wana lanɔɔ ndii nɔ le Setana bolleŋ lɔwaa. Hei ndii sim ni maa, Chiisu ndoo nɔ mbo miiŋgu yoomu. Nduyɛ a tonya, mbo miiŋgu yoomu! Mɛɛ Chiisu sɔla piɔmndo, palɛi i yaa okoŋ kɔɔli, mbo miiŋgu yoomu o inyinaya. Te teleŋ Mɛlɛkaa fuuluu pɛ, Chiisu cho Setana bolleŋ lɔwa. Koŋ cho ni, o cho ndu tɛɛmbuu lefafɛɛŋ. (Hibu. 2:14) Ndu a wanaa cho wa a ndu latulu o masaleŋ choo wa cho yaamɔɔwaa Mɛlɛkaa kpou tɛɛmbuu. Yaamɔɔwaa Mɛlɛkaa haa cho yɛyii kɛuwo ni.—Sɔɔŋ. 17:14; 20:4, 10. w22.07 16 ¶11-12
Ndaamaa, Nyaakuɛiyo 6
“Te wana balu a wana kɔl kaloo pɛ, num bɛɛ a simnuŋ wana kɔl kaloo.”—Pulɔ. 13:20.
Kalaŋ chuauwa, la mala chuauwaa nyaa ma nɔ chaŋyaŋ kɛndɔŋ. Diom Mɛlɛkaa dimi maa mi chaŋyaŋ naŋ tosa woŋ piiliaŋ kaala naalaŋ. La sina pa chaŋyaŋ chuauwaa nyaa nɔ woŋ? Yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma tosa le ma mala nda ma nɔ chaŋyɛi a wanaa kaala Chɛhowa wa? (1 Kɔliŋ. 15:33) A tosa hei te a veelu pɛ chaaŋaa ndaa cho hiouwɔɔ lachioo tosaa o Chɛhowa piɛiyo niŋnda, le pɛɛku leyuŋgoo a sɔɔŋ cheleŋ. (Sam 119:63) Mi finya pilɛ diolaŋ Toni dimi aa: “O wɔsiŋ hiou woŋ niŋ, mi ya naa laa nuu veelu puaapiliaa teŋgeŋ teŋgeŋnda o naa lo bɛɛ, fulaa o kɔɔlima yɛ yiaŋ niŋ, nduyɛ a nɔ wɔsiŋ pilɛ le. Mi naŋ de nyɛdiaa diompilɛ nduyɛ mi naŋ tosa pɛɛku leyuŋgoo. Nɛi sɔviɔɔ pila cho hoo ni le sinaa wanaa kaala Chɛhowa, nduyɛ ma wa ndu piɛiyo a kɔl kɛndɛ wa. . . . Mi sɔɔŋ ndaŋ yɔŋnaŋndoŋ, sɛmbɛ ndaa, a sala soliaŋ ndaa piiliaŋ chuauwaa naa tau. Nduyɛ mi keŋ mala nda ma sɔɔŋguu Chɛhowa ikɛi kpɛɛluŋ.” w22.05 29-30 ¶14-15
Kuɛɛndoo, Nyaakuɛiyo 7
“Nyɛ o nyɛ nya yii pɛ o lɛŋndeŋ choo, o cho niŋ wa o yiyaa o choo choo niŋ.”—Maa. 18:18.
Te bɛnduaa kundaa chal pɛ a wana tosa haki wɔɔŋ wɔɔŋndo wo, kpeleŋ ndaa cho ni, le ma tosa kɛɛsiaa chɛlaŋ a kɛɛsiaa Chɛhowa nda Chiisu tosa o choo choo niŋndo. Vɛɛ kɛɛsiaa hoo chuu yɛ kundaa tɔnɔɔ? Mbo tosa mi wana kɛɛ le yɔŋ ndɔ wɔɔŋndo malɔɔ wo sɔla solioo. Nduyɛ o tɛɛmbuu chaŋyɛi acheleŋnda nɔ a Chɛhowa ve le. (1 Kɔliŋ. 5:6, 7, 11-13; Tai. 3:10, 11) O mala vɛlɛ wana tosa koŋ haki wɔɔŋndo wo le mbo mal yɔŋndɔ wɔɔŋndo okoŋ mi Chɛhowa mal ndu haki. (Luku 5:32) Mi Bɛnduaa kundaa piɛi a wana mal yɔŋ ndɔ wɔɔŋndo wo, nduyɛ ma nyuna Chɛhowa le mbo mala ndu mbo miiŋgu o chaŋyɛi kɛndɛi niŋ a ndu. (Chemi. 5:15) Te o yɔŋ yɛ mi bɛnduaa soo o wana tosa hakioo wo lo, kɛ mbo kɛɛ le yɔŋ ndɔ wɔɔŋndo malɔɔ? O sɔɔŋ waa nuaa niŋ, wana koŋ nɔ mbo sɔla solioo o kundaa niŋ. Kɛ, te wana koŋ sina pɛ maa suɛi wɔɔŋnde o wa tosaa ni, nduyɛ mbo mal yɔŋ ndɔ wɔɔŋndo a kɔllo kpou, Chɛhowa cho o bɛɛndiaŋ le ndu malɔɔ haki. (Luku 15:17-24) O yɔŋ bɛɛ aa haki wɔɔŋ wɔɔŋndo o tosa ni, Chɛhowa tiuba mbo mal ndu haki.—2 Kolo. 33:9, 12, 13; 1 Timo. 1:15. w22.06 9 ¶5-6
Koondoo, Nyaakuɛiyo 8
“La wa wanaa taasi, nduyɛ mi la wa lahɔl! Kanifuule, Setana cho yaamɔɔnɔ nyaa wo cho balɔɔ a pɛɛliaa maa kpɔkuŋ. O cho nuuviaa le wana o saaluŋ mbo de wo.”—1 Pitɛ 5:8.
A mala Chɛhowaa, Kilisiɔŋnda chieeŋndo balɔɔ silɔ tiu niŋ simulta komal nda laŋ ba, nduyɛ ma simul Nyina Wɔɔŋndo. (1 Pitɛ 5:9) Num bɛɛ tiuba ma tosa nyɛ pilɛ koŋ kpe. O teleŋ biŋgi bɛŋgu, Chɛhowa cho Chiisu a wanaa nda cho wa o masaleŋ choo wa nɛi chɔmaa ke, “le walta Setanalaŋ tɛɛmbuuwo.” (1 Chɔŋ 3:8) Okoŋ kɔɔli, sɔɔŋ tosa mi siooŋii bɛnduei bii waŋnda woŋ ŋ komallɛ niŋ wanaa Mɛlɛkaa o chieeŋndo choo le. (Aisaya 54:14; Makal 4:4) Haaa mi teleŋ koŋ fuuluu, ŋ nɔ miŋ tosa wallo kalaŋ le miŋ soliŋ siooŋnde o kɔl. Ŋ nɔ miŋ hiou lachi a tiindaŋ naa kindioo maa Chɛhowa kaala naa, nduyɛ maa o cho naa manda. Nyɛ mala naa le hei tosaa wo cho yiyaŋndo a mɛɛ Chɛhowa mala buɛiyaa nduaa o paandoo niŋ yɛ, vɛlɛ miŋ wa suɛi a ndi okɔɔ ni. Nduyɛ ŋ nɔ miŋ loonuŋ mɛɛ o mala naa yɛ teleŋ nyɛkindilaa komal naa wo. A mala ndɔɔ, ŋ tiuba miŋ soliŋ siooŋnde o kɔl!—Sam 34:4. w22.06 19 ¶19-20
Nɔŋgɔwaa, Nyaakuɛiyo 9
“Mi pouwo fula faŋ, mbo huŋ del o nyɔɔ hoo peluŋ ndɔŋ cho muŋ baa o pilɔɔ a chiliŋnde, baa o pilɔɔ puuloo, mbo pesi pesi muŋ vɛ vɛ.”—Daan. 2:34.
