တၢ်မၤလိ ၂၁
တၢ်သးဝံၣ် ၂၁ ပာ်ဆိယွၤအဘီမုၢ်ထီဘိ
ခိးကွၢ်လၢ် ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်လၢ အအိၣ်ဝဲထီဘိ
“ဝ့ၢ်လၢအကဟဲတဖျၢၣ်န့ၣ် ပခိးကွၢ်လၢ်အီၤလၢ တၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်အပူၤ.”—ဧ့ၤ ၁၃:၁၄.
တၢ်ဂ့ၢ်မိၢ်ပှၢ်
ဧ့ၤဘြံၤ အဆၢဒိၣ် ၁၃ န့ၣ် ကဲဘျုးလၢပဂီၢ် လၢခဲအံၤ ဒီးခါဆူညါဒ်လဲၣ်.
၁. ယ့ၣ်ၡူးတဲဆိပာ်စၢၤဝဲလၢ တၢ်ကကဲထီၣ်သးဒီး ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်ဒ်လဲၣ်.
တချုးလၢ ယ့ၣ်ၡူးသံဒံးဘၣ်န့ၣ် အတဲဘၣ် အပျဲၢ်အဘီၣ်လၢ ဝံအတၢ်စံးပာ်တခါ. ဝံအတၢ်စံးပာ်အံၤ ဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်ဝဲ အဆိကတၢၢ်တဘျီဖဲ ပှၤမၤဟးဂီၤကွံာ် ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ် ဒီးတၢ်လုၢ်ဟံၣ်အခါ. ဒီးယ့ၣ်ၡူး ဟ့ၣ်ပလီၢ်ဝဲလၢ မုၢ်ကအိၣ်ဝဲတနံၤန့ၣ် “သုးမုၢ်သံၣ်ဘိတဖၣ်” ကဟဲ “ဆီလီၤအသးဒီး ကဝီၤဃာ်” ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်. (လူၤ ၂၁:၂၀) ယ့ၣ်ၡူး တဲဘၣ်စ့ၢ်ကီး အပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ်လၢ ဖဲအဝဲသ့ၣ်ထံၣ် သုးဖိတဖၣ် ဟဲကဝီၤဃာ်ဝ့ၢ်အခါ အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်ဟးထီၣ်လၢ ဝ့ၢ်ပူၤတဘျီဃီ. လၢခံ ရိမ့ၤအသုးဖိတဖၣ် ဟဲကဝီၤဃာ်ဝဲ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်အဃိ ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်ကတိၤန့ၣ် ဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်ဝဲ သပှၢ်တၢၢ်.—လူၤ ၂၁:၂၁, ၂၂.
၂. ခရံာ်ဖိလၢ အအိၣ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ် ဒီးယူဒၤအဟီၣ်ကဝီၤန့ၣ် တၢ်မၢဖိပီလူး ဟ့ၣ်ပလီၢ် အဝဲသ့ၣ်ဒ်လဲၣ်.
၂ တချုးလၢ ရိမ့ၤအသုးဖိတဖၣ် ဟဲကဝီၤဃာ် ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ် စှၤကိာ်နံၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် တၢ်မၢဖိပီလူး ကွဲးန့ၢ်ခရံာ်ဖိလၢ အအိၣ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ် ဒီးယူဒၤအဟီၣ်ကဝီၤလၢ လံာ်ပရၢတဘ့ၣ်. လံာ်ပရၢတဘ့ၣ်အံၤ အအိၣ်ဒီး တၢ်ဂ့ၢ်အရ့ဒိၣ် ဒီးခဲအံၤပသ့ၣ်ညါလၢ အကဲဝဲလံာ်ဧ့ၤဘြံၤ. လၢလံာ်ပရၢအပူၤန့ၣ် စီၤပီလူး ဟ့ၣ်ပလီၢ်ခရံာ်ဖိတဖၣ် ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ် ကအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤ ပာ်စၢၤအသး ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ကကဲထီၣ်သးလၢ ခါဆူညါအဂီၢ်. တၢ်မနုၤ ကကဲထီၣ်သးလဲၣ်. ပှၤကဟဲမၤဟးဂီၤ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ် အဃိ ခရံာ်ဖိတဖၣ် မ့ၢ်သးအိၣ်ပာ်တ့ၢ်ကွံာ် အတၢ်ဖံးတၢ်မၤ ဒီးအဟံၣ်အဃီမး အဝဲသ့ၣ်ကပူၤဖျဲး. ဘၣ်ဃးဒီး ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်န့ၣ် စီၤပီလူး တဲဝဲလၢ “ပတအိၣ်ဒီးဝ့ၢ်တဖျၢၣ်လၢ အအိၣ်ဝဲထီဘိဘၣ်.” ဒီးအဆဲးတဲဝဲလၢ “ဝ့ၢ်လၢအကဟဲတဖျၢၣ်န့ၣ် ပခိးကွၢ်လၢ်အီၤလၢ တၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်အပူၤလီၤ.”—ဧ့ၤ ၁၃:၁၄.
၃. “ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်လၢ အဘၣ်တၢ်သူၣ်လီၤအီၤ ဂၢၢ်ဂၢၢ်ကျၢၤကျၢၤ အနီၢ်ကီၢ်န့ၣ်” မ့ၢ်မနုၤလဲၣ် ဒီးဘၣ်မနုၤအဃိ ပခိးကွၢ်လၢ်အီၤလဲၣ်.
