Mukanda samu na kuzaba mingi mambu yina ba me zonzila na Mukanda ya lukutakanu luzingu mpe kisalu
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
7-13 JUILLET
BIMVWAMA YA BIBLIA BINGANA 21
Malongi ya mbote samu na kuvanda na dikwela ya kilengi
w03-F 15/10 4 § 5
Mutindu ya kubaka mikanu ya mbote
Mikanu yina beto ke bakaka na mbangu-mbangu lenda natina beto bampasi. Bingana 21:5 ke kebisaka beto: ‘Mikanu ya muntu yina ke salaka ngolo ke nataka yimeni na kununga, kasi bantu nyonso yina ke salaka mambu mbangu-mbangu ke suka yimeni na bumpuntu.’ Na kifwani, bantwenya yina ke ya kuzolasana me lunga kubaka ntangu, tekila ba baka mukanu ya kukwelana. Kana ba sala ve mutindu yina, ba lenda kutana na mambu yina zonzaka William Congreve, musoniki mosi ya Angleterre na kubanda ya bamvula 1700. Yandi zonzaka: “Kana muntu me kwela mbangu-mbangu, yandi ke nyonga yawu luzingu ya yandi nyonso.”
g-F 7/08 7 § 2
Faso kutunga dikwela ya mbote
Vanda ya kukuluka. “Beno kusala ve ata mambu mosi na makanisi ya kuswana to na nsatu ya kutalana, kasi na kukuluka nyonso, beno bakila bampangi mutindu bantu yina me lutila beno.” (Bafilipi 2:3) Bamambu mingi ke butukaka na kati ya makwela samu ti ba yina ke ya kukwelana ke pesaka bafoti na bampangi na kisika ya kuvanda ya kukuluka samu na kusosa yina ke vanda mbote samu na bawu nyonso zole. Kukuluka ke sadisa nge na kusosa ve ntangu nyonso ti ba ndima kaka mambu ya nge to na kutala kaka bafoti ya mpangi. Kukuluka ke sadisa nge na kutala ti ntangu nyonso, nge ke salaka ve kaka yina ke mbote.
w06-F 15/9 28 § 13
‘Tala kilengi na kuzinga na kento yina nge kwelaka na buntwenya’
13 Wa’ faso kusala kana bamambu ke na butukaka na makwela samu ba yina ke ya kukwela ke na zabaka ve faso ya kubakila bampangi? Ya ke lomba bangolo mingi samu na kuzaba faso ya kuyidika bamambu. Na kifwani, ya lenda vanda ti bantu zole yina ke ya kukwelana, me kuma na kifu ya kuzonzaka na bampangi na faso ya yimbi. (Bingana 12:18) Kaka mutindu beto me tala na disolo yina me luta, kifu ya mutindu yayi lenda nata bampasi. Kingana mosi ya Biblia ke zonzaka: ‘Kuzinga na ntoto ya kuyuma kele mbote kuluta kuzinga na kento yina kele na makelele mingi mpe yina ke zwaka nkele na mbangu.’ (Bingana 21:19) Kana nge ke kento mpe nge ke na kutanaka na mambu yayi na dikwela ya nge, nge lenda yufula: ‘Faso ya munu ya kuvanda na bakala ya munu ke na kimisaka kwandi yandi?’ Biblia ke zonzaka na babakala: “Beno tatamana na kuzola bakento ya beno mpe beno kubakila ve bawu na ngolo.” (Bakolose 3:19) Kana nge ke bakala nge lenda yufula: ‘Kento ya munu ke vandaka kwandi na nsatu ya kusosa luzolo kisika ya nkaka samu ti mu ke pesaka ve yandi yawu?’ Ya tsyeleka ya ke ve na kima yina ke pesaka muswa na muntu na kusala kinsuza, kasi samu ti mambu yayi lenda salama, ya ke vanda mbote ti ba yina ke ya kukwela solola na yawu mbote-mote.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w05-F 15/1 17 § 9
Bimona meso ya Kimfumu me lungana
9 Yesu ke dyaka ve muntu ya mpamba yina ba ke na nataka na mbuluku kasi yandi ke ntangu yayi mfumu na mazulu. Biblia ke lakisaka yandi ya kuvanda na zulu ya mpunda—kindimbu yina ya ke sadilaka samu na kufwanisa mvita. (Bingana 21:31) Luzabusu 6:2 ke zonzaka: “Mu talaka mpunda ya mpembe. Muntu yina vandaka na zulu ya yawu simbaka munami na diboko, mpe ba pesaka yandi yimpu ya ntinu. Yandi kwendaka muntindu muntu me nunga, mpe samu na kununga dyaka.” Davidi zonzaka dyaka na yina me tadila Yesu: “Yehova ke lambula mukawa ya lulendo ya yandi na Sioni: ‘Yala na kati-kati ya bambeni ya nge.’”—Bankunga 110:2.
14-20 JUILLET
BIMVWAMA YA BIBLIA BINGANA 22
Malongi ya ndwenga samu na kukulisa bana
Bana ya nge ke sadila kwandi Nzambi ntangu ba ke kula?
