တၢ်မၤလိ ၄
နကျဲးစၢးလဲၤထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူးန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤဝဲ
“ဆဲးမၤဒ်အံၤလၢ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤယၤ အဂီၢ်တက့ၢ်.”—လူၤကၣ် ၂၂:၁၉.
တၢ်သးဝံၣ် ၁၉ ကစၢ်ဟါတၢ်အီၣ်
တၢ်မၤလိအံၤ အတၢ်တိာ်ပာ်a
၁-၂. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပလဲၤထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး ကီးနံၣ်ဒဲးလဲၣ်.
လၢအပူၤကွံာ် ဘူးထီၣ်လၢ အနံၣ် ၂,၀၀၀ န့ၣ်ယ့ၣ်ၡူး ဟ့ၣ်လီၤအသးသမူ လၢပဂီၢ် ဒ်သိးပကန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မူအထူအယိာ်. ဒီးတချုးလၢ ယ့ၣ်ၡူးသံဒံးဘၣ်တနၤန့ၣ် အမၤလိာ်ပာ် အပျဲၢ်အဘီၣ်လၢ ကမၤသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤဝဲ အတၢ်သံ ဒီးကမၤဝဲ မူးယိယိဖိတခါလၢ အပၣ်ဃုာ်ဒီး ကိၣ်ဒီးစပံးထံ.—၁ ကရံၣ်သူး ၁၁:၂၃-၂၆.
၂ ပအဲၣ်ယ့ၣ်ၡူးအဃိ ပမၤထွဲအတၢ်မၤလိာ်. (ယိၤဟၣ် ၁၄:၁၅) ကီးနံၣ်ဒဲးန့ၣ် တချုးလၢ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး ဘၣ်ဒံးဘၣ် ဒီးမူးအံၤဝံၤဝဲအလီၢ်ခံ ပပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပစံးဘျုးက့ၤ တၢ်လၢယ့ၣ်ၡူးမၤန့ၢ်ပှၤ. ဒီးပဆိမိၣ်ထံ ဘၣ်ဃးဒီး ယ့ၣ်ၡူးတူၢ်သံအသးန့ၣ် ကဲဘျုးလၢ ပဝဲပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိအဂီၢ် ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်. တကးဒံးဘၣ် ပစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဆူၣ်ဆူၣ် ဒီးပကွဲမုာ်ပှၤအါဂၤ လၢကဟဲထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအံၤဒီးပှၤ. တၢ်အိၣ်သးမ့ၢ်အိၣ် ဒ်လဲၣ်ဒ်လဲၣ်နာ်က့ ပပာ်လီၤသး သပှၢ်တၢၢ်လၢ ပကလဲၤထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး.
၃. လၢတၢ်မၤလိတခါအံၤန့ၣ် ပကတဲသကီး တၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
၃ လၢတၢ်မၤလိတခါအံၤန့ၣ် ပကတဲသကီး တၢ်ဂ့ၢ်သၢမံၤလၢ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် ကျဲးစၢးမၤဝဲ ဒ်သိးကမၤတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး. (၁) ပမၤ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး ဒ်ယ့ၣ်ၡူးသိၣ်လိဝဲအသိး. (၂) ပကွဲမုာ်ပှၤဂၤ လၢကဟဲထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး. (၃) တၢ်အိၣ်သး မ့ၢ်ကီခဲနာ်က့ ပလဲၤထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး.
မၤတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး ဒ်ယ့ၣ်ၡူးသိၣ်လိဝဲအသိး
၄. ကီးနံၣ်ဒဲး ဖဲပလဲၤထီၣ်တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအခါ ပသ့ၣ်ညါဘၣ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီမနုၤလဲၣ် ဒီးဘၣ်မနုၤအဃိ ပဘၣ်ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီတဖၣ်အံၤလဲၣ်. (လူၤကၣ် ၂၂:၁၉, ၂၀)
၄ ကီးနံၣ်ဒဲး ဖဲပလဲၤထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးန့ၣ် ပနၢ်ဟူဘၣ် တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ လၢအပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်သံကွၢ်အါမး အတၢ်စံးဆၢ လၢလံာ်စီဆှံပူၤ. ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ ပလိၣ်ဘၣ် တၢ်ပှ့ၤက့ၤလဲၣ်. ဒီးပှၤတဂၤ တူၢ်သံအသးလၢ ပှၤအါဂၤအဂီၢ်အဃိ အပှ့ၤက့ၤပှၤအါဂၤလၢ တၢ်ဒဲးဘးဒီးတၢ်သံ သ့ဒ်လဲၣ်. တကးဒံးဘၣ် ကိၣ်ဒီးစပံးထံန့ၣ် အခီပညီဒ်လဲၣ်, မတဂၤကြၢးအီၣ် ဒီးတကြၢးအီၣ်လဲၣ်န့ၣ် ပသ့ၣ်ညါဘၣ်စ့ၢ်ကီး. (ဖး လူၤကၣ် ၂၂:၁၉, ၂၀.) ဖဲန့ၣ်အခါ ပှၤလၢကအိၣ်မူဘၣ် လီၤထူလီၤယိာ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢန့ၣ် ဆိမိၣ်ဘၣ်ဃးဒီး အတၢ်မုၢ်လၢ် လၢခါဆူညါအဂီၢ်. (ယၡါယၤ ၃၅:၅, ၆; ၆၅:၁၇, ၂၁-၂၃) တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ လၢပသ့ၣ်ညါဘၣ်တဖၣ်အံၤ ပကဘၣ် ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤအီၤထီဘိ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီတဖၣ်အံၤ ပှၤအကကွဲၢ်လၢအကထိတဖၣ် တသ့ၣ်ညါဝဲဘၣ်. ဒီးယ့ၣ်ၡူးအတၢ်ဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်သး အလုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်ထဲလဲၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တနၢ်ပၢၢ်ဝဲဘၣ်. တကးဒံးဘၣ် အဝဲသ့ၣ်တမၤဝဲ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး ဒ်သိးယ့ၣ်ၡူးသိၣ်လိ အပျဲၢ်အဘီၣ်ဘၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိ အဝဲသ့ၣ် တမၤဝဲဒ်န့ၣ်ဘၣ်လဲၣ်.
၅. တၢ်မၢဖိတဖၣ် သံဝံၤအလီၢ်ခံ ပှၤတနီၤမၤဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးတၢ်သံအမူးဒ်လဲၣ်.
၅ တၢ်မၢဖိတဖၣ်သံဝံၤ တယံာ်ဘၣ်ဒီး ပှၤလၢအကီးလီၤသးလၢခရံာ်ဖိန့ၣ် ဟဲနုာ်လီၤလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ပူၤ. (မးသဲ ၁၃:၂၄-၂၇, ၃၇-၃၉) ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ “တဲက့ၣ်တဲကူတၢ် ဒ်သိး ကကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ် ပှၤလၢ အစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤတၢ်တဖၣ် လၢအဝဲသ့ၣ် အအိၣ်.” (မၤတၢ် ၂၀:၂၉, ၃၀) ပှၤလၢအကီးလီၤသး လၢခရံာ်ဖိတဖၣ် “တဲက့ၣ်တဲကူတၢ်” ဒီးအဝဲသ့ၣ် တဲဝဲလၢ ယ့ၣ်ၡူးန့ၣ် ကဘၣ်ဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်အသး တဘျီဝံၤတဘျီ. ဘၣ်ဆၣ် လံာ်စီဆှံ တဲဝဲလၢ “တၢ်ဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်ခရံာ် ထဲတဘျီ ဒ်သိးကဟံးထီၣ်ကွံာ် ပှၤအါဂၤအတၢ်ဒဲးဘးအဂီၢ်.” (ဧ့ၤဘြံၤ ၉:၂၇, ၂၈) ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤန့ၣ် ပှၤအါဂၤနာ်ဝဲ တၢ်သိၣ်လိလၢအကမၣ်တခါအံၤ. အဃိ အဝဲသ့ၣ်ပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးလၢ သရိာ်တနွံတဘျီ မ့တမ့ၢ် တနံၤတဘျီ ဒ်သိးဒီး ကမၤဝဲဘူၣ်တခါလၢ အဝဲသ့ၣ်ကီးဝဲလၢ “တၢ်အီၣ်ဘူၣ်.”b မ့မ့ၢ်ခရံာ်ဖိလၢ အဂၤတနီၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်မၤဝဲတၢ်အီၣ်ဘူၣ်နာ်က့ တမၤဝဲမၢ်မၢ်ဘၣ်. ဒီးယ့ၣ်ၡူးဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်သး အခီပညီအိၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တနၢ်ပၢၢ်ဝဲ ဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပှၤတနီၤကတဲဝဲလၢ ‘ယ့ၣ်ၡူးတူၢ်သံသးနာ်က့ မ့ၢ်ယတၢ်ဒဲးဘး ပျၢ်ကွံာ်နီၢ်ကီၢ်ဧါ.’ ဘၣ်မနုၤအဃိ ပှၤတနီၤ တဲဝဲဒ်န့ၣ်လဲၣ်. ခီဖျိလၢ ပှၤတဲအဝဲသ့ၣ်လၢ ယ့ၣ်ၡူးတူၢ်သံအသးန့ၣ် ပျၢ်ကွံာ်ပတၢ်ဒဲးဘး တသ့ဘၣ်. အဃိ ခရံာ်ဖိအမ့ၢ်အတီတဖၣ် ကဘၣ်မၤစၢၤပှၤဂၤ ဒ်သိး ပှၤဂၤကနၢ်ပၢၢ်ထီၣ် ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်ဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်သး အခီပညီ. တကးဒံးဘၣ် အဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်မၤစၢၤစ့ၢ်ကီးပှၤဂၤဒ်သိး ကမၤတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး ဒ်ယ့ၣ်ၡူးသိၣ်လိဝဲအသိး.