၃ ဖဲခရံာ်ဖိတဖၣ် ပာ်လီၤသးလၢ ကဟးထီၣ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ် ဒီးယူဒၤအဟီၣ်ကဝီၤအခါ ဖျါလၢပှၤအါဂၤ တဲအဝဲသ့ၣ်လၢ အတၢ်ဆၢတဲာ်ကမၣ်လံ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ် ဟးထီၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ်ပူၤဖျဲးဝဲ. ပဝဲစ့ၢ်ကီး ခီဖျိလၢ ပတသန့ၤပသးလၢ ကျိၣ်စ့ ဒီးပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိလၢ အဂုာ်ကျဲးစၢး မၤဘၣ်ဂီၢ်ထီၣ်က့ၤ တၢ်ကီတၢ်ခဲဘၣ်အဃိ ပှၤအါဂၤ တဲပှၤလၢ ပတၢ်ဆၢတဲာ်ကမၣ်လံ. ဘၣ်ဆၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ ပဆၢတဲာ်လီၤပသး ဒ်န့ၣ်လဲၣ်. မ့ၢ်လၢ ပသ့ၣ်ညါလၢ တယံာ်လၢၤဘၣ်န့ၣ် ကစၢ်ယွၤ အဘီအမုၢ် ကမၤဟးဂီၤကွံာ် ဟီၣ်ခိၣ်လၢ အအၢအသီတဘ့ၣ်အံၤ. အဃိ ပခိးကွၢ်လၢ် “ဝ့ၢ်လၢအကဟဲတဖျၢၣ်” လၢအမ့ၢ် “ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်လၢ အဘၣ်တၢ်သူၣ်လီၤအီၤ ဂၢၢ်ဂၢၢ်ကျၢၤကျၢၤ အနီၢ်ကီၢ်” ဒီးဝ့ၢ်အံၤ အကဲဝဲ ကစၢ်ယွၤအဘီအမုၢ်.a (ဧ့ၤ ၁၁:၁၀; မး ၆:၃၃) တၢ်မၤလိတခါအံၤ အတၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီဖိ တခါဘၣ်တခါန့ၣ် ကပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်သံကွၢ်တဖၣ်အံၤ အတၢ်စံးဆၢ. (၁) ဒ်သိး ခရံာ်ဖိလၢ တၢ်မၢဖိအစိၤတဖၣ် ကခိးကွၢ်လၢ် “ဝ့ၢ်လၢအကဟဲတဖျၢၣ်” အဂီၢ် စီၤပီလူး အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်န့ၣ် မၤစၢၤ အဝဲသ့ၣ်ဒ်လဲၣ်. (၂) စီၤပီလူး မၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်လၢ ကအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤ ပာ်စၢၤအသးလၢ တၢ်ကကဲထီၣ်သးလၢ ခါဆူညါအဂီၢ်ဒ်လဲၣ်. (၃) စီၤပီလူး အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်န့ၣ် မၤစၢၤပှၤလၢ ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤဒ်လဲၣ်.
နာ်သပှၢ်တၢၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ တပာ်တ့ၢ်ပှၤ နီတဘျီဘၣ်
၄. ဘၣ်မနုၤအဃိ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်န့ၣ် အကဲဝဲ ဝ့ၢ်အရ့ဒိၣ်တဖျၢၣ်လၢ ခရံာ်ဖိလၢညါတဖၣ်အဂီၢ်လဲၣ်.
၄ ခရံာ်ဖိအတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် အဆိကတၢၢ်တဖျၢၣ်န့ၣ် အအိၣ်ထီၣ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်အပူၤ ဖဲ ခ.န ၃၃. တကးဒံးဘၣ် ပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ် အိၣ်ဝဲလၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်အဃိ ယရူၤၡလ့ၣ်န့ၣ် အကဲဝဲ ဝ့ၢ်အရ့ဒိၣ်တဖျၢၣ်လၢ ခရံာ်ဖိလၢညါတဖၣ်အဂီၢ်. ဒီးခရံာ်ဖိလၢ အအိၣ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်အပူၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် အိၣ်ဒီးအနီၢ်ကစၢ်အဟံၣ် ဒီးတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်တဖၣ်. သနာ်က့ ယ့ၣ်ၡူး ဟ့ၣ်ပလီၢ်ဝဲ ခရံာ်ဖိတဖၣ်အံၤလၢ အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်ဟးထီၣ်လၢ ယူဒၤအဟီၣ်ကဝီၤ ဒီးဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်အပူၤဒံး.—မး ၂၄:၁၆.
၅. စီၤပီလူး မၤစၢၤခရံာ်ဖိတဖၣ်လၢ ကအိၣ်ကတဲာ်ကတီၤ ပာ်စၢၤအသးလၢ တၢ်ကကဲထီၣ်သးလၢ ခါဆူညါအဂီၢ်ဒ်လဲၣ်.
