La Hiou Lachi a Biuwɔŋndo Haaa Mi La Fuuluu o Mɛɛlulaŋ
“La hiou lachi a [biuwɔŋndo, NW] sisilaŋ nyɛ kɛndɛ yi, mbo lo o koŋ haaa mi la fuuluu o mɛɛlulaŋ le mi la simnuŋ mɛɛ Mɛlɛka hɛnaŋ nya mi la wa o nyɛ o nyɛ fee niŋ yɛ.”—CHEMISI 1:4.
1, 2. (a) Yɛɛ biunɔŋ Kidiɔŋndo a puaa nduaa chɔuwaa 300 wa pɛɛku yɛ naa? (Tofa fotueiyo o peeleŋ ndeŋ choo.) (b) A mɛɛ Luku 21:19 chɔm yɛ, le yɛɛ biuwɔŋndo cho yɛ nyɛ sɔvɛ bɛndu?
YIYAŊNDƆ a mɛɛ i wa suɛi kala a suɛi saŋgɛi le puaa chɔuwaa Kidiɔŋ ndoo sim lachi le yaamɔɔwaa ndaa chɔulabaa wa. Mi Kidiɔŋ nda puaa nduaa chɔuwa lɔl Midianaitiiya touwɔɔ pii le kilolaŋ 32 (mɛɛliilaŋ 20)! Mi Baabuiyo dimul naa nyɛ ndoo yɔŋnuŋ vɛlɛ okoŋ kɔɔli wo aa, “Kidiɔŋ ni, puaa nduaa kɛmɛ le yaa wa ni, a wa niŋ a saŋgɛiya, kɛ ma hiau lachi a waŋnda Midiaŋ touwɔɔ. Ma lo nda kɔɔli haaa ma taŋ Chɔɔdaŋ ndaŋ.” Kɛ ndaa yim ndɔ chɔuwo le, nduyɛ ndaa nɔ wɔ ma chɔulaba puaa chɔuwa 15,000. Yaamɔɔwa haa wa Isɔluɛiya nyɛkindilaa dɔuwɔɔ choo le wɔsiŋ bɔɔbɔɔ, kɛ Isɔluɛiya saŋga a biuwɔŋndo le. Lelaŋ, mi Kidiɔŋ nda puaa nduaa chɔuwa lo yaamɔɔwaa ndaa touwɔɔ haaa nduyɛ o mɛɛlulaŋ kpɔŋ ma tiu nda ba!—Chɔɔchiaa 7:22; 8:4, 10, 28.
2 Naa bɛɛ cho chɔulaba kala kala saŋgɛiyo tosaa. Nduyɛ yaamɔɔwaa naa cho Setana, chieeŋ ndɔɔ, a hakila naalaŋ ni. Naa pumnda cho niŋ yaamɔɔwaa haa chɔulabaa le wɔsiŋ bɔɔbɔɔ. Nduyɛ a mala Chɛhowaa, ŋ yem niŋ chɔula bɔɔbɔɔ. Kɛ ŋ yim ndɔ chɔu mɛɛlaa le. Teleŋndaŋ lapum, miŋ saŋga a chɔulabaa. Ɔɔ lepum, miŋ saŋga a chumndo mɛɛlula chieeŋ dɛnɛ wɔɔŋndo hoo. Mi Chiisu sila maa ŋ cho simulta wɔɔŋ wɔɔŋndaŋ a tɔɔndaŋnda kala kalalaŋ sɔla o palɛi mɛɛlɛi niŋ. Kɛ mbo dimi vɛlɛ maa te ŋ biunuŋ pɛ, ŋ nɔla miŋ yem simultaŋ a tɔɔndaŋnda laŋ. (Nuawɔ Luku 21:19.) Yɛɛ cho yɛ biuwɔŋndo? Yɛɛ mala yɛ naa miŋ biunuŋ? Yɛɛ tamasi wanaa ndaa biunuŋnda pɛɛku yɛ naa? Nduyɛ vɛɛ biuwɔŋndo mala yɛ naa haaa miŋ fuuluu o mɛɛlulaŋ?—Chemisi 1:4.
YƐƐ CHO YƐ BIUWƆŊNDO?