၆. ဖဲ ၁၈၇၂ နံၣ်န့ၣ် လံာ်စီဆှံကၠိဖိတကရူၢ် နၢ်ပၢၢ်ထီၣ်တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီမနုၤလဲၣ်.
၆ ဖဲ ၁၈၇၀ န့ၣ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါခၠါ ထ့ရးစၢၤ တီခိၣ်ရိၤမဲဝဲ လံာ်စီဆှံကၠိဖိ တကရူၢ် ဒီးအဝဲသ့ၣ် စးထီၣ်ဃုသ့ၣ်ညါ လံာ်စီဆှံအတၢ်သိၣ်လိ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး. အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်သးသ့ၣ်ညါဝဲ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီဘၣ်ဃးဒီး ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်ဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်သးန့ၣ် အခီပညီအိၣ်ဒ်လဲၣ်. ဒီးအဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်မၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူးဒ်လဲၣ်. အဃိ ဖဲ ၁၈၇၂ န့ၣ်အဝဲသ့ၣ် သ့ၣ်ညါဘၣ်ဝဲလၢ ယ့ၣ်ၡူးဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်အသးန့ၣ် ပှ့ၤက့ၤဝဲ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခဲလၢာ်လၢ တၢ်ဒဲးဘး. တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်သ့ၣ်ညါဘၣ်ဝဲန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဒုးသ့ၣ်ညါပှၤဂၤ ခီဖျိ ထုးထီၣ်ရၤလီၤဝဲ လံာ်လဲၢ်, လံာ်တၢ်ကစီၣ် ဒီးမဲးကစံတဖၣ်. ဒီးလၢခံ တယံာ်ဘၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်မၤဝဲ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး တနံၣ်တဘျီ ဒ်သိးဒီး ခရံာ်ဖိလၢ တၢ်မၢဖိအစိၤမၤဝဲ.
၇. တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီလၢ လံာ်စီဆှံကၠိဖိလၢညါတဖၣ် ဃုသ့ၣ်ညါဝဲန့ၣ် ကဲဘျုးလၢပဂီၢ်ဒ်လဲၣ်.
၇ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီလၢ လံာ်စီဆှံကၠိဖိလၢညါတဖၣ် ဃုသ့ၣ်ညါဝဲန့ၣ် ကဲဘျုးတုၤလၢ ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤဒ်လဲၣ်. ခီဖျိလၢ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤစၢၤအဃိ ပနၢ်ပၢၢ်ထီၣ်လၢ ယ့ၣ်ၡူးဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်အသးန့ၣ် ကဲဘျုးလၢပဂီၢ် တကးဒံးဘၣ် လၢပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခဲလၢာ်အဂီၢ်. (၁ ယိၤဟၣ် ၂:၁, ၂) တကးဒံးဘၣ် လၢလံာ်စီဆှံပူၤန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ပှၤလၢအမၤယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ဘၣ်သးတဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တနီၤ အတၢ်မုၢ်လၢ်အိၣ်လၢ ကလဲၤအိၣ်ဘၣ် လၢမူခိၣ် ဒီးတနီၤန့ၣ် တၢ်မုၢ်လၢ်အိၣ်လၢ ကအိၣ်မူဘၣ် လီၤထူလီၤယိာ် လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢ. ပမ့ၢ်ဆိမိၣ်ထံ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်ဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်သး ကဲဘျုးလၢပဂီၢ်ထဲလဲၣ်န့ၣ် ပကသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအဲၣ်ပှၤဒိၣ်မး ဒီးပတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤ ကဂ့ၤဒိၣ်ထီၣ်. (၁ ပ့းတရူး ၃:၁၈; ၁ ယိၤဟၣ် ၄:၉) အဃိဒ်လံာ်စီဆှံကၠိဖိလၢညါမၤဝဲအသိး ပကွဲမုာ်ပှၤဂၤလၢ ကဟဲထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးဒီးပှၤ ဒီးပမၤမူးအံၤ ဒ်ယ့ၣ်ၡူးသိၣ်လိအပျဲၢ်အဘီၣ်အသိး.