၅ စီၤပီလူး အဲၣ်ဒိးလၢ ခရံာ်ဖိတဖၣ် အိၣ်ကတဲာ်ကတီၤအသးလၢ ကဟးထီၣ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်. အဃိ စီၤပီလူး မၤစၢၤအဝဲသ့ၣ် ဒ်သိးကနၢ်ပၢၢ်ထီၣ်ဝဲ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ထံၣ်လၢ ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်အံၤ အဖီခိၣ်ဒ်လဲၣ်. စီၤပီလူး ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ် အဝဲသ့ၣ်လၢ ပှၤလုၢ်တၢ်ဒိၣ်တဖၣ်လၢ အအိၣ်လၢ တၢ်လုၢ်ဟံၣ်န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ တတူၢ်လိာ် အဝဲသ့ၣ်လၢၤဘၣ် ဒီးအဝဲသ့ၣ် အတၢ်လုၢ်ထီၣ်စ့ၢ်ကီး တစီဆှံလၢ ယဟိဝၤယွၤ အဂီၢ်လၢၤဘၣ်. (ဧ့ၤ ၈:၁၃) တကးဒံးဘၣ် ပှၤအါတက့ၢ် လၢအအိၣ်လၢဝ့ၢ်ပူၤန့ၣ် တတူၢ်လိာ် မ့းၡံအၤဘၣ်. အဃိ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ် အတၢ်လုၢ်ဟံၣ်န့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် အလီၢ်ခိၣ်သ့ၣ်လၢၤဘၣ် ဒီးကဘၣ်တၢ်မၤဟးဂီၤကွံာ်အီၤ.—လူၤ ၁၃:၃၄, ၃၅.
၆. ဘၣ်မနုၤအဃိ စီၤပီလူးတဲဘၣ် ခရံာ်ဖိတဖၣ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်လၢအအိၣ်လၢ ဧ့ၤဘြံၤ ၁၃:၅, ၆ အပူၤလဲၣ်.
၆ တၢ်ဆၢကတီၢ်ဖဲ စီၤပီလူး ကွဲးလံာ်ဧ့ၤဘြံၤအခါန့ၣ် ပှၤအါဂၤအိၣ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်အပူၤမုာ်မး ဒီးပှၤဟဲဟးလၢ ဝ့ၢ်အံၤအါမး. ပှၤရိမ့ၤဖိလၢ အကွဲးတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤတဂၤ တဲဝဲလၢ “ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ယရူၤၡလ့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်လၢ အမံၤဟူသၣ်ဖျါကတၢၢ် လၢမုၢ်ထီၣ်တခီ.” ပှၤယူဒၤဖိ လၢအအိၣ်လၢ ထံကီၢ်အါဘ့ၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ဟဲမၤဘူၣ်မၤပွဲ လၢဝ့ၢ်အံၤ ကိးနံၣ်ဒဲးအဃိ အဝဲသ့ၣ် ဘၣ်သူဝဲ ကျိၣ်စ့လၢ ဝ့ၢ်ပူၤအါမး. မ့မ့ၢ် ခရံာ်ဖိလၢ အအိၣ်လၢဝ့ၢ်ပူၤ တနီၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ဆါတၢ်ပှ့ၤတၢ် ဒီးန့ၢ်ဘၣ်စ့အါမး. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ခီဖျိလၢ တၢ်ဂ့ၢ်အံၤအဃိ စီၤပီလူး တဲအဝဲသ့ၣ်လၢ “မ်သုတၢ်အိၣ်မူန့ၣ် ပူၤဖျဲးဒီး တၢ်အဲၣ်ကျိၣ်အဲၣ်စ့တက့ၢ်. သးမံဒီးတၢ်လၢ အအိၣ်ဒီးသုခဲအံၤတက့ၢ်.” ဝံၤဒီး အတဲဖျါထီၣ်က့ၤ လံာ်စီဆှံအဆၢလၢ ယဟိဝၤယွၤ တဲဘၣ်အပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်လၢ “ယတလဲၤသဒၣ်နၤ နီတဘျီဘၣ် ဒီးယတပာ်တ့ၢ်နၤ နီတဘျီဘၣ်.” (ဖး ဧ့ၤဘြံၤ ၁၃:၅, ၆; ၅ မိၤ ၃၁:၆; စံး ၁၁၈:၆) အဃိ ခရံာ်ဖိလၢ အအိၣ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ် ဒီးယူဒၤအဟီၣ်ကဝီၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် လိၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အံၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. ဖဲအဝဲသ့ၣ် န့ၢ်ဘၣ်လံာ်ပရၢ တယံာ်ဘၣ်အလီၢ်ခံ အဝဲသ့ၣ် ဘၣ်ပာ်တ့ၢ်ကွံာ်အဟံၣ်, အတၢ်ဖံးအီၣ်မၤအီၣ် ဒီးတၢ်လၢအအိၣ်ဒီး အဝဲသ့ၣ်ခဲလၢာ်. ဒီးဖဲအဝဲသ့ၣ် လဲၤတုၤလၢ တၢ်လီၢ်ဂၤအခါ အဝဲသ့ၣ် ဘၣ်စးထီၣ်က့ၤ တၢ်အိၣ်မူ လၢအသီအဃိ တညီဝဲဘၣ်.
၇. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပကဘၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပနာ်န့ၢ် ယဟိဝၤယွၤ လၢဆၢကတီၢ်ခဲအံၤလဲၣ်.