3. Yɛɛ cho yɛ biuwɔŋndo?
3 O Baabuiyo niŋ, biuwɔŋndo cho ko nyɛkindilaa chɛlɔɔ le. Kɛ mɛɛ naŋ yiyaŋ a simulta komal naalaŋ okɔɔ yɛ. Biuwɔŋndo mala naa miŋ nɔ kɔl sikpaa, a tiindaŋndo. Mi yau pɛɛkaa ŋsɔɔ pilɛ dimi maa biuwɔŋndo mala naa le tiindaŋ kpeekpeiyo nɔɔ nduyɛ ŋ vi ŋdial o simultaŋ bɛŋgu le. Biuwɔŋndo mala naa miŋ hiou lachi a simndaŋ o kala yi o yɔŋ bɛɛ mi simulta wɔɔŋ wɔɔŋndaŋ la komal naa. Biuwɔŋndo mala naa miŋ yem simulta laŋ nduyɛ miŋ muli hɔlla o kpeleŋ naa choo, okoŋ, miŋ puɛɛnuŋ a saŋga naŋ wa niŋndo.
4. Le yɛɛ naŋ dimi yɛ maa kaalaa tosa ni mi waŋndo biunuŋ?
4 Kaalaa nyindu naa le biuwɔŋndo. (Nuawɔ Kɔliŋtiaŋ Tasoo 13:4, 7.) O nɛila kuɛɛ choo? Mi kaala naŋ nɔ le Chɛhowa wo nyindu naa le biuwɔŋndo nyɛ o nyɛ o chɛl. (Luku 22:41, 42) Kaala naŋ nɔ le puaapiliaa naa wo mala naa miŋ biunuŋ sɔɔŋ wɔɔŋ nda tosal naa woŋ. (Pitɛ Tasoo 4:8) Kaala naŋ nɔ le wana naŋ chal o nɔɔ niŋndo mala naa miŋ biunuŋ “sɔɔŋ palaŋ” komal wanaa cho bɛɛ a nyaaloo o nɔɔ niŋnda, nduyɛ mi hei kindi nɔ naa poŋ.—Kɔliŋtiaŋ Tasoo 7:28.
YƐƐ MALA YƐ NUM MA BIUNUŊ?
5. Le yɛɛ naŋ dimi yɛ maa Chɛhowa ndupilɛ kpe mala naa ni miŋ biunuŋ?
5 Nyuna Chɛhowa mbo ke num yoomuaŋ. “Mɛlɛka o ke wana kɔl biuwɔŋndo wo, nduyɛ mbo dɛɛniaa waŋnda kɔltaŋ ndo” Chɛhowa cho ni. (Luomaŋnda 15:5) Ndupilɛ kpe nɔ sinapɛŋgoo nyɛkɛndɛi a bahawɛi naa, yiyaŋnda naalaŋ, vɛlɛ a kɔɔlima naŋ ni. Lelaŋ, o sina walaŋ nyɛ naŋ yeema le biuwɔŋndo wo. Baabuiyo dimi aa, ‘Wanaa nɔ bɛɛleŋ le ndu wa, mbo ke nda nyɛ o nyɛ nda hau ba, nduyɛ mbo tuei piɛile ndaleŋ, mbo chiindiaa nda.’ (Sam 145:19) Kɛ vɛɛ Mɛlɛka muli yɛ piɛile naaleŋ le miŋ sɔla yoomuaŋ le biuwɔŋndo?
Chɛhowa sina nyɛ kpeekpei naŋ yeema le biuwɔŋndo wo
6. A mɛɛ Baabuiyo dimi yɛ, vɛɛ Chɛhowa mala yɛ naa ‘mi ŋ hɛluŋ’ tɔɔndaŋndaŋ?
6 Te ŋ nyuna pɛ Chɛhowa le biuwɔŋndo, mbo mala naa. O mɛi lediom maa o cho naa nɛiyo chɔm ‘mɛɛ naŋ looku mi ŋ hɛluŋ’ yɛ. (Nuawɔ Kɔliŋtiaŋ Tasoo 10:13.) Vɛɛ o tosa yɛ keŋ? Lepum, mbo faŋa tɔɔndaŋ koŋ. Kɛ teleŋndaŋ lapum, mbo ke naa yoomuaŋ le halikpeŋ miŋ ‘sim nyɛ kɛndɛ yi, mi ŋ hiou lachi a biuwɔŋndo.’ (Kolosiaŋnda 1:11) Nduyɛ le mɛɛ Chɛhowa sina nyɛkɛndɛi yoomuma naŋ, yiyaŋ naa, a yeemaŋ naŋ yɛ, kposoŋ bɛɛ o chɛl mi nyɛkindilaa faŋa naa o laalaŋ naa choo le.