ကွဲမုာ်ပှၤဂၤ လၢကဟဲထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး
နမ့ၢ်ဘၣ်သးမၤ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ ဖဲတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး ခဲၣ်ဖ့အဆၢကတီၢ်န့ၣ် နကဘၣ်မၤ မနုၤလဲၣ် (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၈-၁၀)e
၈. ဒ်သိးပှၤကဟဲထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူးအဂီၢ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် မၤဝဲဒ်လဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤ.)
၈ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ကွဲမုာ်ပှၤဂၤလၢ ကဟဲထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး ကီးနံၣ်ဒဲး. ဒီးအဝဲသ့ၣ်မၤဝဲဒ်န့ၣ်န့ၣ် ဖၣ်ယံာ်လံ. လၢညါ ဖဲ ၁၈၈၁ န့ၣ်ပှၤကွဲမုာ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါ လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်အမဲရကၤ လၢကလဲၤထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး လၢဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဂၤအဟံၣ် ဖဲဝ့ၢ်အဲးလၢၤက့နံၤ, ဖဲၤစံၤဘ့နံယါ. နာ်က့ လၢခံန့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် မၤက့ၤဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး လၢအဝဲသ့ၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လီၢ်. ဖဲလါမၢ်ၡး ၁၉၄၀ န့ၣ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် န့ၢ်ဘၣ်အခွဲးလၢ ကကွဲမုာ်ဝဲ ပှၤလၢအသးအိၣ်ဟဲထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးလၢ အဝဲသ့ၣ်အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်. အဃိ ဖဲ ၁၉၆၀ န့ၣ်ဘ့ၤသ့လး ထုးထီၣ်န့ၢ်ဝဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ် လၢ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး အလံာ်ကွဲမုာ် အဆိကတၢၢ်တဘျီ. စးထီၣ်ဖဲန့ၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ပတၢ်ကရၢကရိ ထုးထီၣ်ရၤလီၤဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး အလံာ်ကွဲမုာ် အကကွဲၢ်လၢအကထိညါ. ဘၣ်မနုၤဃိ ပဘၣ်ကျဲးစၢး ပာ်လီၤတၢ်ဆၢကတီၢ် ဒီးထဲးဂံၢ်ထဲးဘါလၢ ကကွဲမုာ်ပှၤဂၤလဲၣ်.
၉-၁၀. ပကွဲမုာ်ပှၤဂၤ လၢကဟဲထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအဃိ ကဲဘျုးလၢ မတဂၤသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်လဲၣ်. (ယိၤဟၣ် ၃:၁၆)
၉ ပကွဲမုာ်ပှၤကီးဂၤဒဲး လီၤဆီဒၣ်တၢ် ပှၤလၢအတဟဲထီၣ်ဘၣ်မူးအံၤ နီတဘျီဒံးဘၣ် လၢကဟဲထီၣ်ဝဲမူးအံၤ. ဒီးအဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်ဟဲထီၣ်န့ၣ် ကသ့ၣ်ညါဘၣ်ဝဲ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်လၢယဟိဝၤယွၤ ဒီးယ့ၣ်ၡူးမၤန့ၢ်ဝဲ လၢပဝဲခဲလၢာ်အဂီၢ်. (ဖး ယိၤဟၣ် ၃:၁၆.) ဒီးပမုၢ်လၢ်လၢ တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်ထံၣ်ဝဲ ဒီးနၢ်ဟူဘၣ်ဝဲ လၢတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးတဟါန့ၣ် ကမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ် ဒ်သိး အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်သးမၤလိအါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ် ဒီးဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤ. ပကွဲမုာ်စ့ၢ်ကီး မတဂၤတဖၣ်ဒံးလဲၣ်.