၇ တၢ်မၤလိလၢပဂီၢ်. တယံာ်လၢၤဘၣ်န့ၣ် “တၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်ဖးဒိၣ်” ကစးထီၣ် အဃိ ပှၤအၢပှၤသီတဖၣ် ကဘၣ်တၢ်မၤဟးဂီၤကွံာ်အီၤခဲလၢာ်. (မး ၂၄:၂၁) ဒ်ခရံာ်ဖိလၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ် အပူၤအသိး ပကဘၣ် အိၣ်ပလီၢ်သး ဒီးအိၣ်ကတီၤသးလၢ တၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်ဖးဒိၣ်အဂီၢ်. (လူၤ ၂၁:၃၄-၃၆) ဖဲတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်ဖးဒိၣ်အခါ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကဘၣ်ပာ်တ့ၢ်ကွံာ် ပဟံၣ်ပဃီ ဒီးတၢ်လၢအအိၣ်ဒီးပှၤခဲလၢာ်. ဒီးပကဘၣ်နာ်န့ၢ် ယဟိဝၤယွၤ လၢလၢပှဲၤပှဲၤ လၢအတပာ်တ့ၢ် အပှၤဂီၢ်မုၢ် နီတဘျီဘၣ်. တချုးလၢ တၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်ဖးဒိၣ် စးထီၣ်ဒံးဘၣ်အခါ ပကဘၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပနာ်န့ၢ် ယဟိဝၤယွၤ လၢဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ. အဃိ ပကြၢး သံကွၢ်လီၤပသးလၢ ‘မ့ၢ်ယတၢ်ဆၢတဲာ် ဒီးယဖီတၢၣ်တဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ယနာ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ကကွၢ်ထွဲယၤ ဒီးယတသန့ၤ ယသးလၢ တၢ်ထူးတၢ်တီၤဘၣ်ဧါ.’ (၁ တံၤ ၆:၁၇) ခရံာ်ဖိလၢ တၢ်မၢဖိအစိၤတဖၣ် အဒိအတဲာ်န့ၣ် မၤစၢၤပှၤလၢ ပကအိၣ်ဒီးတၢ်သးတီ ဖဲတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်ဖးဒိၣ် အဆၢကတီၢ်. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်အိၣ်သးဖဲ တၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်ဖးဒိၣ် အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ကနးဒိၣ်န့ၢ်ဒံး တၢ်လၢ ခရံာ်ဖိလၢညါတဖၣ် ဘၣ်လဲၤခီဖျိဝဲဒံး. အဃိ ဖဲတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်ဖးဒိၣ် စးထီၣ်အခါ တၢ်လၢပကဘၣ်မၤအီၤန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါအီၤ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး ကသ့ဒ်လဲၣ်.
ဒိကနၣ် ပှၤလၢအတီခိၣ်ရိၤမဲတၢ် အကလုၢ်
၈. ယ့ၣ်ၡူး ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ ခရံာ်ဖိလၢညါတဖၣ် ဒ်လဲၣ်.
၈ ဖဲခရံာ်ဖိတဖၣ် န့ၢ်ဘၣ်စီၤပီလူး အလံာ်ပရၢ စှၤကိာ်နံၣ်အလီၢ်ခံ ရိမ့ၤအသုးဖိတဖၣ် ဟဲကဝီၤဃာ်ဝဲ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်. ဒီးဖဲခရံာ်ဖိဖဲန့ၣ်တဖၣ် ထံၣ်ဘၣ်တၢ်ကဲထီၣ်သး ဒ်န့ၣ်အခါ အဝဲသ့ၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ အကဘၣ်ဟးထီၣ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ် ဒီးယူဒၤအဟီၣ်ကဝီၤအပူၤန့ၣ် ဘၣ်ဝဲလံ. ဒီးတယံာ်ဘၣ်န့ၣ် ရိမ့ၤအသုးဖိတဖၣ် ကဟဲမၤဟးဂီၤကွံာ် ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်. (မး ၂၄:၃; လူၤ ၂၁:၂၀, ၂၄) အဃိ အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်လဲၤဃ့ၢ်ဖဲလဲၣ်. ယ့ၣ်ၡူး တဲဝဲယိယိဖိလၢ “ပှၤအိၣ်လၢ ယူဒၤအဟီၣ်ကဝီၤအပူၤန့ၣ် လဲၤဃ့ၢ်ထီၣ်လၢ ကစၢၢ်ကလိတဖၣ်တက့ၢ်.” (လူၤ ၂၁:၂၁) ဘၣ်ဆၣ် ဖဲအဝဲသ့ၣ် အိၣ်တၢ်လီၢ်န့ၣ် ကစၢၢ်အိၣ်အါမးအဃိ အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်လဲၤဃ့ၢ်လၢ ကစၢၢ်ဖဲလဲၣ် တဖျၢၣ်လဲၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် တသ့ၣ်ညါဝဲ လီၤတံၢ်ဘၣ်.
၉. ဘၣ်မနုၤအဃိ ခရံာ်ဖိတဖၣ် ကသးဒ့ဒီလၢ အကဘၣ် လဲၤဃ့ၢ်အိၣ်လၢ ကစၢၢ်ဖဲလဲၣ်တဖျၢၣ်လဲၣ်. (ကွၢ်စ့ၢ်ကီး ဟီၣ်ခိၣ်ဂီၤ.)