7 Si beno ke ya kukwela mpe beno zola kuvanda na bana, beno zola yufula: ‘Beto ke kwandi bantu ya kukuluka yina ke zola Yehova mpe mambu Biblia? Samu bana ke na valere na meso ya Nzambi, Yehova lenda sola kwandi beto na kukipe mwana yina ke butuka?’ (Nku. 127:3, 4) Si nge ke deja na bana, nge lenda yufula mpe: ‘Mu ke longá kwandi bana ya munu ti ya mbote na kuvanda na ngolo na kisalu?’ (Lon. 3:12, 13) Mu ke na salá kwandi bangolo yina me lunga na kubumba bana ya munu na mambu ya yimbi ya yinza yayi ya Satan?’ (Bin. 22:3) Ya vrai, nge lenda bumba ve bana ya nge na mambu nyonso ya yimbi yina lenda kumina bawu. Kasi, malembe-malembe, nge lenda sadisa bawu mpe kukontinye kulonga bawu na luzolo nyonso, faso ya kutula ntima na mambu ya Biblia ntangu bamambu ya mpasi ke kumina bawu. (Tanga Bingana 2:1-6.) Na kifwani, si muntu ya famiye to kamarade ya nge me bika kusadila Yehova, sadisa bana ya nge na kulongoka na Biblia, samu na yinki ya ke mbote na kuvanda ya kukangama na Yehova. (Nku. 31:23) Si muntu yina nge ke zolá me kufwa, lakisa bana ya nge baverse ya Biblia yina lenda sadisa bawu na kuvanda ve na basusi ya kulutila.—2 Ko. 1:3, 4; 2 Tim. 3:16.
w19.12-F 26 § 17-19
Bibuti, beno sadisa bana ya beno na kuzola Yehova
17 Beno banda kulonga bana ya beno banda bumwana ya bawu. Ya ke vanda mbote mingi na kubanda kulonga bana ntangu ba ke ntete fioti. (Bin. 22:6) Beno kanisa na Timote, yina bantangu ya nkaka, vanda salaka banzyetolo na Polo. Enice mama ya Timote, mpe nkoonko ya yandi Loyise longakaka yandi “banda bumwana.”—2 Tim. 1:5; 3:15.
18 Jean-Claude na kento ya yandi Peace na Côte d’Ivoire, butaka bana 6, mpe bubu yayi, bawu nyonso ke zolaka mpe ke sadilaka Yehova. Yinki sadisaka bibuti yayi? Ba landaka kifwani ya Enice na Loyise. Ba me zonza: “Beto kotisaka mambu ya Nzambi na bana ya beto banda bumwana ya bawu, beto bandaka kusala yawu kaka ntangu fioti na manima ya kubutuka ya bawu.”—Det. 6:6, 7.
19 Yinki zola zonza “kukotisa” mambu ya Yehova na bana ya beno? “Kukotisa” zola zonza “kulonga mpe kuzonzila bawu yawu mbala na mbala.” Samu na kulenda na kusala yawu, bibuti me fwana kulutisa ntangu mingi na bana ya bawu. Ntangu ya nkaka kusala yawu mbala na mbala lenda sala ti bibuti lemba. Kasi ba me fwana kuzimbana ve ti ni na kusalaka mutindu yina, ba ke lenda kusadisa bana ya bawu na kubakula mambu ya Nzambi mpe na kusadila yawu.
w06-F 1/4 9 § 4
Bibuti, beno vanda bifwani ya mbote samu na bana ya beno
Bana ke kaka bana, ya bankaka ke na yintu ngolo mpe ke sosaka kaka kusala yina ntima ya bawu me zola. (Kubanda 8:21) Yinki bibuti lenda sala? Biblia ke zonzaka ‘Buzoba kele ya kukangama na ntima ya mwana ya bakala, kasi shikoti ya kusungika ke katula yawu ntama na yandi’. (Bingana 22:15) Bantu ya nkaka ke talaka ti kusala faso yina ke yimbi mpe ti ya ke mambu ya ntama. Biblia ke niminaka kunyokola bana na bafaso nyonso. “Shikoti” yina ba ke na zonzilaka awa, ke ni lutumu yina bibuti ke na yawu na zulu ya bana ya bawu yina ba ke sadilaka na luzolo nyonso, samu na kusadisa bana ya bawu na kuvanda na kilengi ya ntangu nyonso.—Baebre 12:7-11.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
Kuzwa kilengi na yina nge ke salaka samu na Yehova
11 Faso mosi mpe, beto lenda kulisa kilengi ya beto si beto tula bangolo nyonso na bisalu yina ba ke pesá beto. ‘Lutisa ntangu mingi’ na kisalu ya predikasion mpe na bisalu ya nkaka na kati ya kimvuka. (Bis. 18:5; Ebr. 10:24, 25) Bongisa bakomentere yina nge ke pesá na balukutakanu samu ya pesa bampangi ngolo. Sala na faso ya mbote badevware yina ba ke pesá nge na balukutakanu. Si ba me lomba na nge na kusala kisalu mosi na kati ya kimvuka, kwiza na heure mpe sala yawu na faso ya kulunga. Kisalu ni kisalu yina ba ke pesa nge, ata ya ke na talaná fioti, kubakila ve yawu faso kima ya mpamba. Fioti-fioti, sosa kubongisa faso ya nge ya kusala bamambu. (Bin. 22:29) Si nge sala bangolo nyonso yayi samu na Yehova, kikamarade ya nge na yandi ke kula, kilengi ya nge mpe ke kula. (Gal. 6:4) Ya ke sala mpe ti ya vanda ve mpasi na nge na kusepela na bampangi yina me kuzwa baresponsabilite yina nge ke na vingilá.—Rom. 12:15; Gal. 5:26.