၁၀ ပှၤလၢအပတုာ်မၤ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤစ့ၢ်ကီး ပကွဲမုာ်အဝဲသ့ၣ်. ပကွဲမုာ်ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤဒ်သိး ကဒုးသ့ၣ်နီၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအဲၣ်အဝဲသ့ၣ်ဒံး. ဒီးပထံၣ်ဘၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အါဂၤန့ၣ် ဟဲက့ၤထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး အဃိ ပသးခုညါ. တကးဒံးဘၣ် ဖဲအဝဲသ့ၣ် ဟဲက့ၤထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအခါ ကမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ် ကနီၣ်ဘၣ်က့ၤ လၢညါခါ ဖဲအဝဲသ့ၣ်မၤ ယဟိဝၤယွၤတၢ်မၤအခါ အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်သးခု. အဒိ ဖဲခိၤရိၤနၤတၢ်ဆါ ရၤလီၤသးအခါ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်မါနံခၤန့ၣ်c ပှၤတူၢ်လိာ်က့ၤအီၤ လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ဒီးအစးထီၣ် စံၣ်တဲၤတဲလီၤကဒီးတၢ်. အလဲၤထီၣ် ၂၀၂၁ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး ဝံၤဘျီ အတဲဝဲလၢ “တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး တနံၣ်ညါအံၤန့ၣ် အရ့ဒိၣ်လၢယဂီၢ်ဒိၣ်မး. ယတစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ဒီးတကွဲမုာ်ဘၣ်ပှၤဂၤလၢ ကဟဲထီၣ်တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူးန့ၣ် အိၣ်အနံၣ် ၂၀ လံ. ခီဖျိလၢယပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ တၢ်လၢယဟိဝၤယွၤ ဒီးယ့ၣ်ၡူးမၤန့ၢ်လၢယဂီၢ်အဃိ ယကျဲးစၢး စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဆူၣ်ဆူၣ် ဒ်သိးကကွဲမုာ်ဘၣ်ပှၤဒီဒူၣ်.” (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၀၃:၁-၄) ပှၤတနီၤ ကတူၢ်လိာ်ပတၢ်ကွဲမုာ် ဒီးတနီၤတတူၢ်လိာ် ပတၢ်ကွဲမုာ်ဘၣ် သနာ်က့ခီဖျိလၢ ပသ့ၣ်ညါလၢ ယဟိဝၤယွၤကဆိၣ်ဂ့ၤ ပတၢ်ကျဲးစၢးအဃိ ပကွဲမုာ်ပှၤဂၤလၢ ကဟဲထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး.
၁၁. ပကွဲမုာ်ပှၤဂၤ လၢကဟဲထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအဃိ ယဟိဝၤယွၤ ဆိၣ်ဂ့ၤပှၤဒ်လဲၣ်. (ဃးကဲ ၂:၇)
၁၁ ခီဖျိလၢ ပကျဲးစၢး ကွဲမုာ်ပှၤဂၤလၢ ကဟဲထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအဃိ ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤဆိၣ်ဂ့ၤပှၤနီၢ်ကီၢ်. ဖဲ ၂၀၂၁ န့ၣ်ခိၤရိၤနၤတၢ်ဆါ ရၤလီၤသးနာ်က့ ပှၤဟဲထီၣ်တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအိၣ်ဝဲ ၂၁,၃၆၇,၆၀၃ ဂၤညါ. ပှၤဟဲထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအံၤ အနီၣ်ဂံၢ်အါန့ၢ်ဒံး ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသး လၢအအိၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် ခံစးဘျဲၣ်ညါ. ယဟိဝၤယွၤ တကွၢ်ဝဲထဲပှၤနီၣ်ဂံၢ်ဘၣ် နာ်က့ ပှၤတဂၤဘၣ်တဂၤလၢ အဟဲထီၣ်မူးအံၤန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤသးအိၣ် အဝဲသ့ၣ်ကီးဂၤဒဲး. (လူၤကၣ် ၁၅:၇; ၁ တံၤမသ့း ၂:၃, ၄) ပမ့ၢ်ကျဲးစၢးကွဲမုာ်ပှၤဂၤန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါသပှၢ်တၢၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤကမၤစၢၤပှၤ ဒ်သိးဒီး ပကထံၣ်န့ၢ်ပှၤလၢ အသးဘျၢတဖၣ်.—ဖး ဃးကဲ ၂:၇.
တၢ်အိၣ်သး မ့ၢ်ကီခဲနာ်က့ ပလဲၤထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး
ပကျဲးစၢးထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအဃိ ယဟိဝၤယွၤ ဆိၣ်ဂ့ၤပှၤ (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၂)f
၁၂. တၢ်အိၣ်သးတနီၤလၢ အမၤတံာ်တာ်ပှၤ ဒ်သိးပတလဲၤထီၣ်ဘၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးဘၣ်န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤ.)