Kpaaya lemasaa sim le peluŋ piɔm Nɛbukanɛɛsa che o lɔma sɔlaŋ niŋndo. Peluŋ piɔmndo hoo, a puuloo vɛlɛ a chiliŋnde ŋ cho ŋ toosiaa ni. Nduyɛ o cho niŋ suŋ suŋ o lemasa. A Chɔu Chieeŋ Tasoo kpaaya lemasaa hoo kanduŋ ni mɛɛ Bilitiŋ nda Amɛlika kandu wallo diompilɛ. Lɔma sɔlaama Nɛbukanɛɛsa waŋ ma chɔm naa a sɔɔŋ ŋpum okɔɔ. Nduyɛ sɔɔŋ muŋ tosa ni mi kpaaya lemasa cho suŋ suŋndo wa teŋgeŋ a kpaayala lemasala hiou niŋndaŋ. Kpaaya lemasaa hoo, ndu cho yɛ Bilitiŋ nda Amɛlika ni cho teŋgeŋ kanifuule, nyɛ sim le kpaaya lemasaa hoo wo cho o toosiaa a ŋkoolii ɔɔ kaniŋ humbu le. Kɛ a puuloo vɛlɛ a chiliŋnde o cho o toosiaa ni. Nduyɛ puuloo hoo sim le waŋnda chieeyaa. (Daan. 2:43) Hau, miŋ che kpendekele maa diompilɛ cho waŋnda tɛɛŋ te, te a wa pɛ yaulaŋ malɔɔ le masaa chuaa. Mi waŋnda apum mal sɔŋgɔɔ le wana nda yeema le mbo wa o masaleŋ choo wo. Nduyɛ mi hei tosa ndi ikala le mi kpaaya lemasaa hoo tosa nyɛ o yeema wo. w22.07 4-5 ¶9-10
Kpekedoo, Nyaakuɛiyo 10
“Nyɛdiaa nuu cho hɛnaŋ wana vem ya wo tosaa . . . ni.”—Chɔŋ 4:34.
Te a wa pɛ kiisaŋndo le yiŋɔɔ sɔlaa, mɛɛ nyunaŋ aa, ‘Yɛɛ cho yɛ ya kuunaa yiŋɔɔ sɔlaa?’ (Walta. 8:36) Mi Chiisu tuu hɛnaŋ Finya ndɔɔ tosaa a nyɛdiaa. Le yɛɛ? Nyɛdiaa cho o sɔvɛ le naa. Chiisu ndoo sina maa, nyɛ Chɛhowa dimul naa le tosaa wo cho nyɛ sɔvɛ bɛnda le naa wo ni. Pesiŋ bɛɛ Chɛhowa yeema miŋ tosa nyɛ chuu naa niŋ kpundɔɔ wo le. Baa Chɛhowa yeema num pa ma sɔla yiŋɔɔ? Ei. (Walta. 2:38) Lelaŋ, nɔ tiindaŋndo maa te a diikuŋ pɛ sawa o ke num le yiŋɔɔ sɔlaa wo, a cho tɔnɔɔ sɔla tau. Te o wa pɛ maa kiisaŋ ve num le nyɛdiaa kɛndɛ kɛndɔɔ tueiyo yeela le, mɛɛ le yɛɛ ŋ cho yɛ kiisaŋndo le yiŋɔɔ sɔlaa? Yɛɛ ŋ cho yɛ chumndo? Lepum, mi wanaa bɔɔbɔɔ muli nyunaa hoo aa, “I bɛɛndiaŋndɔ le.” I cho tonya maa, kɛɛsiaa ŋ cho tosa le yɔŋgɔŋndo o Chɛhowa lo ma sɔla yiŋɔɔ wo, cho kɛɛsiaa sɔvɛ hiou kpou wo ni. Lelaŋ, a nɔ ma yiyaŋ yiŋgoloŋ a kɛɛsiaa hoo okɔɔ. A nɔ ma chua teleŋndo, ma yiyaŋ nyɛkɛndɛi, nduyɛ ma dɔu sɛmbɔɔ tau le halikpeŋ ma suliŋ. w23.03 7 ¶18-20
Kɔɔlumaa, Nyaakuɛiyo 11
“Nuaa o dimi ni aa, “po num mamaa,” le chɔmndo maa waŋndo ndupilɛ. Ndu cho yɛ Kiliti ni.”—Kalee. 3:16.
A teleŋ Chiisu sɔla pɔyaŋndo wo kpeekpei o simnuŋ kumbuii tasei le yɛyii wana lanɔɔ ni. Mɛɛ Chiisu sɔla piɔmndo mbo miiŋgu yoomu, mi Mɛlɛka “ke ndu biiloo a bɛɛleŋ.” Nduyɛ mbo ke ndu vɛlɛ “kpaayaa nyɛ o nyɛ choo o choo choo niŋ a o lɛŋndeŋ choo.” Kpaaya o ke ndu wo otiŋ cho “le walta Setanalaŋ tɛɛmbuuwo” ni. (Hibu. 2:7; Maa. 28:18; 1 Chɔŋ 3:8) O faŋaŋ o Chiisu kɔɔli, kumbuii diiŋ nduɛi cho le yɛyii wana lanɔɔ. Mi kiilanɔɔ Pɔɔl chɔm wanaa cho o kumbuii diiŋ nduɛi niŋ le yɛyii wana lanɔɔ wa, mɛɛ o wa suɛi o Kilisiɔŋaa Chuuwa a Kilisiɔŋaa ve ŋChuu le wa lo a hei okɔɔ. Nduyɛ nda kpou, Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda nda wa ni. Mbo dimul nda aa: “Te le Kiliti nya cho ni, mɛɛ chuauwaa mamaa Ebilaham nda nya cho ni. Nya cho nyɛm kɛŋ Mɛlɛka chuel ndu buŋgɛi yoŋ sɔla ni.” (Kalee. 3:28, 29) Te Chɛhowa pɔya pɛ Kilisiɔŋnɔɔ, mi wana koŋ bɛɛ simnuŋ waŋndo opilɛ le yɛyii wana lanɔɔ. Chiisu Kiliti a ŋwaŋ 144,000 cho wa o masaleŋ choo a ndu latulu wa cho yɛyii wana lanɔɔ ni. (Sɔɔŋ. 14:1) Mi waŋnda haa kpou kindiŋ le tamasi Chɛhowa Mɛlɛka Finya nda wo tolɔɔ kɔɔli. w22.07 16 ¶8-9
Chimɛiyo, Nyaakuɛiyo 12
“I saŋga a yoomoo. I yeema lɛ mi wa yoomu . . . [le.]”—Choobu 7:16.