7. Le yɛɛ naŋ yeema yɛ nyɛm mala naa le pɛɛkoo a Mɛlɛka okɔɔ woŋ? Chɔmndɔ tamaseliiyo.
7 Maa nyɛm ŋ pɛɛku a Mɛlɛka okɔɔ woŋ kindi tiindaŋ numndo. Le yɛɛ nyɛm naŋ pɛɛku a Mɛlɛka okɔɔ woŋ cho yɛ nyɛm sɔvɛ? Le tamaseliiyo, le pembii vilɛi vilɛi vilɛiye helɔɔ, waŋndo nɔ mbo de nyɛdiaa o paaleŋ lepilɛ niŋ nyɛdiaa o nɔ mbo de le palɛi iyaa ɔɔ ihiɔɔlu wo. Nduyɛ wana pilɛ nɔla mbo de nyɛdiaa waa lende o paaleŋ niŋ te. Le mi wana cho pembei helɔɔ wo biunuŋ le kpeleŋ ndɔɔ komallo, mɛɛ mbo de nyɛdiaa dioo pila. Lende koni, naa bɛɛ ŋ nɔ miŋ pɛɛku tau a Mɛlɛka okɔɔ le halikpeŋ miŋ biunuŋ nduyɛ miŋ komal kpeleŋ naa. Mɛɛ miŋ nɔ kɔl sikpaa le teleŋndo chuaa le pɛɛkɔŋ ipilayaa a kɔlaŋ o bɔŋaŋnda leKilisiɔŋndaŋ. Sɔɔŋ muŋ ke naa nyɛm naŋ yeema le tiindaŋ naa kindioo poŋ ndo.—Chɔŋ 6:27.
8, 9. (a) A mɛɛ Choobu 2:4, 5 dimi yɛ, yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ kɛsiŋ o kɔl te tɔɔndaŋndaŋ la komal naa pɛ? (b) Te tɔɔndaŋndaŋ la komal num pɛ, a yɛɛ okɔɔ ŋ nɔ yɛ ma yiyaŋ?
8 Loonuŋ a lo lechoo numndo o Mɛlɛka lo. Te tɔɔndaŋndaŋ la komal naa pɛ, miŋ saŋga tau. Kɛ nyɛ cheleŋ cho o koŋ kɔɔli mbo hiau saŋga naa. Mi lo lechoo naa o Mɛlɛka lo luɛi o tɔɔndaŋndo bɛŋgu. Nduyɛ mɛɛ naŋ bii tɔɔndaŋndo yɛ cho chɔm maa ŋ chua Chɛhowa maa ndu cho Masa kpeekpeiyo le chieeŋndo ni. Le yɛɛ naŋ dimi lende? Mi Setana, yaamɔɔnɔ Mɛlɛkaa simul masale Mɛlɛkaleŋ, nduyɛ mbo ke Chɛhowa diomndeŋ maa waŋchieeya cho ndu piɛi a kɔl te. Mi Setana dimi aa, “Waŋndo mbo yɔŋgu nyɛm ndɔŋ kpou le yoomu ndɔɔ baŋaa.” Mi Setana dimi vɛlɛ a Choobu okɔɔ aa, “Kɛ dɔu wɔ Choobu naa choo, Choobu o cho lasisi num o hɔl mbo yei num.” (Choobu 2:4, 5) Baa Setana siŋgaŋ pa chɔŋ a teleŋ o dimi sɔɔŋ muŋ a Choobu okɔɔ wo? Sako bɛɛ! Mɛɛ wɔsiŋ bɔɔbɔɔ hiou okoŋ kɔɔli, teleŋ nda soli Setana o choo choo niŋ ma viɔl ndu lɛŋ kpɔl lo, o wa wɔ tuŋ buɛiyaa Mɛlɛkaa sɔɔŋ handɔɔ choo. (Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 12:10) Hau, Setana cho wɔ tuŋ dimioo maa o cho a kɔl te waŋchieeya cho Mɛlɛka piɛiyo le. Setana yeema bɔɔ miŋ kɛɛ di Mɛlɛka nɔ le waa masa wo, nduyɛ miŋ pɛŋgi ndu piɛiyo.
