1-3. (a) Morwasinke Esitera ga karerere nowoma apa ga zire kwamugara gwendi? (b) Mapuro musinke kuhamena Esitera natu ka zogera?

ESITERA ta kambandara kulitura. Age kuna kuhedera meharango lyombara zaSusa. Azo kwa zi dikilire pepi nondundu zaZagarosi konontere domukuro gwaKoyasipesi. Azo nenene sili, pomakuma zago kwa faneka po nontwedu da kara nomavava novanyime novaponyi vana kwaterere yikutji. Nayinye eyi ya kara mombara kwa yi rugene yipo vantu va dimbururure unankondo womugara ogu nga litumbura mwene asi “hompa gomunene.” Age kwa kere hena mugara gwaEsitera.

² Hompa Serekesesi kapi ga waperere kukwara mukadona goMujuda gomulimburukwi.a Hompa ogo kapi ga honenene sihonena saAbirahamu, mugara ogu ga linunupikire kutambura epukururo eli ga mu pere Karunga lyokupurakena kwamukadendi, Sara. (Gen. 21:12) Serekesesi kapi ga divire kuhamena Jehova ndi Veta zendi. Age kwa divire tupu veta zoVaperesiya, kukwatera mo veta zesiliko. Veta musinke ozo? Azo kwa kere asi nkenye ogu a zi kosinyanga sahompa nye kapi ana mu zigida, yige kufa. Esitera kapi va mu zigidire, nye ga zire kwahompa. Apa ga hederere pepi neharango lyosinyanga, oku ngano hompa ga vhulire kumumona, Esitera ta lizuvhu asi ta ka fa.—Resa Esitera 4:11; 5:1.

³ Morwasinke Esitera ga tulilire eparu lyendi mosiponga? Yisinke natu lirongera ko kepuro lyomukadi ogu? Pomuhowo, tu tareni omu Esitera ga ya kere mumbanda ndi hompakadi goVaperesiya.

Ntundiliro zaEsitera

4. Wolye vakondi vaEsitera, ntani morwasinke ga ya tungilire naMoredekayi?

⁴ Esitera kwa kere nsigwe. Kapi twa diva yoyinzi kuhamena vakurona vendi ava va mu rukire asi Hadasa edina lyoSihebeli lyosimeno ndi lyombya. Apa va fire vakurona vendi, Moredekayi ta mu gusa a mu rere. Esitera kwa kere munwahekurwa Moredekayi. Age kwa rerere Esitera ngwendi munwendi gomukadi gokutunda morutu rwamwene.—Esit. 2:5-7, 15.

5, 6. (a) Ngapi omu Moredekayi ga rerere Esitera? (b) Ngapi lya kere eparu lyaEsitera naMoredekayi moSusa?

⁵ Moredekayi naEsitera kwa tungire moPeresiya ngoVajuda wononkwate, nampo awo ngava va tondorora morwa ukarelikarunga noVeta zawo ezi ngava hetekere kusikisa. Esitera ga here unene Moredekayi morwa nga mu rongo kuhamena Jehova, Karunga gonkenda ogu nga popere vantu vendi yikando yoyinzi. (Lev. 26:44, 45) Esitera naMoredekayi va kere nelikwatakano lyenene sili.

⁶ Moredekayi nga rugana mombara zaSusa, nage novakareli vamwe vahompa ngava hingire nkenye ezuva perungavero lyombara. (Esit. 2:19, 21; 3:3) Bibeli kapi za tu tantera kuhamena eparu lyaEsitera apa ga kulire, age nampo nga pakere mbili Moredekayi nembo lyawo, ntani awo kapi va kere nongawo. Esitera nampo nga zi komarandesero gomoSusa, oku ngava randesere yininke yongorodo nosisiliveli. Nye Esitera kapi ga yi divire asi komeho nga ya gwana yininke oyo.

“Mukadona gomuwa gosihanga sosiwa”

7. Morwasinke Vasiti va mu gusilire mo mouhompakadi, ntani yisinke ya kweme ko?

⁷ Ezuva limwe, hompa ta ruganene vantu navenye womoSusa sipito. Apo kwa kere po nondya novhinyu zonzi, makura hompa ta tumine va ka rete hompakadi, Vasiti, ogu nage ga ninkilire vakadi sipito monda zombara. Nye Vasiti ta nyoka kuza. Hompa kwa mu handukisire unene, ta pura vanandunge omu na futisa Vasiti. Yisinke ya horokere? Vasiti tava mu gusa mouhompakadi. Makura vakareli vahompa tava zi mosirongo va ka papare vakadona wovawa, makura hompa a ya horowore po hompakadi gomupe.—Esit. 1:1–2:4.

8. (a) Morwasinke nampo Moredekayi ga karerere nosinka pokumona Esitera kuna kukura? (b) Ngapi natu vhura kuruganesa mpango zoBibeli kombinga zewapo lyorutu? (Tara hena Yisewe 31:30.)