Ŋ nɔ miŋ wa tɔɔndaŋndaŋ kɔl o palɛi mɛɛlɛi hei niŋ. (2 Timo. 3:1) A teleŋnda waa nuaa, miŋ tambu kɔl tau, nduyɛ miŋ buulaŋ taama taama te la komal naa pɛ a teleŋ pilɔɔ kpe. Kɛ ŋ nɔ miŋ loonuŋ maa hɔlte Chɛhowaleŋ le cho naa choo. Nduyɛ a mala ndɔɔ, ŋ tiuba miŋ biunuŋ tɔɔndaŋ kɛ kɛ komal naa pɛ. Yiyaŋndɔ a tamasi Choobu wo okɔɔ. O teleŋ biŋgi bɛŋgu, mi sɔɔŋ kindilaŋ bɔɔbɔɔ komal ndu. O paaleŋ lepilɛ niŋ kpe, ma dimul ndu maa chɔluaa nduaa kpou a buɛiyaa nduaa atiŋ sɔla piɔmndo. I hiou lewɔu ve, mi chuauwaa nduaa kpou sɔla piɔmndo. (Choobu 1:13-19) Teleŋ biŋgi okoŋ kɔɔli, Choobu wa wɔ mɔnɛi biyɔɔ le sɔɔŋ yɔŋnuŋ ndu woŋ, mi naa wɔɔŋ wɔɔŋndo tiu ndu lekɔɔ silɔ. (Choobu 2:7) Hɔlte Chɛhowaleŋ le wa Choobu choo. Nduyɛ le mɛɛ ndoo kaala Choobu yɛ, mbo mala ndu le mbo biunuŋ sɔɔŋ kindilaŋ wa ndu komallo woŋ. w22.08 11 ¶8-10
Ndaamaa, Nyaakuɛiyo 13
“Wanaa Chɛhowa kaala wa, nda o sila ni.”—Hibu. 12:6.
Mi silaa tɛɛmbuu naa kɔllo tau. Lepum, haupa miŋ yiyaŋ maa sila koŋ cho le naa le. Nduyɛ miŋ nuuviaa kafɛilaŋ ɔɔ miŋ dimi maa, a sila naa o nɛi kɛndɛ choo le. Fulamakɔɔlioo wa ni, ŋ chi lɛ sila koŋ maa kaalaa le Chɛhowa cho naa chɔmndo le. (Hibu. 12:5, 11) Lelaŋ, chɛl silaa, nduyɛ ma tosa siŋgaŋndaŋ. Teleŋnda bɔɔbɔɔ, mi Chiisu ndoo miŋgi Pitɛ o nɛi kiilaa a piliaa o hɔl. (Maki 8:33; Luku 22:31-34) Nuawɔ se suɛi lasiɔmbu! A koŋ kpou, Pitɛ feŋaŋ Chiisu kɔɔli le. Mi ndoo chɛl sila ndaa ke ndu wo, nduyɛ mi ndoo pɛɛku o biondɔŋnda ndɔlaŋ niŋ. O mɛɛlulaŋ, mi Chɛhowa fanda Pitɛ le mɛɛ o chɔm ndu lo lechoo wo yɛ. Nduyɛ mbo ke ndu kalaŋnda sɔvɛ sɔvɛlaŋ o kunda leKilisiɔŋndo niŋ. (Chɔŋ 21:15-17; Walta. 10:24-33; 1 Pitɛ 1:1) Ŋ pɛɛku maa, miŋ sɔla tɔnɔɔ tau te ŋ faŋa pɛ kɔllo o mɛɛ acheleŋnda cho yiyaŋ a naa okɔɔ yɛ choo, miŋ chɛl silaa, nduyɛ miŋ tosa siŋgaŋnda yeemaŋ ndaŋ. Hei tosaa mala mi Chɛhowa a puaapiliaa soliŋ naa kpeku tau. w22.11 21-22 ¶6-7
Kuɛɛndoo, Nyaakuɛiyo 14
‘Chua Aase ma kɔ yɔŋgu ndu naa ya chua maa sala luamaa.’—Chɛ. 22:2.
Ebilaham sina maa, fɛɛŋ bɛɛ Chɛhowa tosa kafalaŋ ɔɔ mbo kɛɛ kaalaa chɔmndo le. A mɛɛ kiilanɔɔ Pɔɔl dimi yɛ, Ebilaham ndoo nɔ laalaŋndo maa Mɛlɛka nɔla mbo miŋgi po ndɔɔ yoomu. (Hibu. 11:17-19) O fulawɔ okoŋ kɔɔli, Chɛhowa ndoo chuel niŋ Ebilaham buŋgɛi maa, Aase cho simnɔŋ finyaa le kaaleŋ. Kɛ a teleŋ koŋ, Aase ndoo nɔ wɔ ŋchuau le. Ebilaham ndoo kaala Chɛhowa tau. Le hei, ndoo nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa cho nyɛ cho sakpo wo tosa. Mbo duau laalaŋndo o Chɛhowa niŋ le tosaa nyɛ o dimul ndu wo, mi che bɛɛ i ve bɛɛŋ bɛɛŋ te. (Chɛ. 22:1-12) Vɛɛ naŋ tuallɛ tamasi Ebilahamndo kɔɔli? Ŋ tosa hei te ŋ hiou pɛ lachi a pɛɛkoo a Chɛhowa okɔɔ. Hei tosaa mala naa miŋ sɔɔŋguu ndu ikɛi kpɛɛluŋ, nduyɛ miŋ chɔɔlu ndu kaala tau. (Sam 73:28) Kɔl iyama naa cho sɔla pɛɛkoo le miŋ nɔ yiyaŋnda Mɛlɛkalaŋ. (Hibu. 5:14) Nduyɛ fulamakɔɔlioo cho wa ni, o yɔŋ bɛɛ mi waŋndo tɔɔndaŋ naa le suɛi wɔɔŋnde tosaa, ŋ luei balaŋ leniŋ te. Ŋ cho sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ yɛleŋ tul le halikpeŋ ŋ tɛɛmbuu Finya naa kɔllo, nduyɛ miŋ tɛɛmbuu chaŋyɛi nɛi a ndu le. w22.08 28-29 ¶11-12
Koondoo, Nyaakuɛiyo 15
“Buulaŋndo wolɔɔla bɛndulaŋ pila o cho ni. Kɛ diomnda kɛndɛlaŋ ndaŋ ndaŋ, le teleŋ o teleŋ, kɔllo la nyɔɔlu wana ni.”—Pulɔ. 12:25.