၁၂ ယ့ၣ်ၡူးတဲဆိပာ်စၢၤဝဲလၢ ဖဲမုၢ်နံၤခံကတၢၢ် အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ပကထံၣ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲဒီဒူၣ် ဒ်သိးဒီး ပဟံၣ်ဖိဃီဖိကထီဒါပှၤ, ပှၤမၤအၢမၤနးပှၤ, တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ, တၢ်ဆါသံသတြိာ် ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲအဂၤတဖၣ်. (မးသဲ ၁၀:၃၆; မၢ်ကူး ၁၃:၉; လူၤကၣ် ၂၁:၁၀, ၁၁) တကးဒံးဘၣ် ခီဖျိလၢတၢ်အိၣ်သးတဖၣ်အံၤအဃိ တဘျီတခီၣ်န့ၣ် ပလဲၤထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး တညီဘၣ်. နာ်က့ဒ်သိးဒီး ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် ကထီၣ်ဘၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအဂီၢ် အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်မၤ မနုၤလဲၣ် ဒီးယဟိဝၤယွၤမၤစၢၤ အဝဲသ့ၣ်ဒ်လဲၣ်.
၁၃. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါအၤထဲ လီၤဘၣ်လၢဃိာ်ပူၤနာ်က့ အအိၣ်ဒီးတၢ်သးဒူ ဒီးအမၤဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအဃိ ယဟိဝၤယွၤ ဆိၣ်ဂ့ၤအီၤဒ်လဲၣ်.
၁၃ လီၤဘၣ်လၢဃိာ်ပူၤ. ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တနီၤန့ၣ် လီၤဘၣ်လၢဃိာ်ပူၤခီဖျိလၢ အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အဃိ နာ်က့လၢဃိာ်ပူၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ကျဲးစၢးမၤဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး. ဖဲ ၂၀၂၀ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါအၤထဲ လီၤဘၣ်လၢဃိာ်ပူၤ. ဃိာ်တဖျၢၣ်န့ၣ် အလဲၢ်အိၣ်ဝဲ ၁၇ စကွဲယါမံထၢၣ် (၁၈၃ စကွဲယါပ့ၣ်) ဒီးပှၤဃိာ်ဖိအိၣ်ဝဲ ယဲၢ်ဂၤညါ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါအၤထဲ အိၣ်ဘၣ်လၢဃိာ်ပူၤနာ်က့ အဃုကျဲလၢအကမၤဘၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးတၢ်သံအမူး. အန့ၢ်ဝဲ တၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢ ကိၣ်ဒီးစပံးထံအဂီၢ် ဒီးအကတဲာ်ကတီၤဝဲ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ လၢအနီၢ်ကစၢ်. ဘၣ်ဆၣ် ပှၤလၢအအိၣ် ဃိာ်တဖျၢၣ်ဃီဒီးအီၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်အီမီာ် ဒီးဆိၣ်တၢ်ဆူၣ်မး. အဃိဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါအၤထဲ မၤဝဲဒ်လဲၣ်. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါအၤထဲ ဃ့ကညးအဝဲသ့ၣ် ထဲတနၣ်ရံၣ် ဒ်သိး အဝဲသ့ၣ်တအီမီာ် ဒီးဆိၣ်တၢ်တဂ့ၤ. ဒီးဖဲဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါအၤထဲ မၤဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး ခါန့ၣ် ခီဖျိလၢ ပှၤဃိာ်ဖိတဖၣ်န့ၣ် တဆိၣ်တၢ် ဒီးတအီမီာ်ဘၣ်အဃိ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါအၤထဲ ကမၢကမၣ်ညါ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါအၤထဲ တဲဝဲလၢ “ယဘၣ်သးတဲပၠး အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး.” နာ်က့ အဝဲသ့ၣ်တဲဝဲလၢ အတဘၣ်သးကနၣ်ဝဲဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်ဖဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါအၤထဲ မၤဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး ဝံၤအလီၢ်ခံ တၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်ထံၣ်ဘၣ်ဝဲ ဒီးနၢ်ဟူဘၣ်ဝဲန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်သး သ့ၣ်ညါအါထီၣ်ဝဲ.
၁၄. ခိၤရိၤနၤတၢ်ဆါ ရၤလီၤသးနာ်က့ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် မၤဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး ဒ်လဲၣ်.