21-27 JUILLET
BIMVWAMA YA BIBLIA BINGANA 23
Malongi ya ndwenga na yina me tadila mutindu ya kutadila malafu
w04-F 1/12 19 § 5-6
Faso ya mbote ya kutadila kunwa malafu
5 Yinki beto lenda zonza samu na muntu yina ke kunwaka mingi kasi ke salaka nyonso samu na kutalana ve mutindu muntu yina me kola malafu? Bantu ya nkaka ata ti ba me kunwa mingi, ya ke talanaka ve ti ba me kola malafu. Kasi muntu yina ke kanisa ti kusala mutindu yina ke ve yimbi ke na vunamanaka. (Yeremi 17:9) Malembe-malembe yandi ke kuma “ngaamba ya vinu.” (Tite 2:3) Na yina me tadila kifu yayi, Caroline Knapp zonzaka: “Kukuma ngaamba ya malafu ke kwizaka malembe-malembe, na mutindu yina muntu ke zabaka ve.” Ya ke na lakisaka ti kunwa mingi ke mutambu mosi ya nene!
6 Yesu kebisaka beto: “Kasi beno sala keba samu bantima ya beno kuma ata fioti ve kilo na kudya mingi, kunwa mingi mpe na manyongi ya luzingu, mpe kilumbu yina bwidila ve beno na mbalakata mutindu mutambu. Samu ya ke kwiza na zulu ya bantu nyonso yina ke zingaka na ntoto ya muvimba.” (Luke 21:34, 35) Ya ke sosaka ve kaka ti muntu kunwa tii na kukola malafu samu yandi kuma na bulembu, ya vanda na kimpeve to na kinsuni. Yinki lenda kumina muntu ya mutindu yayi kana kilumbu ya Yehova kutana yandi mutindu yina?
it-1-F 1222
Kukola malafu
Biblia ke niminaka yawu. Biblia ke niminaka kunwa ya mingi yina ke nataka na kukola malafu. Muntu yina sonikaka buku ya Bingana ke na lakisaka mambu ya mpasi yina lenda kumina muntu kana yandi kola malafu. Yandi ke kebisaka mutindu yayi: ‘Banani kele na mawa? Banani ke kuwaka ve nzutu mbote? Banani ke swanaka? Banani ke fundisaka? Banani ke kuzwaka bamputa ya mpampa? Banani me kuma meso mbwaki? Bantu yina ke lutisaka ntangu mingi na kunwa vinu; bantu yina ke sosaka vinu yina ba me vukisa. Kutala ve mbwaki ya vinu ntangu ya ke pemaka na kopo, [ntangu vinu ke bendaka, ke ngengaka] mpe ke kulumuka kukondwa mpasi, [ntangu yawu ke lutaka na pete nyonso na laka]. Samu na nsuka, ya ke tatikaka mpe ya ke basisaka pwazon mutindu nyoka [ya lenda belisa muntu na kinsuni, na makanisi mpe lenda kufwa muntu]. Meso ya nge ke tala mambu ya kuyituka [kukola malafu ke bebisaka yintu ya muntu mpe mabanza, ke salaka ti muntu zonza bampota mpe ke nataka muntu na kusala bamambu na ata nsoni], mpe ntima ya nge ke zonza mambu yina me fwanana ve [malafu ke nataka muntu na kubasisa bamambu yina vandaka ya kubumbana].’—Bin 23:29-33; Oze 4:11; Mat 15:18, 19.
Muntu yina sonikaka Bingana me bwela na kuzonzilaka yina muntu ke kolaka malafu ke kanisaka: ‘Mpe nge ke vanda mutindu muntu yina me lala na kati-kati ya nzadi-mungwa [yandi ke kumaka mutindu muntu yina me dyama mpe ke zabaka dyaka ve ata kima], muntindu muntu yina me lala na nsongi ya dikunzi yina ba ke kangisaka lele ya masuwa [samu kisika yina ke vandaka ve mpasi na muntu na kubwa, mutindu mosi mpe, muntu yina ke kolaka malafu, ke tulaka luzingu ya yandi na mpasi samu ti mambu ya yimbi lenda kumina yandi]. ‘Ba bulaka munu, kasi mu kuwaka ve. Ba tutaka munu, kasi mu zabaka ve [yandi me zonza yandi mosi mutindu yina, samu ti yandi zabaka ve mambu yina salamaka mpe mambu ya mpasi yina me kumina yandi]. Wapi ntangu mu ke vumbuka? Mu ke dyaka na nsatu ya kunwa malafu [ntangu yayi, yandi me bonga kulala samu na kumanisa malafu na nzutu, kasi samu yandi ke ngaamba ya malafu, yandi ke na kanisaka na yina yandi ke kunwa dyaka].’’ Yandi ke vanda dyaka ve na mbongo samu ti yandi ke manisaka yawu nyonso na malafu mpe bantu ke tula dyaka ve yandi ntima, mpe yandi ke kuzwa dyaka ve ntangu ya kusosa kisalu.—Bin 23:20, 21, 34, 35.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w04-F 1/11 31 § 2
Byuvu ya ba yina ke tangaka mikanda ya beto
Na kifwani, nene ya mingi lenda vanda kidimbu yina lenda lakisa ti muntu ke kudyaka mingi, kasi ya ke ve mutindu mosi samu na bantu nyonso. Na bantu ya nkaka ni maladi muntu me sala ti ba vanda nene mutindu yina. Na ba ya nkaka ni na dikanda ya bawu bantu ke mutindu yina. Beto zimbana ve ti nene ke na kinsuni, kasi kudya mingi to kudya kidi-kidi ke ndyatulu ya muntu. Muntu yina ke nene mingi ke muntu yina ke na mafuta mingi na nzutu, kasi muntu yina ke kudyaka mingi ke muntu yina ke na lukoso. Na yawu, ya ke ve ni nzutu ya muntu ke lakisa ti yandi ke kudyaka mingi, kasi ya ke ni mutindu yina yandi ke tadilaka madya. Muntu lenda vanda na nzutu ya kulunga mpe ya fioti kasi ke kudyaka mingi. Dyaka, konso bwala ke na mutindu ya yawu ya kutadila nene mingi to nene ya kulunga.