⁸ Moredekayi nampo ga lizuvhire mfumwa ntani ga kere nosinka pokumona Esitera kuna kukura ntani ana wapa. Bibeli kutanta asi: “Age kwa kere mukadona gomuwa gosihanga sosiwa.” (Esit. 2:7) Ntani Bibeli za tumbura asi muntu gomuwa ga hepa kulinunupika nokukara nonondunge. Nsene a dira yikara oyo, ta linenepeke nokukara noyikara yoyidona. (Resa Yisewe 11:22.) Yosili eyi yiyo ayi horoka nampili mosiruwo setu. Uwa waEsitera wa mu ninkisire a linenepeke ndi? Natu ka yi mona.

9. (a) Yisinke ya horokere apa vakareli vahompa va mwene Esitera, ntani morwasinke nage naMoredekayi ya va karerere udigu kuligaunuka? (b) Morwasinke Moredekayi ga pulisilire Esitera a kware muhapuli? (Tara hena kakende.)

⁹ Vakareli vahompa tava mono Esitera. Makura nage tava mu horowora kumwe novakadona vapeke, tava va twara kombara. (Esit. 2:8) Ayo ya kere udigu kwaMoredekayi naEsitera va ligaunuke, morwa va lihere ngwendi guhya namunwendi. Moredekayi kapi ga harere Esitera a kware muhapuli nampili a kare asi hompa, nye kwato eyi ga vhulire kurugana ko.b Komeho a ze, Esitera ga purakenene nawa komapukururo ga mu pere Moredekayi. Apa va mu twere koSusa, Esitera yinzi ga lipulire. Ngapi ngali ka kara eparu lyendi?

Age nga “tetura nkenye ogu nga mu mono”

10, 11. (a) Ngapi eparu lyaEsitera lya rundurukire? (b) Ngapi omu Moredekayi ga likidire sinka esi ga kere naso kwaEsitera?

¹⁰ Eparu lya Esitera tali runduruka. Age kwa kere mombunga ‘zovakadona wovanzi,’ ava va ka retere koure moPeresiya. Nompo nomaraka nononkareso dawo kwa lisigire. Awo kwa va tulire mombara va kare mosinka saHegayi, va hepere kuvarugana ewapeko lyokugusa mvhura zimwe, kwa kwaterere mo kuvagwaveka magadi gokulisiga-siga. (Esit. 2:8, 12) Eparu lyewa lyomombara nampo lya ninkisire vakadona vamwe va hokwe tupu kuliwapaika parutu nokukara nomarumbasano. Nye Esitera ngapi ga kere?

¹¹ Moredekayi kwa kere nonsika saEsitera. Nkenye ezuva age nga gendi ga za ga tengura komeho zorugumbo ronzugo zovakadi a tare omu Esitera ana karere. (Esit. 2:11) Moredekayi ga lizuvhire mfumwa apa vakareli ngava mu tantere omu ga karere Esitera. Morwasinke ga lizuvhilire mfumwa?

12, 13. (a) Ngapi Esitera va mu tere vantu? (b) Morwasinke ya hafesere Moredekayi pokudiva asi Esitera kapi ana lihorora asi Mujuda?

¹² Morwa yikara yoyiwa yaEsitera, Hegayi makura ta mu tekura nawa, ta mu horowere po vakadona vatano navavali womombara va mu zakure. Bibeli kutanta asi: “Esitera nga tetura nkenye ogu nga mu mono.” (Esit. 2:9, 15) Uwa waEsitera welike yiwo wa tetwire vantu ndi? Hawe, koyili hena ya va tetwire.

¹³ Bibeli kutanta asi: “Esitera kapi ga lihorwere asi age Mujuda, morwa Moredekayi kwa mu tanterere asi ga ha yi horora.” (Esit. 2:10) Moredekayi ga yi divire asi vamwe womombara zaPeresiya kapi va here Vajuda. Ano ya mu hafesere pokudiva asi nampili ngomu Esitera ga kere ure nendi age simpe ga kere nonondunge noulimburukwi.

14. Ngapi vadinkantu nava honena Esitera?

¹⁴ Naina vadinkantu kuvhura va hafese vakurona vawo ndi ava ava va rere. Nsene vana kara ure novakurona vawo, awo kuvhura va nyokere po nkenye mapukiso nokukwaterera koyininke youhunga eyi va diva. Ngwendi Esitera, nsene va yi rugana oyo, ngava hafesa Guhyetu gemeguru.—Resa Yisewe 27:11.

15, 16. (a) Yisinke ya ninkisire hompa a hare Esitera? (b) Morwa Esitera va mu tulire a kare mumbanda, ngapi ngano ya kundamene nkareso zendi?