၉ ဆိကမိၣ်ကွၢ် ဘၣ်ဃးဒီး ကစၢၢ်တနီၤလၢ ခရံာ်ဖိတဖၣ် ကလဲၤဃ့ၢ်အိၣ်ဝဲ ဒ်သိးဒီး ကစၢၢ်ၡၤမရံ, ကစၢၢ်ကၤလံၤလါ, ကစၢၢ်ဃ့ရမိၣ်, ကစၢၢ်လဘၤနိၣ် ဒီးကစၢၢ်လၢ အအိၣ်လၢ ထံကျိယၢ်ဒ့ၣ် အဝၢ်ဘးခီတဖၣ်. (ကွၢ်ဟီၣ်ခိၣ်ဂီၤ.) ဝ့ၢ်တနီၤလၢ အအိၣ်ဖဲ ကစၢၢ်တဖၣ်အံၤ အဟီၣ်ကဝီၤန့ၣ် ပှၤဆိကမိၣ်ဝဲလၢ ပှၤမ့ၢ်အိၣ်လၢအပူၤန့ၣ် ပှၤကပူၤဖျဲး. အဒိ ဝ့ၢ်ကါမျၤန့ၣ် အအိၣ်လၢ ကစၢၢ်ဖးထီတဖျၢၣ်အလိၤ အဃိ ပှၤကလဲၤလၢ တၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ်န့ၣ် တညီဘၣ်. အဃိ ပှၤယူဒၤဖိတနီၤန့ၣ် ဆိကမိၣ်ဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်လဲၤဃ့ၢ်အိၣ်ဖဲန့ၣ်န့ၣ် အကပူၤဖျဲး. ဘၣ်ဆၣ် ပှၤယူဒၤဖိ ဒီးရိမ့ၤအသုးဖိ ဒုးလိာ်သး လၢဝ့ၢ်ကါမျၤ အဃိ ပှၤအိၣ်လၢ ဝ့ၢ်ပူၤန့ၣ် သံဝဲအါမး.b
ခရံာ်ဖိလၢညါတဖၣ် ကလဲၤဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးအသးအဂီၢ် ကစၢၢ်ကအိၣ်ဝဲအါမး ဘၣ်ဆၣ် ကစၢၢ်တနီၤန့ၣ် တကဲထီၣ် တၢ်အိၣ်သဒၢလၢ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်ဘၣ် (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၉)
၁၀-၁၁. (က) ယဟိဝၤယွၤ ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ ခရံာ်ဖိတဖၣ်ဒ်လဲၣ်. (ဧ့ၤဘြံၤ ၁၃:၇, ၁၇) (ခ) ခရံာ်ဖိတဖၣ် ဒိကနၣ်ဝဲ ပှၤလၢအတီခိၣ်ရိၤမဲတၢ် အကလုၢ်အဃိ အဝဲသ့ၣ် န့ၢ်ဘၣ်အဘျုးဒ်လဲၣ်. (ကွၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်ဂီၤ.)
၁၀ ဖျါလၢ ယဟိဝၤယွၤ သူဝဲ ပှၤတီခိၣ်ရိၤမဲတၢ်တဖၣ်လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ပူၤ ဒ်သိး ကဟံးစုနဲၣ်ကျဲဝဲ ခရံာ်ဖိတဖၣ်အဂီၢ်. လၢခံ ပှၤကွဲးတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤတဂၤ လၢအမံၤမ့ၢ် ယူၤစံၤဘံးန့ၣ် အကွဲးဝဲ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ကဲထီၣ်သးဖဲန့ၣ် အဆၢကတီၢ်. အတဲဝဲလၢ “ကစၢ်ယွၤ ဟံးစုနဲၣ်ကျဲဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတနီၤလၢ အအိၣ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်အပူၤ ဒ်သိး ကမၢခရံာ်ဖိတဖၣ် ဟးထီၣ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ် ဒီးလဲၤဃ့ၢ်အိၣ်လၢ ဝ့ၢ်ဖဲလး လၢအအိၣ်လၢ ပ့ၤရံယၤ အဟီၣ်ကဝီၤအပူၤ.” ဝ့ၢ်ဖဲလးန့ၣ် အအိၣ်တယံၤဒီး ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်ဘၣ်အဃိ ပှၤကလဲၤလၢ ဝ့ၢ်ဖဲလးန့ၣ်ညီဝဲ. ဒီးပှၤအါတက့ၢ်လၢ အအိၣ်လၢ ဝ့ၢ်ဖဲလးန့ၣ် အတမ့ၢ် ပှၤယူဒၤဖိဘၣ် ဒီးအဝဲသ့ၣ်န့ၣ် တဒုးလိာ်သးဒီး ပှၤရိမ့ၤဖိဘၣ်. အဃိ ခရံာ်ဖိတဖၣ် မ့ၢ်လဲၤအိၣ်လၢ ဝ့ၢ်ဖဲလးန့ၣ် ကဂ့ၤလၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်.—ကွၢ်ဟီၣ်ခိၣ်ဂီၤ.
