BUŊGƐI PƐƐKƐI 34
‘Hiou Lachi a Kɔlaŋ o Nɛi Tonyaa Choo’
‘Hiou lachi a kɔlaŋ o nɛi tonyaa choo.’—3 CHƆŊ 4.
CHONDII 111 Nyɛm Ke Naa Nyaaloo Woŋ
SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊa
1. Vɛɛ naŋ sɔla yɛ tɔnɔɔ te ŋ wa pɛ acheleŋnda chɔmndo mɛɛ naŋ looku hunɔɔ o “tonyaa” niŋ yɛ?
“VƐƐ ŋ looku yɛ hunɔɔ o tonyaa niŋ?” Naapum nda muli niŋ nyunaa hoo teleŋnda bɔɔbɔɔ. Lepum, te ŋ yeema pɛ miŋ sina puaapilɛnɔɔ ɔɔ ndepilɛnɔɔ nyɛkɛndɛi, miŋ nyuna ndu nyunaa hoo. Miŋ wa a kɔl kɛndɛ tau le tueiyɔɔ mɛɛ puaapiliaa a ndepiliaa naa looku Chɛhowa sina, nduyɛ ma kaala ndu yɛ. Mi naa bɛɛ wa a kɔl kɛndɛ tau le nda dimullo mɛɛ kpɛ naŋ kaala tonyaa yɛ. (Luomaŋ. 1:11) Mi suukaŋnda waa nuaa la mala naa le sinaa mɛɛ kpɛ naŋ che tonyaa nyɛ sɔvɛ yɛ. Nduyɛ mi la mala naa le chɔɔloo kɛɛsiaŋ ndo o kɔl, le “hiouwɔɔ lachi a kɔlaŋ o nɛi tonyaa choo.” Ndu cho yɛ yoomula naalaŋ biyɔɔ o nɛi Chɛhowa hini kɔl a naa, nduyɛ mbo dɔu naa sala wo choo ni.—3 Chɔŋ 4.
2. Yɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi hei niŋ?
2 O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho yaasiaa sabulaŋ latiŋ la naŋ nɔ le tonyaa kaalaa laŋ. Ŋ cho vɛlɛ yaasiaa mɛɛ naŋ hiau lachi a chɔmndo maa ŋ kaala tonyaa yɛ. Sɔɔŋ naŋ cho muŋ yaasiaa woŋ cho naa mala miŋ chɔɔlu balika melaa nɔ le mɛɛ Chɛhowa hiŋ a naa o tonyaa niŋ yɛ. (Chɔŋ 6:44) Ŋ cho naa vɛlɛ mala le miŋ chɔɔlu sɛmbɔɔ dɔwɔɔ le acheleŋnda tonyaa pɛɛkoo.
LE SABU YƐƐ NAŊ KAALA YƐ TONYAA?
3. Ɔɔ sabu kpeekpei naŋ kaala tonyaa wo?
3 Ŋ nɔ sabulaŋ tau le tonyaa kaalaa. Kɛ sabu kpeekpei naŋ kaala tonyaa wo cho ni maa, ŋ kaala Chɛhowa wana nɔ tonyaa wo. Miŋ pɛɛku o Baabuiyo niŋ maa, Chɛhowa cho ko wana kpaaya bɛndu toosiaa choo choo a lɛŋndeŋ ndo le, kɛ ndu cho vɛlɛ Finya naa kaalaa cho o choo choo niŋndo ni. Nduyɛ, o buulaŋ a naa tau. (1 Pitɛ 5:7) Ŋ sina hei kanifuule, mbo dimi o Baabuiyo niŋ aa: “Ya cho Mɛlɛka nɔ nyiɛɛye, nduyɛ mi mala wanaa niaa wo ni. I cho wana dɔɔnuŋ tumbe chɔ chɔ le. Le teleŋ o teleŋ kaalaa ya I kaala wanaa niaa a kɔllo kpou ni, nduyɛ mi wa sakpo a nda.” (Ɛsɔ. 34:6) Chɛhowa cho wana lakafa le. (Aisaya 61:8) Mbo tambu kɔllo tau te o che naa pɛ o saŋgaa niŋ. O cho o bɛɛndiaŋ, nduyɛ o nɔ yeemɛi tau le naa hunɔɔ saŋgaa faŋaa choo a teleŋ o kɛɛsiaa wo. (Chɛlui. 29:11) Nuawɔ se suɛi kɛndɛ bɛndu! Le saboo hoo kpeekpei naŋ kaala Chɛhowa ni!