¹⁵ Siruwo saEsitera sokuza kwahompa tasi siki, age ga kere nemanguruko lyokuhorowora mwene eyi na dwara. Nye age ta tambura epukururo lyaHegayi, ta dwara tupu eyi va mu pere. (Esit. 2:15) Ga yi divire asi ewapo lyorutu kapi nali ninkisa hompa a mu hare nye nkareso zelinunupiko kwa kere nomulyo unene. Mouhunga ga kere ndi?

¹⁶ Bibeli kutanta asi: “Hompa kwa mu here unene, kupitakana vakadona navenye. Age kwa mu zire unene-nene komutjima kupitakana vakadona navenye, makura ta mu dwareke nkata zosiuhompa komutwe gwendi, ta mu ninki a kare mumbanda mevega lyaVasiti.” (Esit. 2:17) Ayo kwa kere udigu kwaEsitera mukadona goMujuda gokulinunupika a kare mumbanda gwahompa ogu nga pangere uzuni posiruwo sina. Ayo ya ninkisire Esitera a linenepeke ndi?

17. (a) Monkedi musinke Esitera ga limburukwire Moredekayi? (b) Morwasinke yina karere nomulyo naina tu honene Esitera?

¹⁷ Esitera ta kara ngorooro mulinunupiki. Age ta kara noulimburukwi kwaMoredekayi. Age kapi ga lihorwere asi age Mujuda ga kere. Sikando simwe apa Moredekayi ga zuvhire asi vamwe vana hara kudipaga Serekesesi, ta yi tantere Esitera ano nage ta ka yi tantera hompa makura vagara owo tava va dipaga. (Esit. 2:20-23) Esitera ga likidire hena epuro mwaKarunga pokulinunupika nokukara noulimburukwi. Mulyo unene tu honene Esitera morwa naina vantu kuna kara nonkareso zourwanesi. Ngwendi Esitera, vantu va kara nepuro lyosili, kulimburukwa.

Epuro lyaEsitera tava li heteke

18. (a) Morwasinke Moredekayi ga nyokerere kutwira nongoro Hamani? (Tara nonkango dokonhi.) (b) Ngapi omu vagara novakadi va kara nepuro ava honene Moredekayi?

¹⁸ Mugara gedina Hamani tava mu tumbu a kare minisiteli gomukurona mombara zaSerekesesi. Age kwa mu tulire a kare mugavindunge gwahompa. Hompa kwa geve mpangera asi navenye va twire nongoro Hamani. (Esit. 3:1-4) Nye kwa kere udigu kwaMoredekayi kuyirugana oyo. Ga yi divire asi ga hepa kulimburukwa hompa Serekesesi nye kapi ta teza po veta zaKarunga. Hamani kwa kere Muagage. Eyi kutanta asi age kwa kere gomoruvharo rwaAgaga, hompa goVaamereki, ogu Samwere ga dipagere. (1 Sam. 15:33) Vaamereki kwa kere vantu wovadona makura tava kara nonkore daJehova noVaisraeli. Karunga kwa geve mpangera zokudipaga po Vaamereki.c (Deut. 25:19) Yipo nye, Moredekayi kapi ga vhulire kutwira nongoro Hamani. Nanaina, vagara novakadi va kara nepuro awo kukwama mpangera ezi asi: “Ose twa hepa po kulimburukwa unene Karunga, kupitakana vantu.”—Yirug. 5:29.

19. Yisinke ga here kurugana Hamani, ntani yisinke ga tanterere hompa?

¹⁹ Hamani kwa handukire, makura ta hara kudipaga Moredekayi. Age hena kwa here kudipaga Vajuda navenye. Makura ta papara nkedi ezi nazi ninkisa hompa a mone Vajuda asi vantu wovadona. Hamani ta tantere hompa asi pana kara “muhoko gongandi ogu guna lihanene sirongo soge nasinye.” Ta tanta hena asi vantu owo kapi ava sikisa mo noveta dosirongo ntani awo varwanesi. Ntani Hamani ta tumbwidire hompa asi age ta tura mosikesa sombara yimaliwa yoyinzi nsene va dipaga Vajuda navenye.d Makura hompa Serekesesi ta pe Hamani kalinga kendi a ruganese ko mokukoreka madiviso paveta.—Esit. 3:5-10.

20, 21. (a) Ngapi mbudi zaHamani za kundamene Vajuda, kukwatera mo Moredekayi? (b) Mbudi musinke Moredekayi ga tuminine Esitera?

²⁰ Makura vaduki tava twara mbudi mosirongo nasinye, mokudivisa edipago lyoVajuda. Apa mbudi za sikire koJerusarema za tukukisire Vajuda ava va ka tundire mounkwate womoBabironi, morwa simpe kapi va tungwilire makuma gokupopera sitata. Moredekayi nampo ga gazarere Vajuda vakwawo ava va kere moJerusarema nomoSusa. Makura ta taura yikoverero yendi morwa eguwo, ta dwara nonsako ta gwaveke mutwe gwendi enoto, makura ta zi a gende mositata age kuna kulira unene-nene. Nye Hamani kwa hingilire oku ta nu nahompa, kapi ga kere nosinka soudigu ou ga reterere Vajuda wovanzi novakaume vawo moSusa.—Resa Esitera 3:12–4:1.