၁၁ ခရံာ်ဖိလၢ အလဲၤဃ့ၢ်ထီၣ်လၢ ကစၢၢ်ခိၣ် ဒ်သိးကလဲၤလၢ ဝ့ၢ်ဖဲလးန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် မၤထွဲ စီၤပီလူး အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် လၢအတဲဝဲ “ပှၤလၢအတီခိၣ်ရိၤမဲတၢ် လၢသုကျါန့ၣ် ဒိကနၣ်အဝဲသ့ၣ်အကလုၢ်.” (ဖး ဧ့ၤဘြံၤ ၁၃:၇, ၁၇.) ခီဖျိလၢ အဝဲသ့ၣ် ဒိကနၣ်တၢ်အဃိ အဝဲသ့ၣ်ပူၤဖျဲးဝဲ. ဒီးပထံၣ်ဘၣ်လၢ ခီဖျိလၢ အဝဲသ့ၣ် ခိးကွၢ်လၢ်ဝဲ “ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်လၢ အဘၣ်တၢ်သူၣ်လီၤအီၤ ဂၢၢ်ဂၢၢ်ကျၢၤကျၢၤ အနီၢ်ကီၢ်” လၢအမ့ၢ် ယွၤအဘီအမုၢ်အဃိ ယဟိဝၤယွၤ တပာ်တ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်.—ဧ့ၤ ၁၁:၁၀.
ဝ့ၢ်ဖဲလးန့ၣ် အအိၣ်တယံၤဘၣ် ဒီးခရံာ်ဖိတဖၣ် မ့ၢ်လဲၤအိၣ်ဖဲန့ၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ကအိၣ်ဘၣ် ပူၤပူၤဖျဲးဖျဲး (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၀-၁၁)
၁၂-၁၃. ဖဲတၢ်ကီတၢ်ခဲ နးမးအဆၢကတီၢ်န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ အပှၤဂီၢ်မုၢ်ဒ်လဲၣ်.
၁၂ တၢ်မၤလိလၢပဂီၢ်. ယဟိဝၤယွၤ သူဝဲ ပှၤလၢအတီခိၣ်ရိၤမဲတၢ်တဖၣ် ဒ်သိး ကဟံးစုနဲၣ်ကျဲ အပှၤဂီၢ်မုၢ် လီၤတံၢ်လီၤဆဲး. လံာ်စီဆှံ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်အဒိအါမးလၢ ယဟိဝၤယွၤ သူဝဲ ပိာ်ခွါလၢအသးတီတဖၣ် ဒ်သိး ကဟံးစုနဲၣ်ကျဲဝဲ အပှၤဂီၢ်မုၢ် ဖဲတၢ်ကီတၢ်ခဲ အဆၢကတီၢ်. (၅ မိၤ ၃၁:၂၃; စံး ၇၇:၂၀) ဒီးခဲအံၤစ့ၢ်ကီး ပထံၣ်ဘၣ် ၡဲၡဲဖိလၢ ယဟိဝၤယွၤ သူဝဲ ပှၤတီခိၣ်ရိၤမဲတၢ်တဖၣ် ဒ်သိး ကဆဲးဟံးစုနဲၣ်ကျဲဝဲ အပှၤဂီၢ်မုၢ်.
၁၃ အဒိ ဖဲခိၤရိၤနၤတၢ်ဆါ ရၤလီၤသးအခါ “ပှၤလၢအတီခိၣ်ရိၤမဲတၢ်” တဖၣ် ဟံးစုနဲၣ်ကျဲပှၤ ခီဖျိတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်. ဒ်သိး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် ကထီၣ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ဒီးဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ဘၣ် ယဟိဝၤယွၤအဂီၢ် ပှၤလၢအတီခိၣ်ရိၤမဲတၢ်တဖၣ် ဟံးစုနဲၣ်ကျဲဝဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်လၢ ကဘၣ်ရဲၣ်ကျဲၤတၢ်ဒ်လဲၣ်. တကးဒံးဘၣ် ဖဲတၢ်ဆါ ရၤလီၤသး စှၤကိာ်လါ အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပမၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ် လၢကျိာ် ၅၀၀ ဘျဲၣ်. ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် ကွၢ်ဘၣ် တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢ အ့ၤထၢၤနဲၣ်, TV ဒီးကနၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ ကလံၤဒၢပူၤ. လၢညါ ပတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ် တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ် ပတမၤအီၤဒ်အံၤ နီတဘျီဘၣ်. ဒီးပဆဲးဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ လၢအဟဲလၢ ယဟိဝၤယွၤ အအိၣ်အဃိ ပအိၣ်ဒီး တၢ်ဃူတၢ်ဖိး. အဃိ ခါဆူညါ ပမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲ ဒ်လဲၣ်ဘၣ်ဆၣ် ပနာ်သ့သပှၢ်တၢၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ကဆဲးမၤစၢၤဝဲ ပှၤလၢအတီခိၣ်ရိၤမဲတၢ်တဖၣ် ဒ်သိး အဝဲသ့ၣ် ကဆၢတဲာ်တၢ် လၢအဘၣ်. ဖဲတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်ဖးဒိၣ် အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ပကထံၣ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲအါမးအဃိ တၢ်နာ်ဒီးတၢ်ဒိကနၣ် ကမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကဆၢတဲာ် တၢ်လၢအဘၣ်. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ပကလိၣ်ဘၣ် တၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါအဂၤ မနုၤတဖၣ်လဲၣ်.
ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်ပုၢ်အဲၣ်ဝဲၢ် ဒီးတူၢ်လိာ်ပှၤတမှံၤ
၁၄. ဒ် ဧ့ၤဘြံၤ ၁၃:၁-၃ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး တချုးလၢ ပှၤမၤဟးဂီၤ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ် ဒံးဘၣ်န့ၣ် ခရံာ်ဖိတဖၣ် ကဘၣ်ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါ မနုၤတဖၣ်လဲၣ်.