Tonyala Cho o Baabuiyo Niŋndaŋ la Cho Ko Maa . . . Chiliŋii Simi Dɛndɔɔ o Peelo Ve
Mɛɛ chiliŋii simi dɛndɔɔ o peelo ve simi dɛndɔɔ yi yɛ, lende koni tiindaŋ naŋ nɔ le chilaŋndo simi naa yi ni te tɔɔndaŋndaŋ la komal naa pɛ. Mi tonyala cho o Baabuiyo niŋndaŋ la nyindu naa le acheleŋnda dimullo a tiindaŋ naŋ nɔ le chilaŋndo okɔɔ (Tofa pɛl 4-7)
4-5. Le yɛɛ Pɔɔl tuu yɛ tiindaŋ naŋ nɔ le chilaŋndo a chiliŋii simi dɛndɔɔ o peelo ve?
4 Ɔɔ sabu cheleŋ naŋ kaala tonyaa wo? Ŋ kaala tonyaa kanifuule, mbo chuu naa tɔnɔlaŋ tau. Yiyaŋndɔ a hei okɔɔ. Tiindaŋ naŋ nɔ le chilaŋndo cho o tonyala naŋ pɛɛku o Baabuiyo niŋndaŋ tɛɛŋ. Le chɔmndo mɛɛ tiindaŋ naa hoo cho nyɛ sɔvɛ yɛ, mi kiilanɔɔ Pɔɔl poonyiaa aa: “Tiindaŋ naa cho ko maa chiliŋii simi dɛndɔɔ o peelo ve. Ndu bii yoomula naalaŋ kpiŋ ni miŋ sim yi ŋ nɔ kiisaŋ kposoŋ te.” (Hibu. 6:19) Mɛɛ chiliŋii simi dɛndɔɔ o peelo ve simi dɛndɔɔ yi yɛ, lende koni tiindaŋ naŋ nɔ le chilaŋndo simi naa yi ni te tɔɔndaŋndaŋ la komal naa pɛ.
5 O Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda lo Pɔɔl wa suɛi ni. Kɛ Kilisiɔŋaa nɔ tiindaŋndo le waa o kpele hɛnɛkiɔɔ niŋ lefafɛɛŋ nda bɛɛ, nɔ ma dɔu diomnda ndɔlaŋ ndaŋ o wali niŋ. (Chɔŋ 3:16) A tonya, mɛɛ naŋ pɛɛku a tiindaŋ naŋ nɔ le hunɔɔ waa yoomu lefafɛɛŋ ndo okɔɔ, mi keŋ tosa miŋ nɔ saboo o yoomoo niŋ.
6-7. Vɛɛ tonya Ivɔŋ pɛɛku a chilaŋ okɔɔ wo chuu yɛ ndu niŋ tɔnɔɔ?
6 Ŋ tofaŋndɔ suɛi yɔŋnaŋii ndepilɛnɔ pilɛ diolaŋ Ivɔŋ. O cho o tonyaa niŋ te o veluŋ te. Nduyɛ teleŋ o wa o pɔmbɔ wo, ndoo nɔ siooŋii piɔmndo. Teleŋ o teleŋ miŋ ndoo loonuŋ a diomnda o veelu o yau pilɛ niŋndaŋ. Diomnda laŋ la cho ni aa: “Paale wa niŋ ma sɔla piɔmndo.” Mbo dimi aa: “Mi diomndaŋ ndaŋ la tosa, yaa hini bɛɛ ii lɔl te. A chilaŋ okɔɔ suee yaa wa yiyaŋndo ni. O kpeekpei niŋ, ii sina maa yoomoo nɔ saboo. Kɛ mi yaa nyunaŋ aa: ‘Le yɛɛ naŋ cho yɛ naŋ?’ Yaa yeema kposoŋ mi sɔla piɔmndo le!”