28 JUILLET–3 AOÛT
BIMVWAMA YA BIBLIA BINGANA 24
Beno vanda na bukindi na mantwala ya bamambu ya mpasi
it-2-F 563 § 4
Bankwamusu
Bakristo me zaba mpe wapi yina ke difuta ya ba yina ke kangaka ntima. Yesu zonzaka na yina me tadila difuta yango: “Kilengi na ba yina ba ke talisaka mpasi samu ti ba ke salaka mambu ya lunungu, samu Kimfumu ya mazulu ke ya bawu.” (Mat 5:10) Kivuvu na yina me tadila kuvumbuka na lufwa mpe kuzaba na kisika ya nani kivuvu yango me katuka, ke pesaka Bakristo bukindi. Ni yina ke sadisaka bawu na kubikana ya kukangama na Nzambi ntangu ba ke talisaka bawu mpasi to ntangu ba ke sosaka kufwa bawu. Kiminu ya bawu na mambu yina Yesu salaka katulaka bawu boma ya lufwa. (Ebr 2:14, 15) Mutindu ya kukanisa ya mukristo ke mfunu kana yandi ke na nsatu ya kubikana ya kukangama na Yehova na mantwala ya bankwamusu. “Beno vanda mpe na dikanisi yayi yina vandaka mpe na Kristo Yesu. Ata ti . . . yandi tumamaka tii na lufwa, ee lufwa na zulu ya yinti ya mpasi.” (Flp 2:5-8) ‘[Yesu] ndimaka na kufwa na yinti ya mpasi ata kutala nsoni ya lufwa yina, samu ti yandi zabaka kilengi yina vandaka vingila yandi.’—Ebr 12:2; tala mpe 2Ko 12:10; 2Te 1:4; 1Pi 2:21-23.
w09-F 15/12 18 § 12-13
Bumba kilengi ya nge na ntangu ya mpasi
12 Bingana 24:10 me zonza: ‘Kana nge lembisa nzutu na kilumbu ya mpasi, ngolo ya nge ke vanda fioti.’ Kingana ya nkaka me zonza: ‘Mawa ke niokolaka mabanza.’ (Bin. 15:13) Bakristo mingi ke na zwaka ve ngolo ya kutanga Biblia to na kuyindula na mambu yina ba ke na tangaka, samu ba ke ya kulemba. Balusambu ya bawu me kumaka kaka ya zulu-zulu mpe ba zola dyaka ve kuvanda kintwadi na bampangi ya nkaka ya kimvuka. Ya ke na talanaka pwelele ti kuvanda ya kulemba mingi ke ve mbote.—Bin. 18:1, 14.
13 Bantangu ya nkaka, kuvanda na makanisi ya mbote ke sadisa beto na kutula makanisi ya beto na mambu yina ke natina beto kilengi na luzingu. Davidi sonikaka: ‘O Nzambi ya munu, mu ke vandaka na kyese na kusala luzolo ya nge.’ (Nku. 40:8) Ntangu bamambu ke bongaka ve na luzingu ya beto, beto me bonga ata fioti ve kubika kusala bamambu ya beto ya kimpeve yina beto ke salaka. Samu ti mambu yina ke sadisa beto na kununga manyongi, ni bamambu yina ke pesaka beto kilengi. Yehova me zonza na beto ti beto lenda sepela mpe kuzwa kilengi na kutangaka mambu ya yandi mpe kuyindulaka na yawu ntangu nyonso. (Nku. 1:1, 2; Zaki 1:25) Mambu ya Biblia mpe balukutakanu ya beto, ke ‘pesaka beto kyese’ yina ke kindisa mpe ke sepelisa ntima ya beto.—Bin. 12:25; 16:24.
Byuvu ya ba yina ke tangaka mikanda ya beto
Bingana 24:16 ke zonzá: ‘Muntu ya mbote lenda kubwa bambala 7, kasi yandi ke telama.’ Verse yayi zola zonza kwandi ti muntu lenda sala disumu bambala mingi kasi Nzambi ke kontinye kaka kulemvokila yandi?
Ni mambu yayi ve verse yayi zola zonza. Verse yayi ke na zonzila muntu yina ke na bwabaná bamambu mingi ya mpasi, kasi ke na kangá ntima.
Na yawu, nyonso ke na lakisá ti, Bingana 24:16 ke zonzilá ve masumu yina beto ke salá, kasi bamambu nyonso ya yimbi yina ke kuminá beto na luzingu mpe bambala nyonso yina ya ke kwenda bwidila beto. Na yinza yayi ya yimbi, muntu ya mbote lenda kutana na bamambu mingi ya mpasi. Guvernema lenda banda kunyokolo yandi samu yandi ke sadilá Yehova. Kasi, yandi lenda vanda na konfianse ti, Nzambi ke bika ve yandi mpe ke sadisa yandi na mantwala ya bampasi nyonso yina yandi lenda kutana na yawu. Nge lenda yufula: ‘Mu ke talá ve ti bima yina ke salá bisadi ya Nzambi ke simbá kaka?’ Samu na yinki? Samu ti “Yehova ke sadisá ba yina nyonso ke na bwa, mpe yandi ke telimisá ba yina nyonso ke ya kukokama.”—Nku. 41:1-3; 145:14-19.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w09-F 15/10 12
Byuvu ya ba yina ke tangaka mikanda ya beto
Na ntangu ya Biblia, kana bakala vandaka na nsatu ya “kutunga dikanda ya yandi,” to kuvanda na dikanda, yandi zola yufula byuvu yayi: ‘Mu ke lenda kwandi kulungisa bansatu ya kinsuni ya kento mpe ya bana yina beto ke buta?’ Tekila yandi kwela, yandi zolaka banda ntete na kusosa kisalu mpe kulenda kulungisa bisalu na bilanga ya yandi. Ni yina ke lakisaka bangudulu mosi (Today’s English Version): “Manisa ntete kusala kisalu ya nge, yidika bilanga ya nge samu na kubuka bambuma, mpe na manima nge lenda sosa kukwela.” Mambu yayi ke ntete kwandi mfunu bubu yayi?
