Azombwe, Kodi Munaza Mupanga N’ni va Moywinyu?

1. Kodi Yehoasi, Uziya na Yosiya kagumanile na mavuto oyi avi?

KODI munavwe avi munga-eliwe kala mwene wa athu a Mulungu mungali mwana kapena mwa-anakwakwani-e chaka 20. Kodi muna-indi-ede avi chito udindwinyu? Baibulo linofotokoza vya azombwe angasene anayo kakalile mamwene a Yuda. Mwaisazo Yehoasi akalile mwene angan’na chaka 7 doka, Uziya angan’na chaka 16 koma teto Yosiya angan’na chaka 8. Vyevi mwina vyali vyorucha. Ngakale vyali eno, Yehova na athu amo-iwa koowakami-a ira kawande limbana na mavuto koma teto kapangenga vyapama.

2. Chifukwa n’ni ninafuneela funjeda visazo vya Yehoasi, Uziya na Yosiya?

² Pivyoona ira iyo kanili mamwene komave ninokoza funjeda vyongo vyofuneya vinjinji wa athu araru anala. Aliwa koosakula vyongo mwazelu koma vathawi imo-iwa koolakwi-a vyongo. Visazo viwa vinonikami-a ona funeya wosakula pama afwi-u, kalave oviyevi-a koma teto pitiliza roromela Yehova.

MUSAKULENGA AFWINYU MWAZELU

3. Kodi Yehoyada amukami-ile avi Mwene Yehoasi ira asakule vyongo mwazelu?

³ Mumusazi-edenga Yehoasi unoyo asakulile vyongo mwazelu. Angali mwana, Mwene Yehoasi oosakula vyongo mwazelu. Liye kaan’na babae moi oo-arela malangizo a Ndimuwa wa Asembe Yehoyada unoyo ali ororomeleya. Ndimuwa wa asembeyo oomulangiza Yehoasi ngati mwanae. Volandela isazo ya Yehoyada, Yehoasi oosakula ira atumikelenga Yehova koma teto kami-a athu amo-iwa ira kamutumikelenga. Yehoasi oopanga vyoi kachisi wa Yehova asakaediwe. — 2 Lim. 24:1, 2, 4, 13, 14.

4. Kodi ninapindula avi naomeliwangana malamulo a Yehova koma teto a-arela? (Miyambo 2:1, 10-12)

⁴ Ngati munafunji-iwa ira mumuomeliwengana Yehova koma teto arela makundwae vamoywinyu, iziwani ira munanava-iwa mphaso yavadela. (Welengani Miyambo 2:1, 10-12.) Makolo kanokoza afunji-a a-imiwa mundila dinjinji. Kaganizelani mwemo ababae a murongola m’mo-iwa zina lae Katya kamukami-edeleathu ira asakulenga vyongo mwazelu. Dambo lililetene ababayayo kamuveleelanga usukulu, kookambirana nae lemba la dambo. Liye aongile ira, “vyevi vyoondikami-a ira ndipangenga vyofwanelela ndagumana na mavuto.” Koma bwanji akala makundo a m’Baibulo anayo makolwinyu kanauwandelaniathu kanaoneya ngati kanouphelani ufulu? Chin’ni inaukami-eni ira muvwelenga malangizwiwa? Murongola m’mo-iwa zina lae Anastasia unoumbuwela ira makolwae koomufotokozela chifukwa iwa kagarati-ile malamulo amo-iwene. Liye eere, “vyevi vyoondikami-a ona ira aliwa koondikoondi-a panga vyongo vimo-i vofuna nditeteza o-okala vofuna ndipanikiza.”

5. Kodi vyoira vinyu vinakuza avi makolwinyu koma teto Yehova? (Miyambo 22:6; 23:15, 24, 25)

⁵ Makolwinyu kanoza kasangalale akala muna-arelenga malangizo a m’Malemba anayo kanauva-aniathu. Yofuneya vinjinji choi munoza mumusangalase Mulungu moi munoza mukale nae va usamwali wolimba. (Welengani Miyambo 22:6; 23:15, 24, 25.) Vyevi pi vifukwa vyapama vyoupangi-ani sazi-eda vyevyo Yehoasi apangile liye angali mwana.