7 Mɛɛ Ivɔŋ sul feleŋgɔnɔ, mbo chiikaŋ a Seiyaa Chɛhowaa, nduyɛ mbo kandu Baabuiyo pɛɛkoo. Mbo dimi aa: “Mi kandu laalaŋndo maa, I tiuba mi nɔ tiindaŋndo maa, I cho wa achal o Kpele Hɛnɛkiɔɔ niŋ o lɛŋndeŋ choo lefafɛɛŋ.” Tɔnɔ yɛɛ Ivɔŋ sɔla yɛ niŋ o hei niŋ? Mbo chɔɔlu dimi aa: “Suŋ suŋ niŋ te I hini pɛ, mi lɔl kpooŋ. I buulaŋ lɛ a chilaŋ okɔɔ ɔɔ piɔmndo le.” I cho kpendekele maa tonyaa cho bɔɔ nyɛ sɔvɛ le Ivɔŋ, nduyɛ mbo wa a kɔl kɛndɛ le acheleŋnda dimullo a tiindaŋ o nɔ le chilaŋndo okɔɔ.—1 Timo. 4:16.
Tonyala Cho o Baabuiyo Niŋndaŋ la Cho Ko Maa . . . Nyɛm Baa Kalaŋ Bɛndoŋ
Chɛhowa piɛiyo suŋ suŋ, nduyɛ a tiindaŋndo nɔɔ maa ŋ cho wa ndu piɛiyo lefafɛɛŋ o Masale ndɔleŋ bɛŋgu cho ko maa nyɛm baa kalaŋ bɛndoŋ. Hei hiou nyɛ o nyɛ naŋ soliŋ sala (Tofa pɛl 8-11)
8-9. (a) Vɛɛ po Chiisu soo a ndu okɔɔ o taloo niŋndo che yɛ nyɛm baa kalaŋ ndoo saaluŋ ndoŋ? (b) Vɛɛ kpɛ tonyaa cho yɛ o sɔvɛ le num?
8 Yooŋgu kɛndɔɔ a Masale Mɛlɛkaleŋ okɔɔ cho vɛlɛ nyɔɔ opilɛ o tonyala naŋ pɛɛku o Baabuiyo niŋndaŋ tɛɛŋ. Mi Chiisu tuu tonya naŋ pɛɛku a Masale Mɛlɛkaleŋ okɔɔ wo a nyɛm baa kalaŋ bɛnduŋ wa ŋ viaŋnaŋ yondoo niŋndoŋ. Mbo dimi o Maatiu 13:44 niŋ aa: “Masale Mɛlɛkaleŋ o choo choo niŋ cho ko maa nyɛm baa kalaŋ bɛnduŋ poo saaluŋ ŋ tuwaa lɛŋ yondoo niŋndoŋ. Mɛɛ o che muŋ, mbo chɔɔlu muŋ vioŋɔɔ. Okoŋ, mbo miiŋgu a nyaaloo mbo kɔ pisi nyɛ o nyɛ ndoo nɔ mbo piandu fondaŋ koŋ.” Kɛsiŋ o kɔl maa poo hoo ve nyɛm baa kalaŋ muŋ nuuviaa le. Kɛ mɛɛ o saaluŋ muŋ, mbo soliŋ sala tau le muŋ sɔlaa. Nduyɛ pɛŋ, mbo pisi nyɛ o nyɛ ndoo nɔ. Le yɛɛ? Kanifuule, ndoo sina mɛɛ kpɛ nyɛm muŋ wa ŋ sɔvɛ yɛ. Nyɛm muŋ wa ŋ sɔvɛ mbo hiau nyɛ o nyɛ o pisi le muŋ sɔlaa.
9 Baa lende num bɛɛ che tonyaa ni? I cho kpendekele maa num bɛɛ che tonyaa nyɛ sɔvɛ. Ŋ sina maa nyɛ o nyɛ cho o chieeŋndo hoo niŋ, miŋ tuu ndu a nyaale naŋ nɔ le Chɛhowa piɛiyo wo le. Ŋ tuu vɛlɛ nyɛ o nyɛ a tiindaŋ naŋ nɔ le yoomu fafɛɛŋndo sɔlaa o Masale Mɛlɛkaleŋ bɛŋgu wo le. Dikeŋnaŋ naŋ nɔ le chaŋyɛi kpɛɛluŋnde tueiyɔɔ yeela a Chɛhowa wo, hiou nyɛ o nyɛ naŋ soliŋ sala. Miŋ wa a kɔl kɛndɛ te ŋ tosa pɛ “sɔɔŋ nɛŋi ndu kɔllo woŋ.”—Kolo. 1:10.
10-11. Yɛɛ nyindu yɛ Maikɛl le siŋgaŋndaŋ tosaa o yoomu ndɔɔ niŋ?