Ee. Bakala yina ke na nsatu ya kukwela, zolaka bongama ntete samu na kulungisa biyeko ya yandi. Kana yandi ke na makoki ya kusala yawu, yandi me bonga kusala. Ya tsyeleka kusala mingi samu na dikanda ke ve kaka kulungisa bansatu ya bawu ya kinsuni. Biblia me zonza ti kana muntu lungisa ve bansatu ya bantu ya yandi, ya vanda ya kinsuni mpe ya kimpeve, ke yimbi kulutila muntu yina kele ve na kiminu! (1 Tim. 5:8) Na yawu muntu yina ke na kanisaka na makwela zolaka yufula byuvu yayi: ‘Mu ke kwandi ya kulunga samu na kukipe bansatu ya kinsuni ya dikanda ya munu? Mu ke vanda kwandi na makoki ya kukipe kimpeve ya dikanda ya munu? Mu ke banda kulongaka kwandi kento mpe bana ya munu?’ Biblia me lakisa ti ya ke mambu yina babakala me lunga kusala.—Det. 6:6-8; Efe. 6:4.
Na yawu, ntwenya ya bakala yina ke na nsatu ya kukwela zolaka kanisa mbote-mbote na mambu yina ke na Bingana 24:27. Mpe ntwenya ya kento zolaka yufula kana yandi ke ya kulunga samu na kulungisa biyeko mutindu kento mpe mama. Kento na bakala ya kukwela yina ke na nsatu ya kubuta zolaka kanisa mpe na byuvu yina. (Luke 14:28) Ba yina ke sadila malongi yina Biblia ke pesaka ke kutana ve na bampasi mpe luzingu ya bawu na dikanda ke vanda ya kilengi.
4-10 AOÛT
BIMVWAMA YA BIBLIA BINGANA 25
Malongi ya Biblia yina lenda sadisa beto na kuzonza na faso ya mbote
w15-F 15/12 19 § 6-7
Sadila ludimi ya nge na mutindu ya mbote
6 Bamambu yina ke na Bingana 25:11 ke na lakisaka mfunu ya kuzaba kusoola ntangu ya mbote samu na kuzonza: ‘Bamambu yina ba me tuba na ntangu ya mbote kele mutindu bapome ya wolo na kati ya babole ya arza.’ Pome yina ba me sala na wolo ke kitoko, kasi ya ke lutilaka kitoko kana ba me sala yawu na babole ya arza. Mutindu mosi mpe, beto lenda vanda na mambu ya mbote ya kuzabisa na muntu kasi kana beto soola ntangu ya mbote samu na kuzabisa yandi yawu, ya ke lutila dyaka mbote. Wapi mutindu?
7 Ntangu ya nkaka mambu yina beto lenda zonza, ke ni yina muntu yina ke na mantwala ya beto vandaka na nsatu ya kuwa. Kasi kana beto me zaba ve kusoola ntangu ya mbote samu na kuzonza, bamambu yina beto ke zonza ke vanda ve kitoko na kuwa. (Tanga Bingana 15:23.) Na kifwani na mars 2011, kuningana ya ntoto salamaka na esti ya Japan. Ya bwisaka babwala mingi mpe ya kufwaka bantu kuluta 15000. Ata ti Bambangi ya Yehova mpe fwidilaka bantu ya makanda ya bawu mpe na bandiku ya bawu, ba vanda sadila Biblia samu na kusadisa bantu ya nkaka yina vandaka na mpasi mutindu bawu. Kasi mingi na kati ya bantu yayi, vandaka na dibuundu ya Bouda mpe ba zabaka ve mingi malongi ya Biblia. Bampangi ya beto talaka ti ya vandaka ve ntangu ya mbote ya kuzonzila mbangu-mbangu kuvumbuka ya bantu na lufwa na manima ya mambu ya mpasi yayi. Na kubanda, ba sadilaka mambu ya Nzambi samu na kupesa bukindi mpe na kulakisa samu na yinki bantu ya mbote ke kutanaka na bampasi ya muntindu yina.
w15-F 15/12 21 § 15-16
Sadila ludimi ya nge na mutindu ya mbote
15 Mambu yina beto ke zonza mpe mutindu yina beto ke zonzila yawu ke mfunu mingi. Ntangu Yesu vanda zonza na kati ya sinagoge na Nazareti, bantu “yitukaka na mambu ya kitoko yina vanda basika na yinwa ya yandi.” (Luke 4:22) Kana beto ke zonzaka na faso ya mbote, bantu ke sepela na beto mpe ba ke ndima kuwa mambu yina beto ke na zonzilaka bawu. (Bin. 25:15) Beto lenda landa kifwani ya Yesu na kuzonzaka na buzitu, na lembami mpe na kutulaka bawu dikebi. Ntangu Yesu talaka bangolo yina bantu salaka samu na kukwiza kuwa yandi, yandi fulukaka na kyadi mpe yandi “bandaka kulonga bawu mambu mingi.” (Marke 6:34) Ata ntangu ba vanda finga yandi, Yesu vanda vutulaka ve.—1 Pi. 2:23.