²¹ Moredekayi ga yi divire asi ga hepa kurugana ko yuma. Nye yisinke na rugana ko? Esitera ta zuvhu asi Moredekayi ana guwu, ta mu tumine yikoverero, nye age kapi ga yi tambwire. Nampo Moredekayi kwa gazadarere ko unene kweyi Karunga, Jehova, ga pulisilire Esitera va mu ture a kare mumbanda gwahompa govanayirongo. Makura ta tameke kuyikwata egano, ta tumine mbudi kwaEsitera a ka uyungise hompa yipo a popere, Vajuda “mbunga zovantu vendi.”—Esit. 4:4-8.

22. Morwasinke Esitera ga karerere nowoma wokuza kwahompa? (Tara hena nonkango dokonhi.)

²² Esitera ta kara nosinka sosinene apa ga zuvhire mbudi ozo. Epuro lyendi tava li heteke. Age ta kara nowoma. Esitera ta diworokesa Moredekayi mpangera zahompa. Azo kwa kere asi nkenye ogu azi kwahompa ga hana kumuzigida, yige kufa. Ntudi hompa ta mu zerwire mburo zendi zongorodo. Esitera ga yi divire asi nsene a za va hana kumuzigida ta ka fa, morwa Vasiti va mu futisire apa ga nyokere kuza kwahompa ogu ga mu zigidire. Makura Esitera ta tantere Moredekayi asi pana piti kwedi ano hompa kapi ana mu zigida. Ayo ya mu ninkisire a gazare asi hompa nampo kapi ana mu hara hena.e—Esit. 4:9-11.

23. (a) Yisinke Moredekayi ga tanterere Esitera mokunkondopeka epuro lyendi? (b) Morwasinke natu honenena Moredekayi?

²³ Moredekayi ta limburura monkedi zokunkondopeka epuro lyaEsitera. Age kwa tanterere Esitera asi nsene a dira kurugana ko yuma, ekwafo lyoVajuda ngali tunda kwapeke. Esitera ngano nage tava mu dipaga. Moredekayi kwa kere nepuro lyokupama mwaJehova, ogu a sikisa mo matumbwidiro gendi. (Jos. 23:14) Makura Moredekayi ta pura Esitera asi: “Yilye ogu ana yi diva eyi – mpamwe ove kwa ku tulira mumbanda, morwa siruwo sokufana ngesi?” (Esit. 4:12-14) Twa hepa kuhonena Moredekayi. Age kwa kere nehuguvaro lyenene mwaJehova Karunga. Ose ngapi?—Yis. 3:5, 6.

Esitera kapi ga tjilire nomfa

24. Ngapi Esitera ga likidire epuro nouradi?

²⁴ Makura Esitera ta rugana ko yuma. Ta tantere Moredekayi a pongaike Vajuda navenye va dilire kumwe nendi mazuva gatatu. Age kwa likidire epuro nouradi pokutanta asi: ‘Nsene ame tani ka fa, ni ka fe tupu.’ (Esit. 4:15-17) Esitera ta kanderere unene mazuva gatatu ogo kupita pwanare. Mezuva lyautatu, ta dwara mudwaro gwendi gosiuhompa, makura ta zi kwahompa.

25. Yisinke ya horokere apa Esitera ga zire kwahompa?

²⁵ Ngamoomu tuna yi tumbura moparagarafu zokuhova, Esitera ta zi keharango lyahompa. Age kwa kere nowoma ntani ta kanderere unene. Ta zi ta ka sikama monda zeharango lyombara, yipo a mone nawa hompa. Ta hetekere ko kutara omu sina fana sipara sahompa. Ta ndindire ngwendi siruwo sosire. Hompa ta mu mono. Age ta tetuka, nye kapi ga handukire. Makura ta zerwire Esitera mburo zendi zongorodo.—Esit. 5:1, 2.

26. Morwasinke Vakriste va hepera kukara nouradi ngwendi waEsitera, ntani mapuro musinke natu ka konakona?

²⁶ Makura hompa ta purakene kwaEsitera. Esitera kwa kere nepuro mwaKarunga, nokutura eparu lyendi mosiponga a popere vantu vendi. Aso kuna kara sihonena sosiwa koVakriste naina. Jesus kwa uyungire asi vasikuli vendi wousili ngava va dimbwilira keharo. (Resa Johanesa 13:34, 35.) Mokulikida eharo olyo, wa hepa kukara nouradi ngwendi Esitera. Nye Esitera simpe yinzi ga hepere kurugana. Ngapi Esitera ga vhulire kutantera hompa asi mugavindunge gwendi Hamani kwa kere muntu gomudona? Ngapi ga vhulire kupopera vantu vendi? Natu ka konakona mapuro ogo megaununo lyokukwama ko.