10 Naapum nda soliŋ niŋ sala tau le halikpeŋ miŋ nɛŋi Chɛhowa kɔllo. Apum mal niŋ hau wali ndaa pialnuŋ ladio o chieeŋndo niŋndo. Nduyɛ apum mal niŋ hau nyɛ ndoo tosa niŋ ma sul tau wo tosaa. Acheleŋnda mal niŋ kaala wɔɔŋnda nda wa choo laŋ, mɛɛ nda pɛɛku a Chɛhowa okɔɔ. Lende kpeekpei Maikɛl tosa ni. O cho o tonyaa niŋ te o veluŋ te. Teleŋ o wa chua piaandu wo, mbo pɛɛku sɔŋga labɔtaa. Mbo dimi aa: “Teleŋ o teleŋ mi yaa tosa a sabu le mi wa kɛndiaa. Le hei, mi yiyaŋ maa wana hiu ya o sɔŋga labɔtaa niŋ te.” Kɛ mɛɛ Maikɛl kandu Baabuiyo pɛɛkoo, mbo sina yiyaŋ Chɛhowaa a niilu latandaa okɔɔ. (Sam 11:5) Mɛɛ o wa suɛi a pɔnɔɔ a lanɔ pɛɛku ndu Baabuiyo wo okɔɔ, mbo dimi aa: “Lepilɛ bɛɛ a dimulla le mi mal sɔŋga labɔtaa le. Kɛ ma hiau lachi a ya Baabuiyo pɛɛkoo.”
11 Mɛɛ Maikɛl ndoo pɛɛku fau yɛ, lende koni kaala ndoo nɔ le Chɛhowa wo ndoo hiau lachi a hindɔɔ ni. Mi nyiɛɛyii Chɛhowa nɔ le buɛiyaa nduaa ve pilaŋ ndu kɔllo tau. Mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mi Maikɛl cha maa o nɔ mbo tosa siŋgaŋndaŋ o yoomu ndɔɔ niŋ. Mbo dimi aa: “Mi sina maa o ve niŋ suɛi bɛɛŋ bɛɛŋ le mi mal sɔŋga labɔtaa le. Kɛ yaa sina vɛlɛ maa te I tosa keŋ pɛ, Chɛhowa cho kɔl naŋɔɔ a ya. Nduyɛ yaa sina kɛsɛ maa Chɛhowa piɛiyo hiou sala kɛ kɛ naŋ soliŋ.” Mi Maikɛl chɔm balika melaa le tonya sɔvɛ o saaluŋ ndo. Nduyɛ mi keŋ nyindu ndu le siŋgaŋndaŋ tosaa o yoomu ndɔɔ niŋ.—Chemi. 1:25.
Tonyala Cho o Baabuiyo Niŋndaŋ la Cho Ko Maa . . . Nyɛ Wawoŋndo
Mi nyɛ wawoŋndo chɔm naa nɛiyo o nyumndaŋ niŋ. O nɛi pilɛ koŋ choo, mi Diom Mɛlɛkaa chɔm naa nɛiyo o chieeŋ wɔɔŋ Setanaa hoo niŋ (Tofa pɛl 12-13)
12-13. Vɛɛ tonya Baabuiyo mala yɛ Meli?
12 Le naa chɔmndo vɛlɛ mɛɛ tonyaa cho nyɛ sɔvɛ yɛ, mi Baabuiyo tuu ndu a mɛɛ nyɛ wawoŋndo wa nuaa o nyumndaŋ niŋ yɛ. (Sam 119:105; Ɛfi. 5:8) Mi ndepilɛnɔ pilɛ o lɛŋnde Asabachaŋndeŋ niŋ diolaŋ Meli chɔm balika melaa le sinapɛŋgu o sɔla o Diom Mɛlɛkaa niŋndo. Finya ndɔ a kala ndɔ ve o kaaŋnde pilɛ niŋ te. Musilimnɔɔ finya ndɔ wa ni, nduyɛ kala ndɔ, o kaaŋnde Chuuwa niŋ ndoo kua ni. Mbo dimi aa: “Mi che bɛɛ kiisaŋ ve ya maa Mɛlɛka cho le, kɛ yaa nɔ nyunalaŋ latiŋ. Le tamaseliiyo, mi yaa nyunaŋ aa: ‘Le yɛɛ Mɛlɛka toosiaa yɛ waŋnda chieeya? Le yɛɛ wanachioo saŋga yɛ tau teleŋ o wa yoomu wo, nduyɛ te o vi pɛ, a wou ndu o yiŋnde wule wuleleŋ niŋ le mbo wa ŋɔɔ lefafɛɛŋ?’ Mi wanaa bɔɔbɔɔ dimi maa, nyɛ o nyɛ yɔŋnuŋ pɛ, hɛnaŋ Mɛlɛkaa cho koŋ ni. Le hei, mi yaa nyunaŋ vɛlɛ aa: ‘Baa mi Mɛlɛka wa pa a kɔl kɛndɛ te o che pɛ waŋnda o saŋgaa niŋ?’”