Mɛɛ Pɔɔl nda Banabaa kuɛ puaapiliaa Lista, Akooniɔm a Aŋtiɔɔ yilɔɔ, “ma yulu puaa apum isu le waa bɛnduaa o kunda kɛ kɛ niŋ.” (Walta. 14:21-23) I cho kpendekele maa, mi puaa nda yulu kaŋ isu wa dɛɛniaa puaapiliaa a ndepiliaa o kundala laŋ niŋ tau mɛɛ bɛnduaa kundaa tosa hau yɛ. Bɛnduaa kundaa, la wa chɔ chɔ le puaapiliaa a ndepiliaa “diomnda kɛndɛlaŋ” dimullo le nda kɔltaŋ dɛɛniaa. Mi Pɔɔl loonuŋ chaaŋaa nduaa laalaŋnda maa sanaa a mala Chɛhowaa, mi “seiyaa faŋga bɛnduaa” biunuŋ tɔɔndaŋnda kala kalalaŋ. (Hibu. 12:1) Mbo bii bila maa sɔɔŋ yɔŋnaŋ wanaa biunuŋ nyɛkindilaa o paandoo niŋnda tiuba miŋ dɛɛniaa puaapiliaa a ndepiliaa nduaa kɔltaŋ. Nduyɛ miŋ mala nda vɛlɛ ma handu kɔltaŋ o ‘chiee Mɛlɛka cho yoomu wo choo.’ (Hibu. 12:22) Hei cho vɛlɛ tonya le naa. Naa kpou miŋ sɔla kɔl dɛɛniaa te ŋ veelu pɛ diomndaŋ a mɛɛ Chɛhowa mala Kidiɔŋ, Baluaki, Deeve, Saamiɛɛ, a acheleŋnda yɛ okɔɔ.—Hibu. 11:32-35. w22.08 21-22 ¶5-6
Nɔŋgɔwaa, Nyaakuɛiyo 16
“Ma kɔɔsa nda a pilɛŋ pilɛŋnda a mɛɛ kuɛɛla ndalaŋ la wa yɛ.”—Sɔɔŋ. 20:13.
“Kuɛɛla” kuɛɛ Chiisu tofa yɛ niŋ le wanaa cho miiŋgu yoomu wa kɔɔsaa? Baa kuɛɛla ndalaŋ tuupa ma sɔla piɔmndo? Sako. Loonuŋ maa Chɛhowa mal nda haki le sɔɔŋ nda tosa tuupa ma sɔla piɔmndo woŋ. Keŋ sim ni maa, o cho nyɛ nda tosa tuupa ma sɔla piɔmndo wo le Chiisu tofa niŋ le nda kɔɔsaa le, kɛ naapum nyɛ nda cho tosa o chieeŋ sɛnɛiyo niŋndo ɔɔ mɛɛ kaala ndalaŋ la wa niŋ yɛ. Hali buɛiyaa Chɛhowaa chɔm lo lechoo wo o paandoo niŋnda bɛɛ, nɔ niŋ ma pɛɛku a Chiisu Kiliti okɔɔ, nduyɛ ma dɔu laalaŋndo o sala soliaŋ ndɔɔ niŋ. Mɛɛ Nuuwa, Saamiɛɛ, Deeve a Daaniɛɛ cho nuaa yɛ. Te waŋnda haa nɔ niŋ pɛ ma sɔla pɛɛkoo, mɛɛ yiyaŋndɔ mɛɛ kpɛ wanaa sendu le wa nɔ niŋ ma sɔla pɛɛkoo yɛ. Yɛɛ cho yɛ yɔŋnɔŋ a wanaa kɛɛ niŋ Chɛhowa diikɔŋndo a teleŋ koŋ nda? Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 20:15 dimi aa: “Wanaa diola ndalaŋ la ve la poonyiaa o yau yoomoo niŋ te wa kinɛi, ma wuu nda o fondaŋ yiŋnde wule wule bɛndoo niŋ.” A tonya, waŋnda haa cho hunɔɔ tambii fafɛɛŋnde sɔla. Lelaŋ, i cho bɔɔ suɛi sɔvɛ le miŋ tosa a sabu mi diola naalaŋ la wa o yau yoomoo niŋ, nduyɛ mi la lo loŋ. w22.09 19 ¶17-19
Kpekedoo, Nyaakuɛiyo 17
‘Kindiŋ ma nɔ kɔl iyama walaŋndo Mɛlɛka o hɔl vɛlɛ a waŋchieeya.’—Walta. 24:16.
Kɛɛsiaala bɔɔbɔɔ naŋ tosa a kɛndiaa vɛlɛ a dandaa okɔɔ laŋ la tɔlnuŋ o nyɛ naŋ pɛɛku o Baabuiyo niŋndo choo. (1 Timo. 3:9) Te ŋ wa pɛ suukaŋndo a acheleŋnda a kɛɛsiaala naŋ tosalaŋ okɔɔ, ŋ nɔ miŋ dɔu sawa mandaa cho o Filipiaŋnda 4:5 niŋndo o wali niŋ. Le dimi aa: “Maa waŋnda kpou chɔ maa la cho wanaa dimuluŋ isɔɔ.” Te ŋ wa pɛ wanaa dimuluŋ isɔɔ, keŋ tosa ŋ hendu kɔllo tau o kɛndiaa naa choo le. Miŋ chɔm kaalaa le puaapiliaa a ndepiliaa naa, nduyɛ miŋ ke nda bɛɛleŋ o yɔŋ bɛɛ mi kɛɛsiaala nda tosalaŋ la ve nyɛ pilɛ a la naalaŋ te. (Luomaŋ. 14:10-12) Ŋ chɔm balika melaa naa o Chɛhowa lo, wana ke naa yoomoo wo, te ŋ manda pɛ yoomu naa, nduyɛ miŋ piɛi ndu a kɔllo kpou. (Sɔɔŋ. 4:11) Le suŋ suŋndɔ, ŋ nɔ miŋ biunuŋ naalaŋ, a sɔɔŋ palaŋ komal naa woŋ. Kɛ o cho yoomu waa nuaa le Wana Toosiaa naa wo ndoo yeema le naa le. Lelaŋ o cho suŋ hunɔɔ nyɛpalaa faŋa a piɔmndo, mbo ke naa yoomu fafɛɛŋndo. (Sɔɔŋ. 21:4) Haaa mi teleŋ koŋ fuuluu, i cho bɔɔ suɛi kɛndɛ le miŋ wa yoomu, nduyɛ miŋ piɛi Chɛhowa, Finya naa kaalaa o choo choo niŋ. w23.02 25 ¶17-18
Kɔɔlumaa, Nyaakuɛiyo 18
“Mɛlɛka piɔu masale numndeŋ tɛɛŋ, mbo ke waŋnda Midiaa, a haa Paasiaa.”—Daan. 5:28.