1-3. (a) Ngapi ga lizuvhire Esitera apa ga hederere kosipundi souhompa? (b) Yisinke ga rugene hompa apa ga mwene Esitera?

ESITERA ta gendi a hedere sipundi souhompa, ano mutjima ngwendi kuna kutukauka. Vantu womombara navenye teete zawo, kuna kuzuvha tupu muhagaro omu ana kugenda Esitera. Age kapi ana kuvema-vema a tare eyi yina kara mombara, nye kuna kugenda tupu kuvyukilira a tare ogu ana hingire posipundi souhompa, ogu ga kere nononkondo dokumudipaga.

² Hompa ta tara Esitera omu ana kumuhedera, makura ta mu zerwire mburo zendi zongorodo. Ayo kwa likidire asi ana mu hafere kapi ta mu dipaga nampili ngomu ana wiza ga hana kumuzigida. Makura Esitera ta gumu mburo kondungu zazo.—Esit. 5:1, 2.

³ Yikoverero eyi ngava va dwara vahompa woVaperesiya posiruwo sina kwa kere yondiro mukoso gwayo kuvhura kusika komamiliyona gonoranda. Nampili ngomu Serekesesi ga kere hompa ntani kwa dwere yondiro, Esitera ga yi dimbwilire asi mugara gwendi ga mu hara. Hompa ta pura Esitera asi: “Mumbanda, yinke eyi? Tantera nge eyi ono hara ni yi ku pe – nampili harufa zosirongo sange.”—Esit. 5:3.

4. Yisinke Esitera ga hepere kutantera hompa?

⁴ Esitera kwa likidire epuro nouradi pokuza kwahompa a ka mu hundire a popere vantu vaKarunga. Hompa ga mu tambwire, nye Esitera simpe ga hepere kutantera hompa asi mugavindunge gwendi ogu ga huguvara, age muntu gomudona ana hara kudipaga vantu vaEsitera. Ngapi omu Esitera ga vhulire kuuyunga yipo hompa a yi pure? Yisinke natu lirongera ko kepuro lyendi?

Ga horowere siruwo sosiwa “sokuuyunga”

5, 6. (a) Ngapi Esitera ga tulire pasirugana mpango zomwaMuudisi 3:1, 7? (b) Monkedi musinke Esitera ga fumadekere mugara gwendi?

⁵ Esitera ga tanterere poopo hompa udigu komeho zovantu navenye ndi? Ngano ga yi rugene, ngano ya swaukisire hompa nokupa mpito Hamani a patanese Esitera. Yisinke ga rugene Esitera? Hompa Saromo gonondunge kwa tjenge asi: ‘Nayinye eyi ayi horoka mouzuni ou, kuhoroka posiruwo, pwa kara siruwo sokumwena nosiruwo sokuuyunga.’ (Muud. 3:1, 7) Moredekayi nampo ga rongere Esitera nompango odo apa ga kere mudinkantu. Esitera ga mwene mulyo gokuhorowora siruwo sosiwa ‘kuuyunga.’

⁶ Esitera ta tanta asi: “Nsene nayi mu wapera hompa, ame kuna hara hompa naHamani mu ya kare vagenda vange ngurova posipito esi nina wapaike.” (Esit. 5:4) Hompa ta yi tambura makura ta tumine va ka zigide Hamani. Esitera ga uyungire nonondunge. Age kwa fumadekere mugara gwendi pokupapara mpito zongwa a mu tantere udigu.—Resa Yisewe 10:19.

7, 8. Ngapi sa kere sipito sokuhova saEsitera, nye morwasinke ga dilire kutantera poopo hompa udigu wendi?

⁷ Esitera makura ta wapaike nawa sipito oso yipo a ya si hafere mugara gwendi. Apo pwa kere po vhinyu zokuhafesa mutjima gomuntu. (Epis. 104:15) Hompa Serekesesi kwa hefe, makura ta pura hena Esitera eyi ana hara. Aso sa kere siruwo sosiwa a tante udigu wendi ndi?

⁸ Esitera kapi ga tente poopo udigu wendi. Nye ta zigida hena hompa naHamani kosipito sauvali ezuva lyokukwama ko. (Esit. 5:7, 8) Morwasinke ga dilire kutanta udigu wendi poopo? Diworokeni asi, Hamani ga gwene epulisiro kwahompa a tjange mpangera zokudipaga Vajuda navenye. Yipo nye, Esitera ga hepere kupapara siruwo sosiwa sokuuyunga. Age ga hepere kundindira a gwane mpito zongwa zokulikida efumadeko kwamugara gwendi.