13 Mi Meli hiau lachi a yaasiaa tosaa le mulilaŋ sɔlaa le nyunala ndoo nɔ laŋ. Mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mbo chɛl le Baabuiyo pɛɛkoo, nduyɛ mbo huŋ o tonyaa niŋ. Mbo dimi aa: “Mi sɔɔŋ taasiŋ cho o Baabuiyo niŋndoŋ mala ya le mi wa a kɔl kɛndɛ. Nduyɛ mi sɔɔŋ ya saaluŋ ndoŋ mala ya mi wa o kɔl nyulu niŋ.” Maa Meli, mi naa kpou saŋgala Chɛhowa le mɛɛ ‘o soli naa o nyumndaŋ niŋ, okoŋ mbo huŋ a naa o nyɛ ndɔ teŋgaa niŋ yɛ.’—1 Pitɛ 2:9.
14. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le miŋ chɔɔlu tonyaa kaala? (Tofa vɛlɛ kɔfoo hoo, “Sɔɔŋ Cheleŋ Ŋ Nɔ Ma Sina Woŋ.”)
14 Tamaseliilaŋ nyɛɛmbɔ koni la cho laŋ ni, le chɔmndo mɛɛ tonyaa cho nyɛ sɔvɛ yɛ. Kɛlɛŋgaa num bɛɛ tiuba ma yiyaŋ a tamaseliila cheleŋ okɔɔ. Te o bɛnda pɛ, a tosa pɛɛkɔŋ ipilayaa le chɔɔloo sinaa sabula naŋ nɔ le tonyaa kaalaa wo. Hei mala naa miŋ chɔɔlu tonyaa kaala. Mɛɛ naŋ kaala tonyaa fau, lende koni naŋ nuuviaa nɛilaŋ ni le chɔmndo mɛɛ kpɛ naŋ kaala ndu yɛ.
VƐƐ NAŊ CHƆM YƐ MAA Ŋ KAALA TONYAA?
15. Ɔɔ nɛiyo opilɛ o naŋ chɔm maa ŋ kaala tonyaa wo?
15 Ŋ chɔm maa ŋ kaala tonyaa te ŋ wa pɛ Baabuiyo a yaula tɔlnuŋ o Baabuiyo choo laŋ pɛɛkoo teleŋ o teleŋ. Nduyɛ pɛŋ, mɛɛ mɛɛ naŋ viou o tonyaa niŋ, ŋ nɔ miŋ hiou lachi a pɛɛkoo teleŋ o teleŋ. Mi Bandu Mɛŋgɛlaa tase kɔɔnaa soli wo dimi aa: “Choolaŋ la cho bɔɔ o chieeŋndo hoo niŋ. Le hei, mbo wa ikala le tonyaa sinaa. . . . Lelaŋ, te a saaluŋ pɛ tonyaa, a nɔ ma bii ndu kpiŋ. Chɛl mi nyɛ o nyɛ tosa mbo hɛluŋ num te. Kɛ, hini kɔl a tonya pilɛ ŋ saaluŋ ndo le. . . . Hiou lachi a yaasiaa.” I cho tonya maa, i cho suɛi bɛɛŋ le teleŋndo chuaa le pɛɛkoo le, kɛ tɔnɔɔ cho bɔɔ leniŋ.