6. Kodi Yehoasi aambeele arela malangizo a mbaani, nanga vyo-arelavo viwa vyali vyoi avi? (2 Limbili 24:17, 18)

⁶ Mufunjedengavo yongo va vyevyo Yehoasi alakwi-ile liye. Yehoyada angatatiile, Yehoasi oogwilizana na athu olakweya. (Welengani 2 Limbili 24:17, 18.) Liye oowambeela vwela akalonga a Yuda anayo katamuomeliwana Yehova. Kodi munoona ira liye oopanga pama gwilizana na athu osokoneza anala? (Miya. 1:10) Komave liye oowaona ngati afwae moi oowavwela. Vevo suwenae Zekariya amulangizile liye, Yehoasi oolamula ira aphiwe. (2 Lim. 24:20, 21; Mat. 23:35) Wewu wali takala murima koma teto puusa vinjinji. Vowambeela Yehoasi ali muthu wapama koma pivyovwi-a chisoni ira oochenja nokala wampatuko koma teto opha. Vamapeto viwa atumikae koomupha. (2 Lim. 24:22-25) Vyongo vyoomuendela pama aakale ira oopitiliza vwela Yehova koma teto athu anayo kamuomeliwana. Kodi ninafunjedavo n’ni va isazo yae?

7. Kodi mbaathu aavi anayo munafuneela nyo asakula ira kakale afwinyu? (Onani teto ithuzithuzi.)

⁷ Khani ya Yehoasi inonifunji-a ira ninafuneela sakula afwi-u anayo kananikami-e ira nipangenga vyapama. Nisakulenga athu anayo kanamuomeliwana Yehova koma teto anayo kanafuna musangalasa. Kanikedenga waleda na athu a usinkhwi-u oka. Umbuwelani ira Yehoasi ali n’ng’onong’ono voerekezela na fwae Yehoyada. Mwasakulanga afwinyu muvifukenga ira: ‘Kodi aliwa kanondikami-a ira ndiroromelenga vinjinji Yehova? Kodi kanondilimbikisa ira ndi-arelenga makundo a Mulungu? Kodi kanoomeliwana onga vya Yehova koma teto imbarimbari yae yantengo wavadimwila? Kodi kanolemekeza makundo a Mulungu? Kodi aliwa kanakedecha ndiwandela vyongo ira kandisangalase kapena kanolimba murima nondiwandela vyevyo ndinalakwi-a miyo?’ (Miya. 27:5, 6, 17) Onga vyoona athu anayo katinamuomeliwana Yehova katinafuneela kala afwinyu. Koma ngati mun’na afwinyu anayo kanamuomeliwana Yehova, pitilizani waleda na anayo chifukwa kanongoukami-ani!— Miya. 13:20.

8. Akala nina-indi-eda chito malo owaledela ava intaneti, kodi ninafuneela ganizela vyongo viivi?

⁸ Malo owaledela ava intaneti kanokoza kala ndila yapama yolumikizelana na abalinyu koma teto afwinyu. Koma athu anjinji kano-indi-eda chito malo anala vofuna vioni-eda wa afwiwa. Kano-ela mafoto na mavidiyo a vyevyo kagulileathu kapena vyevyo kapangileathu. Akala muna-indi-eda chito malo owaledela a va intaneti vifukeni ira: ‘Kodi yolinga yanga kuvioni-eda wa athu amo-iwa? Kodi ndinafuna ndilimbikise amo-iwa kapena oneya wavadimu? Kodi ndinolola ira athu anayo kana-indi-eda chito malo anala kasokoneze maganizwanga, vyoonga koma teto vyoira vyanga?’ M’bali Nathan Knorr, unoyo atumikelevo m’Bungwe Lolamulela, oopeleka malangizo ala: “Kamushishenga asangalasa athu. Mwapanganga eno munoza mufwanye ira kamumusangalasile uliwetene. Mumusangalasenga Yehova moi munoza muwasangalase athu etene anayo kanamuomeliwana Yehova.”