9. Morwasinke ya karera mulyo kulididimikira, ntani ngapi natu honena Esitera kombinga zoyo?

⁹ Muntu udigu kulididimikira nye ya kara nomulyo. Nampili ngomu ga kere nosinka, Esitera ga lididimikilire a gwane siruwo sokuwapera kuuyunga. Nose tatu lirongere ko yoyinzi, morwa natuvenye poyiruwo yimwe kumona maudigu aga va hepa kukohonona po. Nsene tuna hara muntu a pure eyi tuna kuuyunga, twa hepa kuhonena Esitera nokulididimika. Yisewe 25:15 kutanta asi: “Elididimiko, kufundisa ko hompa, ano eraka lyombili tali tezagura po yisupa.” Ngwendi Esitera, nsene tu lididimikira tu ndindire siruwo sokuwapera kuuyunga, muntu ngatu tu purakena nampili a kare asi age kuturwanesa. Jehova Karunga ga tungikire Esitera morwa ga lididimikilire nokukara nonondunge ndi?

Elididimikiro kureta yitundwamo yoyiwa

10, 11. Ngapi ga lizuvhire Hamani apa ga tundire posipito, nye yisinke ya mu handukisire ntani yisinke ga mu tanterere mukadendi novakwawo?

¹⁰ Elididimikiro lyaEsitera kwa retere yitundwamo yoyiwa. Hamani ta tundu posipito “mompepo zongwa nehafo” morwa ga gazarere asi hompa naEsitera kwa mu hara kupitakana navenye. Hamani ta pwaga merungavero lyombara ta mono Moredekayi, Mujuda ogu ga nyokere kumutwira nongoro. Ngwendi moomu katu yi zogerere megaununo lya ka pita, Moredekayi kwa yi ruganene oyo morwa ezwi lyendi lyomomutjima ntani nelikwatakano lyendi naJehova, nye kapisi morwa kapi ga fumadekere Hamani. Nye Hamani “tayi mu handukisa unene.”—Esit. 5:9.

¹¹ Makura Hamani ta ka tantera mukadendi novakwawo asi Moredekayi ana nyoka kumutwira nongoro. Awo tava mu tantera asi a dike sitji soure wonometa 22 makura a ka hundire hompa a mu pe Moredekayi a mu zenzereke ko. Hamani kwa pandere unene egano olyo makura ta tantere vantu va dike sitji oso.—Esit. 5:12-14.

12. Morwasinke hompa ga ninkilire va rete buke zoHistoli zosirongo, ntani yisinke ya kere mo?

¹² Bibeli kutanta asi: “Masiku googo hompa kapi ga ponyokere nampili nakauke.” Makura ta ninki va ka rete buke zoHistoli zosirongo va ya mu resere mo. Mobuke ozo kwa kere mo hena sihorokwa apa vantu va here kudipaga hompa Serekesesi. Hompa ta diworoka asi vantu owo va va kwete nokuvadipaga. Makura ta pura eyi va futire Moredekayi ogu ga poperere hompa. Awo tava mu tantere asi kwato eyi va mu futa.—Resa Esitera 6:1-3.

13, 14. (a) Ngapi omu Hamani ya mu yipilire yininke? (b) Yisinke ga mu tanterere mukadendi novakwawo?

¹³ Makura hompa ta pura nsene pweli ogu na vhura kuza a ka fute Moredekayi. Siruwo sooso, Hamani ta hwilire morugumbo rombara, a ya pure hompa va dipage Moredekayi. Nye komeho Hamani a pure hompa, makura hompa ta mu pura eyi na rugana mugara ogu ana hara kufumadeka unene. Hamani ta gazara asi nampo hompa yige ana hara kufumadeka. Makura Hamani ta pe hompa magano aga asi: Mugara ogo mu dwareka yikoverero yosiuhompa, makura zigida gumwe povamakuto woge wovanene a ya mu pitisire age kuna mu rondeke ponkambe zoge oku ta divisa yipo navenye va yi zuvhe. Gazareni tupu omu Hamani ga lizuvhire apa hompa ga mu tantere asi Moredekayi yige ana hara kufumadeka. Yilye ga tumine hompa a divise efumano lyaMoredekayi? Hamani!—Esit. 6:4-10.

¹⁴ Hamani ta rugana nomusininiko eyi va mu pangerere makura ta ka genderera kuza kembo nerengwe. Makura mukadendi novakwawo tava mu tantere asi morwa ana fumadeke Moredekayi moyitarameho kapi ngava vhura kumufunda.—Esit. 6:12, 13.

15. (a) Morwa Esitera ga lididimikilire, yitundwamo musinke yoyiwa ya kere? (b) Morwasinke ya karera nomulyo asi tu kare nonkareso ‘zokundindira’?