16 Ntangu beto ke sololaka na muntu yina beto me zaba mbote-mbote, ya ke vandaka mpasi na beto na kuzonza na faso ya mbote. Beto lenda tala ti beto ke na luve ya kuzonzila yandi mambu faso ya kele. Mambu yayi lenda kumina beto ntangu beto ke sololaka na muntu ya dikanda ya beto to na ndiku na kati ya kimvuka. Yesu bikaka ve ti kindiku ya yandi na bilandi ya yandi nata yandi na kuzonzila bawu na faso yina me lunga ve. Bilandi yina lutilaka kuvanda pene-pene na yandi vanda swanaka ntangu nyonso samu na kuzaba nani me lutila bampangi na kati ya bawu. Yesu zonzilaka bawu na faso ya mbote mpe sadilaka kifwani ya mwana ya fioti samu na kulonga bawu. (Marke 9:33-37) Bakuluntu me bonga kulanda kifwani ya Yesu na faso ya kupesa malongi “na ntima ya lembami.”—Gal. 6:1.
w95-F 1/4 17 § 8
Kutwadisa beto na kuzola bampangi mpe na kusala bisalu ya mbote—Wapi mutindu?
8 Na kisalu ya beto na Nzambi, mosi na mosi na beto lenda twadisa mpangi na kulakisaka kifwani. Yesu twadisaka ba yina vanda kuwa yandi na kusala bamambu. Yandi zolaka kisalu ya kusamuna mpe zonzilaka bumbote ya yawu. Yandi zonzaka ti samu na yandi, ya vandaka mutindu madya. (Yoa 4:34; Baroma 11:13) Tiya ya mutindu yina lenda twadisa mpe bantu ya nkaka. Mutindu Yesu, beto lakisa kilengi ya beto samu na kisalu ya kusamuna. Beto lenda zonzila na bampangi na kimvuka masolo ya mbote yina beto me kuzwa na bantu na kisalu ya kusamuna. Kasi, beto sala ve matalana. Ntangu beto ke samunaka na mpangi, beto sadisa yandi na kuvanda na kilengi na kuzonzila nkumbu ya Yehova, mvangi ya beto.—Bingana 25:25.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
it-1-F 670
Lembami
Muntu yina ke na lembami, ke muntu yina ke na kiminu mpe ke kuzwaka ngolo. Yandi ke sobaka ve kidi-kidi. Kana muntu ke ve na lembami, ya ke samu ti yandi ke vandaka na boma, yandi ke talaka ti yandi lenda sala ve mambu ya mbote mpe ke ve na kivuvu mpe kiminu. Bingana ke zonzilaka muntu yina ke ve na lembami mutindu yayi: “Muntu yina lenda yala ve nkele ya yandi kele mutindu mbanza yina ba me mwangisa, yina me kondwa kibaka.” (Bin 25:28) Yandi ke bikilaka nzutu na makanisi nyonso ya yimbi yina lenda nata yandi na kusala mambu ya yimbi.
11-17 AOÛT
BIMVWAMA YA BIBLIA BINGANA 26
Vanda ntama na muntu ya “zoba”
it-2-F 602 § 1
Mvula
Bantangu. Beto lenda fwanikisa été na hiver ya ntoto ya nsilulu na ntangu ya mvula na ya kisifu. (Fwanikisa Nk 32:4; Nzi 2:11.) Bamvula ke nokaka ve mingi na kati-kati ya ngonda ya avril, tii na kati-kati ya ngonda ya octobre. Ni na ntangu yina ba ke salaka kisalu ya kubuka bambuma. Bingana 26:1 ke na lakisaka ti ya vandaka ve ya kulunga ti mvula noka na ntangu ya kubuka bambuma. (Fwanikisa 1Sa 12:17-19.) Na ntangu ya kisifu, bamvula ke nokaka ve mingi mpe ya ke vandaka na bilumbu yina zulu ke vandaka ve na matuti. Samu ti ya ke kisifu, kana mwa mvula me noka, madidi ke vandaka ya kulutila. (Esd 10:9, 13) Na yawu, bantu ke sosaka kisika ya kubumbana.—Iza 4:6; 25:4; 32:2; Yobi 24:8.
w87-F 1/10 19 § 12
Masembo ke nataka bambote
12 Na ba ya nkaka, ya me lunga ti ba kuzwa masembo ya kulutila. Bingana 26:3 ke zonzaka: ‘Fimbu kele samu na mpunda ya bamvita, nsinga yina ba ke tulaka na yinwa ya mpunda kele samu na mpunda, mpe fimbu kele samu na mukongo ya bazoba.’ Bantangu ya nkaka, Yehova bikaka ti bamambu ya mpasi kumina bisadi ya yandi: ‘Bawu tumamaka ve na mambu ya Nzambi, mpe ba vwezaka malongi ya Nzambi ya Kulutila Kuzangama. Na yawu, Nzambi kululaka bawu na kutalisaka bawu mpasi, bawu kubwaka, kubwa mosi kukondwa muntu yina ke sadisa bawu. Na kati ya mpasi, ba bokilaka Yehova samu na kusadisa bawu, mpe yandi kuulaka bawu na bampasi ya bawu.’ (Nkunga 107:11-13) Kasi bazoba kangaka ntima mpe masembo vanda sala dyaka bawu ata kima: “Muntu yina ba me ngala mbala mingi kasi yandi ke na kumisaka kaka yintu ya yandi ngolo, yandi ke bukana na mbala mosi, mpe kivuvu ya kubeluka ke vanda ve.”—Bingana 29:1.