NINAFUNEELA KALA OVIYEVI-A

9. Kodi Yehova amukami-ile Uziya panga vyongo viivi? (2 Limbili 26:1-5)

⁹ Mumusazi-edenga Uziya unoyo asakulile vyongo mwazelu. Mwene Uziya angali muzombwe ali oviyevi-a. Liye oofunjeda ‘ova Mulungu oona.’ Liye ookala na moyo wa chaka 68 moi Yehova oomudalisa wachaka dinjinji da moywae. (Welengani 2 Limbili 26:1-5.) Uziya oogonji-a adani anjinji a Aizarayeli moi oowonechecha ira mzinda wa Yerusalemu ngotetezeya. (2 Lim. 26:6-15) Pivyo-oira fuka ira Uziya oosangalala na vyetene vyevyo Mulungu amukami-ile liye panga. — Nam. 3:12, 13.

10. Kodi vyongo vyamuendele avi Uziya?

¹⁰ Mufunjedengavo yongo va vyevyo Uziya alakwi-ile liye. Mwene Uziya ali angalemeele awandela amo-iwa vyoira. Kodi mwina vyevi pivyevyo vyamupangi-ile ira aganizenga vyoi unokoza panga iliyetene ineyo afuna liye? Dambo limo-i Uziya oopanga vyongo movikuza. Liye oovolowa mukachisi wa Yehova nowambeela peleka sembe dofukiza vaguwa, vyongo vyevyo mamwene kataloliwa vipanga. (2 Lim. 26:16-18) Ndimuwa wa Asembe Azariya ooshisha muruni-a koma liye oolunduwa vinjinji. Pivyovwi-a chisoni ira Uziya oowononga limbili lae lokala ororomeleya moi Yehova oomulanga vomupangi-a ira akaena makate. (2 Lim. 26:19-21) Vyongo vyoomuendela pama aakaleve oviyevi-a.

11. Kodi pivyongo viivi vyevyo vinatonyi-ede ira nili oviyevi-a? (Onani teto ithuzithuzi.)

¹¹ Uziya angali wakopolo, oodiwala ira Yehova ngunoyo amuva-ile kopolodo koma teto mukami-a ira vyongo vimuendelenga pama. Kodi ninafunjedavo n’ni? Niumbuwelenga ira Yehova ngunoyo unaniva-a vyapama vyetene vyevyo ninasangalalana iyo vamoywi-u koma teto vomutumikela. M’malo movitama chifukwa ya vyevyo nikwakwani-ile iyo panga, nipelekenga ulemelelo wetene wa Yehova.b (1 Akor. 4:7) Ninafuneela kala oviyevi-a nozindikilanga ira kanili angwilo moi ninafuneela langiziwanga. M’bali m’mo-iwa unoyo un’na chaka dam’ma 60 alembile ira: “Ndifunjeda ira kandikumudwenga kapena lunduwa mombaraanya amo-iwa kandiwandela ira ndilakwi-a vyongo. Amo-iwa kandiva-a malangizo chifukwa yoi ndipanga vyongo mo-oganiza pama, ndinoesaesa chenja nopanganga vyetene vyevyo ndinawande miyo votumikela Yehova.” Pivyoona ira namuovanga Yehova nopitilizangave kala oviyevi-a, vyongo vinoniendela pama vamoywi-u. — Miya. 22:4.