¹⁵ Morwa Esitera ga lididimikilire nokundindira, ayo ya pere mpito Hamani a liswawisise mwene. Jehova Karunga nampo yige ga ninkisire hompa a dire kuponyoka. (Yis. 21:1) Nonkango daKarunga kutukorangeda asi tu kare nonkareso ‘zokundindira.’ (Resa Mika 7:7.) Nsene tu huguvara nokundindira mwaKarunga, age nga kohonona po maudigu getu monkedi zongwa kupitakana omu nkare tu yi rugane nyamwetu.

Esitera ta uyunga nouradi

16, 17. (a) Siruwoke sa sikire mo ‘siruwo’ saEsitera sokuuyunga? (b) Ngapi Esitera ga lisigire naVasiti?

¹⁶ Esitera ga hepere kutantera hompa udigu wendi posipito sauvali. Ngapi ga vhulire kuyirugana? Hompa mwene ta pura hena Esitera eyi ga here. (Esit. 7:2) Makura ‘siruwo’ saEsitera sokuuyunga ta si siki mo.

¹⁷ Esitera nampo ga kanderere kwaKarunga komeho a tantere hompa asi: “Nsene yi ku wapera ove hompa o tambure ehundiro lyelinunupiko, eharo lyange lyeli asi ngano ni kare nomwenyo, novantu vange ngano va kare nomwenyo.” (Esit. 7:3) Age ga fumadekere hompa asi yige na tura po etokoro. Esitera ga lisigire naVasiti ogu ga swawisire hompa mowina. (Esit. 1:10-12) Ntani hena Esitera kapi ga rwanesere hompa pokuhuguvara mwaHamani. Nye age ta likwambere kwahompa a popere mwenyo gwendi.

18. Ngapi omu Esitera ga tanterere hompa udigu?

¹⁸ Makura hompa ta tetuka. Ta pura Esitera asi: Yilye ana hara kurugana hompakadi udona wangoso? Esitera ta limburura asi: “Vantu vange nanyaamwange kwa tu randesa po, ngava tu dipage. Ano ngano si kwa tu randesa po tu kare tupu vapika, ame ngano kapi ono zuvhu nge ndi asi ni ku zogerere ngano morwayo. Nye ose popepi tuna kerere nokutuhanagura po nuunu!” (Esit. 7:4) Konekeni asi, Esitera ga tumbwire udigu wendi, nye ga uyungire hena asi ngano kwa va randesere koupika ngano kapi ana uyunga. Ga hepere kutanta kuhamena edipago lyoVajuda, morwa ngano Esitera ga mwenene ngano ya reterere hompa udigu.

19. Yisinke natu lirongera ko kwaEsitera kuhamena kuuyunga nawa?

¹⁹ Sihonena saEsitera kuturonga yoyinzi kuhamena kudiva kuuyunga nawa. Nsene tuna hara kutantera muntu a kohonone po udigu wongandi, twa hepa kulididimikira nokuuyunga nefumadeko nokutanta usili.—Yis. 16:21, 23.

20, 21. (a) Ngapi omu Esitera ga horwere udona waHamani, ntani ngapi ga lizuvhire hompa? (b) Yisinke ga rugene ko Hamani apa va horwere udona wendi?

²⁰ Makura hompa ta pura asi: “Ogu ana kulipepekera kurugana ngoso yilye? Oku ana kara mwene ogo muntu kupi?” Esitera ta like Hamani nokulimburura asi: “Munkore gwetu nomuheti gwetu mugara ogu gomudona ngesi, yige Hamani.” Yisinke ga rugene ko Hamani? Woma tau mu kwata. Hompa ta handuka unene morwa mugavindunge ngwendi ogu ga huguvarere ga mu ninkisire a gave mpangera zokudipaga po vantu vamukadendi. Makura hompa ta katuka a tunde monzugo a ze moyikunino yombara a ka lipurakene ko.—Esit. 7:5-7.

²¹ Hamani ta likwambere konompadi daEsitera. Apa ga ka tengwire hompa monzugo ta mono Hamani kuna kulikwambera posipundi saEsitera, makura ta rundire Hamani asi nkare a kwatere kononkondo Esitera. Hamani tava mu tokwere konomfa, makura tava mu kudumike komutwe va ka mu tware. Gumwe gerenga lyahompa ta tantere hompa asi Hamani kwa dika sitji esi ngano a zenzerekesere ko Moredekayi. Hompa ta panga asi Hamani va ka mu zenzereke ko mwene.—Esit. 7:8-10.

22. Yisinke sina tu rongo sihonena saEsitera kuhamena kukara nehuguvaro nepuro?

²² Mouzuni ou woudona, udigu kovantu va tu ruganene youhunga. Nove wa yi mona ndi? Esitera ga twikilire kukara nehuguvaro nepuro. Apa sa sikire mo siruwo, age ga uyungire nouradi yininke youhunga ntani ga huguvarere mwaJehova a kohonone po udigu. Nose tu rugane yokulifana. Jehova kapi ga runduruka. Age simpe nga kwata vantu wovadona, ngwendi moomu ga yi rugene kwaHamani.—Resa Episarome 7:11-16.