16. Nɛi kuɛɛ ŋ soliŋ yɛ kpeku le pɛɛkoo? (Pulɔwaa 2:4-6)
16 O cho naa kpou le kaala diomndaŋ veeloo a pɛɛkoo le. Kɛ Chɛhowa yeema naa miŋ hiou lachi a tonyala yiŋgoloŋnda cho o Baabuiyo niŋndaŋ “nuuviaa.” (Nuawɔ Pulɔwaa 2:4-6.) Te ŋ dɔu pɛ sɛmbɔɔ le hei tosaa, miŋ sɔla tɔnɔɔ tau. Mi puaapilɛnɔ pilɛ diolaŋ Kɔɔle suaa a pɛɛkɔŋ ndɔ ipilayaa okɔɔ. Mbo dimi maa te o wa pɛ pɛɛkoo, mbo handu kɔllo o bolle Baabuileŋ lepilɛ choo. Mbo dimi aa: “Mi tofa tɛɛsiaa wa amatou le bolle Baabuile kɛ kɛ wo, mi tosa yaasiaa o bolle Baabuile leŋ choo, nduyɛ mi tofa bolii Baabui cheleŋ chiɛɛliaŋ a bolle Baabuile leŋ ndo. . . . Pɛɛkoo o nɛiyo hoo choo mala ya niŋ le sɔɔŋ sinaa tau!” O yɔŋ bɛɛ maa o nɛiyo hoo choo ɔɔ o nɛi cheleŋ choo naŋ pɛɛku ni, ŋ chɔm maa ŋ nɔ balika melaa le tonyaa sinaa te ŋ dɔu pɛ sɛmbɔɔ nduyɛ miŋ chua teleŋndo tau le Baabuiyo pɛɛkoo.—Sam 1:1-3.
17. Vɛɛ naŋ chɔm yɛ maa ŋ cho nyɛ naŋ cho pɛɛkoo wo dɔwɔɔ o wali niŋ? (Chemisi 1:25)
17 I cho tonya maa, i cho letuu le tonyala cho o Baabuiyo niŋndaŋ pɛɛkoo le. Le miŋ sɔla tɔnɔɔ, ŋ nɔ miŋ dɔu nyɛ naŋ cho pɛɛkoo wo o wali niŋ. O nɛi koŋ choo kinɛi naŋ tiuba ni miŋ wa a kɔl kɛndɛ. (Nuawɔ Chemisi 1:25.) Vɛɛ naŋ chɔm yɛ maa ŋ cho nyɛ naŋ cho pɛɛkoo wo dɔwɔɔ o wali niŋ? Mi puaapilɛnɔ pilɛ dimi maa, ŋ tosa hei te ŋ wa pɛ yaasiaŋ ndo le sinaa naa naŋ cho hiouwɔɔ lachioo tosaa wa, a naa naŋ nɔ miŋ tosa hiouwɔɔ lachioo wa. Mi kiilanɔɔ Pɔɔl dimi a hei okɔɔ aa: “Nɛi naŋ lo kɔlaŋ choo haaa mbo fuuluu a boondei heiyo, ŋ hiounuŋ lachi a kɔlaŋ o nɛi koŋ choo.”—Filipi. 3:16.
18. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ kindiŋ le “hiouwɔɔ lachi a kɔlaŋ o nɛi tonyaa choo”?
18 Yiyaŋndɔ a mɛɛ naŋ sɔla tɔnɔɔ yɛ te ŋ kindiŋ pɛ le “hiouwɔɔ lachi a kɔlaŋ o nɛi tonyaa choo.” Yoomu naa cho ko wa o sɔvɛ le, kɛ ŋ cho Chɛhowa kɔllo nɛŋi a chaaŋaa naa laalaŋnda. (Pulɔ. 27:11; 3 Chɔŋ 4) Nduyɛ o kpeekpei niŋ, le sabulaŋ ndaŋ naŋ nɔ ni miŋ kaala tonyaa, nduyɛ miŋ dɔu ndu o wali niŋ.
CHONDII 144 Handu Kɔllo o Fandaa Choo!
a Teleŋnda bɔɔbɔɔ miŋ dimi maa, o “tonyaa” niŋ naŋ cho ni te o hiŋ pɛ a laalaŋnda naalaŋ vɛlɛ a mɛɛ naŋ bii yoomula naalaŋ yɛ okɔɔ. O yɔŋ bɛɛ aa ŋ laŋga huŋ o tonyaa niŋ, ɔɔ ŋ cho niŋ o tonyaa niŋ chɔŋ a teleŋ naŋ wa chuaambɔ wo, ŋ cho tɔnɔɔ sɔla tau te ŋ yaasiaa pɛ le sabu naŋ kaala tonyaa wo. Hei cho naa mala miŋ hiou lachi a kɛɛsiaŋ ndo o kɔl le hɛnaŋ Chɛhowaa tosaa.