PITILIZANI MUSAELASAELA YEHOVA

12. Kodi Yosiya angali muzombwe amusaelile avi Yehova? (2 Limbili 34:1-3)

¹² Mumusazi-edenga Yosiya unoyo asakulile vyoira mwazelu. Yosiya aambeelile musaelasaela Yehova angali muzombwe. Oofuna funjeda vya Yehova nopanganga yofuna yae. Komave vyongo kavyali vyokweya wa mwene waizombwe unola. Liye afuneela sakula kala umbali yolambela oona vathawi ineyo athu anjinji kalambelaathu milungu donama. Moi liye oopanga vyevyo. A-anakwakwani-e chaka 20, Yosiya oowambeela mali-a lambela onama.— Welengani 2 Limbili 34:1-3.

13. Kodi munafuneela panga n’ni mwavipeleka wa Yehova?

¹³ Ngakale ira muli n’ng’onong’ono munokoza sakula ira mumusazi-edenga Yosiya vomusaelasaela Yehova koma teto funjeda makalelwae. Panga vyevi onoza uulimbikiseni ira muvipeleke wa liye. Kodi vipeleka wewu unaza ukuza avi moywinyu? Luke unoyo abadiziwe angan’na chaka 14 aongile ira, “Ambeela vano, ndinerenga ela tumikela Yehova vamalo owambeela moi ndinerenga esaesa ira ndimusangalasenga.” (Maliko 12:30) Akala nanyen’ne munapange vyevi Yehova unoza audaliseni.

14. Pelekani visazo vyotonyi-eda vyevyo azombwe amo-iwa kanapangaathu vomusazi-eda Mwene Yosiya.

¹⁴ Kodi mbamavuto aavi anayo munagumanena nyo mwatumikelanga Yehova mungali muzombwe? Johan unoyo abadiziwe angan’na chaka 12, oofotokoza mwemo afwae amukalasi kamukanyi-edelaathu indi-eda chito sola. Ira alimbe murima koonda, Johan unoviumbucha ira dja sola unokoza ononga moywae koma teto sokoneza usamwalae na Yehova. Rachel unoyo abadiziwe angan’na chaka 14, oofotokoza ineyo inamukami-a vilela mavuto anayo unagumanana liye usukulu. Liye eere: “Vyongo vyaireya, ndinoesaesa ganizela vyongo vyokuza Baibulo koma teto Yehova. Mwaisazo, nafunjedanga limbili lawale ndinoumbuwela khani ya m’Baibulo kapena ulosi umo-iwene. Kapena ndawaledanga na muthu, ndinoesaesa umbuwela lemba lelo ndinamuwelengele miyo.” Munokoza gumana na mavuto o-iyana na anayo Mwene Yosiya agumanilena liye komave munokoza panga vyongo mwazelu koma teto kalave ororomeleya ngati mwemo airele liye. Limbana na mavuto mungali muzombwe, unokoza ukami-ani zalimbana na mavuto anayo munagumanena nyo usogolo.

15. Chin’ni yamukami-ile Yosiya ira atumikelenga Yehova mororomeleya? (2 Limbili 34:14, 18-21)

¹⁵ Angaulukulile, Mwene Yosiya oowambeela sakaeda kachisi. Vo-inda chitwela “oofwanya buku la Chilamulo ya Yehova lopelekiwa na ndanda la Mose.” Mwenola angavwile vyevyo vyawelengiwe, thawi ineyo oochenja ira a-arele malangizo a m’bukuli. (Welengani 2 Limbili 34:14, 18-21.) Kodi munofuna ira muwelengenga Baibulo dambo lililetene? Akala munashisha vano panga vyevi kodi vyongo vinauendelani avi? Kodi munosunga mavesi amo-iwene anayo munaona nyo ira kanokoza ukami-ani? Luke unoyo nimuromolile iyo walele unolemba m’buku lae makundo osangalasa anayo ufwanyile liye. Kodi panga vyofwanafwana na vyevi unokoza ukami-ani nanyen’ne ira muumbuwelenga mavesi kapena makundo anayo kanausangalasani? Mwafunjedanga koma teto liomeliwana vinjinji Baibulo, pavevo teto munafuna nyo vinjinji tumikela Yehova. Moi mofwanafwana na Mwene Yosiya, nanyen’ne teto Mawu Mulungu kanoza kaukami-eni panga vyofwanelela.