it-1-F 357 § 3
Kikata
Nzonzolo ya kingana. Mfumu ya mayela Salomoni zonzaka: “Muntu yina ke pesa mambu na maboko ya zoba, kele mutindu muntu yina ke kudizenga makulu mpe ke kudipesa mpasi.” Ya tsyeleka, muntu yina ke pesa mambu ya yandi na maboko ya zoba, ke kutana na mpasi. Yandi ke tala mutindu mambu ya yandi nyonso ke kwenda na maza.—Bin 26:6.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
it-2-F 1005
Kizoba
Muntu yina ke pesa mvutu na zoba na ‘kulandaka buzoba ya yandi’ to na kundimaka bamambu yina yandi ke na zonzaka, yandi mpe ke banda kukanisa mutindu yandi. Samu na kubwa ve na mutambu yina, kingana me pesa dilongi yayi: ‘Kupesa ve zoba mvutu na kulandaka buzoba ya yandi.’ Kasi, na kulandaka Bingana 26:4, 5 kana beto pesa yandi mvutu na ‘kulandaka buzoba ya yandi’ na kuyindulaka na mambu yina yandi me zonza mpe kulakisa yandi ti mutindu ya yandi ya kukanisa ke ve na nzila, ya ke vanda mambu mosi ya mbote.
18-24 AOÛT
BIMVWAMA YA BIBLIA BINGANA 27
Yinki bandiku ya tsyeleka lenda natina beto
w19.09-F 5 § 12
Bisadi ya kukuluka ke ntalu na meso ya Yehova
12 Muntu ya kukuluka ke sepelaka na kuzwa malongi. Beto baka mwa kifwani: Kanisa, nge ke na balukutakanu. Na manima ya kusolola na bampangi mingi ya kento na ya bakala, mosi na bawu me nata nge na lweka ya nkaka samu na kuzonza na nge na mansweki, ti nge ke na madya na kati-kati ya bameno. Ya tsyeleka ya ke sala nge mwa nsoni, kasi ya ke sala nge kilengi na yina mpangi me zonzila nge yawu na mbangu. Kaka mutindu mosi, kukuluka ya beto zola nata beto na kuvutula matondo na mpangi yina me kuzwa bukindi ya kupesa beto malongi yina beto vandaka na yawu nsatu. Beto me lunga kutala yandi mutindu ndiku kasi ve mutindu mbeni.—Tanga Bingana 27:5, 6; Gal. 4:16.
it-2-F 669 § 7
Ndiku
Bingana ke longaka beto na kuvanda ya kukwikama na ndiku ya beto mpe na kusosa ve yandi kaka na ntangu beto ke vandaka na nsatu ya kima. Ya ke zonzaka: ‘Kuyambula ve ndiku ya nge to ndiku ya tata ya nge, mpe kukota ve na yinzo ya mpangi ya nge na kilumbu yina nge kele na mpasi; muntu yina kele pene-pene kele mbote kuluta mpangi yina kele ntama.’ (Bin 27:10) Muntu yina sonikaka kingana yayi ke na sosaka kuzonza ti beto me lunga kutula ntima na ndiku yina dikanda ya beto me zaba mbote-mbote mpe kusosa lubakusu ya yandi na kisika ya kusosa kaka lubakusu ya mpangi ya dikanda ya beto, samu ti ntangu ya nkaka mpangi yayi lenda vanda ntama mpe ke ve na ntangu samu na kusadisa beto. Kasi, ndiku ya dikanda ya beto lenda vanda na makoki ya kusadisa beto.
Bantwenya, wa’ faso luzingu ya beno ke vanda?
7 Mukanu ya yimbi yina Yehoashi baká ke na longá beto kileso mosi ya mfunu. Beto me lunga kusala kindiku na bantu yina ke nata beto na kusala bamambu ya mbote, yina ke zolá Yehova mpe yina ke zolá kaka kusepelisa ntima ya yandi. Beto me lunga ve kusala kaka kindiku na bantu yina ke na bamvula mosi na beto. Kuzimbana ve ti Yehoashi vandá ntete ntwenya ntangu yandi vandá ndiku ya Yehoyada yina vandá kuluntu ya yandi ya bamvula mingi. Na yina me tadila bandiku ya nge, nge lenda yufula: ‘Bandiku ya munu ke sadisá kwandi munu na kuvanda na kiminu ya ngolo na Yehova? Ba ke salá kwandi nyonso samu na kutumama na Yehova mpe ba ke kindisá kwandi munu na kutumama na Yehova mutindu bawu? Ba ke sololá kwandi na bamambu yina me tadila Yehova mpe yina ba ke longoká na Biblia? Ba ke pesá kwandi munu malongi ntangu mu ke vandá na nsatu ya yawu?’ (Bin. 27:5, 6, 17) Ya ke na talaná pwelele ti kana bandiku ya nge ke zolá ve Yehova, nge ke ve na nsatu ya bawu. Kasi, kana nge ke na bandiku yina ke zolá Yehova, kangama na bawu mpe ya ke vanda mbote samu na nge.—Bin. 13:20.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w06-F 15/9 19 § 12
Bamambu ya mfunu ya buku ya Bingana
27:21. Masiika ke lakisaka pwelele nani beto kele. Beto ke lakisaka ti beto ke ya kukuluka ntangu beto ke bikaka ti masiika yina bantu ke pesaka beto nata beto na kundima ti nyonso yina ke na beto me katuka na Yehova mpe nata beto na kusadila yandi. Kasi, kana masiika yina beto ke na zwaka ke na nataka beto na kutala ti beto me lutila bampangi, ya lenda lakisa ti beto ke ve ya kukuluka.