၁၄ ခိၤရိၤနၤတၢ်ဆါ ရၤလီၤသး. ခီဖျိလၢ တၢ်ဆါရၤလီၤသးအဃိ ပဝဲ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် မၤသကီးဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လီၢ် တသ့ဘၣ်. တၢ်ဆါမ့ၢ်ရၤလီၤသးနာ်က့ ပဆဲးမၤဒံး တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူးဒံး.d တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ်လၢ အအိၣ်ဒီးအ့ၤထၢၤနဲၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် မၤသကီးဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူးလၢ zoom ပူၤ. မ့မ့ၢ်တၢ်လီၢ်လၢ အ့ၤထၢၤနဲၣ် တအိၣ်ဘၣ်န့ၣ် ပတၢ်ကရၢကရိ ရဲၣ်ကျဲၤဝဲလၢ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် ကကွၢ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး လၢပှၤရၤလီၤဝဲလၢ တၢ်ဂီၤမူ မ့တမ့ၢ် ကကနၣ်ဝဲလၢ ကလံၤဒၢ. တကးဒံးဘၣ် ဒ်သိးပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ အအိၣ်လၢတၢ်လီၢ်လၢ ပှၤလဲၤတတုၤဘၣ်တဖၣ် ကမၤဘၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအဂီၢ် ဝဲၤတြၢ် ဒိပာ်စၢၤဝဲ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ ကျိာ် ၅၀၀ ဘျဲၣ်ညါ. ဝံၤဘျီ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဂၤ လဲၤဆှၢန့ၢ်အဝဲသ့ၣ်.
၁၅. လၢစူအတၢ်လဲၤခီဖျိန့ၣ် နမၤလိဘၣ် တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၅ ဟံၣ်ဖိဃီဖိ အတၢ်ထီဒါ. ပှၤတနီၤန့ၣ် ခီဖျိလၢ အဟံၣ်ဖိဃီဖိ ထီဒါအီၤအဃိ အဝဲသ့ၣ် ကထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးန့ၣ် တညီဘၣ်. အဒိ ပကတဲသကီး ပှၤမၤလိလံာ်စီဆှံဖိ လၢအမံၤမ့ၢ်စူ အတၢ်လဲၤခီဖျိ. ဖဲ ၂၀၂၁ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး တချုးဘၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် စူတဲဘၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အမၤလိအီၤ လံာ်စီဆှံလၢ ခီဖျိလၢ အဟံၣ်ဖိဃီဖိ ထီဒါအီၤအဃိ အတထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးဘၣ်. အဃိ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်လၢ အမၤလိအီၤတဂၤန့ၣ် ဖးပၠးအီၤလၢ လူၤကၣ် ၂၂:၄၄. ဝံၤဘျီအတဲဘၣ်စူလၢ ပမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲနာ်က့ ပကဘၣ်ကွၢ်လိ ယ့ၣ်ၡူးအဒိအတဲာ်, ဃ့ထုကဖၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ် ဒီးနာ်န့ၢ်အီၤ လၢပသးဒီဖျၢၣ်. လၢခံတနံၤန့ၣ် စူကတဲာ်ကတီၤဝဲ ကိၣ်ဒီးစပံးထံ ဒီးအကွၢ်ဝဲ ဂီၤခီတၢ်ဘါ အတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤလီၤဆီ လၢတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအဂီၢ်လၢ jw.org အပူၤ. ဖဲဟါလီၤခီန့ၣ် စူက့ၤအိၣ်လၢ အဒၢးပူၤ ဒီးအထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး လၢအလီတဲစိပူၤ. တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဝံၤဘျီ စူကွဲးန့ၢ်ဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်တဂၤလၢ အမၤလိအီၤ လံာ်စီဆှံန့ၣ်လၢ “ဒ်သိးယကထီၣ်ဘၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအဂီၢ် မဟါတနံၤန့ၣ် နဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါယၤ အဃိ ယကျဲးစၢးအဂ့ၤကတၢၢ် ဒီးယထံၣ်ဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ မၤစၢၤယၤနီၢ်ကီၢ်. ယသးခုထဲလဲၣ်န့ၣ် ယတဲမၣ်တဘၣ်ဘၣ်.” နၤစ့ၢ်ကီး နမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်သး လၢအလီၤဂာ် ဒ်သိးဒီးစူန့ၣ် နဆိမိၣ် ယဟိဝၤယွၤ မၤစၢၤနၤကသ့ဧါ.