Chɛhowa chɔm niŋ kpendekele maa o nɔ kpaayaa “wanaa cho naa masaleŋ choo” wa choo. (Luomaŋ. 13:1) Ŋ tofaŋndɔ tamaseliilaŋ la yaa. Mi Feloo o wa masaa le Ichipi wo siiŋguu wanaa Chɛhowaa chiaa nduyɛ mbo kɛɛ le nda malɔɔ. Kɛ mi Chɛhowa piŋi wanaa nduaa, okoŋ mbo miisuu Feloo o Pee Siaŋa Mɛŋma Ihɛllo. (Ɛsɔ. 14:26-28; Sam 136:15) Mi Bɛtisiasa, masaa o Babilɔŋ niŋ ‘kɛɛ le tusiŋndo Mɛlɛka o ba bɛŋgu.’ Nduyɛ mbo kɛɛ le Chɛhowa saŋgalaa, okoŋ ‘mbo saŋgala mɛlɛkaa nduaa. O nda toosiaa a kanii humbueiyo a o ŋkooliiyo.’ (Daan. 5:22, 23) Kɛ mi Mɛlɛka tusi po yoŋga koŋ siɔmbulaŋ. “Ichɔl koŋ kpeekpei” Bɛtisiasa sɔla piɔmndo ni nduyɛ mi Mɛlɛka piɔu masale ndɔleŋ tɛɛŋ mbo ke waŋnda Mɛdii a haa Paasiaa. (Daan. 5:30, 31) Mi masaa le Palɛstaiŋ diolaŋ Hɛlɔɔ Akilipa Tasoo dii kiilanɔɔ Chemisi okoŋ mbo duau kiilanɔɔ Pitɛ o chiɛi manyumndo niŋ. Nduyɛ, ndoo yeema vɛlɛ Pitɛ diyɔɔ. Kɛ mi Chɛhowa kuuna ndu ndi tosaa. Baabuiyo dimi maa, “mi maalikɛinɔ Chɛhowa wo duau ndu naa choo” okoŋ mbo wu.—Walta. 12:1-5, 21-23. w22.10 15 ¶12
Chimɛiyo, Nyaakuɛiyo 19
“I cho nya nilaŋ yaŋɔɔ.”—Chɛlui. 29:12.
Te ŋ veelu pɛ diomndaŋ a mɛɛ Chɛhowa ndoo buulaŋ a buɛiyaa nduaa chɔm lo lechoo wo o paandoo niŋnda yɛ okɔɔ, mi tiindaŋ naa chɔɔlu kalu poŋ. “Nyɛ o nyɛ nda poonyiaa sindɛ o Yau Mɛlɛkaa niŋ, le naa pɛɛkoo nda poonyiaa ndu ni. O tosa miŋ biunuŋ, mbo dɛɛniaa naa kɔltaŋ, nduyɛ miŋ nɔ tiindaŋndo.” (Luomaŋ. 15:4) Yiyaŋ a mɛɛ Chɛhowa peelu niŋ mɛɛla ndɔlaŋ yɛ okɔɔ. Yiyaŋndɔ a nyɛ Chɛhowa ndoo tosal Ebilaham nda Sela wo. Mi che bɛɛ ndaa fuuluu niŋ wɔsila ndaa tiu lɛ ba ma velu ŋchuau le wo, kɛ mi Mɛlɛka chuel nda buŋgɛi maa a cho poo violɔɔ. (Chɛ. 18:10) Yɛɛ Ebilaham ndoo tosa yɛ mɛɛ Mɛlɛka chuel nda buŋgɛi? Baabuiyo dimi aa: “Ndoo laalaŋ maa o cho hunɔɔ simnɔŋ finyaa le kaala bɔɔbɔɔ.” (Luomaŋ. 4:18) O yiyaŋ iwana chieeyaa niŋ, Ebilaham nda Sela ndaa tiu lɛ ba ma velu ŋchuau le. Kɛ Ebilaham ndoo nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa cho diomnde ndɔle mɛyaaleŋ peelu. Nduyɛ mi Chɛhowa peelu buŋgɛi o chuel ndu keŋ nde. (Luomaŋ. 4:19-21) Bundɔŋ waa nuaa o Baabuiyo niŋ pɛɛku naa maa, mi Chɛhowa peelu mɛɛla ndɔlaŋ teleŋ o teleŋ. w22.10 27 ¶13-14
Ndaamaa, Nyaakuɛiyo 20
“La cho [Wana Nya Pɛɛkaa Bɛndoo] chɔ a hɔlta nyalaŋ pɛɛŋ.”—Aisaya 30:20.
Mi Chɛhowa peelu diomndaŋ ndaŋ, mɛɛ o soli Chuuwa o chɛleŋ niŋ. Mbo chɔm maa ndu cho “Wana Pɛɛkaa Bɛndoo” ni. Nduyɛ sanaa a nɛi ndɔ chɔmaa, mi wanaa nduaa miŋgi piɛile tonyaleŋ pila Chulusalɛm. Ŋ cho bɔɔ a kɔl kɛndɛ le mɛɛ Chɛhowa cho Wana Naa Pɛɛkaa Bɛndoo yɛ. Mi Aisaya tɛɛsiaa maa, naŋ cho sukuuwa ni, mi Chɛhowa wa naa pɛɛkoo. Mbo dimi aa: “La cho [Wana Nya Pɛɛkaa Bɛndoo] chɔ a hɔlta nyalaŋ pɛɛŋ.” O tamaseliiyo hoo niŋ, i cho ko mɛɛ wana pɛɛkaa wa nuaa sukuuwa isisi lachi le nda pɛɛkoo yɛ. Nduyɛ, ŋ cho bɔɔ a kɔl kɛndɛ le mɛɛ naŋ cho pɛɛkoo sɔlaa o nɛi waa nuaa choo yɛ. Vɛɛ Chɛhowa pɛɛku yɛ naa? Mbo tosa hei sanaa a kɔɔna ndɔɔ. Ŋ nɔ bɔɔ balika melaa le mɛɛ naŋ cho nɛila chɔmaalaŋ sɔlaa sanaa a kɔɔna ndɔɔ yɛ. Nɛila chɔmaala naŋ sɔla o bɔŋaŋnda naalaŋ, yaula naalaŋ, tɛlivisiɔŋ Seiyaa Chɛhowaa, a o nɛila cheleŋ niŋndo mala naa, miŋ biunuŋ sɔɔŋ kindilaŋ komal naa woŋ a kɔl kɛndɛ. w22.11 10 ¶8-9
Kuɛɛndoo, Nyaakuɛiyo 21
“Tamasi yɛɛ yɔŋnuŋ yɛ niŋ le chɔmndo maa . . . mɛɛlula chieeŋndo hoo la fuuluu?”—Maa. 24:3.