၁၄ ဖဲတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်ဖးဒိၣ် စးထီၣ်အခါ ပကဘၣ်ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢ တဂၤဒီးတဂၤအဖီခိၣ် အါန့ၢ်ဒံးခဲအံၤ. ဒီးဖဲန့ၣ်အခါ ပကဘၣ်မၤထွဲ ခရံာ်ဖိလၢညါ လၢအအိၣ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ် ဒီးယူဒၤအဟီၣ်ကဝီၤန့ၣ် အဒိအတဲာ်. အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်အဲၣ်လၢ တဂၤဒီးတဂၤ အဖီခိၣ်ထီဘိ. (ဧ့ၤ ၁၀:၃၂-၃၄) ဘၣ်ဆၣ် တချုးလၢ ပှၤမၤဟးဂီၤ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်ဒံးဘၣ် စှၤကိာ်နံၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ဘၣ်ပာ်ဖျါထီၣ် “တၢ်အဲၣ်ပုၢ်အဲၣ်ဝဲၢ်” ဒီးသးအိၣ် “တူၢ်လိာ်ပှၤတမှံၤ.”c (ဖး ဧ့ၤဘြံၤ ၁၃:၁-၃.) ပဝဲစ့ၢ်ကီး ခီဖျိလၢ တၢ်အကတၢၢ် ဘူးထီၣ်ဒိၣ်မးအဃိ ပကဘၣ် ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်ပုၢ်အဲၣ်ဝဲၢ် အါန့ၢ်ခဲအံၤဒံး.
၁၅. ဖဲခရံာ်ဖိတဖၣ် ဘၣ်ဟးထီၣ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်အခါ ဘၣ်မနုၤအဃိ အဝဲသ့ၣ် ဘၣ်ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ် ဒီးကဟုကယာ်လိာ်သးလဲၣ်.
၁၅ ရိမ့ၤအသုးဖိတဖၣ် ဟဲကဝီၤဃာ်ဝဲ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ် ဒီးလၢခံ အဝဲသ့ၣ် ဟးထီၣ်ကွံာ်ဝဲ သတူၢ်ကလာ်. အဃိ ခရံာ်ဖိတဖၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ကဟးထီၣ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်အပူၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ် လဲၤစိာ်တၢ် တန့ၢ်အါအါဘၣ်. (မး ၂၄:၁၇, ၁၈) ဖဲအဝဲသ့ၣ် လဲၤဃ့ၢ်လၢ ကစၢၢ်အခါ လၢကျဲန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ကဟုကယာ်လိာ်သး တဂၤဒီးတဂၤ. ဒီးဖဲအဝဲသ့ၣ် လဲၤတုၤလၢ ဝ့ၢ်ဖဲလးအခါ အဘၣ်စးထီၣ် တၢ်အိၣ်မူ လၢအသီအဃိ အဝဲသ့ၣ် ဘၣ်မၤစၢၤလိာ်သးဒံး. ဖဲန့ၣ်အခါ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါအါဂၤ ကလိၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်လၢအရ့ဒိၣ် ဒ်သိးဒီး တၢ်အီၣ်တၢ်အီ, တၢ်ကူတၢ်ကၤ ဒီးတၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးအလီၢ်. အဃိ ဖဲအဝဲသ့ၣ် မၤစၢၤလိာ်သး ဒီးသးအိၣ် တူၢ်လိာ်တမှံၤအခါ အဝဲသ့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်နီၢ်ကီၢ်.—တံ ၃:၁၄.
၁၆. ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ အလိၣ်ဘၣ် တၢ်မၤစၢၤန့ၣ် ပပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်ဖီခိၣ် ကသ့ဒ်လဲၣ်. (ကွၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်ဂီၤ.)
၁၆ တၢ်မၤလိလၢပဂီၢ်. ပအဲၣ်ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါအဃိ ဖဲအဝဲသ့ၣ် လိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤအခါ ပမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်. အဒိ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါအါဂၤ သးအိၣ်မၤစၢၤဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢအကဲထီၣ် ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိ ခီဖျိလၢ တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ ဒီးန့ဆၢၣ် တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးအဃိ. ဒီးအဝဲသ့ၣ် ကတဲာ်ကတီၤန့ၢ်ဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲ, မၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်လၢ တၢ်လိၣ်ဘၣ်လၢအဂၤ ဒီးဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ အဝဲသ့ၣ်လၢ ကဆဲးဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်တဂၤလၢ အအိၣ်လၢ ကီၢ်ယူၣ်ခြ့ ဒီးအဘၣ်ပာ်တ့ၢ်ကွံာ် အဟံၣ်ခီဖျိလၢ တၢ်ဒုးတၢ်ယၤအဃိန့ၣ် အတဲဝဲလၢ “ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ သူဝဲဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် လၢကဟံးစုနဲၣ်ကျဲပှၤ ဒီးကကွၢ်ထွဲပှၤ. အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် သးဂ့ၤလၢ ပဖီခိၣ်ဒိၣ်မး. ဖဲပအိၣ်လၢ ကီၢ်ယူၣ်ခြ့, ကီၢ်ဟါကၢၤရံၤ ဒီးခဲအံၤ ပအိၣ်လၢ ကီၢ်ကၠၢမနံၣ် အခါဒၣ်လဲာ် အဝဲသ့ၣ် မၤစၢၤပှၤဂ့ၤဂ့ၤ.” ဖဲပကဟုကယာ် ဒီးမၤစၢၤ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါအခါ လီၤဂာ်ဒ်သိးဒီး ပမၤသကိးတၢ်ဒီး ယဟိဝၤယွၤ.—ကတိၤ ၁၉:၁၇; ၂ ကရံၣ် ၁:၃, ၄.
ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ အကဲထီၣ် ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဖိန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်လိၣ်ဘၣ် ပတၢ်မၤစၢၤ (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၆)
၁၇. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပကဘၣ်အဲၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါ ဒီးကဟုကယာ် အဝဲသ့ၣ် လၢခဲအံၤလဲၣ်.
၁၇ ခဲအံၤ ယဟိဝၤယွၤ သိၣ်လိပှၤလၢ ပကဘၣ်အဲၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါ ဒီးကဟုကယာ် အဝဲသ့ၣ်. ဒီးဖဲတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်ဖးဒိၣ် အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ပကဘၣ် မၤစၢၤလိာ်သး အါန့ၢ်ခဲအံၤဒံး. (ဧ့ၤ ၃:၁၆-၁၈) ဖဲန့ၣ်အခါ ပကလိၣ်ဘၣ် တၢ်အဲၣ် ဒီးကဟုကယာ်လိာ်သး သပှၢ်တၢၢ်.
ခါဆူညါန့ၣ် တၢ်ကကဲထီၣ်အသးဒ်လဲၣ်
၁၈. ခရံာ်ဖိလၢ အဟးထီၣ်ကွံာ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်အပူၤန့ၣ် ပကွၢ်လိ အဝဲသ့ၣ်အဒိအတဲာ် ကသ့ဒ်လဲၣ်.
၁၈ ဖဲပှၤဟဲမၤဟးဂီၤ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ်အခါ ခရံာ်ဖိလၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်ဒိကနၣ် ဒီးအလဲၤဃ့ၢ်အိၣ်ပာ်စၢၤလၢ ကစၢၢ်ခိၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ပူၤဖျဲးဝဲ. ဒီးအဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်ဘၣ်ပာ်တ့ၢ်ကွံာ် တၢ်ခဲလၢာ်သနာ်က့ ယဟိဝၤယွၤ တပာ်တ့ၢ်အဝဲသ့ၣ် နီတဘျီဘၣ်. ပဝဲစ့ၢ်ကီး တၢ်ကကဲထီၣ်သး လၢခါဆူညါ ဒ်လဲၣ်န့ၣ် ပတသ့ၣ်ညါ လီၤတံၢ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ပဒိးန့ၢ်ဘၣ် ယ့ၣ်ၡူး အတၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်လၢ ကမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကအိၣ်ကတီၤသးလၢ ပကဒိကနၣ်တၢ်. (လူၤ ၁၂:၄၀) ဒီးပဒိးန့ၢ်ဘၣ် စီၤပီလူး အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် လၢအအိၣ်လၢ လံာ်ဧ့ၤဘြံၤအပူၤ. တကးဒံးဘၣ် ယဟိဝၤယွၤ အၢၣ်လီၤစ့ၢ်ကီးပှၤလၢ အတပာ်တ့ၢ်ပှၤ နီတဘျီဘၣ်. (ဧ့ၤ ၁၃:၅, ၆) အဃိ ပမ့ၢ်ဆဲး ခိးကွၢ်လၢ် ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်လၢ အအိၣ်ဝဲထီဘိ လၢအကဲဝဲ ကစၢ်ယွၤအဘီအမုၢ်န့ၣ် ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤ လီၤထူလီၤယိာ်.—မး ၂၅:၃၄.
တၢ်သးဝံၣ် ၁၅၇ တၢ်ဃူတၢ်ဖိး ကအိၣ်ဝဲလီၤစိၤ
a လၢလံာ်စီဆှံအစိၤန့ၣ် ညီနုၢ်စီၤပၤ ပၢဝဲဝ့ၢ်. ဒီးဝ့ၢ်လၢ စီၤပၤပၢဝဲန့ၣ် ပှၤပာ်အီၤ ဒ်သိးဒီး ဘီမုၢ်.—၁ မိၤ ၁၄:၂.
b တၢ်ဒုးအံၤ ကဲထီၣ်အသးဖဲ ခ.န ၆၇, ဖဲခရံာ်ဖိတဖၣ် ဟးထီၣ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ် ဒီးယူဒၤအဟီၣ်ကဝီၤ ဝံၤတယံာ်ဒံးဘၣ် အလီၢ်ခံ.
c တၢ်ကတိၤ “တၢ်အဲၣ်ပုၢ်အဲၣ်ဝဲၢ်” န့ၣ် အဲၣ်ဒိးတဲစ့ၢ်ကီးဝဲ တၢ်အဲၣ်လၢ ပပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပဟံၣ်ဖိဃီဖိ အဖီခိၣ်. ဘၣ်ဆၣ် စီၤပီလူး သူဝဲတၢ်ကတိၤအံၤ ဒ်သိး ကဟ့ၣ်ကူၣ်ပှၤလၢ ပကပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်ဒ်န့ၣ် လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ပူၤစ့ၢ်ကီး.