MURU 03
Kodi Munafuneela Roromela Baibulo?
Baibulo linopeleka malangizo koma teto malonjezo anjinji. Mwina munofuna iziwa vyevyo linafunji-aathu, koma mwina mwaganizela munowambeela ova. Kodi chipama roromela vyevyo Baibulo lawaleli linalonjezaathu koma teto malangizo anayo linapelekaathu? Nanga chizelu roromela vyevyo Baibulo linaongaathu ira pivyowandeya kala osangalala vathawiila koma teto usogolo? Athu anjinji kanororomela vyevi. Tiyeni nione akala nanyen’ne teto munaviroromele.
1. Kodi vyevyo Baibulo linaongaathu pivyoona kapena pivyopeka?
Baibulo linaonga ira uthengiwa mba “mawu olondola aimbarimbari.” (Namalaleya 2:10) Linosambaula khani da imbarimbari da athu. (Welengani Luka 1:3; 3:1, 2.) Anthu osaela limbili lawale koma teto asayasi koofwanya umboni woyi madeti, mazina a athu, malo koma teto khani da m’Baibulo tidolondola.
2. Chifukwa n’ni ninaonge ira Baibulo kalimalile chito?
Olemba Baibulo koolemba makundo anayo vathawiyo athu anjinji kataaiziwa. Mwachisazo, linosambaula molondola vyongo vyokuza sayasi. Vathawi ineyo kalembaathu vyevi athu kali kaanaiziwe vyoona vyiwa vakhanido. Koma vathawiila asayasi koosimikizela ira vyevyo Baibulo linaongaathu pivyolondola. Mawu a m’Baibulo ‘mbororomeleya vathawiila mpakana walewale.’ — Salimo 111:8.
3. Chifukwa n’ni ninafuneela roromela vyevyo Baibulo linaongaathu vyokuza usogolo?
M’Baibulo muukala maulosia a “vyongo vyevyo vyili vyaanaireye.” (Yesaya 46:10) Linooga khani dimo-i diwa unga-an’le chaka dinjinji ira diireye. Loovaela onga ndendende mwemo moyo uliliathu vailambwela malambwano. M’murula ninokambilana maulosi amo-iwa a m’Baibulo. Munodabwa vinjinji ona mwemo mwakwakwaneli-ediweathu.
FUNJEDANI VYOWENJEDELEYA
Onani gwilizana wa vaari va sayasi yamalambwano na Baibulo, koma teto saelani maulosi amo-iwa a m’Baibulo oyiri-a chidwi.
4. Baibulo tilolondola vakhani dasayasi
Wan’le athu koororomela ira ilambwela igarateile vayongo imo-iwene. Onelani VIDIYO.
Ndiye onani vyevyo vyalembiwe m’buku la Yobu chaka 3500 divirile. Welengani Yobu 26:7, era eeno tapanyani yofuka yo-arelela:
Chifukwa n’ni likundo loyi ilambo ili “m’malele” tilodabwi-a?
Chaka yam’ma 1800 pavevo athu kazindikilileathu mwemo ma-inje kanaendelaathu. Koma kaonani vyevyo Baibulo lawongileathu chaka 3500 divirile. Welengani Yobu 36:27, 28, era eeno tapanyani vyofuka vyo-arelavi:
Chifukwa n’ni sambaula vya maendelo ama-inje mundila yoorucha kodabwi-a?
Kodi malemba anayo muwelengile nyo koukami-ani roromela Baibulo?
5. Baibulo loovaela onga vyakhani yofuneya vinjinji
Welengani Yesaya 44:27–45:2, era eeno tapanyani yofuka yo-arelela:
Kodi Baibulo laongile n’ni unga-alile chaka 200 ira umwene wa Babulo ugonji-iwe?
Olemba limbili koosimikizela ira Mwene Koresi ya Peresiya, yoogonji-a mzinda wa Babulo mu 539 B.C.E.b Liye na asilikalae kooperucha ma-inje amu-inje unoyo wateteza mzindoyo. Vanduli viwa koofwanya mageti kangali o-ulene nowaka mzindoyo moovaza kondo. Vathawiila vivira chaka 2500 kumela vevo Babulo agonji-iwile liye, koma vamalo anayo vali mzindola kavimangiwe yongo iliyetene fiyeda vano. Kaonani vyevyo Baibulo laongileathu.
Welengani Yesaya 13:19, 20, era eeno tapanyani yofuka yo-arelela:
Kodi vyevyo vyaireile wu Babulo vinatonyi-eda avi ira ulosila ookwakwaneli-ediwa?
Madembe awu Babulo wewo malambwano uneriwa wu Iraque
6. Baibulo loovaela onga vyongo vyevyo vinaireya malambwano
Baibulo linotonyi-eda ira malambwano, mba “malambo omari-a.” (2 Timoteyu 3:1) Kaonani vyevyo Baibulo laongileathu vyokuza malambwano.
Welengani Mateyu 24:6, 7, era eeno tapanyani yofuka yo-arelela:
Kodi Baibulo lawongile ira chin’ni inaze iireye m’malambo omari-a?
Welengani 2 Timoteyu 3:1-5, era eeno tapanyani vyofuka vyo-arelavi:
Kodi Baibulo lawongile ira athu anjinji kanaza kakale oyi avi?
Kodi mba makalelo avi anayo muwaonile nyo?
ATHU AMO-IWA KANAONGA IRA: “Baibulo tibuku lakhani dokeda peka.”
Kodi nyo mun’na umboni oyi avi osimikizela ira Baibulo tilororomeleya?
VYEVYO NIFUNJEDILE IYO
Limbili lawale, sayasi koma teto maulosi vinotonyi-eda ira Baibulo tilororomeleya.
Vyofuka Vyoweli-eda
Kodi vyevyo Baibulo linaongaathu pivyoona kapena vyokeda peka?
Kodi Baibulo tilororomeleya vakhani diivi dokuza sayasi?
Kodi nyo munaona ira Baibulo linolosela vyamusogolo? Chifukwa n’ni munaonga eeno?
ONANI VIMO-I
Kodi Baibulo linoruni-ana na vyevyo asayasi kanaongaathu?
“Kodi Sayansi Imagwirizana Ndi Baibulo?” (Khani yavawebusaiti)
Kodi pivyongo vyiivi vyevyo ninafuneela iyo iziwa vakhani ya “malambo omari-a”?
“Maulosi 6 a M’Baibulo Amene Akukwaniritsidwa Masiku Ano” (Nsanja ya Olonda, May 1, 2011)
Kodi ulosi wa m’Baibulo oonga vya umwene wa Girisi wakwakwaneli-ediwe avi?
Kodi maulosi a m’Baibulo kakami-ile avi muthu m’mo-iwa chenja mwemo aonela liye Baibulo?
“Ndinkaona Kuti Kulibe Mulungu” (Nsanja ya Olonda, Na. 5 2017)
a Maulosi amo-iwa mbokuza uthenga wokumela wa Mulungu oonga vyevyo vinaireye usogolo.
b B.C.E. inaimelela “Before the Common Era,” tapulela thawi ninakala iywela yaanafiye, teto C.E. inaimelela “Common Era.” tapulela thawi ninakala iywela.