Mi Chiisu suaa a tambii Chulusalɛmnde, chiɛi Mɛlɛkaa, vɛlɛ a “mɛɛlula chieeŋndo hoo” okɔɔ aa: “Wana o wana sina paale leŋ ɔɔ hawɛi koŋ te. Maalikɛiya o choo choo niŋ ni, a Po wana pɔnɔɔ bɛɛ sina le, mɛɛ Finyaa ndupilɛ kpe.” Okoŋ mbo sila buɛiyaa nduaa aa: “La wa o puɛɛnɔŋ niŋ te,” nduyɛ “la wa lahɔl.” (Maki 13:32-37) Kilisiɔŋaa Chuuwa o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ ndaa nɔ ma wa lahɔl le halikpeŋ mi ndaa sɔla pioŋɔɔ. Mi Chiisu dimul buɛiyaa nduaa aa: “Te la che pɛ mi puaa chɔuwa huŋ balu Chulusalɛm, mɛɛ la sina niko maa tambii nduɛi cho niŋ kpɛɛluŋ.” A teleŋ koŋ ndaa nɔ ni ma diikuŋ sila Chiisu wo, nduyɛ ma “kandu nyaanɔŋndo o pemboŋ choo.” (Luku 21:20, 21) Mi wanaa yaŋ sila Chiisu wo nilaŋ nda sɔla chindaa mɛɛ Luomaŋnda tɛɛmbuu Chulusalɛm. Naa bɛɛ cho hau o mɛɛlula chieeŋ dɛnɛ wɔɔŋndo hoo niŋ. Lelaŋ ŋ nɔ mi wa wanaa taasi, nduyɛ miŋ wa lahɔl. w23.02 14 ¶1-2; 16 ¶3
Koondoo, Nyaakuɛiyo 22
‘Chɛhowa cho Mɛlɛka tonyaa ni.’—Sam 31:5.
Mi Chɛhowa pɛɛku buɛiyaa nduaa le ma chɔm sandei, nduyɛ ma wa sakpo. Mi hei mala nda ma nɔ bɛɛleŋ le ndapila, vɛlɛ ma nɔ kɔl nyulu kpeekpeiyo. (Pulɔ. 13:5, 6) Baa o tosa niŋ pa keŋ le num chɔŋ a teleŋ ŋ kandu Baabuiyo pɛɛkoo wo? A pɛɛku niŋ maa, nɛila ndɔlaŋ la bɛnda le waŋndachieeya ni, hali num bɛɛ. (Sam 77:13) Le hei, a nɔ yeemɛi le nyɛ Mɛlɛka dimul naa wo tosaa. (Maa. 6:33) Nduyɛ a nɔ vɛlɛ yeemɛi le simndaŋ yi le tonyaa a le chɔmndo maa choolaŋ Setana nyiinduu Chɛhowa ni. Vɛɛ ŋ tosa yɛ hei? A hɛli le yoomu numndo biyɔɔ o nɛi chɔm waŋnda kpendekele maa, a kɛɛ choola Setanalaŋ nduyɛ ma sim kɔl yi le tonyaa wo. A tiuba ma chɔm maa a yeema mi Chɛhowa wa Masa numndo, vɛlɛ maa a yeema ma tosa nyɛ o dimul num le tosaa wo. Vɛɛ ŋ tosa yɛ hei? A tosa hei te a yɔŋguŋ pɛ o ndu lo o piɛileŋ niŋ, nduyɛ ma sɔla yiŋɔɔ. Kaala ŋ nɔ le tonyaa a sakpoyɛiyo tiuba mbo nyindu num, le ma sɔla yiŋɔɔ. w23.03 3 ¶4-5
Nɔŋgɔwaa, Nyaakuɛiyo 23
“La wa a kɔlta tambɛi le, nduyɛ la yɔŋ isiooŋ te.”—Chɔŋ 14:27.
Kɔl nyulu pum cho, waŋnda o chieeŋndo hoo niŋ sina a ndu okɔɔ kposoŋ te. Ndu cho “kɔl nyulu Mɛlɛka yuŋgu wo” ni. Mi kɔl nyuloo hoo tosa miŋ kɛsi kɔllo le mɛɛ naŋ nɔ chaŋyɛi kpɛɛluŋnde a Finya naa o choo choo niŋ yɛ. Te ŋ nɔ pɛ kɔl nyuloo hoo, miŋ waŋnuŋ hɛnɛkɛ, siooŋii bii naa le. (Filipi. 4:6, 7) Miŋ nɔ chaŋyɛi kɛndɛi a wanaa kaala ndu wa, nduyɛ miŋ nɔ chaŋyɛi kpɛɛluŋnde a “Mɛlɛka kɔl nyuloo.” (1 Tɛsa. 5:23) Te ŋ sina pɛ Finya naa nyɛkɛndɛi, miŋ diikuŋ ndu, miŋ tiindaŋ ndu nduyɛ miŋ fafaŋ buulaŋndo, mi kɔl nyulu o ke naa wo tosa miŋ kɛsi kɔllo o yɔŋ bɛɛ mi sɔɔŋ kindilaŋ komal naa. Baa ŋ tiuba pa miŋ wa o kɔl nyulu niŋ te sɔɔŋ kɔl tambɛiyoŋ komal naa pɛ, mɛɛ naala tiu ba o ba fee laŋ, kpundɔɔ, chɔulaŋ, ɔɔ nyɛpalaa nda tusi naa choo wo cho nuaa yɛ? Mi sɔɔŋ palaŋ muŋ i kɛ kɛ tosa mi siooŋnde bii naa. I cho suɛi kɔl kɛndɛ le sinaa maa puaapiliaa a ndepiliaa naa bɔɔbɔɔ dɔu niŋ sila cho o bolle Baabuile tɛɛsii naa hau niŋndeŋ o wali niŋ. A mala Chɛhowaa, mi che bɛɛ mi sɔɔŋ kindilaŋ komal nda, kɛ a waŋnuŋ o kɔl nyulu niŋ. w22.12 16 ¶1-2
Kpekedoo, Nyaakuɛiyo 24
“Chɛl mi nyina Mɛlɛkaa tosa ma nɔ dialuŋ fulaŋ. Tosa wallo le Chɛhowa a kɔllo kpou.”—Luomaŋ. 12:11.