9 Te a wa pɛ saŋgaa o tɔɔndaŋndo bɛŋgu, yiyaŋndɔ maa Setana nda nyinaa nduaa wɔɔŋnda cho kpeŋgei ipilɛ. A cho num nuaa le nyɛ ŋ cho tosa wo, nduyɛ ma wa dimioo maa a cho wu ŋdial. Kɛ Chɛhowa, Masaa Chiisu Kiliti, wanaa pɔyaŋaa sɔla fulasɛiniŋndo wa, a maalikɛiya o waalaŋ niŋ cho o kpeŋgei ipilɛi choo. Nda bɛɛ cho num chɔɔ kindi kindiŋndo, nduyɛ a cho num yoomuaŋ lueiyo! A cho a kɔl kɛndɛ le num chɔɔ ma biunuŋ nduyɛ ma chɔm lo lechoo wo o Chɛhowa lo. Okoŋ, ma tuei Chɛhowa num dimullo aa, “Wa wana kɔl kalu po nuu, ma tosa mi naŋ kɔl. Koŋ tosa ni, wana o wana kindi le ya chuaa chɔdɔ pɛ, I sɔla nyɛ ya I muli ndu diom ndo.”—Pulɔwaa 27:11.
Mi Chiisu handu kɔllo o fanda o wa sɔla le biuwɔŋ ndɔɔ wo
10. Vɛɛ ŋ tuallɛ tamasi Chiisoo kɔɔli le kɔllo handɔɔ o fanda cho le biuwɔŋndo wo choo?
10 Handu kɔl numndo o fanda ŋ cho sɔla wo choo. Yiyaŋndɔ maa a cho kɔlaŋ o tiŋ vilɛiyo niŋ. Kɛ o tiŋndo hoo tɛɛŋ, a nɔ ma keeku o buulu vilɛiyo niŋ. Ba o ba ŋ tofa pɛ, nyumndaŋ ma tualaa kpiŋgbi. Kɛ a sina maa te a hiou pɛ lachi a kɔlaŋ o buuloo hoo niŋ, a cho vɛlɛ nyɛ wawoŋndo chɔ. Yoomoo cho ko mɛɛ tiŋ vilɛi koŋ cho yɛ. Lepum mi kpɔkɔsilaŋ la komal num, nduyɛ ma yiyaŋ maa la hiou num mayoomu. Mi Chiisu ndoo yiyaŋ dɔɔ lende. Teleŋ nda baŋ ndu o yɔm imɔnɔɔ choo wo, ma tɛɛmbuu ndu labɛɛ nduyɛ mbo saŋga tau. Boondii kala kalɛi wa dɔɔ keŋ o yoomu ndɔɔ niŋ ni! Yɛɛ mala yɛ ndu mbo biunuŋ? Baabuiyo dimi maa mbo tofa “le kɔl kɛndɛ wa ndu chumndo lachi wo.” (Hibuluiya 12:2, 3) Mi Chiisu cha fanda o wa sɔla le biunɔŋ ndɔɔ wo nyɛ sɔvɛ nduyɛ mbo handu kɔllo lechoo. Mbo toolu le diola Mɛlɛkalaŋ dindioo vɛlɛ a di o nɔ le waa masa wo. Hau, mi tɔɔndaŋnda komal numndaŋ la hiou num mayoomu nduyɛ mi la saaŋgiaa num. Kɛ kɛsiŋ o kɔl maa le teleŋ biŋgi koni la cho ni.
WANAA LO “BIUWƆŊNDO HAAA” WA
11. Yɛɛ sɔɔŋ yɔŋnuŋ wanaa lo “biuwɔŋndo haaa” wa pɛɛku yɛ naa?
11 O cho naa koni le nɔ miŋ biunuŋ te. Mi kiilanɔɔ Pitɛ poonyial Kilisiɔŋnda le nda dɛɛniaa ma biunuŋ tɔɔndaŋnda Setana cho nda tuisioo choo laŋ. Mbo dimi aa, “La hiou lachi a tiindaŋndo dɔuwɔɔ o Mɛlɛka niŋ, nduyɛ mi la simul Masa Nyinaa Wɔɔŋnda. Nya pila bɛɛ, la sina maa dɛnɛ palaa nya cho hoo keekoo leniŋ ndo, maa o cho koni nya le i waa lende i yɔnuŋ te. Chaaŋaa nyaa wanaa laalaŋnda ba o ba fee o chieeŋndo choo, nyɛ palaa pilɔɔ koni cho nda keekoo choo ni.” (Pitɛ Tasoo 5:9) Sɔɔŋ yɔŋnuŋ wanaa lo “biuwɔŋndo haaa” wa pɛɛku naa mɛɛ naŋ looku miŋ lo o tiindaŋndo choo yɛ. Nduyɛ o ke naa tiindaŋndo maa ŋ nɔla miŋ sɔla ba tiuwaa. O loonuŋ naa vɛlɛ maa ŋ cho fandaa sɔla le lo lechoo naa. (Chemisi 5:11) Ŋ yaasiaŋndɔ tamasilaŋ lapum.[1]—Tofa diomnda chɔɔlaalaŋ.