Esitera ga likidire eharo kwaJehova novantu vendi

23. (a) Ngapi hompa ga futire Moredekayi naEsitera? (b) Ngapi omu uporofete waJakopo kuhamena Benyameni wa ya sikilire mo? (Tara kakende “Esikiliromo lyouporofete.”)

²³ Konyima hompa ta ya diva asi Moredekayi naEsitera kwa litundakanene. Makura hompa ta tura Moredakayi a kare minisiteli. Ano embo lyaHamani nomaungawo gendi nagenye hompa ta yi gava kwaEsitera, ano Esitera ta yi pe Moredekayi a yi pakere sinka.—Esit. 8:1, 2.

24, 25. (a) Esitera kapi ga kere hena nosinka apa udona waHamani va u horwere ndi? (b) Ngapi hena Esitera ga tulire eparu lyendi mosiponga?

²⁴ Esitera naMoredekayi kapi va kere hena nosinka morwa va va poperere ndi? Hawe. Mbilive ezi ga tjenge Hamani zokudipaga Vajuda navenye kwa zi twere koyirongo yoyinzi. Hamani kwa ninkire fungu-fungu ndi Pulimu, rupe roumpure, mokutokora ezuva lyokuhanagura po Vajuda. (Esit. 9:24-26) Mazuva ogo ure ga kere nye kwa genderere unene. Yisinke ga vhulire kurugana ko Esitera?

²⁵ Esitera ga tulire hena eparu lyendi mosiponga, ta zi hena kwahompa ga hana kumuzigida. Ta lili oku ta likwambere hompa a hagekese po udona ou ga retesere po Hamani. Nye kuliza nonoveta doVaperesiya mpangera ezi nga gava hompa kapi ngava zi rundurura. (Ndan. 6:12, 15) Makura hompa ta tantere Esitera naMoredekayi va tjange mbilive zapeke, zokupa Vajuda epulisiro va ligamene vene. Makura mbilive tava zi tumu. Varondi wononkambe tava twara nombilive koVajuda navenye. Vajuda kwa hefe mokuzuvha mbudi zongwa zomombilive. (Esit. 8:3-16) Tava liwapaikire mokurwa, morwa va gwene epulisiro lyokuligamena vene. Jehova “gonombunga dovakwayita” ga poperere vantu vendi ndi?—1 Sam. 17:45.

26, 27. (a) Monkedi musinke Jehova ga pere vantu vendi efundo lyenene? (b) Uporofete musinke wa sikire mo apa va dipagere vana vaHamani?

²⁶ Ezuva lyokuvadipaga tali siki mo, nye vantu vaKarunga va liwapaikilire. Ano marenga gomanzi goVaperesiya kwa vaterere Vajuda apa va zuvhire asi Mujuda Moredekayi yige ana kara minisiteli gomupe. Jehova ga pere vantu vendi efundo lyenene. Age ga divisire asi nonkore dawo nadinye va di dipage po, yipo di dire kuvakoresa hena.a—Esit. 9:1-6.

²⁷ Eparu lyaMoredekayi lya kere mosiponga morwa vana vaHamani murongo simpe vazuni va kere. Makura nawo tava va dipaga. (Esit. 9:7-10) Uporofete woBibeli tau siki mo, morwa Karunga ga pumbire asi Vaamareki ngava va komba po nuunu, morwa awo kwa kere nonkore dovantu vendi. (Deut. 25:17-19) Vana vaHamani nampo yiwo va kere wokuhulilira kudipaga momuhoko ogo.

28, 29. (a) Morwasinke sa karere sitambo saJehova asi Esitera novantu vendi va rwe yita? (b) Morwasinke sihonena saEsitera sina karere nomulyo kwetu?

²⁸ Aso kwa kere situmbukira soudigu kwaEsitera mokugendesa nayinye eyi ya horokere ngwendi yita ntani nedipago. Nye aso kwa kere sitambo saJehova asi vantu vendi va va popere va dire kuvazonagura po, morwa momuhoko gwaIsraeli yimo ga ya tundire Mesiyasa getumbwidiro, ogu nga retera mauwa vantu navenye. (Gen. 22:18) Naina, vakareli vaKarunga kuhafa pokudiva asi apa Jesus, Mesiyasa, ga wizire kwa silikire vasikuli vendi va dire kulihameka moyita.—Mat. 26:52.

²⁹ Vakriste kurwa yita yopampepo, morwa Satana kuna hara kuzonagwisa po epuro lyetu mwaJehova Karunga. (Resa 2 Vakolinte 10:3, 4.) Yipo nye, sihonena saEsitera kuna kara nomulyo kwetu! Ngwendi Esitera, tu likideni epuro pokuuyunga nawa nokukara nonondunge nouradi nelididimikiro neharo, yipo tu popere vantu vaKarunga.