O cho sɔɔŋ yɔŋnuŋ naa o yoomoo niŋndoŋ kpou le naŋ nɔ kpaayaa choo le. Lelaŋ, i cho suɛi sɔvɛ le miŋ kɛsiŋ o kɔl maa, o cho dikeŋnaŋ naŋ nɔ wo le tosa naa o sɔvɛ Chɛhowa o hɔl te. Ŋ nɔ vɛlɛ miŋ tuu dilakeŋnaŋnda naŋ nɔ laŋ a la acheleŋnda cho tueiyɔɔ yeela laŋ te. (Kalee. 6:4) I cho bɔɔ suɛi sɔvɛ le miŋ nuuviaa nɛila naŋ nɔla miŋ tosa tau o wali Chɛhowaa niŋndo. A tosa hei, te a tosa pɛ yoomu numndo tɛtɛlɛ, nduyɛ ma fafaŋ kueelaŋ biyɔɔ a siɛlɛi fuu. Kɛsi kpeleŋnda pɔmbɔlaŋ le num malaa ma komal kpeleŋnda bɛndulaŋ o chilaŋ niŋ. Le tamaseliiyo, te a kɛsi pɛ kpeleŋndo le waa kɔɔfanɔ lɔɔlɔɔ wo, mɛɛ o bɛnda ma wa kɔɔfale malalaŋndeŋ tosaa teleŋ o teleŋ. Te o yɔŋ pɛ maa a kɛsi kpeleŋndo le waa buɛi malalaŋndo, mɛɛ o bɛnda ma chua teleŋndo tau o wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ niŋ. Hei tosaa cho num mala ma sɔla dilakeŋnaŋnda cheleŋ o chilaŋ niŋ. Te a ke num pɛ wali kɛ kɛ le tosaa, tosa ndu a kɔllo kpou. w22.04 26 ¶16-17
Kɔɔlumaa, Nyaakuɛiyo 25
“I kaala Mɛlɛka Yaawɛɛ, kani fondole, le mɛɛ o tuei piɛile nileŋ, mbo muli ya diom yɛ.”—Sam 116:1.
Mi Chɛhowa mala naa le miŋ biunuŋ sɔɔŋ kindilaŋ komal naa woŋ, nduyɛ miŋ wa a kɔl kɛndɛ o ndu piɛiyo niŋ. Te ŋ chɔm ndu pɛ sɔɔŋ kindilaŋ cho naa choo woŋ o piɛileŋ niŋ, naapum mbo keleŋa nyɛ tosa le naa yoomuaŋ lueiyo miŋ biunuŋ. Nduyɛ te o yɔŋ pɛ mi sɔɔŋ kindilaŋ muŋ keleŋa faŋaŋ mɛɛ naŋ wa kɔllɛ le, ŋ nɔ miŋ hiou lachi a Chɛhowa nyunaa, le mbo luei naa yoomuaŋ miŋ biunuŋ. Lende kpeekpei o dimul naa ni le miŋ tosa. Lelaŋ pɛŋ Aisaya poonyiaa ni aa: “La mei le, la hiou lachi a ndu piɛiyo.” (Aisaya 62:7) Yɛɛ hei sim yɛ? I sim maa, ŋ nɔ miŋ hiou lachi a Chɛhowa piɛiyo teleŋ o teleŋ. Ŋ nɔ kposoŋ miŋ pɛŋgi le. Diomnda Aisaya dimilaŋ ndaŋ la loonuŋ naa a tale Chiisu dimi mbo wo o Luku 11:8-10, 13 niŋndo. O bolle Baabuileŋ ndeŋ niŋ, mi Chiisu dɛɛniaa naa le miŋ “lambaŋ nyunaa” le nyina diandaa Mɛlɛkaa. Ŋ nɔ vɛlɛ miŋ nyuna Chɛhowa le mbo ke naa nɛi chɔmaa, le halikpeŋ miŋ tosa kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ. w22.11 8 ¶1; 9 ¶6-7
Chimɛiyo, Nyaakuɛiyo 26
“Ŋ nɔ miŋ keeku o nyɛpalaa bɔɔbɔɔ niŋ, tuupa miŋ luɛi o Masale Mɛlɛkaleŋ niŋ.”—Walta. 14:22.
Suŋ suŋ nya nɔ ni mi la bɛɛndiaŋ maa leyuŋgu, le nyɛpalaa nda tusi niŋ naa choo wo. Kindiŋ le yiyaŋndo a sɔɔŋ wɔɔŋ cho yɔŋnɔŋndoŋ kpou okɔɔ le. Kɛ kindi chaŋyɛi ŋ nɔ a Chɛhowa ve poŋ, nduyɛ ma mala chuauwaa numnda mi nda bɛɛ tosa nyɛ pilɛ koŋ. Te a tambu pɛ kɔl teleŋndaŋ lapum, piɛi o Mɛlɛka lo nduyɛ ma dimul ndu nyɛ o nyɛ cho num o kɔl. (Sam 62:7, 8) Te o yɔŋ pɛ maa num cho yuŋgoo bolleŋ ni, mɛɛ yaasiaa sabula naŋ nɔ miŋ dɔu tiindaŋndo o Chɛhowa niŋndaŋ a yuŋgu numndo latulu. Te o yɔŋ pɛ mi kpundɔɔ del o fondaŋ nyaa, bɛɛndiaŋ numndo vɛlɛ a tiindaŋ ŋ nɔ o Chɛhowa niŋndo cho chuauwaa numnda mala ma nɔ kɔl simulaa, nduyɛ ma kɛsi kɔltaŋ. Mi kɔl nyulu Mɛlɛka yuŋgu wo tosa miŋ waŋnuŋ hɛnɛkɛ. (Filipi. 4:6, 7) O yɔŋ bɛɛ mi naa tiu ba o ba fee wo del, mi kpundɔɔ del, ɔɔ ma tusi naa nyɛpalaa choo, mi kɔl nyulu Mɛlɛka yɔŋgu wo mala naa miŋ kɛsi kɔltaŋ. Mbo soliŋ bɛnduaa kundaa cho wallo tosaa kalaŋnda kpeku le naa kɔl dɛɛniaa kioo. Nduyɛ, o ke naa kpou dikeŋnaŋndo le miŋ maaliaŋ vellaa velle. Kɔl nyulu naŋ cho sɔlaa suŋ suŋndo cho naa bɛɛndiaa le simulta komal naa niŋ o chilaŋ niŋndaŋ. Nduyɛ, o cho naa vɛlɛ bɛɛndiaa le “nyɛpalaa bɛndoo.”—Maa. 24:21. w22.12 27 ¶17-18
Ndaamaa, Nyaakuɛiyo 27
“O cho le wanaa cho sakpo wa le ya hiŋ te, kɛ le wanaa lahakiaa.”—Maa. 9:13.
Te o yɔŋ pɛ maa ŋ tosa niŋ haki wɔɔŋ wɔɔŋndo o paandoo niŋ, ŋ nɔ miŋ pɛŋgi yiyaŋndo maa Chɛhowa mellɔ naa haki le. Kɛ o kpeekpei niŋ, ŋ nɔ miŋ wa ‘hakioo tosaa a siɛlɛi fuu,’ miŋ yiyaŋ maa sala baŋaa Chiisoo cho hakila naalaŋ faŋa le. (Hibu. 10:26-31) Ŋ nɔ miŋ nɔ tiindaŋndo maa, te ŋ mal pɛ yɔŋnda naala wɔɔŋndaŋ, miŋ nyuna bɛnduaa le malaa, nduyɛ miŋ siŋga kaala naalaŋ, Chɛhowa cho naa malɔɔ haki fasɛi. (Aisaya 55:7; Walta. 3:19) Sala baŋaa Chiisu wo tiuba mbo faŋa hakila naalaŋ kpou, nduyɛ o cho tosa miŋ huŋ wa yoomu o Kpele Hɛnɛkiɔɔ niŋ. Yoomoo yeela niŋ bɔɔ loŋ. Lepaa o lepaa, ŋ cho wa chiikaŋndo a wanaa teŋgeŋ teŋgeŋnda, nduyɛ ŋ nɔ niŋ wali sɔvɛ sɔviɔɔ le tosaa. I hiou kpou ve, lepaa o lepaa, ŋ cho wa Finya naa kaalaa o choo choo niŋ sɔɔŋguuwo ikɛi, miŋ tuei nyɛm o toosiaa woŋ yeela tau. Sɔɔŋ cho wa tau le pɛɛkoo a Chɛhowa okɔɔ vɛlɛ a nyɛm o toosiaa woŋ. w22.12 13 ¶17, 19
Kuɛɛndoo, Nyaakuɛiyo 28
“I cho tosa mi yaamɔɔleŋ le luɛi num tɛɛŋ nya wana lanɔɔ.”—Chɛ. 3:15.