25-31 AOÛT
BIMVWAMA YA BIBLIA BINGANA 28
Luswaswanu na muntu ya yimbi na muntu ya lunungu
w93-F 15/5 26 § 2
Beto ke landaka kwandi Yehova na ntima nyonso?
Bingana 28:1 ke zonzaka: “Bantu ya lunungu kele mutindu nkosi yina kele ve na kimaka ata kima.” Ba ke na kiminu, ke tulaka ntima na mambu ya Nzambi mpe ke kwendaka na mantwala na kisalu ya Nzambi ata na mantwala ya bampasi.
it-1-F 1197 § 6
Mayela
Ba yina ke sosaka yawu kisika ya nkaka. Ba yina ke tulaka ntima na mambu ya yimbi ke tadilaka dyaka ve luzolo ya Nzambi na mikanu yina ba ke bakaka to na bamambu yina ba ke salaka. (Yobi 34:27) Ba ke bikaka ti ntima ya bawu kanga bawu meso mpe ke talaka dyaka ve ti ba ke na salaka mambu ya yimbi mpe ke vandaka dyaka ve mayela. (Nk 36:1-4) Ata ti yandi lakisa na meso ya bantu ti yandi ke sadilaka Nzambi, yandi ke tulaka bansatu ya yandi mosi na mantwala mpe ke sepelaka na kulanda yawu. (Iza 29:13, 14) Yandi ke zonzaka ti yina yandi ke na salaka ke kaka “nsaka” (Bin 10:23) mpe ke kumaka zoba, kibulu mpe ke tadilaka dyaka ve bamambu na faso ya mbote mpe ke kanisaka ti Nzambi ke talaka ve mambu ya yimbi yina yandi ke salaka na kukanisaka ti makoki ya Nzambi ya kutala bamambu me zimbana. (Nk 94:4-10; Iza 29:15, 16; Yer 10:21) Na kutalaka ndyatulu ya yandi, ya ke mutindu yandi ke zonzaka, “Yehova kele ve” (Nk 14:1-3) mpe ti yandi ke na talaka ve. Samu ti ni mpeve ya Nzambi ve muntu ke twadisaka yandi, yandi lenda tadila ve bamambu na faso ya mbote, yandi lenda kanissa ve ti mambu ya yimbi lenda kumina yandi mpe lenda baka ve mikanu ya mbote.—Bin 28:5.
it-1-F 1995 § 4
Kukwikama
Ni makanisi ya muntu ve muntu ke salaka ti yandi bikana kaka ya kukwikama, kasi ni kiminu mpe kifu ya yandi ya kutula ntima na Yehova mpe na ngolo ya yandi ya kubumba, muntu ke sadisa yandi. (Nk 25:21) Nzambi me pesa nsilulu ti yandi ke vanda “kisengo” mpe “kisika ya ngolo,” samu na kubumba nzila ya bantu yina ke tambulaka na kukwikama nyonso. (Bin 2:6-8; 10:29; Nk 41:12) Nsatu ya bawu ya kuzwa lusakumunu ya Yehova ke bongisaka luzingu ya bawu, ni yina ke salaka ti mikanu ya bawu simba. (Nk 26:1-3; Bin 11:5; 28:18) Na yawu, mutindu Yobi zonzaka yawu na mwa maketi-keti, muntu ya kukwikama ke talaka mpasi mingi bantangu ya nkaka samu na lutumu ya Satana mpe ke kufwaka mutindu yandi, kasi Yehova me zonza ti yandi me zaba luzingu ya muntu ya kukwikama mpe yandi pesaka nsilulu ti muntu yina ke vanda kaka mpe luzingu ya yandi na mantwala ke vanda mbote mpe ke kuzwa bambote mingi. (Yobi 9:20-22; Nk 37:18, 19, 37; 84:11; Bin 28:10) Kaka mutindu ya salamaka samu na Yobi, ya ke ve ni bimvwama ya muntu ke salaka ti yandi vanda mfunu mpe muntu yina ba ke zitisaka, kasi ni kukwikama ya yandi. (Bin 19:1; 28:6) Bana yina ke na tata yina ke ya kukwikama lenda vanda na kilengi (Bin 20:7) samu ti ba ke kuzwa kimvwama mosi ya kitoko yina ke kifwani ya luzingu ya yandi, kilengi ya kunata nkumbu ya yandi mpe buzitu yina yandi me kuzwa.
Matadi ya ntalu ya kimpeve
w01-F 1/12 12 § 3
Nge lenda nunga mitambu na kimpeve
Kutula ntima na faso ya kulutila. Bantu mingi tekila ba sala crise cardiaque, kanisaka ti ba vandaka mbote. Mingi-mingi ba vanda tala ti kusosa kutala munganga vandaka ve mfunu samu na bawu. Mutindu mosi mpe ba yina ke bakristo kubanda ntama ke talaka ti ata kima mosi ve lenda kumina bawu. Na yawu ba ke sosaka ve kutala na wapi kisika kimpeve ya bawu kele mpe kutala bamambu yina ba lenda soba tii mambu ya yimbi ke kumina bawu. Beto me bonga kutula na makanisi ya beto mambu yina ntumwa Polo zonzaka na yina me tadila kifu ya kutula ntima na faso ya kulutila: “Muntu yina ke na kanisaka ti yandi ke ya kutelama ngolo, yandi fwana kusala keba samu yandi kubwa ve.” Beto me bonga kundima ti beto ke bantu ya masumu mpe kutadila kimpeve ya beto bilumbu nyonso.—1 Bakorinto 10:12; Bingana 28:14.