12. Tamaselii yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ a maalikɛiyaa Mɛlɛka handu o kpeloo Idɛŋ niŋnda?
12 Chɛlɔbiiya. Maalikɛiyaa nɔ foofo bɛndoo wa nda cho ni. Mɛɛ Adama nda Ifi tosa hakioo, mi Chɛhowa ke chɛlɔbiiya apum wali sɛnɛiyo o chieeŋndo choo. Wallo hoo wa bɔɔ teŋgeŋ a o nda wa tosaa o choo choo niŋndo. Tamasi ndaa pɛɛku naa mɛɛ naŋ looku miŋ biunuŋ yɛ te ŋ sɔla pɛ wali kendu le tosaa wo. Baabuiyo dimi maa mi Chɛhowa ‘handu kiilaa nduaa [chɛlɔbiiya, NW] Idɛŋ, o ba paaleŋ le chaŋ ndo. Mbo handu muɛi faŋii leyiŋnde loŋ. Le pɛŋgu o pɛŋgu muɛi hei cho hiŋnɔŋndo ba o ba fee le yɔm yɔŋgu yoomoo wo mandaa.’[2] (Tofa diomnda chɔɔlaalaŋ.) (Chɛnɛsee 3:24) Baabuiyo dimi naa maa mi maalikɛiyaa kaŋ ŋɔɔchiaŋ ɔɔ ma yiyaŋ maa a cho bɔɔ a sɔvɛ le wali waa lende tosaa le. A vi ŋdial ma mal wali koŋ te. Kɛ, ma lo ndu tosaa tei mbo fuuluu o mɛɛlulaŋ. Kɛlɛŋgaa a teleŋ mɛŋma koŋgi bɛnduaŋ wali ndaa chuu ni, wɔsilaŋ hiouwɔɔ 1,600!
13. Vɛɛ Choobu ndoo looku yɛ tɔɔndaŋnda ndɔlaŋ biunɔŋ?
13 Choobu. Lepum mi kɔllo ŋol num suaa le mɛɛ chaaŋ num ɔɔ wana nya cho o yuŋgu pilɔɔ niŋndo dimul num suɛi tɛɛmbuu num kɔllo ve yɛ. Te koŋ te, ma naa lakalu tei ɔɔ mi saŋgaa wa num choo le mɛɛ wana ŋ kaala wo vi yɛ. Kɛ a koŋ kpou, tamasi Choobu wo nɔla mbo ke num kɔl dɛɛniaa. (Choobu 1:18, 19; 2:7, 9; 19:1-3) Choobu ndoo sina le sabu tɔɔndaŋnda faŋgalaŋ la komal ndu wo le, kɛ pesiŋ bɛɛ o vi ŋdial te. Yɛɛ mala yɛ ndu mbo biunuŋ? Nyɛ tasoo wa ni, ndoo kaala Chɛhowa nduyɛ siooŋnde wa ndu yɔŋi o tɛɛmbuu ndu kɔl. (Choobu 1:1) O teleŋ kɛndɛ niŋ ni, o teleŋ wɔɔŋ niŋ ni, Choobu ndoo yeema mbo nɛŋi Mɛlɛka kɔl. Le handɔɔ lechoo, mi Chɛhowa mala Choobu le mbo che kpaaya Ndɔɔ. Mbo dimul ndu a nyɛm kɔndɔfiliŋ O toosiaa woŋ okɔɔ. Hei tosa ni mi Choobu laalaŋ maa Chɛhowa cho ndu soli o tɔɔndaŋndo bɛŋgu a boondii bɛnda ve. (Choobu 42:1, 2) Nduyɛ mii yɔŋnuŋ lende. “Mi Mɛlɛka Yaawɛɛ, o miŋgi vɛlɛ Choobu nɛŋi, mi Choobu sul mbo hiau sul paandoo. Nyɛ o nyɛ Choobu ndu oo nɔ, mi Mɛlɛka Yaawɛɛ miŋgi muŋ sala tiɔɔŋ tiɔɔŋ tu. . . . O koŋ kɔɔli, mi Choobu o wu, o wa niŋ o yuuwɛi kudɛɛ bɛndu.”—Choobu 42:10, 17.