Ŋ dimi maa o cho ‘wana lanɔ’ koŋ te cho Ifi le. Le yɛɛ naŋ dimi yɛ lende? Ŋ tofaŋndɔ saboo opilɛ. Mi huului keŋ dimi maa yɛyii wana lanɔɔ cho kɛuwo bolleŋ lɔwa. Kɛuwo cho Setana ni. Nduyɛ chuauwaa Ifi wa, nda cho yɛ waŋchieeya ni, tiuba ma tɛɛmbuu Setana le. Mɛɛ, nɛɛ tiu yɛ ba mbo tɛɛmbuu Setana? Yau mɛɛlaa o Baabuiyo niŋ chɔm naa wana lanɔ Chɛnɛsee 3:15 soo okɔɔ wo. (Sɔɔŋ. 12:1, 2, 5, 10) Wana lanɔɔ hoo cho wana lanɔ kpeekpei le. Chuaa hoo, paŋgei cho ndu o peloŋ bɛŋgu, nduyɛ o nɔ mɔsil lemasa nɔ looŋ 12 ndo o lebol. Mi chuaa hoo vialu poo. Nduyɛ po koŋ cho Masale Mɛlɛkaleŋ ni. O choo choo niŋ Masaleŋ ndeŋ le cho ni. Lelaŋ, ŋ dimi maa wana lanɔɔ hoo bɛɛ, o choo choo niŋ o cho ni. Chuaa hoo sim le kumbuii kɔɔna Chɛhowaa o choo choo niŋ. Nyaa yoomaa laalaŋaa cho o inyinaya wa cho o kɔɔnaa hoo niŋ ni. (Kalee. 4:26) Diom Mɛlɛkaa mala naa le sinaa wana cho kumbuii tasei le yɛyii wana lanɔɔ wo. Kumbuii tasei le yɛyii keŋ cho po mama Ebilahamndo ni.—Chɛ. 22:15-18. w22.07 15-16 ¶6-8
Koondoo, Nyaakuɛiyo 29
“Mɛɛ nya tuei diom Mɛlɛka naŋ dimul nya wo, mi la chɛl ndu. La chue ndu maa diom wanachiee le, kɛ maa diom Mɛlɛkaa kpeekpei o cho ni.”—1 Tɛsa. 2:13.
Chɛhowa ke naa Baabuiyo ni. Nduyɛ silala ndɔla taasilaŋ la cho tau o Baabuiyo niŋ. Mi silala Baabuiyo piiliaŋ waŋnda o nɛi kɛndɔɔ choo. Nduyɛ pɛŋ, mbo siŋga yoomula waŋnda. Mɛɛ Muuse poonyiaa yaula taselaŋ o Baabuiyo niŋ, mbo dimul wanaa Mɛlɛkaa, Isɔluɛiya aa: “Sawalaŋ ndaŋ la cho diomnda fondo fuu le, laŋ la cho yoomula nyalaŋ ni.” (Ditɔnɔ. 32:47) Mi wanaa diikuŋ sawalaŋ ndaŋ nda tuei yoomoo yeela, nduyɛ ma wa a kɔl kɛndɛ. (Sam 1:2, 3) Mi che bɛɛ Baabuiyo cho niŋ le teleŋ vilɛi, kɛ o nɔ wɔ kpaayaa kɛ le yoomula waŋnda siŋgaa. Sawala mandaala cho o Baabuiyo niŋndaŋ la cho lefafɛɛŋ, nduyɛ teleŋ o teleŋ mi la chuu waŋnda tɔnɔlaŋ. Te ŋ veelu pɛ diomndaŋ o Baabuiyo niŋ, nduyɛ miŋ yiyaŋ yiŋgoloŋ o nyɛ naŋ pɛɛku wo choo, mi wana nɔ ndu wo soliŋ nyina ndɔ diandaa kpeku le naa malaa miŋ dɔu nyɛ naŋ pɛɛku wo o wali niŋ. (Sam 119:27; Mala. 3:16; Hibu. 4:12) A tonya, wana nɔ Baabuiyo wo nɔ yeemɛi le num malaa. Hei nɔ mi i nyindu naa le diomndaŋ veeloo o Baabuiyo niŋ lepaa o lepaa. w23.02 3 ¶5-6
Nɔŋgɔwaa, Nyaakuɛiyo 30
“O cho tosa mi dɛnɛ tambu tau tau bɛndu.”—Daan. 8:24.
Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ bolle 13 chɔm naa mɛɛ bolle ŋɔmmɛu leŋ le cho wa sɔɔŋ tosaa yɛ. Le cho wa sɔɔŋ tosaa mɛɛ visi biyaa nɔ ‘leelaŋ latiɔɔŋ maa saa fɔŋndɔ kɛ mbo kandu suɛi maa tambalaka wo’ tosa sɔɔŋ yɛ. “Mi visioo hoo tosa kaamaala bɛndulaŋ. Mbo tosa pɛŋ mi yiŋndeŋ le fula choo choo, mi le tual o lɛŋndeŋ choo waŋnda kpede o hɔl.” (Sɔɔŋ. 13:11-15) Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ bolle 16 a 19 tɛɛsiaa visioo hoo maa, ndu cho “wana lachoowa dimi maa le Mɛlɛka o suaa ni wo” ni. (Sɔɔŋ. 16:13; 19:20) Mi Daaniɛɛ bɛɛ suaa a nyɛ velaŋ a heiyo okɔɔ. Mbo dimi maa, Amɛlika nda Bilitiŋ “cho tosa mi dɛnɛ tambu tau tau bɛndu.” (Daan. 8:19, 23, 24) Hei kpeekpei yɔŋnuŋ o Chɔu Chieeŋ Diiŋ Ndɔɔ niŋ ni. Wanaa sinaa dɛniaa bɛnduaa o Bilitiŋ a Amɛlika niŋ toosiaa bɔm nda bɛndula tiɔɔŋ nda del Chepaŋ, mi chɔu koŋ chuu laŋ ni. Mɛɛ ŋ dimi maa, mi Amɛlika nda Bilitiŋ tosa mi “yiŋndeŋ le fula choo choo, mi le tual o lɛŋndeŋ choo.” w22.05 10 ¶9