16. Chifukwa n’ni Yosiya alakwi-ile vyongo vinjinji, nanga ninafunjedavo n’ni?

¹⁶ Mufunjedengavo yongo va vyevyo Yosiya alakwi-ile liye. Yosiya angan’na chaka dotamangela 39, oolakwi-a vyongo moi vyoopangi-a ira aphiwe. Liye ooviroromela m’malo movepa malangizo wa Yehova. (2 Lim. 35:20-25) Kodi ninafunjedavo n’ni? Kaya nili ndimuwa kapena n’ng’onong’ono kapena nikalile nifunjedanga Baibulo wa thawi indendai avi, etene iyene ninafuneela pitiliza musaelasaela Yehova. Vyevi vinatangani-avo muvepa Yehova thawi detene ira aniva-enga malangizo, funjeda Mawae koma teto vwela malangizo a Akiristu olimba mwauzimu. Napanganga vyevi ninoza nipewe lakwi-a vinjinji vyongo moi ninoza nikale osangalala. — Yak. 1:25.

AZOMBWE VYONGO VINOKOZA—UENDELANI PAMA

17. Kodi ninafunjedavo n’ni vakhani da mamwene araru a Yuda?

¹⁷ Vikala vyongo vyosangalasa vinjinji vyevyo munapange nyo mungali azombwe. Khani ya Yehoasi, Uziya koma teto Yosiya inotonyi-eda ira azombwe kanokoza sakula vyongo mwazelu koma teto musangalasa Yehova vamoywiwa. Pivyoona ira visazo viwa vinotonyi-eda ira kai thawi detene vevo vyongo vinaendaathu pama. Komave ninokoza sazi-eda vyongo vyapama vyevyo mamwenala kapangileathu nopewanga vyevyo kalakwi-ileathu. Napanga eno vyongo vinokoza niendelanga pama.

18. Kodi pivisazo vya m’Malemba viivi vyevyo vinatonyi-eda ira vyongo vinokoza uendelani pama? (Onani teto ithuzithuzi.)

¹⁸ M’Baibulo mukala khani da azombwe amo-iwa anayo kali va usamwali na Yehova. Liye oowaomeliwana moi vyongo vyoowaendela pama vamoywiwa. Davide ali m’mo-i wa azombwe anala. Liye oosakula tumikela Mulungu angali muzombwe moi vanduli viwa ookala mwene ororomeleya. Pivyoona ira Davide oolakwi-a vyongo vimo-i koma Mulungu oomuona ira ngororomeleya. (1 Mam. 3:6; 9:4, 5; 14:8) Mwafunjedanga vya Davide, isazo yae inokoza ulimbikisani ira mutumikelenga Yehova mororomeleya. Munokoza panga vyoi mufunjede vinjinji vyokuza Maliko kapena Timoteyu. Munoza muone ira aliwa koowambeela tumikela Yehova kangali azombwe moi koopitiliza musangalasa Mulungu koma teto vyongo vyoowaendela pama vamoywiwa.

19. Ira vyongo viuendelengani pama vamoywinyu kodi munafuneela panga n’ni?

¹⁹ Vyevyo munapanga nyo vathawiila, pi vyevyo vinapangi-e ira vyongo vize viuendeleni pama kapena naari. Mwamuroromelanga Yehova m’malo mororomela luso linyu lovwechecha vyongo, liye unoza aukami-eni ira musakulenga vyongo mwazelu. (Miya. 20:24) Mwapanga eno, munoza mukale osangalala moi moywinyu unoza ukale wapama. Umbuwelani ira Yehova unoyamikela vyevyo munapanga nyo vomutumikela. Kavili ndila imo-iwa yapama yo-indi-eda chito moywinyu ineyo inapose tumikela Babi-u wachikondi Yehova.