14. A mɛɛ Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 1:6 dimi yɛ, vɛɛ biuwɔŋ Pɔɔl lo mala yɛ acheleŋnda?
14 Kiilanɔɔ Pɔɔl. A cho pa o simul kala kalaa ɔɔ tɔɔndaŋndo bɛŋgu? Baa bɛndu kundaa ɔɔ buɛi ibuŋga nɔ kalaŋnda hiou num mayoomu laŋndo ŋ cho ni? Te lende i cho ni, mɛɛ tamasi Pɔɔl lo nɔla mbo mala num. Mi ndaa luaa Pɔɔl lɔɔ pila, nduyɛ lɔɔlɔɔ o wa buulaŋndo le puaapiliaa o kundala leKilisiɔŋndaŋ niŋ. (Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 11:23-29) Kɛ Pɔɔl vi ŋdial te. Nduyɛ mi tamasi ndɔɔ ke acheleŋnda yoomuaŋ. (Nuawɔ Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 1:6.) Num bɛɛ biuwɔŋ numndo nɔla mbo ke acheleŋnda kɔl dɛɛniaa le mi nda bɛɛ biunuŋ.
BAA A CHO PA LO BIUWƆŊNDO ‘HAAA MA FUULUU O MƐƐLULAŊ’?
15, 16. (a) Suiliŋnda kuɛɛ biuwɔŋndo mala yɛ naa miŋ sɔla? (b) Chɔmndɔ tamaseliila mala naa le biuwɔŋndo ‘haaa mi ŋ fuuluu o mɛɛlulaŋ’ ndo.
15 Mi nyina Mɛlɛkaa mala Chemisi le poonyiaa aa, “La hiou lachi a sisilaŋ nyɛ kɛndɛ yi, mbo lo o koŋ haaa mi la fuuluu o mɛɛlulaŋ le mi la simnuŋ mɛɛ Mɛlɛka hɛnaŋ nya mi la wa o nyɛ o nyɛ fee niŋ yɛ. Kaa o kaa kɛndɛ wa mi la kɛɛ ndu nɔ le.” (Chemisi 1:4) Vɛɛ biuwɔŋndo mala yɛ naa haaa miŋ fuuluu o mɛɛlulaŋ? Te ŋ keeku pɛ o tɔɔndaŋndo bɛŋgu, ŋ cho chɔ maa ŋ nɔ miŋ chɔɔlu biunɔŋ, miŋ chɔɔlu balika melaa chɔm ɔɔ kaalaa. Te ŋ wa pɛ tɔɔndaŋndo biuwɔŋndo, ŋ cho pɛɛku le suiliŋndaŋ ndaŋ chɔɔloo chɔmndo. Nduyɛ kaa naa leKilisiɔŋndo cho chɔɔlu wa o kɛndɛ o nɛiyo hoo choo.
Te ŋ biunuŋ pɛ tɔɔndaŋndaŋ, kaa naa leKilisiɔŋndo cho chɔɔlu wa o kɛndɛ (Tofa pɛlta 15, 16)
16 Le mɛɛ biuwɔŋndo tosa miŋ simnuŋ Kilisiɔŋaa kɛndɛ yɛ, ŋ yeema miŋ tɛɛmbuu sawa Chɛhowaa le halikpeŋ mi tɔɔndaŋndo faŋaŋ naa choo le. Le tamaseliiyo, te a wa pɛ yiyaŋnda nɔɔlɛilaŋ chɔulabaa, chɛl ma luɛi o tɔɔndaŋndo niŋ te! Piɛi o Chɛhowa lo le mbo mala num ma soliŋ yiyaŋnda wɔɔŋndaŋ o kɔl po. Baa waŋndo cho o yuŋgu numndo niŋ mbo wa num tɔɔndaŋndo? Wu ŋdial te! Yiinuŋ yauleŋ poŋ le ma hiou lachi a Chɛhowa piɛiyo. Yɛɛ cho yɛ wa fulamakɔɔlioo? Tiindaŋ numndo o Chɛhowa niŋ cho chɔɔlu kalu. Kɛsiŋ o kɔl maa le mi Chɛhowa hini kɔl a naa, mɛɛ miŋ biunuŋ.—Luomaŋnda 5:3-5; Chemisi 1:12.