၁၆. ပမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲနာ်က့ ပမ့ၢ်လဲၤထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးန့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ ပနာ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ကဆိၣ်ဂ့ၤပှၤလဲၣ်. (ရိမ့ၤ ၈:၃၁, ၃၂)
၁၆ ပမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်သးကီခဲနာ်က့ ပကျဲးစၢးထီၣ်ဒံး တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအဃိ ပနာ်သပှၢ်တၢၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤပတၢ်ကျဲးစၢး. ဒီးပမ့ၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ တၢ်လၢအမၤန့ၢ်ပှၤန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါလၢ အကဆိၣ်ဂ့ၤပှၤနီၢ်ကီၢ်. (ဖး ရိမ့ၤ ၈:၃၁, ၃၂.) အဃိ တနံၣ်ညါအံၤန့ၣ် ပာ်လီၤနသးလၢ နကလဲၤထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး. ဒီးဖဲတၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး ဘၣ်ဝဲတလါန့ၣ် ပာ်လီၤနသးလၢ နကစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဆူၣ်ဆူၣ်.
တၢ်သးဝံၣ် ၁၈ တၢ်စံးဘျုးစံးဖှိၣ်လၢ တၢ်ပှ့ၤက့ၤအဂီၢ်
a ဖဲ မုၢ်ခံနံၤ, လါအ့ဖြ့ၣ် ၄, ၂၀၂၃ န့ၣ်ပှၤအကကွဲၢ် လၢအအိၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ညါ ကမၤဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး. ပှၤအါဂၤန့ၣ် ကလဲၤထီၣ်ဘၣ်ဝဲ အဆိကတၢၢ်တဘျီ. ဒီးပှၤအဂၤတနီၤ လၢကလဲၤထီၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးန့ၣ် ကဲဝဲပှၤလၢ အတမၤ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤလၢၤဘၣ် ဒီးတထီၣ်ဘၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးန့ၣ် အိၣ်ဝဲတဘျုးနံၣ်လံ. မ့မ့ၢ် ပှၤအဂၤတနီၤဟီန့ၣ် ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ် ကထီၣ်ဘၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူးအဂီၢ် အဝဲသ့ၣ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်သးကီခဲ နာ်က့ အဝဲသ့ၣ် လဲၤထီၣ်ဝဲဒံး. နတၢ်အိၣ်သး မ့ၢ်အိၣ် ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤနာ်က့ နကျဲးစၢးလဲၤထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး အဃိ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ နတၢ်ကျဲးစၢးသပှၢ်တၢၢ်.
b ပှၤတနီၤနာ်ဝဲလၢ ဖဲအဝဲသ့ၣ်အီၣ်ဘူၣ်အခါ ကိၣ်ဒီးစပံးထံန့ၣ် ကဲထီၣ်က့ၤလၢ ယ့ၣ်ၡူးအညၣ်ဒီးအသွံၣ် နီၢ်ကီၢ်. ဒီးအဝဲသ့ၣ်ဆိမိၣ်ဝဲလၢ ဖဲအဝဲသ့ၣ်အီၣ်ဘူၣ် တဘျီဂ့ၤတဘျီဂ့ၤန့ၣ် လီၤဂာ်ဒ်သိးဒီး ယ့ၣ်ၡူးဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်အသး တဘျီဝံၤတဘျီ.
c ပှၤမံၤတနီၤန့ၣ် ပှၤဆီတလဲဝဲ.
d ကွၢ်စ့ၢ်ကီး တၢ်ဂ့ၢ်လၢအခိၣ်တီမ့ၢ်ဝဲ “2021 Memorial Commemoration” လၢ jw.org အပူၤ.
e တၢ်ဂီၤ အခီပညီ– စးထီၣ်လၢ ၁၉၆၀ န့ၣ်တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံ အလံာ်ကွဲမုာ်န့ၣ် ဂ့ၤဒိၣ်ထီၣ်မၣ်ဒိၣ်ထီၣ် ဒီးခဲအံၤန့ၣ် ပှၤထုးထီၣ်ရၤလီၤဝဲ လၢလံာ်က့ ဒီးနကွၢ်အီၤလၢ အ့ၤထၢၤနဲၣ်အပူၤ သ့ကၠ့ၤ.
f ကဘျံးပၤ ၂၄– တၢ်ဂီၤတဘ့ၣ်အံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်က့ၤဝဲ တၢ်အိၣ်သး ဖဲဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် မၤဝဲ တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအမူး ဖဲထံကီၢ်တၢ်အိၣ်သး တဂ့ၤဘၣ် အဆၢကတီၢ်.