17, 18. (a) Chɔmndɔ tamaseliiyo mɛɛ biuwɔŋndo haaa o mɛɛlulaŋ cho nyɛ sɔvɛ yɛ. (b) Mɛɛ naŋ cho niŋ sɔɔŋgoo kpɛɛluŋ o mɛɛlulaŋ yɛ, tiindaŋ kuɛɛ bɛnda yɛ miŋ nɔ?
17 Ŋ nɔ miŋ biunuŋ, nduyɛ o cho ko le teleŋ biŋgi le, kɛ haaa o mɛɛlulaŋ. Yiyaŋndɔ maa dɛndɛ mamɛŋndo cho kɔɔloo. Le mi wanaa cho leniŋnda sɔla kindaa, a nɔ ma saana tei ma fuuluu o kɔŋgɔ. Te waŋndo kandu pɛ saanaa kɛ mbo vi ŋdial, o cho lo o peelo. Lende koni. Te waŋndo saana pɛ tei mbo fuuluu o kɔŋgɔɔ ikɛi kɛ mbo saŋga, o cho lo o peelo. Te ŋ yeema pɛ miŋ wa o chieeŋ sɛnɛiyo niŋ, ŋ nɔ miŋ hiou lachi a biuwɔŋndo. La ŋ nɔŋnuŋ kaa pilɔɔ kpe maa kiilanɔɔ Pɔɔl. Mbo dimi aa, “Ŋ vi ŋdial kposoŋ te.”—Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 4:1, 16.
18 Maa Pɔɔl, ŋ nɔ tiindaŋndo o kala poŋ maa Chɛhowa cho naa mala miŋ biunuŋ haaa o mɛɛlulaŋ. Mi Pɔɔl poonyiaa aa, “Kɛ nduyɛ wana kaala naa hoo wo cho tosa sɔɔŋ muŋ kinɛi mi ŋ yem muŋ kpeekpei. Kani fondole, ŋ sina kpendekele maa nyɛ o nyɛ nɔla mbo faŋa naa o kaala Mɛlɛkaa bɛŋgu le. Ŋ wa yoomu, kɛlɛŋgaa ŋ wu, koŋ feŋa naa o kaala o kaala naa wo bɛŋgu le. Kiilaa Mɛlɛkaa ni, kundala cho o masaleŋ choo choo laŋ ni, a nɔla le. Sɔɔŋ cho yɔnɔŋndo pɛŋgoo hoo woŋ ni, a sɔɔŋ cho bɛɛ hunɔɔ yɔnɔŋndo woŋ, ŋ nɔla le. Kpaayalaŋ o choo choo ni a laŋ o chieeŋndo bɛŋgu, laŋ bɛɛ la nɔla le. Nyɛ o nyɛ Mɛlɛka tosa, nyɛ o nyɛ cho o muŋ niŋ mbo nɔla naa faŋa o kaala Mɛlɛkaa bɛŋgu le, ndu yɔnuŋ ni maa kaala o chɔm naa o Masanɔ naa Chiisu Kiliti niŋ ndo.” (Luomaŋnda 8:37-39) I cho tonya maa teleŋndaŋ lapum miŋ saŋga. Kɛ ŋ tolnuŋ tamasi Kidiɔŋ nda puaa nduaa chɔuwa kɔɔli. A wa a saŋgɛiya, kɛ a vi ŋdial te. Ma lo yaamɔɔwaa ndaa touwɔɔ “haaa ma taŋ Chɔɔdaŋ ndaŋ”!—Chɔɔchiaa 8:4.
^ [1] (pɛl 11) A cho vɛlɛ kɔl dɛɛniaa sɔla te a miŋgi pɛ hɔlteŋ keeku o biuwɔŋ wanaa Mɛlɛkaa chɔm o boondii nɛi hei niŋndo. Le tamaseliiyo, “Yau iWɔsioo” le 1992 nde, 1999 ve, a 2008 ve nɔ konala kɔlta dɛɛniaa laŋ a puaapiliaa naa okɔɔ o Itoopiaa, Malawi, a Lɔɔsiaa niŋ.
^ [2] (pɛl 12) Baabuiyo chɔm naa mɛɛ kpɛ maalikɛiyaa kaŋ wa yɛ le.